Boer en kweker steeds meer
aangewezen op de computer
lik in de weekbladen
Reportage
EISEVIERS
Landbouw-RAI in teken van techniek
DE TIJD
DONDERDAG 5 JANUARI 1984
door
Jan Westerlaken
De land- en tuinbouw alsmede de bloemensector staan
spectaculaire ontwikkelingen te wachten. De komen
de jaren zullen boeren en kwekers steeds vaker een
beroep gaan doen op de techniek. Anders gezegd: de
computer gaat in hun (bedrijfs)leven een belangrijke
rol spelen.
De gevolgen ervan zullen niet ge
ring zijn. Het gebruik van de
computer zal niet alleen leiden
tot een hogere produktie, maar
er kan tevens aan de kwaliteit
van het produkt zelf worden
gesleuteld. Dat de kostprijs
daarbij beduidend lager zal
zijn dan waarvan nu sprake is,
zal de agrariër als muziek in de
oren klinken.
Op de komende Landbouw-RAI
in Amsterdam (23 tot en met 28
januari) kunnen de land- en
tuinbouwers zien wat er nu al
in hun wereldje te koop is en
wat zij in de toekomst nog mo
gen verwachten. Het IMAG
(Instituut voor Mechanisatie
Arbeid en Gebouwen) in Wage-
ningen, een onderdeel van het
ministerie van landbouw en
visserij, houdt zich intensief
met de te verwachten mecha
nisatie van boerenbedrijven,
en tuinderijen bezig.
Helemaal vreemd staat de agra
riër overigens niet tegenover
deze ontwikkeling. De moder
ne boer kent de computer al.
De koeien voederen bijvoor
beeld, doet hij doorgaans niet
meer met de hand. Zijn dieren
dragen een zendertje om de
nek dat de computer opdracht
geeft een speciaal voor hun be
paalde hoeveelheid eten af te
scheiden zodra ze bij de voe
derbak verschijnen.
Bedrijfsvoering
Een welkome hulp voor de boer.
De koeien apart voederen zou
hem vele uren kosten. Dat
werk doet de computer dus nu
voor hem. Maar de ontwikke
ling gaat voort. De micro-elek-
tronica komt met een snel
treinvaart op de boer af. "Daar
moet hij op inspelen", zegt ir.
A. Hagting van het IMAG. "Die
boer moet weten wat hij met
deze techniek in zijn bedrijf
kan doen. Wij proberen een be
drijfsvoering te ontwikkelen
waaruit de boer kan opmaken
welke kant hij op moet. Het au
tomatisch verstrekken van
voeding is mooi, maar zeker
niet het einde."
Wat het IMAG bovendien wil be
reiken is dat de boer zelf met
de micro-computer leert
werken. Ir. Hagting: "Hij moet
zélf het systeem aanschaffen
en het werken ermee niet aan
iemand van buiten zijn bedrijf
overlaten. Als de boer een koe
tienduizend liter melk wil la
ten produceren, zal hij precies
moeten weten hoe hij het dier
moet behandelen. Anders kan
hij het wel vergeten. Die gege
vens verstrekt de computer
hem. Natuurlijk, wij kunnen
ook voorbeelden geven en ad
viseren. Maar dat is niet de
juiste manier van werken. De
boer moet direct kunnen in
grijpen als dat voor de produk
tie van belang is. Beschikt hij
niet over apparatuur die hem
deze informatie moet verschaf
fen, dan heeft het geen zin om
van een koe een x-aantal liter,
melk te verlangen."
De mogelijkheden die de micro-
elektronica de boer biedt zijn
nog lang niet benut, stelt ir.
Hagting. Niet alleen de dieren
op en om de boerderij kunnen
nog meer gaan produceren,
ook voor de teelt van groenten
en bloemen biedt de techniek
ongekende mogelijkheden. De
computer kan precies vertellen
waartoe de grond nog in staat
is of welke grondstoffen eraan
moeten worden toegevoegd
om hem een bepaalde produk
tie te laten leveren.
