'Werkelijkheid laat
zich nooit plooien'
Hoe een butler elke
keer de weg kwijt is
'Liquid Sky': E.T. en
de scene van New York
Cineast Joris Ivens 85 jaar
Televisie
VRIJDAG 23 DECEMBER 1983
Film
PAGINA 17
'The Missionary', film van Michael Palin
"«Hu '"«Hu '"I
Film: The Missionary; re
gie: Michael Palin; ac
teurs: Michael Palin, Mag
gie Smith; theater: Lido 4;
alle leeftijden.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiiii
Zwartkijkers hebben beweerd
dat 'The meaning of life' wel
eens de laatste film van het
Monty Python-team kan zijn
geweest. De leden bewandelen
tenslotte steeds vaker hun ei
gen paden: ze gaan ook zelf
films maken. Of Monty Python
binnenkort ophoudt te bestaan
- God verhoede het. Eén van de
teamleden die een tijdje gele
den een eigen film maakte is
Michael Palin. Wie anarchisti
sche humor la Monty Python
verwacht komt bedrogen uit.
'The Missionary' is weliswaar
een film die zo nu en dan zeer
humoristisch is, maar de ab
surditeiten worden niet als
saucijsjes aan elkaar geregen.
De film van Palin zou je een
humoristische zedenschets
kunnen noemen. Het gedrag
van de vertegenwoordigers
van kerk en adel worden vol
gens goed Engelse traditie be
spot.
1906. Een dominee die jarenlang
het Woord heeft verkondigd in
Afrika wordt teruggeroepen
naar Engeland. Hij moet geval
len vrouwen in Londen weer
op de been helpen en zorgen
dat ze de brede weg naar de he
mel gaan bewandelen. En
daarvoor is geld nodig, want de
dominee moet tenslotte in een
Londense achterbuurt een te
huis stichten voor de straatma
delieven en nachtvlinders.
Zijn aanstaande vrouw, een naie-
ve dame die nog zo fris is als
een nog niet ontloken krokus
je, helpt hem. Hij moet maar
eens een rijke dame bezoeken
die zij kent. Die dame smacht
naar liefde, en zo kan het ge
beuren dat de dominee ver
zeild raakt in allerlei verwikke
lingen. Zijn tehuis wordt overi
gens een succes. Zo'n succes
dat zijn werkgever, de kerk,
hem gebiedt er weer mee op te
houden. De afloop van de film
zal ik niet verraden.
De mooiste scenes in deze film
hebben betrekking op één per
soon: een butler die telkens
verdwaalt in het huis van zijn
meester. Dwaalt hij niet door
het huis - al dan niet met een
schaal eten - dan wordt hij wel
gesignaleerd bij de vijver. In
de buurt van het doolhof.
Zijn eigen slaapkamer weet hij
ook niet meer zo goed te vin
den. En zo kan het voorkomen
dat hij op een avond vertwij
feld het bed van zijn meester
nadert. Die kent de kuren van
de butler inmiddels en rea
geert dan ook laconiek, zij het
enigszins verbolgen: kom er
maar naast liggen.
WIM BRANDS
SORRENTO - Het is met een zeke
re schaamte dat je er als Neder
lander getuige van bent, met
hoeveel eerbied, warmte en
égards Joris Ivens omgeven
wordt door de Italianen tijdens
het 20e festival van Sorrento. De
85-jarige cineast die \n alle film-
kringen ter wereld geweldige
faam geniet als 'de vliegende
Hollander', heeft in Nederland
nimmer een hommage gekregen
die enigszins vergelijkbaar is
met wat hem in hetbuitenland
regelmatig ten deel is gevallen.
Nooit een daverende ovatie, zo
als toen hij in Sorrento, in een
zaal met 2000 man publiek, even
dacht onopvallend te kunnen
gaan kijken naar 'De Lift' van
Dick Maas. Nooit een drukbe
zochte persconferentie van an
derhalf uur, zoals hij er nu een
gaf ter gelegenheid van het feit
dat hem voor zijn hele oeuvre de
Vittorio de Sica-prijs was toege
kend.
door
Peter van Lierop
Ivens leidde een tumultueus leven.
