'Je moet altijd denken: er kan
heus wel eens iets gebeuren'
L
v
4.-s «wu'gPisBt
Buurthuis in Stevenshof
Voor sportieve, actieve mensen.
W.B. de Heusex-colonne - commandant Rode Kruis:
Kruis van
verdienste
Leiden
LEIDEN - AI vaak is de ver
gelijking gemaakt tussen
Venetië en Hollandse ste
den als Leiden en Amster
dam. Geen wonder, want
ook Leiden lijkt wel te be
staan uit vele eilandjes,
verbonden door een groot
aantal bruggen. In vroeger
eeuwen was dat nog veel
sterker, want toen verbon
den talloze bruggen de oe
vers van tientallen grach
ten. Veel van die grachten
zijn inmiddels gedempt.
Maar ook in de twintigste
eeuw telt Leiden nog ruim
tweehonderd bruggen die
van grote betekenis zijn
voor de stad.
door
Jan Rijsdam
Vandaag werden in het Leidse
stadsbouwhuis het bruggenre-
gister en het Bruggenboek Lei
den gepresenteerd. Het register
is bedoeld voor ambtenaren, om
er mee te werken. Het bruggen
boek is daarentegen in een zeer
beperkte oplage voor het publiek
verkrijgbaar. Het geeft een histo
risch overzicht van de bruggen
bouw in Leiden van de dertiende
tot deze eeuw en een overzicht
van de thans bestaande en in
aanbouw zijnde bruggen, tun
nels en viaducten. Van iedere
brug wordt naast een foto een
korte historische geschiedenis
en enige technische gegevens
vermeld.
Met de uitgave van het bruggen
boek Leiden wordt herdacht dat
vijfentwintig jaar geleden de or
ganisatie van de Dienst Gemeen
tewerken gewijzigd werd, waar
door de hoofdafdeling Nieuw
bouw Bruggen en Waterwerken
ontstond. Ter gelegenheid daar
van is ook een foto-expositie in
gericht die in beeld brengt de ve
le facetten van het werk van die
hoofdafdeling en laat zien hoe
een restauratie of nieuwbouw
van een brug, tunnel, viaduct,
walmuur of overkluizing in zijn
werk gaat.
r 'C t,fi r-
i»if fis
Eén van de historische bruggen die in oude staat herbouwd is: de Nonnenbrug over het
Rapenburg. (foto Hoi-
De 'nieuwste' brug van Leiden: de Rembrandtbrug over het Galgewater. (fotoHoivi
Visbrug
De geschiedenis over de Leidse
bruggen gaat terug tot de der
tiende eeuw. Uit de oudste be
richten over Leiden blijkt dat de
Visbrug, over de nieuwe Rijn
tussen de Hoogstraat en de Aal
markt, en de St. Jansbrüg, over
de Oude Rijn tussen de Hoog
straat en de Donkersteeg, tot de
oudste bruggen 'uit deze steek
behoren. Zo rond 1450 had Lei
den al een groot aantal bruggen,
voornamelijk van hout. Stenen
bruggen waren er nog niet veel,
hoewel men ook toen al oog had
voor duurzaamheid. Het geld om
oude houten bruggen te vervan
gen door stenen bruggen ont
brak echter.
Omdat de lasten van openbare
werken op de burgerij drukten
(zorg voor de eigen straat, wal-
muren en bruggen) werden be
sluiten om bruggen te repareren
of te vernieuwen liefst zo lang
mogelijk uitgesteld. Dat systeem
bleef ruim een eeuw bestaan. Pas
aan het eind van de zestiende
eeuw, toen het Leiden wat beter
ging, werd het besluit genomen
om voortaan stenen bruggen die
in behoorlijk staat verkeerden
voor stadsrekening te gaan on
derhouden.
Van de in totaal 79 bruggen waren
er toen in 36 van steen. Een gron
dige inspectie wees uit dat het
aantal bruggen dat geheel of ge
deeltelijk vernieuwd moest wor
den,^zeer groot was, Waar het be
nodigde geld gevonden moest
worden, wisten de heren regen
ten niet en het zal niemand ver
bazen dat uiteindelijk alles bleef
zoals het altijd geweest was.
In de 17e eeuw, waarin kapitale
bouwwerken als De Lakenhal en
de Marekerk tot stand kwamen,
LEIDEN - Wethouder Peters heeft
zaterdagmiddag het clubhuis
voor de Stevenshof aan de Petro-
nella Moensstraat geopénd. Hij
deed dat door een bak confetti
open te trekken. Kees de Roo,
voorzitter van de stichting so
ciaal cultureel werk Stepenshof,
kijkt toe. Kees de Roo junior helpt
de wethouder een handje (zie fo
to).
