"Mijn naam is
li Topo en ik ga
nü afwassen"
De werkloze
83 ZATERDAG 24 DECEMBER 1983
Kerstbijlage Leidsch/Alphens Dagblad
PAGINA XI
Wéér een stukje menselijk
verkeer zal dan zijn verdrongen
door de machine, zoals dat in
het verleden al zo vaak gebeur
de met bijvoorbeeld de koffie-
zetautomaat en de afwasmachi
ne. „Toch wel handig", meent
professor Verhoeff.
Volgens hem lijdt het geen
twijfel dat de mens in een gero
botiseerde maatschappij zich
zal gaan afvragen of het alle
maal wel zo leuk is. „Net zoals
wij nu bij onszelf te rade gaan
of de huidige samenleving met
alle auto's en tv's wel zo leuk
is."
Hij gelooft dat er enorme psy
chologische problemen zullen
rijzen in een maatschappij
waarin de mens zich telkens
weer afvraagt: hoor ik hier als
niet-robot wel thuis? „Te meer
omdat de huisrobot niet de eni
ge grote verandering zal zijn.
De tv in combinatie met com
puters en de nieuwe communi
catiemogelijkheden zullen ook
hun invloed hebben."
De werkelijkheidsvervreem
ding zal, zo schat hij, groter
worden. „De flipperkastjeugd
zal zich evolueren tot een com-
putergamejeugd. Maar ik ge
loof niet dat de mensheid ver
standig genoeg is om tijdig in te
zien dat men het gebruik van
bepaalde dingen zou moeten
beperken. Men mist meestal de
fantasie om zich een voorstel
ling te maken van de wereld na
een verandering. Men maakt
een fraaie brug en verbaast zich
later dat die brug zoveel ver
keer trekt dat die niet meer
goed kan functioneren."
Krijgsmacht
Robots in de krijgsmacht.
Ook dat past in Verhoeffs visie.
Hij voorspelt een ware ontmen
selijking van de ordediensten;
dat lijkt hem nogal voor de
hand liggen. „Men krijgt im
mers steeds moeilijker mensen
voor politietaken. En zij die er
wel voor voelen, onderschei
den zich qua gedrag hoe langer
hoe minder van robots."
Al evenzeer is het volgens de
hoogleraar informatica waar
schijnlijk dat het houden van
strijdbare robots aan banden
zal worden gelegd. „Voor ro
bots met een welwillendheids
certificaat zal men wel ingewik
kelde vergunnings- en belas
tingstelsels verzinnen. Wat on
getwijfeld goed voor de werk
gelegenheid is!"
„Maar het is natuurlijk zeer
de vraag of het mogelijk wordt
om robots zo te maken dat er
geen kwaad mee kan worden
gedaan. Het is zoiets als een
taal waarmee men niet kan lie
gen. Men kan het houden van
robots verbieden. Maar dat zal
robotmisdaden niet kunnen
verhinderen. Het verbod op
vuurwapens heeft immers ook
niet kunnen verhoeden dat er
onbevoegd geweld mee wordt
gepleegd. Daarom zal controle
op zelfgebouwde robots zeker
aandacht gaan of moeten krij
gen."
Als het niet lukt om de robot
grote intelligentie te geven, iets
waar Verhoeff persoonlijk op
hoopt, hoeft dat volgens hem
geen afbreuk te doen aan de al
gemene toepassing van het
ding. „Want het houden van ge
willige slaven of bediendes ligt
de mens zeer goed. Tenzij die
slaaf slimmer wordt en zijn
baas overtroeft. Dat vindt nie
mand leuk. Daarom zou ik bij
na zeggen: hoe dommer de ro
bot hoe beter, als hij maar sterk
en gewillig is."
Science fiction
Voor de komende generaties
kinderen, die opgevoed wor
den door of ten minste met een
robot, hoeft men zich - voor
zover Verhoeff het kan bekij
ken - geen zorgen te maken,
„Zij zullen daar geen enkel pro
bleem mee hebben. Kijk maar
naar de telefoon, radio, tv en
auto's, om van spaceshuttles
maar even niet te spreken. Die
worden met een soms beangsti
gende vanzelfsprekendheid
aanvaard."
„Ik geloof heus niet dat het
gauw zal gebeuren dat een jon
gen na een leuke avond met
een meisje zijn voorstel om sa
men naar bed te gaan afgewe
zen zal krijgen met een: 'sorry,
maar ik ben een robot, ik slaap
nooit, ik heb ook geen andere
behoeften en ik geloof evenmin
dat jij echt bent'!"
Verhoeff kan zich indenken
dat zijn betoog naar de mening
van sommige lezers hier en
daar te veel op science fiction
lijkt. In dat geval wil hij in alle
bescheidenheid nog wel op
merken dat auteurs in dat gen
re het tot op heden dikwijls bij
het rechte eind hebben gehad.
