c
„Je moet als pastoraal
werker Hchtziniiig zijn"
"Nooit zal uitkomen
wie heeft gestoken"
AZL-dominee Bovenberg: kerk moet niet te gewichtig doen
Advocaat vrijgesproken Alphenaar:
Nieuwe opzet
van Tafeltje
Dekjenu feit
Pas ontdekt
filmdocument
vertoond
op receptie
van gemeente
Kerstboom
brandjes
blijven woeden
Aangifte van
mishandeling
WOENSDAG 4 JANUARI 1984
Leiden
LEIDEN - Als je in het
Academisch Ziekenhuis
Leiden ligt en een be
roep doet op de dienst
Geestelijke verzorging
hoef je niet te rekenen
op een profeet of een
zendeling aan je bed. De
belerende houding die
vroeger zo vaak het pas
torale werk kenmerkte,
is aan het verdwijnen.
Het luisteren naar en het
meevoelen met patiën
ten staat nu op de voor
grond.
door
Saskia Stoelinga
Dominee Bovenberg draagt zijn
overtuiging op een wat rebelse
wijze uit. Vijf jaar geleden
kwam hij in dienst van het
AZL. "Ik schrok toen even",
zegt hij in zijn kamer waar een
kruisbeeld ontbreekt. "In de
kerkzaal stond een podium.
Langs dat podium drapeerde
men bloemen en daartussen
mocht ik mijn woord doen. Dat
vertikte ik, ik ging niet als een
Jan Klaassen of Katrijn een
vertoning geven in een pop
penkast. Nu is er een keurige
altaartafel in de liturgische
kleuren en dat geval komt een
eind de zaal in te staan". Hij
stelt het tevreden vast.
Op een kastje ligt een gecopieerd
blaadje met de woorden: 'lief
de, is luisteren en tijd nemen
voor elkaar'. De tijd van 'de
kerk spreekt en jij luistert' is
bij hem voorgoed voorbij.
Elke zondag wordt er in die kerk
zaal een dienst gehouden.
Eerst voor de rooms-katholie-
ken, daarna voor protestanten.
Hoewel Bovenberg graag de
oecumenische gedachten ver
tolkt, denkt hij dat één oecu
menische dienst voor alle pa
tiënten de kerkgangers op dit
moment toch een beetje zou
overvallen.
Vijftien tot twintig patiënten ko
men naar de kerkzaal toe; de
rest - volgens ingewijden zijn
dit er heel veel - volgt het in
bed op de radio of in een zaal
op een televisiescherm. Boven
berg doet dit werk graag. "Met
elk koor dat we uitnodigen ko
men ook familieleden mee. Dat
is gezellig. We hebben op die
manier een volle zaal. Heel
aangenaam. Je kunt zo ook
reageren op de situatie die zich
op dat moment voordoet".
Enige zelfspot is hem niet
vreemd. Lange tijd heeft de do
minee gedacht dat hij er tij
dens het preken wel aardig bij
stond. Onlangs zag hij video
beelden van één van zijn dien
sten. "Verschrikkelijk. Mijn
eerste reactie was: wat een
kop. Ik constateerde dat mijn
mimiek slechts bestond uit ste
reotiepe bekkentrekkerij. Wat
zo'n camera registreert is mee
dogenloos. Met alles wat on
echt is, val je door de mand.
Nee, als je die band vijfmaal
hebt gezien, kom je de eerste
uren niet meer uit bed. Het
blijft schaven en nog eens
schaven".
Smokkelen
Bovenberg is sinds een jaar
hoofd van de dienst Geestelij
ke Verzorging. In de dienst zit
ten zes pastores: drie katholie
ke, twee Nederlands hervorm
de en één gereformeerde. Zij
gaan op bezoek bij mensen die
te kennen hebben gegeven be
hoefte te hebben aan zo'n be
zoek. Dat kan bij patiënten zijn
die aangesloten zijn bij een
kerkgemeenschap, maar waar
van de geestelijke niet langs
kan komen of bij niet-kerkelij-
ken die graag willen dat ie
mand van de dienst contact
met ze opneemt.
