Bejaarden gekneld
in keurslijf van
verpleegtehuizen
'Youth for Christ' speerpunt kerk naar jongeren
Leidse studente doet onderzoek l \nterv\ew
naar verzorging oudere mensen
Gemeenten kopen kunstwerken
door
Louis Engelman
DONDERDAG 29 DECEMBER 1983
Varia
Dij mijn speurtocht als bijbelvor-
sende leek naar de juiste data van
Jezus' geboorte en sterfdag stuitte
ik in de bijbel en de beide tv-films
die rond de kerst over Jezus ver
toond werden, op een paar dingen
die mij aan het denken zetten. Ik
heb in een vorige Tnjfel al rond
borstig toegegeven dat ik de bijbel
erop ben gaan nalezen toen ik op
eens geconfronteerd werd met ene
Elisabet (spelling Groot Nieuws
Bijbel), moeder van Johannes de
Doper, van wier bestaan ik mij tot
dan toe niet bewust was geweest. Ik
beloof dan ook dat ik voortaan 'de
bijbel!' zal zeggen als mij gevraagd
wordt welk boek ik mee zou nemen
naar een onbewoond eiland of een
bungalowtje van Sporthuis Cen
trum. V/at Elisabet betreft zijn de
makers van die beide tv-films ge
ducht in hun geloof te kort gescho
ten. Dat Maria, voordat zij ge
meenschap had gehad met haar
verloofde Jozef (of met de purper-
verkoper, die mogelijkheid blijft
onbesproken) zwanger raakte van
de heilige Geest werd in beide films
zonder morren aanvaard, maar
dat Elisabet gewoon zwanger
raakte van haar man Zacharias
geloofden zij kennelijk niet. We le
zen immers (Lucas 1:7): „Elisabet
was onvruchtbaar en zij waren
beiden hoogbejaard", maar beide
Elisabets in de tv-films waren wel
iswaar niet piep, maar ook zeker
nog niet stok. begin veertig, schat
ik. Zacharias had zo te zien wèl de
leeftijd waarop Charlie Chaplin
zijn kinderen bij Oona O'Neill ver
wekte, maar Elisabet ('zij waren
beiden hoogbejaard') durfde men
toch niet zo oud te maken als, bij
voorbeeld, Georgette Hagedoom.
Duidelijk bewijs van gebrek aan
geloof'.
Al lezend in de vier evangeliën
vielen me nog een paar dingen op
dezelfde dingen ongetwijfeld die
alle schriftgeleerden al lang zijn
opgevallen, maar ik signaleer ze
toch maar even, want als ik er iet
wat verwonderd tegenaan zit te
kijken, zal dat met een groot deel
van de lezers ook wel het geval zijn.
Om me. nu even tot de verhouding
tussen Johannes de Doper en Jezus
te beperken: het frappeerde me,
hoezeer Johannes' uitspraken over
de 'meerwaarde' van Jezus in de
verschillende evangeliën (en de
Handelingen) met elkaar overeen
kwamen, terwijl anderzijds ook de
kleine onderlinge verschillen me
weer intrigeerden:
„Ik ben zelfs niet goed genoeg om
zijn sandalen los te maken" (Lucas
3:17).
„Ik ben zelfs niet goed genoeg om
me voor hem te bukken en zijn san
dalen los te maken" (Marcus 1:17).
„Maar ik ben niet goed genoeg om
de riemen van zijn sandalen los te
maken" (Johannes 1:27).
„Iemand voor wie ik niet goed ge
noeg ben om hem zijn sandalen uit
te doen" (Handelingen 13:25).
„Ik ben zelfs niet goed genoeg om
zijn sandalen te dragen" (Matteus
3:11).
Ik heb in de volgorde van de uit
spraken nog naar een climax ge
werkt, maar u zult het desondanks
met mij eens zijn dat er een opmer
kelijke overeenkomst tussen de vijf
versies is, vooral als je in aanmer
king neemt dat ze, in genoemde
volgorde, naar schatting in 80, 70,
90, 85 en 75 na Christus geschreven
zijn. Het regeerakkoord en de Han
delingen van het CDA leveren al
meer interpretatieverschillen op,
en als Lubbers ergens iets zegt staat
het de volgende dag op vijf ver
schillende manieren in de krant.