Hetgeen BOB en Topo kunnen
bevestigen. Als men ze goed
programmeert tenminste...
door Sjak Jansen
j Over enkele maanden zullen ze in ons land te koop zijn: robots voor
huishoudelijk gebruik. Desgeprogrammeerd doen ze de afwas, lappen
ze de ramen of schenken ze drankjes in. Robots zullen net zo gewoon
worden als radio en televisie, zeggen ingewijden nu al. Maar daarin
schuilt ook een gevaar: want hoe houden we de robot menslievend?
geldt voor alle Androbots, in
clusief BOB: de intelligentste
van het stel.
BOB is zelfstandig, dus ook
bruikbaar voor mensen zonder
computer. Hij kost nu ongeveer
5000 gulden, maar straks wordt
dat ongetwijfeld meer. BOB zal
dan zichzelf kunnen opladen
door op tijd naar het stopcon
tact te snellen. Nu kan hij al
leen nog maar onthouden waar
alles staat.
Net als Topo, die weliswaar
minder pienter is maar door de
toevoeging van hard- en soft
ware BOB's gelijke kan worden
en dan duurder zal zijn dan de
3000 gulden die ze nu kost. Bij
na onvergelijkbaar met de in
dustriële robot, wiens prijs
gauw de 200.000 gulden bena
dert.
Het begrip robot is afgeleid
van robota, het Tjechische
woord voor arbeid. Zijn wanke
le schreden zette de eerste ech
te robot in Pittsburg. Japan is
thans 's werelds grootste robot
fabrikant en Zweden heeft, met
op iedere 900 werknemers één
robot, de grootste robotdicht
heid. Over de hele wereld zijn
op dit ogenblik ongeveer 40.000
robots in gebruik.
Onverstoorbaar elektronisch
neuriënd knappen zij gevaar
lijk of eentonig werk op. In
hoog tempo, tot op de tiende
millimeter nauwkeurig én hon
derd procent foutloos, zo pro
pageren de fabrikanten. "Robots
die de taal spreken van hun
operator en desgewenst met
behulp van de computer kun
nen „zien" welk onderdeel over
een lopende band passeert.
Koelkastje
Zover zal het met Topo, die
veel simpeler doeleinden dient,
niet komen. Wel wordt het mo
gelijk haar te voorzien van een
koelkastje en een kleine kar
waarop zij lichte vrachtjes kan
vervoeren. De fabrikant gokt
erop dat scholen Topo zullen
gebruiken ter verlevendiging
van computerkundelessen. Le
raren zijn daartoe al aange
schreven.
Nina Aka van MCA-tronics,
de in Rijswijk gevestigde Ne
derlandse importeur van And-
robots, vertelt er met het nodi
ge enthousiasme over. Ze geeft
toe dat Topo iets ridicuuls over
zich heeft. Zo kan men haar -
als ze te hard van stapel loopt -
letterlijk op haar kop geven;
daar zit in plaats van het ge
bruikelijke zwaailicht een grote
knop waarmee men de power
uitschakelt.
Niettemin is de gedachte ach
ter de huisrobot volgens Nina
Aka volstrekt serieus. En ze
noemt Nolan Bushnell, de man
die het (inmiddels ingezakte)
wereldwijde succes van Atari-
videospellen bewerkstelligde
en in Amerika een gat in de
markt opvulde met de keten
Pizza Time Theatres: goed lo
pende toko's waar behalve piz
za's ook een robotshow en vi-
deospellen zijn te consumeren.
Juist deze Bushnell heeft
zich tot taak gesteld de huisro
bot tot volle ontwikkeling te
brengen; in Topo, BOB en
FRED ziet hij een nieuwe uit
daging. En niet alleen hij. Con
currenten dienen zich al aan in
de overtuiging een markt te
hebben aangeboord, waarin
miljarden dollars zijn te verdie-
Omzetcijfers die volgens
prof. dr. J. Verhoeff, hoogleraar
informatica aan de Rotterdam
se Erasmusuniversiteit, best
eens realiteit zouden kunnen
worden.
Herkenning
„Robots zullen net zo ge
woon worden als radio en tv",
luidt Verhoeffs stelling. Ex
perts betwisten dat. Volgens
In stripverhalen heeft ze
een schort voor, heet ze Ro-
sie en zegt ze bliep-bliep.
Maar in de wereld van nu
oogt ze mondain, heet ze
Topo en roept ze hallo, hoe
is het, of hoepel op. Topo is
nieuw, een robot. Een per
sonal robot die nooit te be
roerd is om de vaat te was
sen. Nimmer te lamlendig
om de ramen te zemen en
altijd bereid om de hond uit
te laten. „Topo is your
friend", tipt de fabrikant.
„Ontmoet haar en u zult
zich afvragen hoe u ooit
zonder haar hebt gekund."