Onlangs is het besluit genomen
om berichten over opname en
ontslag van kerkleden alleen
dón aan de predikanten toe te
zenden als kerkleden bij hun
opname zelf te kennen hebben
gegeven dat zij berichtgeving
op prijs stellen. Hierdoor zou
de privacy van de patiënt beter
worden gewaarborgd. Tot voor
kort gaf de dienst opnamebe-
richten door over alle mensen
die tot een kerkelijke gemeen
te behoorden. Bij de opname
werd dan niets gevraagd.
Predikant drs. K. Vegter uit
Oegstgeest heeft in het Oegst-
geester Kerkblad tegen dit be
sluit geageerd. Hij vermoedt
dat dit een zekere vereenza
ming tot gevolg kan hebben.
Bovenberg legt uit waarom dit
niet zo is.
"Als je aan het begin 'nee' hebt
gezegd, houdt dat niet in dat er
geen weg meer terug is. Oh
nee, reeds bij he,t beklimmen
van het bed krijg je een folder
met een kaart er bij die je kunt
invullen als je toch nog contact
wilt. Op één of ander manier
smokkel je zo'n kaart wel de la
kens uit. En anders zijn er ge
noeg verpleegkundigen die
ons op de hoogte kunnen stel
len van zo'n wens".
Zwarte kerels
"Als pastoraat proberen we over
de hele linie veel doordachter
bezig te zijn. We hebben geen
zieltjes nodig. Als je met res
pect met iemands 'kostbaarhe
den' omgaat, kweek je ge
meenschapsgevoel. Het klinkt
heel verwaand, maar toch
denk ik dat ik het bij het rechte
eind heb. Ik zal het anders pro
beren uit te leggen. Kijk, als ie
mand zorgvuldig met je om
gaat, niet dwingerig, krijg je
een veilig gevoel. Je gaat er
over nadenken. Er kan dan een
echte behoefte aan contact ont
staan".
Hij waarschuwt voor sociale
dwang. Vroeger in zijn kerk
heeft hij dat genoeg ervaren.
"Sociale dwang is iets heel an
ders dan gemeenschapsge
voel". Voorts wijst hij op de ka
rikaturale gedachten die men
sen nog van de kerk hebben.
"Wij vechten daar niet tegen.
Het is toch mooi als ze denken
dat wij engerds zijn, zwarte ke
rels die raar doen en typische
taal uitslaan. Ze zijn dan erg
verrast als ze zien dat er een
mens tegenover ze staat. Ja,
daar heb je profijt van. De
buurvrouw die verontschul
digt dat ze 'niks' is, blijkt dan
ook met je te willen spreken.
Ik moet altijd lachen als men
sen zeggen: ik ben niks. Oh,
roep ik dan, is dat niks wat
daar ligt?".
Enthousiast praat Bovenberg
over zijn omgang met patiën
ten. "Voorzichtig, geen propa
ganda", roept hij, als hij zijn ei
gen gedrevenheid in de gaten
krijgt, "want dan krijg je weer
het effect van: zie je wel dat wij
geen slechte jongens zijn".
Religieus
Hoe gelovig is een zieke? Van het
ene op het andere moment ver
andert zijn toon. "Een heel
mooie vraag. Ik zal proberen er
een passend antwoord op te
geven. Allereerst: ieder mens
heeft iets in zich dat je reli
gieus kunt noemen en ieder
mens heeft zijn eigen funda
mentele reserves".
"Wanneer iemand het ziekenhuis
ingaat, gebeurt er ongelofelijk
veel. Daar moet je oog voor
hebben. Als mens verkeer je
op zo'n moment in een crisissi
tuatie of hoe je dat verder ook
wilt noemen. Naar gelang de
ernst van de crisis spreek je je
reserves aan. Juist wanneer je
dat kunt en je probeert te zoe
ken waar de mogelijkheden
zitten om die crisis te overwin
nen, ben je met het geloof be
zig en niets anders. Op dat mo
ment kun jij helpen en op dat
moment weten we elkaar ook
te vinden. Het maakt niet uit of
je dan aan de poort ja of nee
hebt gezegd".
Op iedere knie legt hij een hand
en verzucht: "Ik heb nu denk
ik, de bijbel en vooral ook het
Oude Testament achter me,
want voor mij is het diepste
wezen vna religie: vrijheid.