Kwaliteit
Een andere mogelijkheid die
naast een hogere produktie tot
uitdrukking kan komen, is de
kwaliteit. De computer kan,
om eens een voorbeeld te ge
ven, zien of er in de melk bac
teriën voorkomen die er niet in
thuis horen. Melk die dan met
een aan de produktie kan wor
den onttrokken. Het ontstaan
van die bacteriën kan met be
hulp van de computer worden
opgespoord. Indien nodig kan
er in het biologisch proces
worden ingegrepen.
"Eigenlijk zijn er twee soorten
boeren", vertelt ir. Hagting.
"Het eerste soort, een grote
minderheid, moet niets van die
hele ontwikkeling hebben en
weigert met een computer te
werken. Zij haken op den duur
af. Ik geloof dat ze niet besef
fen dat zij bezig zijn met het
graven van hun eigen graf.
Voor hen wordt het onmoge
lijk om even voordelig te blij
ven produceren als collega-
boeren. Het tweede soort ziet
de computer wel degelijk zit
ten en volgt de ontwikkeling
Aan de hand van een computer houdt een Beierse boer de vroduktie van zijn koeien bij.
heel nauwlettend. Het betreft
hier vooral jonge boeren en
(glas)tuinders die op school al
met deze techniek hebben ken
nis gemaakt."
Dreigt de oudere boer die door
de jaren heen het werk met de
hand heeft gedaan niet de du
pe te worden van de techniek?
Ir. Hagting gelooft dat niet.
"Zodra een onderzoek resulta
ten heeft afgeworpen, worden
ze direct aan de praktijk door
gespeeld. Gevolg hiervan is dat
veel boerderijen modern zijn
ingericht. Onze indruk is de
meeste agrariërs geen lange
bedenktijd nodig hebben om
met de nieuwe technieken aan
de slag te gaan. Ze houden de
nieuwtjes goed in de gaten. Ik
kan zeker niet zeggen dat ze
benauwd zijn om eens wat
nieuwigheden uit te proberen.
Bij het IMAG komen ook wel
vragen van boeren of wij on
derzoeken op een bepaald ge
bied voor hen willen doen. Een
prima zaak, want alleen op die
manier kan de agrarische we
reld zich staande houden. Als
wij alleen maar zouden toekij
ken, kunnen de landen om ons
heen hun slag slaan. Het maakt
niet uit of je nu een eenmans
bedrijfje hebt of een grote
boerderij, iedereen kan met
een computer werken. De taak
van de boer zal hij nooit over
nemen. Je moet dat apparaat
als een hulpmiddel zien."
Langzaam proces
met deze techniek te maken.
Niet van de ene op de andere
dag, maar het komt langzaam
op hem af. "Verplichten tot
iets kun je de agrariërs niet.
Maar als ze in de concurrentie-
race willen blijven zal er voor
hen weinig anders op zitten
dan om te schakelen."
De meest geuite klacht is dat de
computer bijna onbetaalbaar
is. Bezwaren die ir. Hagting
van tafel veegt. "Dat spul
wordt alsmaar goedkoper",
vertelt hij. "Voor een bedrag
van tussen de tien- en twintig
duizend gulden kan de boer al
een systeem kopen. Ik vind dat
je dat niet idioot duur kan noe
men. Als hij een traktor moet
aanschaffen, betaalt hij meer
dan een halve ton. Vervangen
kan de computer die traktor
niet, maar hij kan wel aange
ven hoe dat ding optimaal kan
worden benut."
Levert die investering nu ook ex
tra inkomen op? Dat lijkt, ge
zien de opmerkelijke produk-
tiecyfers waarover Hagting uit
een wetenschappelijk onder
zoek beschikt, waarschijnlijk.
Voor de mogelijkheden ver
wijst hij naar een onderzoek
naar mogelijke produktiecij-
fers van aardappelen, tomaten
en tarwe.
De gemiddelde opbrengst van
aardappelen is in de praktijk
ongeveer 45 ton per hectare,
terwijl in ons klimaat een op
brengst van honderd ton op
eenzelfde ruimte haalbaar is.