En dan te bedenken dat Lucas niet
van de vlucht naar Egypte rept,
dat Matteus over Elisabets wonder
bare zwangerschap zwijgt, dat
Marcus geen woord vuil maakt
over Maria's onbevlekte ontvange
nis, en dat Johannes in alle talen
zwijgt over de stal, de herders en de
drie wijzen. Maar wèl vermelden ze
alle vier die sandalen die niet los
gemaakt, uitgetrokken of gedragen
zouden mogen worden! Is dat niet
wederbaar?
4>fl «v nog iets: Elisabet wordt een
wt ite', soms ook een 'nicht' van
enoemd, dus Jezus en Johan
na Kde Doper) waren neefjes. En
niet alleen waren Elisabet en Ma
ria nauw aan elkaar verwant, ze
waren ondanks het leeftijdsver
schil (Maria wordt dan op 15 ge
schat, Elisabet is 'hoogbejaard')
blijkbaar ook aan elkaar gehecht.
Hoe valt het anders te verklaren
dat Maria, nadat de engel Gabriël
haar verteld heeft dat zij zwanger
is van de heilige Geest en dat ook
Elisabet, 'zo oud als ze is', al zes
maanden zwanger is, haar spul
letjes pakt, verloofde Jozef in Naza
reth achterlaat en haastig op weg
gaat naar het bergland van Judea
waar Elisabet woont? V/aar precies
staat er niet bij, maar bijvoorbeeld
Betlehem ligt ook in Judea en is op
de kaart hemelsbreed zo'n 115 kilo
meter van Nazareth verwijderd. Ik
schat dat, in die tijd, in bergland,
te voet of sjok sjok sjok op een ezel
tje, toch al gauw een dag of vijf rei-
Als zwangere 15-jarige! Zou een Is
raëlische vandaag de dag op de
zelfde. manier deze tocht willen on
dernemen, dan zouden haar vrien
dinnen vragen waarom ze niet lie
ver bij haar vriend achterop de mo
tor een uurtje door geaccidenteerd
terrein rijdt om van haar zwanger
schap af te komen? Maar goed, Ma
ria ging (voor of nadat zij Jozef
verteld had wat Gabriël haar had
verteld?) naar de zes maanden
zwangere Elisabet, bleef daar drie
maanden logeren (Lucas 1:56),
maakt samen negen maanden, en
ging toen weer terug naar Naza
reth. Vlak voor of vlak na de ge
boorte van Johannes? Het laatste
ligt veel meer voor de hand, maar
de bijbel geeft daar geen ophelde
ring over. Toch jammer.
Helpen om uittocht te keren
In de afgelopen twintig jaar zijn er in ons land ruim driehonderd verpleegtehuizen
geopend. Er wonen nu vijftigduizend voornamelijk bejaarden, die extra verzor
ging en verpleging behoeven. Duizenden verzorgenden - vooral vrouwen - werken
zich dagelijks uit de naad om de zorg goed te laten verlopen. Maar sluit hun pro
gramma aan bij de wensen van de verzorgingsbehoevenden?
De Leidse psychologiestudente Mia Duijnstree (31) stelde in gesprekken met ver
pleeghuisbewoners vaak het tegendeel vast. Zij beschreef haar ervarigen in een
deze maand verschenen boekje onder de titel: „Als je goed luistert, hoor je ze hui
len". Het zijn ragfijne miniaturen geworden, vol menselijke onmacht, verdriet,
hoop en berusting.
LEIDEN - Haar eerste bezoek
aan een verpleegtehuis herin
nert Mia Duijnstee zich nog als
'zeer typerend'. „Er zat een
man in een rolstoel op de gang
naar buiten te kijken. Zonder
iets te vragen, zette de ver
pleegster die er langs moest,
hem opzij. Hij kon nu de tuin
niet meer zien. Ik weet nog dat
ik dacht: oh, gaat dat hier zo.
Stel je voor dat ik op dit mo
ment jouw stoel een kwart slag
zou draaien. Je zou toch vra
gen of ik niet goed bij m'n
hoofd was?".
Met de opdracht een onderzoek
je te doen naar leefsfeer in ver
pleegtehuizen werd Mia Duijn
stee op pad gestuurd door de
docent van ziekenhuisweten
schappen, een bijvak in de bij
na door haar afgeronde studie
arbeids- en organisatiepsycho
logie.
„Ik moest erachter komen waar
om je in verpleegtehuizen zo
veel mensen voorovergebogen
ziet zitten. Waarom er zoveel
lusteloosheid is, zoveel ver
driet. Waar komt dat vandaan?
Immers, er wordt toch alles
voor ze gedaan".