En daar staat ze dan, in
ivoorkleurig plastic, nauwe
lijks een meter hoog. Een bijna
menselijke gestalte, met een
hoofd, een romp en zelfs een
boezem. Benen heeft ze niet,
wél twee afzonderlijk aange-
dreven wielen. Op het eerste
3 gezicht rechtstreeks uit Star
Wars weggelopen, maar in
j, werkelijkheid een stukje tech
niek van de jaren tachtig, af-
i komstig uit Californië.
Vandaaruit hoopt de firma
i Androbot binnen nu en tien
i jaar de markt voor huis-, tuin
en keukenrobots compleet te
J veroveren. Met Topo. Met BOB
(acroniem voor Brains On
Board) en met kleine FRED
(Friendly Robotic Educational
Device). Drie Androbots: te al
len tijde paraat om de helpende
hand te bieden. En Topo is nog
sociaal ook, zo stelt de fabri
kant. „She's one of the family";
ze serveert drankjes en onder
houdt de gasten met een liedje,
i Nog even, en men kan zich
daar zelf van overtuigen. Topo
en BOB staan op het punt in
Nederland te worden geïntro
duceerd; FRED zal in februari
in de betere elektronicawinkel
te koop zijn, voor nog geen dui-
zend gulden. Geld waarmee
men eigenlijk een soort tweedi
mensionale tekentafel koopt,
want dat is FRED.
Foutloos
Met een pen vertaalt hij pa-
j tronen van de computer op het
papier. Hij heeft een vocabulai
re van 45 woorden en sensoren
die hem behoeden voor een val
var. de tafel of trap. Trappen
beklimmen kan hij niet, een
drempel passeren wèl. Dat
Nina Aka van robotimporteur
MCA-tronics in Rijswijk:
Topo heeft iets ridicuuls.
(Foto Roland de Bruin)
De robot Topo zoals hij de komende maanden in de betere elektronicawinkels
te koop zal worden aangeboden: altijd paraat om de helpende hand te bieden.
(Foto Roland de Bruin)
De sensoren kunnen worden
ingebouwd achter de strips die
bij Androbots de aanwezigheid
van ogen en mond suggereren.
Doel daarvan is de robot niet al
te eng te laten overkomen.
„Want de computer vonden de
mensen in het begin óók eng",
verklaart Nina Aka. „Veel men
sen hebben het niet zo op din
gen die nieuw zijn. Je laat het
er dus vriendelijk uitzien."
Haar huisrobots noemt ze
„een uniek produkt". De order
portefeuille groeit. Menigeen is
geïnteresseerd. Nina Aka
knikt. „Computerdealers bij
voorbeeld. Die willen robots in
hun showroom demonstreren
of ze gebruiken als receptio
nist, als een leuke noviteit. Er
zijn laboratoria die met robots
proeven willen nemen. En on
der particulieren heb je natuur
lijk de trendsetters met geld die
een robot willen hebben, ook al
is die nu veel duurder dan
over enkele jaren als de pro-
duktie grootschaliger zal zijn."
Begeerte
Tegen die tijd hoeft een huis
robot volgens professor Ver
hoeff niet meer te kosten „dan
een auto of misschien zelfs een
fiets, daar de benodigde elek
tronica naar verhouding vrij
wel niets kost."
De robot verkeert nog in een
kleuterstadium, zegt hij. „Zo
doende onttrekt het zich nog
grotendeels aan de publieke
waarneming. Pas als de puber
teit begint krijgt het fenomeen
belangstelling. Daarna komt de
begeerte: ik wil ook een auto.
En dan komt de kater: wat is
het druk op de weg."
De hoogleraar wil maar zeg
gen: als de huisrobot straks ge
meengoed gaat worden, komt
dat hoogstwaarschijnlijk niet
doordat de maatschappij er
zo'n behoefte aan zou hebben.
„Het is een soort geheim bond
genootschap van de consumen
ten en de producenten. Je kunt
de techniek dan ook niet de
schuld geven van onze met
techniek overvoerde maat
schappij, de mens is net zo
schuldig."
Prof. dr. J. Dirken, hoogle
raar industrieel ontwerpen en
produkt-ergonomie aan de
Technische Hogeschool in
Delft, zegt hierover: „In Europa
worden miljarden uitgegeven
aan programmeertechnieken,
dat wil zeggen: de technische
kant van het gebeuren. Er is he
vige concurrentie, men heeft
het gevoel met de rug tegen de
muur te staan, maar de bruik
baarheid - voor wie en wanneer
- wordt uit het oog verloren."
Diagnose
Ook in de medische wereld
zou de robot kunnen functione
ren. Gewezen wordt dan op zijn
geheugen, dat groter is dan
dat van menig arts. Daar
door zou hij doeltreffender
diagnose kunnen stellen. Sys
tematisch gaat hij alle gegevens
af totdat hij bij de ziekte van
Pfeiffer of een andere kwaal
kortsluit.