Dus niet een stel opgelegde re
gels".
Daarna volgt fel: "Niet: wij bie
den hulp en verwachten ver
volgens gehoorzaamheid of be
kering. Het zou belachelijk zijn
als je alleen maar mag geloven
als je daarvoor betaalt of regel
matig naar de kerk gaat. Zodra
ik iemand op wat voor een ma
nier vermaan of terugwijs, be
tekent dat dat ik me van hem
verwijder. Als een patiënt in
een crisissituatie verkeert, zit
hij toch al geïsoleerd en dan
heeft hij een volledige erken
ning van zijn eigen waarde het
hardst nodig".
Lichtzinnig
Gaat het pastorale werk tegen
woordig meer de richting uit
van het maatschappelijke
werk? "Natuurlijk. Het maat
schappelijk werk kent bepaal
de vaardigheden waar de mo
derne theologie dankbaar ge
bruik van maakt, zoals ge
spreksvaardigheid en luis
tervaardigheid. In mijn tijd
was daar nog geen sprake van.
Mijn opleiding was gestoeld op
een sterk theologische grond
slag. Je moest het Woord bren
gen".
Doet u dat nu niet meer? "Op een
andere manier. Het mag u wel
licht opgevallen zijn, dat woor
den als God, Christus of Heili
ge Geest door mij nauwelijks
worden gebezigd. Dat is opzet
telijk zo. Het zijn niet van die
vanzelfsprekende woorden.
Het voorbarig gebruik er van
wekt onbedoeld veel afstand,
misverstand, afkeer of onbe
grip. Pas in een echt gesprek
met elkaar, waar de woorden
van de bijbel concreet worden,
krijgen ook deze namen hun
eigen plaats. Ons pastoraat
gaat van de overtuiging uit dat
in de bijbel de diepste waarden
van het mens-zijn worden ge
zien en beschermd".
Na een stilte zegt hij: "Je moet
daar niet te gewichtig over
doen. Met dat gewichtige be
driegt de kerk zichzelf maar.
Per definitie moet je als pasto
raal werker lichtzinnig zijn.
Pas dan gaan er allerlei deuren
open. Ontwapenend hè? Wat
wil je meer in deze tijd?" Hij
herhaalt het woord nogmaals:
"ont-wa-pe-nend".
huizen aan 'Tafeltje Dekje' mee:
V.d. Willigenhof, Huis op de
Waard, Robijnzicht, Roomburg,
Lorentzhof en Groenhoven. Er
zullen voortaan vijf, soms zelfs
zeven, maaltijden per week wor
den verzorgd voor tweehonderd
klanten. Naar verwachting zul
len er dit jaar dan ook tussen de
veertig- en vijftigduizend maal-
tijden worden bezorgd.
Bedoeling 1
ning is om ouderen zolang moge
lijk zelfstandig te laten wonen.
De laatste tijd is het de gewoonte
geworden dat ook bejaardenhui
zen daar hun steentje aan bij
dragen. Zo kunnen ouderen uit
de wijk bijvoorbeeld ook vaak ge
bruik maken van de recreatie
ruimte of open eettafel van een
bejaardenhuis.
Redactie: Bart Jungmann Jaap Visser
LEIDEN 'Tafeltje Dekje', de
maaltijdvoorziening voor oude
ren, werkt sinds deze week vol
gens een nieuwe formule. De
klanten van 'Tafeltje Dekje' zul
len in plaats van diepvriesmaal
tijden voortaan verse maaltijden
voorgeschoteld krijgen. De be
jaardenhuizen in verschillende
wijken zullen die maaltijden be
reiden, terwijl vrijwilligsters
van de Unie van Vrijwilligers ze
bij de ouderen in de wijk rond
brengen. De UW beschikt daar
toe over meer dan honderd vrij
willigsters.
Mevrouw Teekens, als voorzitter
van de UW, overhandigde giste
ren symbolisch de eerste maaltijd
aan vrijwilligster mevrbuw Men-
ges (zie foto Holvast). Daarmee
was de maaltijdvoorziening
'nieuwe stijl' officieel een feit.