Exacte beschrijvingen van op
zienbarende gebeurtenissen wer
den opgetekend in 'Aan welke
kant en in welk heelal', een ui
terst leerzaam boek dat onlangs
verscheen (vertaald uit het
Frans) bij uitgeverij Meulenhoff.
Ivens is de eerste cineast ter we
reld geweest die het documentai
re-filmen een getuigende beteke-
.nis heeft gegeven. Vroeger ging
men ervan uit dat een documen
taire objectief moest zijn. De ou
de documentaristen pretendeer
den met hun films dat ze lieten
zien hoe de dingen waren, Ivens
probeerde over te brengen hoe
hij de dingen zelf zag.
„Voor mij is het maken van een
film een avontuur, waarvan je
nooit tevoren precies kunt zeg
gen hoe het afloopt. Al doe ik
nog zoveel aan research voordat
ik me daadwerkelijk aan het
filmen zet, het zijn uiteindelijk
de voldongen feiten waar je tij
dens de opnamen tegenaan
loopt, die het wezen van docu
mentaires uitmaken. De
werkelijkheid laat zich nooit
plooien. En als ik dan op dingen
stootte die niet pasten in de visie
die ik zelf had, dan ben ik nooit
te beroerd geweest om ook die
zaken mee te registreren.
De cineast die de tegenstrijdighe
den die je overal kunt aantreffen,
opzettelijk verdonkeremaant,
die maakt geen documentaires
meer, maar propagandafilms.
Eén keer heb ik me aan zoiets be
zondigd. dat is geweest 'Le ciel,
la terre'; een film van dertig mi
nuten vol wapperende rode vlag
gen, bedoeld om maar één ding
aan de wereld duidelijk te maken
en dat was dat de Amerikaanse
imperialisten van Vietnam dien
den af te blijven. Het was een
strijdfilm. Met latere documen
taires over Vietnam heb ik die
beelden en die visie proberen te
Nog kort geleden 'in Vrij Neder
land en nog korter geleden in de
Haagse Post, werd de mening
volgehouden dat Ivens altijd in
propagandafilmen gebleven is.
In zijn grote China-film ('Hoe Ju-
kong de bergen verzette') zouden
de feiten wel degelijk zijn
verfraaid, al wist men niet zeker
te zeggen of Ivens misleidde, of
zelf misleid was. Een aandoenlij
ke bejaarde apotheker was door
iemand herkend als beroepsac
teur.
Ivens: ,£)e mevrouw die dat ge
schreven heeft, heb ik geant
woord in een briefje waarin ik
ongeveer het volgende stelde: 'U
heeft eens een reisje gemaakt
door een land met vele honder
den miljoenen inwoners en als u
later een film ziet, herkent u daar
één persoon van wie u zeker
weet dat hij niet is wie hij voor
geeft te zijn. Mevrouw, ik vind
dat ongelooflijk knap van u. Ik
heb daar de diepste bewonde
ring voor'. Het is ook eigenlijk te
gek voor woorden, zo'n aantij-
giftg-
Die oude apotheker die kende ik
persoonlijk en niet alleen hem,
maar ik kende ook al zijn kinde
ren en kleinkinderen; zijn hele
familie. Ik heb in dat dorp een
hele tijd doorgebracht voor ik er
ging filmen en voor ik besloot
die apotheker te filmen. Kom
nou, ik ben niet onnozel. Voor ik
ergens met opnamen begin, ver
diep ik mij in de stof'.
„Toen ik in 1934 'Nieuwe gronden'
maakte, over de drooglegging
van de Zuiderzee, toen wist ik te
voren al precies hoeveel omwen
telingen per minuut een cement-
molen maakte, hoeveel een inge
nieur daar verdiende en wat het
weekloon was van een arbeider.
In China heb ik me net zo zorg
vuldig op mijn onderwerpen
voorbereid, als ik het vroeger.in
Nederland al deed. Er hebben
geen acteurs in mijn China-docu-
mentaires rondgelopen. Ik
mocht er filmen wat ik wilde. Ik
had permissie van Tsjoe Enlai
persoonlijk. Natuurlijk zijn er
dan op locatie altijd wel plaatse
lijke overheden en middenka
ders die proberen om je in te
pakken, omdat ze met hun ver
antwoordelijkheden gunstig uit
Joris Ivens temidden van een nieuwe generatie regisseurs. Van links
Seunke, Joris Ivens, Annette Apon en Dick Maas.
proberen te komen. Waar dat ge
probeerd werd, heb ik onmiddel
lijk mijn koffers gepakt en er niet
meer gefilmd".