1984
Marianne de Boer uit Leiden
werd anderhalf jaar geleden
werkloos. "Ik was cultureel
werkster in Katwijk. Ik wist dat
ik op een bepaald moment op
straat zou komen te staan. Het
kwam dus niet als een
verrassing. Maar leuk is
natuurlijk anders". In de
maand mei kwam ze zonder
werk te zitten. "Ik heb eerst
maar eens rustig aan gedaan. Ik
ben bijvoorbeeld op vakantie
gegaan. Eenmaal terug ben ik
gaan solliciteren".
Zonder succes. "Inderdaad,
zonder succes. Het lukte
gewoon niet om een baan te
krijgen. Nee, ik ben niet
depressief geworden. Ik deed
ook nog andere dingen en daar
heb ik me op geworpen".
Ze zit in het werklozencomité.
"Werklozen die bepaalde
problemen hebben kunnen bij
ons terqcht. Het gaat meestal
om mensen die het water tot de
lippen is gestegen; mensen die
niet naar de officiële instanties
durven en daarom maar bij ons
aankloppen".
Zo goed mogelijk probeert het
comité de werklozen te helpen.
Niet altijd lukt dat even goed.
De Boer: "Sommige mensen
zijn er echt beroerd aan toe".
Mogen we weten wat haar
toekomstverwachting is?
"In denk dat het in 1984 verder
bergafwaarts zal gaan. Ja, je
kunt gerust stellen dat ik een
negatief beeld heb van de
toekomst. Volgens mij zal het
aantal werklozen toenemen en
zullen ook de uitkeringen lager
worden. Allemaal heel
somber".
Zelf gaat ze niet bij de pakken
neerzitten. "De meeste r
hebben het er wel moeilijk
mee. ik niet. Zoals ik al zei: ik
heb ook nog wel andere dingen
te doen".
Hoopt ze nog op werk?
"Vanzelfsprekend, vast werk
heeft toch wel mijn voorkeur".
ten we die in vredesnaam be
nutten. Men dacht toen aan
kerkdiensten en aan de troon
rede. Totdat er jaren later ie
mand op het idee van de om
roepen kwam."
Waakhond
Nee, mogelijkheden kent
Verhoeff te over: „Wat zou u
zeggen van een robotballet of
van robotgevechten in plaats
van hanengevechten? Wat
denkt u van peultjes doppen en
zo, lekker vers, zonder gevaar
voor nitrietvergiftiging? En
wat denkt u van vloeren boe
nen, de kanarie voeren en zijn
kooi verschonen?"
Daarnaast kan de huisrobot
volgens Verhoeff vooral een
uitkomst betekenen voor visu
eel en lichamelijk gehandicap
ten. Hij kan immers dingen van
de grond oprapen en bijvoor
beeld de was ophangen. De
sprekende robot kan boven
dien een blinde de weg wijzen.
Robots als BOB en Topo zijn
voorts geschikt als waakhond,
attendeert Nina Aka. Zodra
Androbots met behulp van be
paalde sensoren de lichaams
warmte van indringers of
brand bespeuren, bellen zij de
politie of slaan anderszins
alarm.
van vijf jaar programmeerbaar
zijn."
Wie dat niet wil geloven,
moet volgens Verhoeff - en Ni-
na Aka knikt - maar in gedach
ten houden dat tien jaar gele
den evenmin iemand wilde
aannemen dat de computer
zo'n vooraanstaande plaats in
ons leven zou innemen. „Ex
perts", concludeert Verhoeff,
„zijn, mogelijk op economen
na, de slechtste voorspellers.
Zij kennen het onopgeloste
probleem te goed."
Wie Verhoeffs optimisme
deelt, maar zich desondanks af
vraagt wat we met zo'n robot
aanmoeten, heeft volgens de
wetenschapper een gebrek aan
fantasie. „Bij de komst van bur
gerradio zei men ook: hoe moe
hen is het onmogelijk in een ro
bot die hoeveelheid intelligen
tie te stoppen, die nodig is om
hem huishoudelijk werk te
kunnen laten verrichten.
Teneinde niet tegen kinderen
en meubels op te botsen, zal hij
die moeten kunnen herkennen.
Dat vereist van een robot meer
intelligentie dan het monteren
van een carburateur of soortge
lijk fabriekswerk. Temeer om
dat produktieruimten ge-
stroomlijnder zijn dan woon
ruimten.
Verhoeff wil dit niet ontken
nen. Maar de vindingrijkheid
van robotontwerpers boezemt
hem zoveel vertrouwen in, dat
hij het volgende durft te voor
spellen: „Binnen tien jaar zal
de intelligentie van een kind