Voorlopig doen er zes bejaarden-
DEN HAAG/LEIDEN - "We zitten
met een waanzinnige situatie: er
is een dode en er zijn twee moge
lijke daders. Het trieste is dat je
nu niet in staat bent om aan te
tonen wie nu werkelijk de steek
heeft toegebracht. In deze zaak
zal nooit en te nimmer een dader
kunnen worden aangewezen.
Onze rechtspraak heeft een gul
den regel: er is recht gesproken.
Iedereen die er bij betrokken
was, is verhoord. Daar blijft het
bij, zo bepaalt ons rechtssys
teem. Er mag niet meer worden
gemodderd in deze zaak".
Zo reageert dr. M. Imkamp, advo
caat, op de vrijspraak in hoger
beroep van de twintigjarige Al
phenaar H. V.. De rechtbank ver
oordeelde de man eerder tot drie
jaar gevangenisstraf. Hij zou
eind mei op de hoek van de
Groenhovenstraat een 24-jarige
inwoner van Wassenaar met
messteken om het leven hebben
gebracht. Rechtstreeks gevolg
van een vechtpartij tussen twee
groepen jongeren uit Leiden en
Alphen.
Imkamp hekelde voor het hof het
onderzoek van de Leidse politie.
Hij blijft daarbij: "De politie is
zeer nalatig geweest. Voor mij is
het nog steeds onbegrijpelijk dat
zij de schedes van de messen en
de zakken van de jacks niet op
bloedsporen heeft onderzocht.
Ik sta er werkeliik versteld van".
Een feit blijft, mr. Imkamp is daar
heel duidelijk over, dat de
rechtsbedeling in ons land
scherp heeft gefaald. "We zitten
met een man (een vriend van H.
V.) die in heel Alphen loopt rond
te bazuinen dat hij de dader is.
Aanpakken kun je hem niet
meer. Dat is de consequentie van
onze rechtsspraak. Er loopt een
moordenaar vrij rond. Hoe gek
het ook klinkt, maar we moeten
dit op de koop toe nemen."
De vraag blijft hoe het mogelijk
was dat politie en rechtbank zul
ke belangrijke onderdelen van
een onderzoek hebben gelaten
voor wat zij waren?
Mr. Imkamp: "Dat kun je je inder
daad afvragen. Aan de andere
kant begrijp ik het ook wel. De
politieman heeft maar een be
paalde tijd voor een zaak; hij kan
er niet te lang bij blijven stil
staan. Kortom, er moet, wat hem
betreft, wat gebeuren. In dit ge
val zijn er natuurlijk wel grove
blunders gemaakt. De recher
cheurs die het onderzoek ver
richtten, hebben niet goed en
niet voldoende geluisterd. Be
denk daarbij wel dat de politie in
een heel andere relatie tot een
verdachte staat dan een advo
caat."
Geduld en urenlange gesprekken
deden Imkamp uiteindelijk over
tuigen: zijn cliënt kan de fatale
steek niet hebben toegebracht.
"Uitputtend ben ik bezig ge
weest om de onderste steen bo
ven te krijgen".
Overigens schuift de politie alle be
schuldigingen over fouten in het
onderzoek ter zijde. Volgens de
voorlichter zou de politie "niet
zorgvuldiger hebben kunnen
werken".
H. V. heeft, op negen dagen na, ze
ven maanden in de strafgevange
nis in Scheveningen doorge
bracht. Ten onrechte, heeft het
Haagse gerechtshof bepaald.
Laat hij de zaak nu verder rus
ten?
Imkamp: "Dat denk ik niet. Er zal
genoegdoening moeten komen.
Die jongen heeft zo ontzettend
geleden, daar moet een schade
vergoeding voor komen. Zijn
werk is hij door deze kwestie
kwijtgeraakt en een uitkering
heeft hij niet. Wat voor claim we
gaan indienen, weet ik nog niet.
Daar heeft de familie ook het no
dige in te zeggen".
Strip-tease (1)
"Dit is de tweede keer dat ze me
zoiets flikt", verzucht stripte
kenaar Eric Schreurs. 'Ze' is
zijn moeder die ons voor de
tweede keer tipte. Na het lezen
van kerstbijlage met het thema
1984, stuurde ze ons onmiddel
lijk naar de Hansenstraat, waar
haar zoon Eric werkt en woont
met vrouw en kind. "Jullie
moeten eens gaan praten met
Eric, want hij heeft in opdracht
van zijn uitgever een strip ge
maakt over het boek 1984 van
George Orwell".