,Ik begrijp niet hoe men in Neder
land zo lichtvaardig dit soort ern
stige beschuldigingen durft te ui
ten. Het is typisch Nederlands
denk ik. Men kan het slecht zet
ten als een landgenoot interna
tionaal aan de weg timmert, zoals
ik gedaan heb: ik heb op vertrou
welijke voet gestaan met be
roemdheden als Poedovkin,
John Ford, Eisenstein, Hem-
mingway, Mattei. Ik heb wereld
leiders ontmoet als Castro, Roo
sevelt en Ho Tsji Min. In Neder
land vindt men het dan nodig om
je nederigheid bij te brengen.
Men verzint wel wat. Het is een
raar trekje van een volk waar ik
altijd trots op gebleven ben erbij
te horen. Zelfs als dat volk mij
liever kwijt dan rijk leek te zijn
en ook al bracht ik meer tijd bui
ten de Nederlandse grenzen door
dan erbinnen. Mijn bijnaam 'De
vliegende Hollander' ben ik al
tijd strelend blijven vinden".
'De vliegende Hollander' is ook de
titel van een speelfilm die Ivens
nog een keer zelf hoopt te ma
ken, of te laten regisseren op ba
sis van een nog nader uit te
werken scenario. Hij ontving
ooit 17.000 gulden voor het uit
werken van dit plan, dat volgens
hem inmiddels veel en veel meer
waard is geworden. Zevenen
twintig pagina's tekst in één
avond geschreven. De opzet had
Ivens 45 jaar geleden bedacht sa
men met de dichter Marsman.
Ivens: „Het gaat over een kapitein
die God wil uitdagen en daarom
tegen de geboden in op zondag
zee kiest met zijn schip. God
straft hem daarvoor met de doem
tot eeuwig zwerven. Maar in elke
eeuw mag hij 24 uur terugkomen
op het vasteland en als hij dan
een vrouw vindt die van hem
houdt, zal God hem vergeven. De
eerste keer duikt hij op in de ze
ventiende eeuw op Manhattan en
hij wordt er verliefd op een In
diaanse vrouw die echter door
dronken Hollandse zeelieden
wordt vermoord. In de achttien
de eeuw duikt hij op in Marseille
en wordt verliefd zich op een re
volutionaire die uiteindelijk
geen tijd voor hem heeft. In de
negentiende eeuw komt hij te
recht in Batavia waar liefde geen
kans krijgt omdat de kapitein
walgend van de koloniale uit
wassen vroegtijdig weer het rui
me sop kiest".
„In de twintigste eeuw zal hij uit
eindelijk terugkeren in Rotter
dam. Het mag dan duidelijk zijn
dat in dit verhaal zekere raak
vlakken zitten met mijn eigen le-
naar rechts: Lili Rademakers, Orlow
(foto GPD)
ven. Ook ik hoop uiteindelijk in
Nederland te kunnen sterven, als
alles klaar is. Ik ben oud en ik
heb geen angst voor de dood.
Maar ik wil voor 'De vliegende
Hollander' gemaakt wordt eerst
nog een film over China voltooi
en. Geen politieke film, maar een
'cine-poeme', zoals 'Regen'. Een
dichterlijke impressie over het
enige land ter wereld dat altijd
zichzelf is gebleven, ondanks
steeds wisselende geestelijke
stromingen. China kende vroe
ger het 'taoisme', daarna het
'confucianisme' en het 'boedd
hisme'. Nu is het een communis
tisch land, maar het is in diepstë
wezen niet veranderd. China
blijft me boeien, terwijl ik mijn
geloof in de Sowjet-Unie allang
verloren heb. Ik ben nog steeds
een romantische idealist, maar
mijn meningen zijn onafhanke
lijker dan ze vroeger waren".