De studente koos voor inter
views met verpleeghuisbewo
ners. „Dan merk je dat deze
mensen verschrikkelijk verle
gen zitten om iemand die met
ze komt praten. Ze zijn daar
erg ontvankelijk voor. Maar te
gelijkertijd blijkt dat er bijna
nergens ruimte is om een pri-
végesprek te voeren. Er zitten
allemaal medebewoners om
heen. Die gaan zich ermee be
moeien. Zeggen bijvoorbeeld
tegen de vrouw, die verdriet
heeft omdat ze haar privacy
moest opgeven, dat ze niet zo
moet zeuren. Ze had zich daar
maar bij neer te leggen. Dat
hadden zijzelf ook allang ge
daan".
Geen eigen
identiteit
Zonder alle verpleegtehuizen
over één kam te willen scheren
(„ik ben ook in heel goede ge
weest") constateerde Mia
Duijnstee, dat in een aantal te
huizen het dagprogramma on
wrikbaar vast ligt en alle ande
re activiteiten overheerst.
„Alles speelt zich in een periode
van twaalf uur af. De mensen
worden ingepast in het dienst
rooster van de verpleging. Van
het eigen ritme moet geheel af
stand worden gedaan. In mijn
interviewtjes heb ik gepro
beerd te beschrijven wat de be
woners daarmee wordt aange
daan. Onbewust, want ik ben
ervan overtuigd dat het verzor
gend personeel het beste met
de verpleegden voor heeft".
Het systeem is er echter onder
meer de oorzaak van dat de be
woners hun eigen identiteit
verliezen. „De hoogwaardige
verzorging en verpleging is
ontstaan uit een positieve over
weging", vindt Mia Duijnstee,
„maar de mensen raken hun
zelfbeschikking kwijt. De na
druk ligt op het verlies van
functies, niet op wat ze nog wel
kunnen. Alles wordt voor de
bewoners gedaan. Voor eigen
spulletjes is meestal geen plek.
Ze slapen met vier of zes perso
nen op een kamer. In sommige
tehuizen kan men nooit eens
alleen zijn. Op wc's zitten geen
sloten, er zijn badkamers waar
iedereen zo maar in en uit
loopt. Werkelijk soms onvoor
stelbaar".
Gevoelens
Van het verzorgend personeel
mag, aldus de onderzoekster,
niet automatisch worden ver
wacht, dat het oog heeft voor
de gevoelens van de bewoners.
„Meisjes worden op 18-jarige
leeftijd in het systeem ge
plaatst. Ze komen op een afde
ling en werken zich gaar om
vóór vijf uur 's middags met
het dagprogramma klaar te
zijn. Aan de individuele be
hoeften van de mensen komen
ze eigenlijk niet toe"
Volgens Mia Duijnstee zouden
de directies en medewerkers in
verpleegtehuizen zich vaker
moeten afvragen wat hun doel
is. „Gaat het erom jaren aan
het leven toe te voegen, of le
ven aan de jaren? Met andere
woorden: zet je de verzorging
bovenaan of het beetje levens
geluk dat je de bewoners nog
mee kunt geven?"
In een aantal tehuizen wordt mo
menteel al voor het laatste ge
kozen. Daar krijgt bijvoor
beeld 'n suikerpatiënt wat
méér insuline toegediend om
hem ook eens een toetje na de
warme maaltijd te laten eten.
Niet de totale zorg staat er
voorop, er wordt gedaan wat
nodig is, terwijl verder aan
dacht wordt gegeven aan het
leefklimaat. Moeilijk is dat
vaak wel, omdat de meeste ver
ken: beroepen te Deventer-Lan-
geslag A. M. van Leeuwen Vlaar-
dingen.
Religie in Europa
Volgens de helft van de Westeuro-
peanen kan het christendom een
antwoord geven op de vraag
naar de zin van het leven. De
aanbidding van God en vroom
heid zijn niet meer de hoogste
waarden, wél eerlijkheid, fat
soen, verdraagzaamheid en res
pect voor anderen. Weliswaar
vindt 70 procent de Tien Geboden
van belang, maar daarvan krij
gen de geboden die betrekking
hebben op de verhouding tussen
mensen voorrang. Ongeveer 17
procent van de Westeureopeanen
noemt zich ongodsdienstig of
atheïstisch.
Dat zijn de resultaten van een in
ternationaal onderzoek naar
waarden- en normenbeleving in
West-Europa. In negen landen.
waaronder Nederland, hebben
12.400 mensen ruim 100 vragen
over ethische en godsdienstige
zaken beantwoord. De uitkomst
van dit onderzoek zal in ons land
op 3 februari volgend jaar wor
den gepresenteerd aan de Hoge
school voor Theologie en Pasto
raat in Heerlen.