Ruim drie jaar geleden had me
vrouw Schreurs ons ook al
zoiets geflikt. Toen moesten
we eens met Eric gaan praten
omdat hij op het punt stond
een aanval te doen op het we-
reld-duurrecord striptekenen.
In het Amsterdamse strip-anti
quariaat De Zaak Zonnebloem
zou de toen 22-jarige student
aan de Academie voor Beel
dende kunst op vrijdag 25 ok
tober 1980 met negen collega's
een record-poging wagen. In
Steeds van 21 oktober kondig
de een vastberaden Schreurs
aan dat hij maar om één reden
meedeed: winnen!
En winnen deed hij. Na vijfen
twintig uur en acht minuten te
kenen, legde Eric Schreurs als
laatste zijn pen neer, zo ver
meldt inmiddels het Guiness
wereldrecordboek.
Drie jaar, tien weken en vijf da
gen later draaft de inmiddels
25-jarige tekenaar wederom in
deze rubriek op.
Er is in de tussentijd veel veran
derd. Hij heeft niet alleen een
kind verwekt, maar ook vijf
stripalbums die allemaal het
levenslicht hebben aan
schouwd dank zij de Amster
damse uitgever Espee.
Schreurs kan bij vlagen leven
van zijn tekenwerk. "Maar ik
besta bij de gratie van het feit
dat de dame regelmatig
werkt". Ondanks dat hij z'n ei
gen uitgever heeft en een dag
strip in dagblad De Waarheid,
kan Schreurs zijn pennevruch-
ten maar mondjesmaat slijten.
"Dat komt omdat de strip in
Nederland nog altijd niet als
een volwassen medium wordt
beschouwd. Men ziet de strip
als iets voor kinderen. Mijn
werk wijkt dus af van de norm
omdat ik realistisch teken.
Kuifje zal bijvoorbeeld nooit
eens een boer laten en hij hoeft
nooit te pissen. In mijn strips
komen alle platvoersigheden
voor die ook in het gewone le
ven voorkomen. En dat stuit
kennelijk nog een hoop men
sen tegen de borst".
Strips van zijn eerste album, 'Ge-
harrebar', hebben een tijdje de
Panorama opgevrolijkt. "Maar
daar ben ik dus weer vlot uit-
gedonderd", merkt Schreurs
droog op. "Ze vonden het te
weinig een strip voor het hele
gezin".
Zijn kortstondige optreden in
Panorama heeft Schreurs wel
flink wat bekendheid opgele
verd. Want inmiddels zijn er
van 'Geharrebar' meer dan
tienduizend exemplaren ver
kocht en is dit album in de her
druk.
Strip-tease (2)
Zo'n half jaar geleden vroeg Es-
pee of Schreurs er wat voor
voelde een strip te maken
waarin parallellen werden ge
trokken tussen het 1984 van
George Orwell en het werkelij
ke 1984. "Eerlijk gezegd had ik
nog nooit van die vent ge
hoord", bekent Schreurs.
"Maar ik ben dat boek gaan le
zen en ik had meteen een hekel
aan 'm. Wat een saaie doem
denker. Ik heb begrepen dat
hij doodziek was toen hij '1984'
schreef en hij heeft waarschijn
lijk gedacht: 'Oké kolerelijers,
ik de pijp uit, maar dan zal het
met jullie óók slecht aflopen'.
In elk geval heb ik moeten
worstelen om dat boek door te
komen. Het allerlaatste deel
heb ik zelfs ongelezen gela
ten".
Na de worsteling met Orwell's
boek volgde een worsteling
met pen en papier. "Ik had
aanvankelijk geen idee hoe ik
al dat sombere, humorloze ge
doe in een strip moest verwer
ken. Ik ben er echt vreselijk
mee bezig geweest. Uiteinde
lijk is het me toch gelukt. Het
resultaat is een strip waarin Or
well een beetje in het ootje
wordt genomen, maar waarin
toch blijkt dat een aantal van
zijn voorspellingen min of
meer zijn uitgekomen. Zoals
de verplichte ochtendgymnas
tiek. Ik heb een link gelegd
naar al dat aerobic- en jogging-
gedoe. Da's dan zogenaamd
vrijwillig, maar het word je van
alle kanten wel zo erg opge
drongen dat je haast zou den
ken dat je er niet meer buiten
kunt".