,Ik heb officieel mee geprotes
teerd toen in Polen de staat van
beleg werd uitgeroepen en de
door Solidariteit verworven vrij
heden werden tenietgedaan. Dat
begrijpen mijn Chinese vrienden
niet zo goed; dat ik meedoe aan
dat soort protesten, maar ze res
pecteren het wel. Ook in China
gebeuren wel dingen die mijn in
stemming niet hebben, maar ze
veranderen niets aan mijn ver
liefdheid op dit fascinerende
land".
ROME Terence Hill, momenteel weer samen met Bud Spencer actief in
'Vier Vuisten', maakt in Rome opnamen voor een nieuwe film. Hij speelt
daarin Don Camillo, een figuur die in de jaren vijftig door de Franse
acteur Fernandel beroemd werd. Hill produceert en regisseert de film ook
Zelf. (Foto AP)
'Liquid Sky' is wat je noemt een
close encounter of the third kind,
een regelrecht contact met een
buitenaards wezen. Het over
komt Margaret, de hoofdrol
speelster van 'Liquid Sky'. De
'alien' heeft in een UFO ter groot
te van een frisbee op haar dak
plaats genomen. Wat hij daar uit
spookt, wordt door een Duitse
wetenschapper ontdekt. Het we
zen blijkt zich te voeden met her
sencellen van mensen die een or
gasme beleven en aangezien
Margaret nimmer klaarkomt
kiest deze E.T. voor haar part-
Zo'n gegeven toont direct in wat
voor bizarre film we hier beland
zijn. Het zal er wel mee te maken
hebben dat de Russische regis
seur Slava Tsukerman nog niet
zo lang in New York zit en zich
ook nog wat buitenaards zal voe
len. Wellicht moet in hem dan
ook die Duitser worden gezien
die niet zo goed raad weet met de
de scene van de 'Big Apple'. Of
ziet Tsukerman in zichzelf het
gespeeld door Anne Carlisle en
hierin kan een pleidooi voor de
androgyne mens worden gezien.
Het komt tot een climax als bei
den aan het slot door de modefo
tograaf gedwongen worden tot
geslachtsgemeenschap.
In de tekening van die 'new-wave-
wereld' (of is dat al weer een ach
terhaalde term?) is Tsukerman
aardig geslaagd. Gecombineerd
met de suggestieve, monotone
muziek worden vaak leuke effec
ten bereikt. Maar 'Liquid Sky' is
vooral zo'n film die wisselend af
stoot en aantrekt. Aan de ene
kant intrigerend in zijn aparte
aanpak, aan de andere kant irri
terend in zijn pompeuze stijl.
'Liquid Sky' (staat voor heroïne)
gaat echter met name mank aan
een duidelijke aanpak. Het is
geen science fiction, het is geen
horror en het is geen zeden
schets. Het valt er tussenin, je
krijgt er als kijker geen vat op.
Frustrerend voor hem en (naar ik
aanneem) frustrerend voor de
filmmaker. BART JUNGMANN
- jr M
"«Hi. ""Illlk "II
'Liquid Sky'; regie: Slava
Tsukerman; hoofdrol: An
ne Carlisle; theater: Kijk-
huis, Leiden (tot en met
zaterdag)
onbekende wezen dat alles in de
meest fantastische kleuren ob
serveert?
Tsukerman situeert zijn film in het
avant garde-wereldje van de mo
de. Getoond wordt de in glas en
staal opgegroeide jeugd en haar
bevroren gevoelens. Emoties zijn
taboe; sex en drugs zorgen voor
de kicks. De al genoemde Marga
ret en Jimmy zijn min of meer de
personificaties van dit milieu.
Beide rollen worden (heel knap)
BLIJVERS
"De vier vuisten slaan op hol" -
Spencer en Hill als geheim agen
ten tegen wil en dank. Luxor, Lei
den, Euro 3, Alphen.
"Staying alive" - John Travolta
wordt er niet beter op, Lido 2,
"Never say never again" - De 'enige
echte' James Bond?. Lido 1, Lei
den, Euro 1 en 2, Alphen.
"Trading places" - Beste komedie
van 1983, Studio, Leiden.
"Jaws 3, 3D" - Driedimensionale ka
ken duiken op bezoeker af, Euro
4, Alphen.