Enkele resultaten zijn nu al ge
publiceerd in het tijdschrift 'Pu-
blik-Forum' van kritische chris
tenen in West-Duitsland.
Van de rooms-katholieken gaat 37
procent regelmatig naar de kerk,
van de protestanten 9 procent.
De kerken trekken minder men
sen, niet-christelijke godsdien
sten en opvattingen meer. In
reïncarnatie gelooft 20 procent
van de Westeuropeanen.
De ondervraagden denken het
meeste geluk in het gezin te kun
nen vinden. Deze 'terugtocht tot
binnen de eigen vier muren' is in
alle landen waarneembaar,
meldt het rapport.
W ereld-vredesraad
De Wereldraad van Kerken gaat
een Duits voorstel uitwerken om
te komen tot een 'christelijke we-
reld-vredesraad'.
Op Sardinië (Italië) weigert de
gevangenis-aalmoezenier Salva-
tore Bussu zijn ambtswerk te
doen zolang de 'mensonwaardi
ge toestanden' in de gevangenis
'Badu e Carros' (Nuoro) voortdu
ren. Gevangenen in isoleercellen
zijn een hongerstaking begon
nen. De bisschop van Nuoro wei
gerde met Kerst een mis op te
dragen.
Priester Bussu schreef zijn bis
schop, tegen elke vorm van ge
weld te zijn. Tegen het terrorisme
van de rode brigades, maar ook
tegen het geweld van de staat als
reactie daarop. "Het laatste valt
minder op. maar is evenzeer te
veroordelen".
Meer kunstenaars volgend jaar in BKR
ARNHEM/DORDRECHT (GPD) -
De gemeente Arnhem heeft 60
kunstwerken aangekocht om
daarmee 36 beeldende kunste
naars over de 3.000 gulden-grens
te helpen. Zoals bekend besliste
de Tweede Kamer op de valreep
van dit jaar, dat alleen kunste
naars die in 1983 voor minimaal
3.000 gulden aan werk op de vrije
markt verkochten, het komend
jaar een beroep kunnen doen op
de Beeldende Kunstenaars Re
geling.
Met de aankopen was een bedrag
van 85.000 gulden gemoeid. De
gemeenteraad had voor deze
kunstaankopen 110.000 gulden
ter beschikking gesteld.
De Arnhemse wethouder van cul
tuur G. Kuiper is tevreden over
de kwaliteit van het aangekochte
werk: "De selectiecommissie
heeft niets hoeven af te wijzen.
Ik reken er op dat we voor min
stens 15.000 gulden ervan weer
kunnen verkopen Dan zijn we
min of meer uit de kosten. Er res
teerde nog 70.000 gulden in de
BKR-pot".
De gemeente Dordrecht kocht on
langs al 62 kunstwerken voor een
totaal bedrag van 99.000 gulden.
Daarmee verwierven 37 kunste
naars voor volgend jaar het recht
op een BKR-uitkering. Ook de
gemeente Hardinxveld-Giessen-
dam wil nog deze week werk van
kunstenaars uit de eigen plaats
aankopen.
Bij de gemeente Leiden worden
dergelijke aankopen volgens
voorlichter Meijer niet overwo
gen.
voor een bewoner betekent,'
wanneer je hem met 'opa' aan
spreekt, terwijl die man hele
maal geen familie van je is. Dat
kan heel vernederend zijn".
,Als je goed luistert hoor je ze hui
len", uitgeverij Intro, Nijkerk,
prijs f8,50.
Niek van Exel (Zeist), sinds 1 ja
nuari van dit jaar directeur van
'Youth for Christ', gelooft, dat de
ze jongerenbeweging kan helpen
om de uittocht van jongeren uit
de kerk te keren. Een speciaal
nummer van het YfC-informatie-
blad 'Inhoud', getiteld 'Dienst
baar aan de kerk', bracht hem tot
deze conclusie. In dit nummer -
gratis te verkrijgen bij 'Youth for
Christ'-Nederland, postbus 73,
3970 AB Driebergen - vertelt on
der anderen een aantal predi
kanten over hun ervaringen.
Ds. Niek van Exel merkt de laatste
tijd steeds meer, dat er in de ker
ken belangstelling ontstaat voor
vernieuwing van het jongeren
werk. En ook dat de rol die
'Youth for Christ' daarbij kan
spelen wordt gewaardeerd. "Er
wordt gezocht naar manieren om
de uittocht van jongeren uit de
kerk te keren".