Meer dan een verdubbeling.
Hetzelfde resultaat blijkt ook
mogelijk in de produktie van
tarwe. De praktijk: 5,5 ton per
hectare en een mogelijke op
brengst van tien tot twaalf ton
per hectare.
Het wordt echter pas spektacu-
lair bij de teelt van tomaten.
Nu is de opbrengst zeventien
tot achttien kilo per hectare.
Als de omstandigheden ideaal
zijn moet 75 kilo per hectare
haalbaar zijn.
Milieu
"En wat niet uit het oog mag
worden verloren", meent ir.
Hagting, "is het milieu-aspect.
Met de computer is het bespui
ten van een gewas een stuk be
ter te regelen dan nu het geval
is. Je kunt de juiste concentra
tie bepalen, wanneer en onder
welke klimatologische om
standigheden je precies wilt
spuiten en de plek waar dat
moet gebeuren. Nu belandt
een spuitmiddel nog veel te
vaak op de grond - waar het
niet thuis hoort - en komt er te
weinig op het blad terecht."
"Ik geloof dat de computer het
vakmanschap op den duur met
zal uitschakelen, maar hij stelt
de boer wel in staat om zijn
vakmanschap beter te benut
ten", aldus ir. Hagting.
L/n
VRIJ NEDERLAND
"Wij zijn niet de enigen die het
doen. Het is algemeen gebruik
ook bij andere pensioenfond
sen", zei de geschorste ABP-top-
man Masson vorige maand tij
dens het voorlopig getuigenver
hoor in de zaak rond de sloop
van het Amsterdamse Wyers-
complex. Masson was om ophel
dering gevraagd over het incas
seren van premies in het kader
van de wet op de investeringsre
kening. Pensioenfondsen mogen
dat volgens de wet niet. In de
praktijk blijkt de oprichting van
een aparte bv uitkomst te bie
den. "Dan kan het wel", zegt
Masson. "Wij doen er niets te
gen", aldus Economische Zaken.
"Het is legaal".
Deel 2 in de serie over de seksuele
relaties tussen pyschotherapeu-
ten en hun patiënten. "Eindelijk
iemand die mijn probleem se
rieus nam. Hij keurde niets af.
Hij luisterde heel geïnteresseerd.
Dat had ik nog nooit meege
maakt", zegt een patiënte. Een
psychiater legt uit dat het in zijn
vak om luisteren en niet om ver
oordelen gaat en dat dat voor pa
tiënten zo'n verademing kan blij
ken dat een verliefdheid snel ge
boren is. Therapeuten horen
daar weerstand aan te bieden. Ze
blijken dat lang niet altijd te kun
nen en soms zelf nadrukkelijk op
een relatie aan te sturen.
Twintig jaar later blikt Rinus Fer-
dinadusse terug op de rel rond
"Beeldreligie", onderdeel van
het vooral sedertdien sterk om
streden VARA-programma "Zo
is het...". Harry Mulisch schreef
destijds over de scheldpartijen
van rechts-Nederland: "U bent
oude mensen. Uw gekwetstheid
en uw haat zijn ons te oud. Nog
25 jaar en u bent goddank uitge
storven". Joris van den Berg nu:
'Je hoort ze niet meer. Dat geluid
is uitgestorven".
Voorts in VN: een gesprek met
wielrenner Jan Raas over zijn
verbroken band met Peter Post,
een reportage over kunst kopen
op een veiling en een jubelende
recensie van het woordenboek
Duits van Van Dale.
trein door Canada. Jan Brusse
ten slotte vertoefde enkele dagen
aan de Costa del Sol waar hij een
luxueuze vermageringskuur on
derging.
Minister Van den Broek (buiten
landse zaken) praat met HP over
een Europese benadering van
het veiligheidsbeleid. Daarbij
stelt hij vast dat een eigen Euro
pese kernmacht niet mogelijk
noch gewenst is, de 'luis-in-de-
pelsfunctie' van Nederland nog
steeds geldt, maar dat 'de Atlan
tische kaders' niet 'doorkruist'
mogen worden. Kortom: Neder
land en zijn Europese partners
zouden kritische maar ook loyale
NAVO-partners moeten blijven.