"Porky's 2" - Nogal flauwe grappen,
boodschap is bijzaak, City 1, Kat-
(OP)NIEUW
"Highroad to China" - Avonturen
film. City 2, Katwijk.
"Even en oneven" - Vier vuisten-se
rie, City 3, Katwijk.
"Bronx warriors" - Onaangename
straatvehcter, City 3, Katwijk.
"Star wars/Empire strikes back" -
Science fiction, City 4, Katwijk.
SEXFILMS
"Een zwoele zonnetrip" - Rex, Lei-
NACHTFILMS
DEN HAAG
"De vier vuisten slaan op hol" - Asta
(463500), al.
"Les uns et les autres" - Bijou
(461177), al.
"Curse of the Pink Panther" - Ca
lypso (463502), 12 jr.
"Wargames" - Babylon 1 (471656),
al.
Woody Allen's "Zelig" - Babylon 2,
al.
"Trading places" - Babylon 3, al.
"Jaws 3" - Cineac 1 (630637), 12 jr.
"Robin Hood" - Cineac 2, al.
"The blues brothers" - Cineac 2, 16
jr.
"Octopussy" - Cineac 3, al.
"Wargames" - Euro (667066), al.
"Never say never again" - Metropole
2, al.
"Robin Hood" - Metropole 3, al.
"Sophie's choice" - Metropole 3, 1
"Return of the Jedi"- Odeon 2, al.
"Robin Hood" - Odeon 3, al.
"De mannetjesmaker" - Odeon 3, al
"De Illusionist" - Odeon 4, 12 jr.
"Geheim agent OOSex" - Le Paris 1
(656402), 18 jr.
"Trashi, vrouw van uw dromen" -
Le Paris 2, 18 jr.
"Erotisch spiegelbeeld" - Le Paris 3,
18 jr.
"Staying alive" - Passage (460977),
AMSTERDAM
Woody Allen's "Zelig" - Alfa 1
(278806), al.
"Curse of the pink panther" - Alfa 2,
al.
"De illusionist" - Alfa 3, 12 jr.
"Danton" - Alfa 4, 12 jr.
"Robin Hood" Alhambra 1
(233192), al.
"Sophie's choise" - Alhambra 1, 16
jr.
Woody Allen's "Zelig" - Alhambra
2, al.
"Wargames"- Bellevue Cinerama
(234876/266227), al.
"Robin Hood" - Cineac (243639), al.
"The blues brothers" - Cineac. 16 jr.
"De vier vuisten slaan op hol" - Ca
lypso 1 (266227/234876), al.
"The Osterman Weekend" - Calypso
2, 16 jr.
"The world according to Garp" - Ca
lypso 3, 12 jr.
"Josefine Mutzenbacher" - Centraal
(248933), 18 jr.
"Les uns et les autres" - Cinecenter
(236615), al.
"Hou je smoel...hier die stoel" - Ci
necenter, al.
"Exposed" - Cinecenter, 16 jr.
"La mort de Mario Ricci" - Cinecen
ter. 16 jr.
"Wargames" - Cinema 1 (151243), al.
"Jaws 3" - Cinema 2, 12 jr.
"Staying alive" - City 1 (234579), al.
"Robin Hood" - City 2, al.
"De mannetjesmaker" - City 2, a!.
Monty Python's "The meaning of li
fe" - City 3, 16 jr.
"De vierde man" - City 4, 16 jr.
"Robin Hood" - City 5, al.
"Prénom Carmen" - City 5, 16 jr.
"Return of the Jedi" - City 6, al.
"Never say never again" - City 7, 12
jr.
"An American in Paris" - Kriterion,
al.
"Het proces" - Studio K, 16 jr.
"Trading places" - Leidsepleinthea-
ter (235909), al.
"Wellust zonder grenzen" - Parisien
(248933), 18 jr.
"Snuff bottle connection" - Rex
(246132), 16 jr.
"De vier vuisten slaan op hol" -
Rembrandtpleintheater 1
(223545), al.
"Caligula 2" - Rembrandtpleinthea
ter 2 (223545), 18 jr.
"Time Bandits" - Saskia (244152), 12
jr.