Er zijn verschillende redenen
waarom jongeren uit de kerk
gaan. Een ervan noemt ds. Van
Exel de 'vervreemding'. "De
boodschap sluit niet aan bij hun
leefwereld. Ook het taalgebruik
niet. De invulling van het jeugd
werk is voor hen te vaag".
Directeur Van Exel - tot vorig jaar
zendingspredikant in Brazilië -
ziet twee kanten aan de opdracht
van 'Youth for Christ': jongeren
bereiken met een duidelijke
boodschap, die aansluit bij hun
leefwereld, en dan een brug naar
de kerk zijn. Met als 'bijver
schijnsel' dat er door dit soort
jongerenwerk aan de grenzen
van de kerk ook een evangelisch
geluid de kerken ingaat.
"Juist 'Youth for Christ' bezit de
deskundigheid van jongeren in
het aanspreken van leeftijdgeno
ten. "Op veel plaatsen geven wij
ideeën en stimulansen om met
groepen jongeren weer in con
tact te komen. Tal van piaatelijke
situaties in Nederland zijn voor
beelden van vruchtbare samen
werking tussen 'Youth for
Christ' en de kerk. Van Exel ziet
'Youth for Christ' als een 'speer
punt' van de kerk naar jongeren
toe.
Te hoog salaris
Veel hervormde predikanten ver
dienen 'te veel', doordat hun ge
meente in een klasse met een ho
ger traktement is ingedeeld. Van
de 1400 gemeenten zit 70 procent
niet in de groep waar de algeme
ne regeling ze plaatst. Tot deze
conclusie is de werkgroep 'Die
nen en Verdienen' gekomen na
een onderzoek aan de hand van
Van Alphens 'Nieuw Kerkelijk
Handboek', zo meldt 'De Kerk
voogdij', maandblad van de Ver
eniging van Kerkvoogdijen in de
Nederlandse Hervormde Kerk.
De predikanten die zich in deze
werkgroep hebben verenigd
pleiten voor meer gelijkheid in
de salarissen en voor een lager
salarisniveau. Predikanten mo
gen niet zo ver afstaan van men
sen met een gewoon inkomen,
vindt de groep. Geld uit neven
functies moet niet de predikant
maar de kerk ten goede komen.
De hervormde gemeenten zijn in
gedeeld volgens het aantal zielen
per gemeente. Deze indeling
werd indertijd gemaakt om pre
dikanten de zekerheid van een
salaris te bieden. Aan deze mini-
mumregels hoeft een kerkvoog
dij zich niet te houden. De in
druk bestaat, dat veel gemeenten
meer bieden om een 'goede' pre
dikant te kunnen aantrekken of
behouden.
De bruto-tractementen lopen uit
een van minimaal f. 46.000 in
groep 4 tot maximaal f. 69.900 in
groep 1. Deze bedragen zijn in
clusief vakantietoeslag en tege
moetkoming in de ziektekosten
verzekering. Daarnaast heeft on
geveer 90 procent van de her
vormde predikanten vrij wonen,
waarover echter belasting moet
worden betaald.
De werkgroep 'Dienen en Verdie
nen' pleit voor een indeling in
groep 3 (minimaal f. 48.000 bruto
per jaar), zonder periodieke ver
hogingen maar wel met een goe
de werkkostenregeling.
Beroepen. Hervormde Kerk: be
roepen te Beilen kandidaat J. F.
Bakker Hijken; aangenomen
naar Gulpen-Vaals A. J. Plug
Venlo, naar Markelo W. J. van
der Wal Amsterdam.
Gereformeerde Kerken: benoemd
tot pastor van het psychiatrisch
ziekenhuis te Wolfheze mevr. ds.
J. Nusselder Enschede.
Nederlands Gereformeerde Ker-
pleegtehuizen er nog altijd uit
zien als een ziekenhuis. Een
bewoner hoort bij zijn binnen
komst ook dat er 'een bed' voor
hem of haar is, in plaats van
een eigen ruimte.
Onmondig
Mia Duijnstee heeft in de geprek-
ken met verpleegden ervaren
hoe vreselijk ze het vinden als
een onmondig kind te worden
behandeld. „De mensen zeg
gen dat ze weliswaar een han
dicap hebben, maar ook nog
heel veel zelf kunnen en willen
doen. Het systeem staat ze dat
vaak niet toe. Zo zat ik eens
met een man te praten, die het
vreselijk speet mij geen kopje
koffie te kunnen aanbieden.