Badrissein Sital, de voormalige mi
nister van volksmobilisatie en
cultuur in Suriname, geeft op
Cuba zijn ideëen ten beste over
'het revolutionaire proces' in zijn
land. Sital is even op een zijspoor
gerangeerd, maar zegt zeker te
zullen terugkeren naar Surina
me: 'Cuba kan een belangrijke
pool zijn om de Surinaamse re
volutie te helpen ondersteunen.
Dat heeft Cuba ook steeds ge
daan'.
De Chinese dissidente Lin Xiling
mocht onlangs na 25 jaar gevan
genschap haar land verlaten. Ze
werd in 1958 als 'de grootste
rechtse afwijkelinge' in een cel
gegooid nadat ze de theorieën
van Mao, de bureaucratie, het
dogmatisme en sectarisme in
China onder vuur had genomen.
Ze vindt het risico van een nieu
we culturele revolutie 'heel
reëel': 'Chinezen zijn niet meer
van plan te accepteren wat ze on
der Mao hebben moeten verdu-
De prominente Washington-Post-
journalist David Broder laat zijn
licht schijnen over Amerika's po
litieke systeem aan de voor
avond van zijn zevende verkie
zingscampagne. Verder besteedt
HP aandacht aan het elektroni-
sche-klankenduo Cabaret Voltai
re en heeft het blad een interview
met de schrijver van 'De naam
van de roos', Umberto Eco.
1984: Het jaar van Orwells sombere
profetieën. Gelukkig is volgens
Elseviers Magazine 'het licht in
zicht'. Onze economie is door het
diepste dal gegaan, maar 'herstel
is binnen bereik'. Dat laatste
meldt minister Van Aardenne,
een van de vijf topmensen die in
EM hun visie op de wereldecono
mie geven.
Allen constateren een opwaartse
lijn, vooral dankzij een gestegen
export. Dit voorzichtige herstel
moet zo veel mogelijk worden
versterkt door 'ruimte te maken
voor herstel van de marktsector',
aldus Van Aardenne. Helaas zal
de burger daar voorlopig weinig
van merken, want de bewinds
man voorspelt nog flink wat 'zu
re appels' en bezuinigingen.
Het bedrijfsleven juicht beschei
den maar stapt gemakkelijk
heen over het feit dat er door ve
len flink is ingeleverd ten behoe
ve van economisch herstel. Dat
nu het bedrijfsleven zichzelf feli
citeert met een bescheiden winst
is curieus, als men bedenkt dat
de werkloosheid voorlopig al
leen maar toeneemt. Geen van de
door EM aangevoerde deskundi
gen heeft op dit probleem een
hoopgevende visie. Men wenst
de consument 'veel geduld en
vertrouwen' toe. Prof. dr. Hartog
spreekt zelfs over een nieuw elan
dat moet komen door een herle
ven van aloude vaderlandse
deugden zoals Hard Werken en
Spaarzaam Leven. En dat anno
1984.
Als tegenhanger biedt EM een uit-
neembaar katern over zomer
vakanties. Een aantal bekende
en minder bekende Nederlan
ders vertoefde in zonnige of
avontuurlijke oorden ten behoe
ve van de lezer. Pierre Jansen
ging terug naar een kerk in het
Belgische Zoutleeuw, Willem
Duys bracht een bezoek aan Dal
las en New Orleans, Fons van
Westerloo reisde 5 dagen met de
De Tijd vraagt zich in het omslag
artikel af of "het godvergeten
westen moet buigen voor Allah".
In een reeks artikelen besteedt
het weekblad aandacht aan de is
lam. In een poging het islami
tisch 'reveil' serieus te nemen
(zijn het wel zulke griezelige
mensen, die moslims?), deze
week een eerste verkenning.