"Prénom Carmen" - The Movies 1
(245790), 16 jr.
"Ereaserhead" - The Movies 2,16 jr.
"Erendira" - The Movies 3, 16 jr.
"Never say never again" - Tuschins-
ki 1 (262633), 12 jr.
"Carmen" - Tuschinski 2, 16 jr.
"Jaws 3" - Tuschinski 3, 12 jr
"Curse of the pink panther" - Tu-
schinsky 4, al
"Brandende liefde" - Tuschinsky 5,
16 jr.
"Gejaagd door de wind" - Tuschins
ky 6, 12 jr.
"Antonieta" - De Uitkijk (237460), 16
jr.
Volgende week vrijdag is wat be
treft films op televisie de inte
ressantste dag. België 1 pakt
uit met 'Heaven can wait' van
en met Warren Beatty. Niet te
verwarren met de gelijknami
ge film die Ernst Lubitsch
maakte. Beatty speelt een
(Amerikaanse) rugbyspeler die
bij een ongeluk sterft en de
verantwoordelijke engel er van
overtuigt dat zijn tijd nog niet
gekomen is. Hij mag terugke
ren in het lichaam van een an
der en dat is natuurlijk aanlei
ding voor de nodige verwikke
lingen. Aanvang 20.20 uur.
Duitsland 1 zendt om 23.00 uur
'The big sleep' uit. Een be
faamde detective uit 1946 met
Humphrey Bogart onovertrof
fen als Philip Marlowe. De 'pri-
vat eye' wordt ingeschakeld
door een oude baas en daarbij
afwisselend tegengewerkt en
geholpen door diens dochter
(een prachtrol van Lauren Ba-
call). Liefhebbers van een
Franse thriller kunnen terecht
op Nederland 2 waar 'l'Heri-
tier' wordt uitgezonden. Jean-
Paul Belmondo speelt de erf
genaam in kwestie die belaagd
wordt door neo-fascisten. Aan
vang 23.55 uur.
Het aanbod van de kerst valt een
tikkeltje tegen. Interessant is
(zondag, Duitsland 1, 22.35
uur) 'Brief Encounter' of zoals
de even mooie Duitse vertaling
luidt 'Flüchtige Begegnung'.
Julie Andrews - te zien in 'The
sound of music'. (foto pr)
Niet de bekende versie van Da
vid Lean uit 1947, maar die uit
1974 van Alan Bridges met
Sophia Loren en Richard Bur
ton in de hoofdrollen. Anna
(Loren) heeft een goed huwe
lijk, maar krijgt kennis aan dr.
Harvey (Burton). Ze ontmoe
ten elkaar eens in de week,
vluchtige ontmoetingen, maar
worden toch verliefd op elkaar.
Bij de Belgen zondagavond om
20.25 uur 'The sound of music',
de evergreen van de ever
greens. Julie Andrews als de
leuke gouvernante bij de fami
lie Von Trapp.
Maandagavond op Nederland 1
'Jour de fête'. Jacques Tati als
de razende postbode Francois
die als zodanig hét slachtoffer
wordt van twee kermisklanten.
Eigenlijk heel zielig, maar te
gelijk heel grappig. Aanvang
20.18 uur.
Louise Brooks is nog één keer te
zien in het Filmhuis LVC. Van
avond en morgenavond draait
daar 'Die Büchse der Pandora
of Loulou' van GW von Pabst.
Louise Brooks is hierin de re-
vuester Loulou die op haar
bruiloft met iedereen flirt, in
clusief met de lesbienne Anna
Geschwitz, een voor die tijd
(jaren twintig) nogal controver
sieel gegeven. (21.15 uur).
De twee kerstdagen wordt 'Apo
calypse now' van Francis Ford
Coppola vertoond, het indruk
wekkende Vietnamepos met
o.a. Martin Sheen, Robert Du-
vall en Marlon Brando.(21.15
uur).
In het Kijkhuis na drie dagen 'Li
quid Sky' nog meer humor.
Vzrijdag staat 'Wie zingt er
zo?', een Joegoslavische satire
op het programma. (20.00 en
22.15 uur).
'SPl
Mi
Y YY -■jL-
w
BB y