Strip-tease (3)
Eric Schreurs '1984' is voor een
deel autobiografisch. Het ver
haal begint met een stripteke
naar die in bed Orwell's in 1948
geschreven '1984' zit te lezen
en daar nogal van in de war
raakt. Omdat de schepper van
deze sombere lectuur hem te
gelijk irriteert en boeit, besluit
de striptekenaar Orwell op pa
pier te zetten, van dat papier
een vliegtuigje te vouwen om
zo de Engelse doemdenker het
werkelijke 1984 in te werpen.
Orwell komt tot leven en trekt
langs een decor van dichtge-
LEIDEN - Tijdens de gebruikelij
ke nieuwjaarsreceptie van de ge
meente wordt vrijdag een uniek,
onlangs ontdekt filmdocument
vertoond. Een amateur-filmer uit
het Haagwegkwartier maakte in
1945, het bevrijdingsjaar, een
film over Leiden en Leidenaars
onder de titel 'Nederland Be
vrijd. Flitsen uit en na den Oor
log '40-'45'.
De film wordt vrijdagavond twee
maal in de raadszaal van het
stadhuis vertoond. Aanvangstij
den zijn 20.45 en 21.45 uur. De re
ceptie zelf, waar burgemeester
en wethouders alle belangstel
lenden uitnodigen, duurt van
20.00 tot 22.00 uur. Het gemeen
tebestuur ontvangt in de burger
zaal en aansluitende ruimten van
het stadhuis.
LEIDEN - Veertien keer moesten
politie en brandweer gisteren
uitrukken om stapels kerstbo
men op te halen of kerstboom-
brandjes te blussen. Door één
van de brandjes vatte ook een
aanhangwagentje vlam.
Behalve naar de Roomburgerlaan,
het Roekenpad, de Leliestraat en
de Uiterstegracht moest de pol-
tie ook naar de Kaiserstraat waar
een elektriciteitsgebouw, dat
niet meer in gebruik is, in brand
stond. In het gebouwtje lagen
zo'n veertig bomen die in brand
waren gestoken.
LEIDEN - Een 26-jarige Leide-
naar heeft bij de politie aangifte
gedaan van mishandeling. In de
nacht van maandag op dinsdag,
omstreeks één uur, werd hij op
de Steenstraat geslagen en ge
schopt door een zestal jongeren,
die met hem opliepen. Toen er
een taxi naderde sloegen de jon
geren op de vlucht.
timmerde panden, muren die
onder de grafitti zitten,
schreeuwerig neon en joggen
de 'trendvolgers'. Na een tries
te rondgang door een maat
schappij die van de verloede
ring aan elkaar hangt, belandt
Orwell in een supermakt waar
hij helemaal overstuur raakt
van de hem bespiedende tele
visiecamera's.
Op de hielen gezeten door de po
litie en zijn verwekker, de
striptekenaar, die hem wil uit
leggen dat het allemaal zo erg
niet is, vlucht Orwell uiteinde
lijk weer naar het verleden.
Schreurs minder sombere maar
wel cynische kijk op 1984 is
dus opgenomen "in een album
waarin ook een strip van de
Amsterdamse tekenaar Wim
Hanssen prijkt. Een exemplaar
van dat album mag Schreurs
binnenkort aanbieden aan on
derwijsminister Deetman.
Leerlingen van de Rembrandt-
scholengemeenschap die in
onze kerstbijlage met '1984'
hebben gestoeid, zullen hem
escorteren. Schreurs: "Ik voel
me best gevleid hoor dat die
man dat boek wil aanpakken.
Maar ik heb werkelijk geen
idee waarom m'n uitgever juist
hem heeft uitgekozen. En ik
heb ook begrepen dat ik 's
avonds met 'm moet gaan eten
en ik heb absoluut geen idee
wat voor een gezicht ik daar bij
moet trekken".
Een zuinig gezicht natuurlijk.
J.V.