Dat kon niet omdat alles van
uit een centrale keuken werd
geregeld. Ik vraag me op zo'n
moment af waarom er op de af
deling geen koffiezetapparaat
kan worden neergezet.
Door hun eigen drukte horen de
verzorgenden een dergelijke
vraag niet meer. Of de bewoner
durft hem niet tegen het perso
neel uit te spreken om geen
zeurkous te zijn. Want die
meisjes hebben het toch al zo
druk".
Mia Duijnstee gelooft dat er met
kleine creatieve oplossingen al
veel verbeterd zou kunnen
worden. „Waarom maar één
kapper voor het tehuis, zodat
alle vrouwen er hetzelfde uit
zien? Waarom niet even aan
een bewoonster gevraagd wat
zij die dag wil aantrekken in
plaats van zo maar een jurk uit
de kast te trekken. Let wel: dat
gebeurt niet bewust. Zo'n on
gelijkwaardige behandeling is
de uitkomst van het systeem,
niet de intentie".
De Leidse studente hoopt dat
haar boekje aan de gedragsve
randering kan bijdragen. „Ik
heb niet bedoeld een zwart
boek te schrijven. Dat kan het
ook niet zijn, omdat in veel te
huizen serieus wordt gezocht
naar een andere manier van
verzorging.
Wel zou ik het zinvol vinden als
dergelijke boekjes tijdens de
opleiding van verpleegkundi
gen worden gebruikt. Als een
waarschuwing voor de valkui
len waarin je zo gemakkelijk
trapt. Want het is voor een ver
zorgende goed te blijven kij
ken naar de effecten van je ge
drag. Je mag je bijvoorbeeld
best eens afvragen wat het
„Hoelang ik hier precies ben
weet ik niet. ongeveer vier
jaar geloof ik. Toen ik hier
net was vonden de zusters me
erg lastig. Ik heb altijd een
scherpe tong gehad en eigen
lijk ben ik driftig van aard.
Ze zeggen dat ik dat nu al
aardig afgeleerd heb.
We slapen met z'n vieren op een
kamer, 's Nachts ben ik veel
wakker, ik weet precies op
welke tijden de anderen naar
de w.c. gaan. Tegenover me
ligt een mevrouw die niet he
lemaal goed bij haar hoofd is.
Soms kruipt ze in haar slaap
naar het voeteneind van haar
bed. Dan bel ik de zuster.
Overdag zit ik wel aan een
gezellige tafel. Hoe de mensen
allemaal precies heten weet
ik niet, maar ik heb geen he
kel aan ze.
M'n dochter kan niet veel ko
men. Ze zit bij het UW en
daar heeft ze het erg druk
mee. Soms komen m'n klein
kinderen op bezoek. Ze vra
gen me altijd om geld. De zus
ter heeft gezegd dat ik ze niks
meer moet geven, maar ach,
ik doe het graag, dan komen
ze nog eens langs".
Vrouw, 84 jaar, weduwe, zit in
rolstoel.
Mia Duijnstee
Mevrouw vertelt veel over vroe
ger. Ze is blij dat hier mensen
zijn die haar helpen. In het
bejaardenhuis ging het niet
meer alleen. Er komt een zus
ter langs; ze zegt tegen me
vrouw: „Ik zal u rechtop zet
ten, dat gaat zo niet langer, u
bent helemaal vooroverge-
zakt".
Mevrouw: ,.Ach zuster, laat me
alsjeblieft zo zitten, dan heb
ik het minste last van mijn
rug".
Zuster: „Dat kan niet, zo krijgt
u een kromme rug".
Mevrouw: „Dan maar een
kromme rug, tenslotte ben ik
al 97, zolang hoef ik niet meer
Zuster: ,Ja, maar we willen u
graag tot het eind toe goed
houden".
Ze zet mevrouw rechtop en ver
dwijnt. Tegen mij zegt me
vrouw: „Ik kan zo niet zitten.
Wilt u me weer een beetje
naar voren trekken. Ze kun
nen hier maar niet begrijpen
dat ik op ben".
Als ik mevrouw aan het eind
van het gesprek bedank voor
het contact zegt ze:JVee, u be
dankt, dat is het enige waar
je hier gebrek aan hebt, ie
mand om eens mee te praten".
Vrouw, 97 jaar, weduwe, zit in
rolstoel.