Daarin stelt Ton Oostveen, dat
westerlingen bijna per definitie
laatdunkend en spottend zijn
over de islam. Theocratie is in
onze ogen belachelijk en "wij
worden daarin bevestigd door de
figuur van Chomeini". "Houdt
de islam ons misschien een spie
gel voor en zien we daarin het
failliet van de westerse cultuur?"
Als de werf Wilton-Fijenoord
wordt gesloten, zal in Schiedam
de helft van de gezinnen van een
uitkering moeten leven. Ze heb
ben het bijna allemaal al eerder
doorgemaakt. Eerst was er de je
neverindustrie die verdween.t
Toen - zes jaar geleden de
werf Gusto. Sommigen konden
nog ergens op terug vallen, Wil
ton. Maar daar gelooft nu ook
niemand meer in.
Schiedamse huisartsen zien hun
patiënten langzaam veranderen
in wrakken. Is het niet van ver
driet, dan wel van de drank.
"Straks moeten we nog de kroe
gen sluiten om het alcoholge
bruik af te remmen. De toekomst
van Schiedam: een spookstad".
Voorts een interview met journa
liste/schrijfster Renate Dorre-
stein, die vindt dat vrouwen niet
langer moeten roepen dat ze ach
tergesteld worden, Frans Anko-
né over schrijven over kleding en
een portret van de Vlaamse
groep TCMatic.
Hervormd Nederland was niet tij
dig verkrijgbaar.
Amerikaans kustwater open
voor Nederlandse vissers
IJMUIDEN (GPD) - Als de door
de Europese Commissie toege
stane hoeveelheid te vangen
makreel in Europees viswater
te klein wordt om de Neder
landse trawlervloot op renda
bele wijze te kunnen exploite
ren, zal een klein gedeelte van
die vloot uitwijken naar een
vangstgebied voor de Ameri
kaanse kust. De Amerikaanse
autoriteiten hebben voorlopig
toestemming gegeven voor de
vangst van 10.000 ton makreel.
Eenzelfde hoeveelheid zal door
de Nederlandse reders tegen
betaling moeten worden over
genomen van Amerikaanse
vissersschepen.
Dit is het rèsultaat van een over
leg dat in de loop van 1983, op
initiatief van de in IJmuiden
gevestigde Scheveningse reder
Cor Vrolijk, met de Ameri
kaanse autoriteiten op gang is
gekomen. Voor de Amerikaan
se markt is de makreel niet in
teressant. Sinds enige jaren
hebben Poolse vissersschepen
met Amerikaanse deskundi
gen aan boord in Amerikaans
kustwater gevist. De resultaten
van dat experiment zijn op
merkelijk positief uitgevallen.
Het feit dat Amerikanen met Ne
derlandse reders in zee willen
gaan is, volgens Vrolijk, te dan
ken aan de afzetmarkten die
Nederlandse reders in een paar
jaar tijd hebben gecreëerd.
Door enerzijds de Nederlan
ders toe te staan in Ameri
kaans water te vissen en daar
anderzijds tegenover te stellen
dat van Amerikaanse vissers
makreel dient te worden ge
kocht, hopen de Amerkanen te
delen in het succes van de door
de Nederlanders ontwikkelde
exportmarkt.
Overigens zijn de Nederlandse
reders, voor zover ze op de
hoogte zijn met de mogelijkhe
den van vissen in Amerikaans
water, van mening dat de
aanpak ervan moet worden ge
zien als een experiment. De
vangsten, diepgevroren en ver
pakt in dozen, zullen niet zoals
tot nu toe gebruikelijk, naar IJ
muiden of Scheveningen wor
den vervoerd en daar worden
opgeslagen in vrieshuizen om
vervolgens in vriescusters te
worden verscheept naar lan
den als Nigeria, Egypte en Ja
pan. Dat gedeelte van de over
slag en handelsprocedure zal
zich verplaatsen naar Ameri
kaans gebied. Ook het wisse
len van bemanning zal niet
meer plaatsvinden in de thuis
havens van de trawlers maar
zal, op dezelfde wijze als ge
bruikelijk bij de koopvaardij,
per vliegtuig plaatsvinden.
Welke kosten er met zo'n gewij
zigde structuurmaatregel ge
paard gaan, is volgens Vrolijk
niet van tevoren te becijferen.
Men wil dan ook dat het minis
terie garanties geeft om het ex
periment te kunnen toetsen.
Nieuwe uitgaven
ADVERTENTIE
lid ANVC Katwijk - Voorstraat 80,
Heemstde - Binnenweg 114;
Lelden - Haarlemmerstraat 58;
Sassenhelm - Hoofdstraat 253.
Vlaardingen - Hoogstraat 209,
Wassenaar - Langstraat 7
- 'Moord zonder lijk, lijk zonder moord',
Amsterdamse politieroman van Jan-
wiliem van de Wetering. Het duo
Grijpstra en De Gier is voor de zoveel
ste keer op oorlogspad. Maar hun
speurderspad gaat weer niet over ro
zen. Bruna (Zwart Beertje), prijs
19,90.
'Onderzoekers van de toekomst. Fictie
en werkelijkheid in science-fiction',
samengesteld door Peter Nicholls.
Voor de schrijvers van science-fic-
tion-verhalen gaat geen zee te hoog, is
geen satelliet te vreemd en is geen
heelal te groot. Nicholls laat zien dat
de wetenschap soms veel verrassen
der is dan wat die SF-auteurs beden
ken. Meulenhoff, prijs 39,50.
- 'Mediteren met Luther' door ds.J.Hap
pee. Aan de hand van Luthers ge
schrift 'Wie man soil beten' wordt de
betekenis van mediteren en bidden
voor een christelijk geloof belicht.
ANKH-Hermes, prijs 24,75.
- 'Kinderen van ons volk'. In de 'Nim
mer dralend reeks' van Nederlandse
klassieken van de twintigste eeuw
krijgt deze befaamd^ roman van An-
toon Coolen terecht ook een plaats.
Het is de 26ste druk sinds de premiè
re in 1928. Nygh en Van Ditmar,prijs
16,75.
- "Toj Toj, achter de schermen van het
orkestbedrijf. P.W. Schilham weet
als directie-secretaris van het Resi
dentie-Orkest maar al te goed waar hy
over schrijft als hij zijn lezers mee
neemt achter de schermen van een
symfonieorkest. Het is niet alleen een
groep musici, het is een bedrijf in vol
le werking. Nijgh en Van Ditmar.
prys 24,50.
- 'Roulette voor iedereen', geschreven
door Paul Hasard, is geschreven voor
de beginneling. Eerst een stukje voor
geschiedenis dan de 'techniek' van
het spelen. Diverse systemen worden
daarna behandeld, waarbij uiteraard
de conclusie moet zijn dat er geen
winnend systeem bestaat Voor wie
van een gokje houdt. Sijthoff, prys
9,90.
- 'Nicaragua - priesters in de politiek',
geschreven door Teofïlo Cabestrero
en uitgegeven in samenwerking met
Solidaridad. De schryver is zelf pries
ter en gaat als zodanig in op de geeste
lijken die een politieke rol hebben ge
speeld (of nog spelen) in Nicaragua.
Ministers in monnikspij. Byeen, prys
15.-.
- "Wintertij van tegenzin', dit werk van
John Steinbeck werd in 1961 voor de
eerste maal uitgegeven. Het verhaal
speelde een jaar eerder. Over een zeer
fatsoenlijk mens, die terwille van geld
en macht toch op een bepaald mo
ment zyn idealen opzy zet en twee
mensen verraadt, die recht hadden op
zyn genegenheid en loyaliteit. Villa,
prys 9,50.
'Een gebaar', de teksten van alle lied
jes, sketches en overige optredens
van de benefietvoorsteiling die Wim
de Bie, Freek de Jonge en Kees van
Kooten voor Amnesty International
organiseerden. Uitgegeven door Am
nesty en De Harmonie, prys 24,90.
Ir. Hagting van het Instituut voor Mechanisatie Arbeid en Gebou
wen (IMAG): vakmanschap niet uitschakelen. (Foto gpd)