De Stévenshofse stichting heeft in
de maand november al proef ge
draaid in gebouw Dijkhof. Voor
lopig is er in het nieuwe onderko
men ook nog sprake van een be
perkt programma met onder
meer een koffiebar elke ochtend.
"In januari gaan we uitbrei
den", aldus De Roo.
Het clubhuis is gevestigd in school
lokalen die vorige maand uit de
Merenwijk zijn gehaald. Die lo
kalen waren in eerste instantie
bestemd voor het gezondheids
centrum in de Stevenshof. De
Roo: "Er bleef wat ruimte over en
daar hebben wij dankbaar ge
bruik van gemaakt". De officiële
opening werd zaterdag gevolgd
door een druk bezochte receptie
en een kindermiddag, foto Holvast
Huisje gekraakt
LEIDEN - Twee mensen hebben
het afgelopen weekeinde het
brugwachtershuisje op de
Blauwpoortsbrug gekraakt. -De
krakers, die gisteren de politie
op de hoogte stelden, willen van
het piepkleine huisje een woon
ruimte, annex werkplaats ma
ken.
ADVERTENTIE
beleefde Leiden een bloeitijd als
haast nooit tevoren. Geld scheen
absoluut geen rol te spelen. Er
waren genoeg penningen om al
les wat niet honderd procent
goed was meteen te vernieuwen.
Tal van houten bruggen werden
vervangen door stenen- of op
haalbruggen. Het voordeel van
zo'n 'bouwstroom' was dat de
houten bogen waarop de stenen
gewelven van de brugbogen ge
metseld werden vaak meer dan
één keer gebruikt konden wor
den.
Een grote omwenteling op het ge
bied van leuningen was de invoe
ring van de 'poppeleuningen', de
gietijzeren stijltjes met een ver
binding van ijzeren buizen of sta
ven. Ze zijn nog op vele bruggen
te zien en worden thans weer op
grote schaal bijgemaakt omdat
ze zo goed in het Leidse stads
beeld passen.
Op of tegen de brug trof men vroe
ger ook vaak lappershuisjes aan.
Dit waren kleine houten hokjes,
zo klein dat er net een schoenlap
per (vergelijk de hedendaagse
hakkenbar) in kon werken. Ook
stonden er wel optrekjes bij
bruggen waarop of waarbij
markt gehouden werd. Zo was er
op de Visbrug een soort keet
voor de visafslagers en keur
meesters en bij de Korenbeurs-
brug een bouwseltje voor de op
zichter op die markt. Als laatste
kunnen genoemd worden de ac
cijnshuisjes en wachthuisjes die
wel eens midden op een brug
stonden.
Na de vette jaren van de zeventien
de eeuw volgden de magere van
de achttiende. Gelukkig verkeer
de het merendeel van de brug
gen, thans van steen, in blakende
toestand. Het onderhouds- en
nieuwbouwpeil zakte echter tot
een angsaanjagend laag niveau,
in overeenstemming met de pre
caire toestand der stedelijke fi
nanciën.
In de negentiende eeuw brak weer
een nieuwe periode van bloei
aan. Een belangrijke ontwikke
ling in die tijd was de invoering
van draaibruggen, mogelijk ge
maakt door de grotere techni
sche mogelijkheden van gietij
zer. Met name over de Oude Vest
werd de ene brug na de andere in
een draaibrug veranderd.
Dempingswoede
Na de invoering van het gaslicht
bij de straatverlichting, in 1848,
begonnen er steeds meer lan
taarns bij of zelfs op de bruggen
te komen. Ook het steeds inten
siever wordende weg- en water
verkeer stelde in de loop der ja
ren zo zijn eisen. Voor het spoor
wegverkeer moesten speciale
bruggen gebouwd worden, ter
wijl later voor de elektrische
tram, met zijn bovenleidingen
een moeilijkheid bij ophaal- en
draaibruggen, vele bruggen aan
gepast moesten worden. Ook
nieuwe materialen als beton en
staal, en nieuwe technieken als
elektromotoren om bruggen te
openen en te sluiten, deden hun
intrede.
De roep om de doorvaartwijdten te
vergroten, werd in die tijd steeds
luider. Er hadden zich dan ook
nare taferelen afgespeeld, zoals
een schip dat klem kwam te zit
ten in de Marebrug. In de vorige
eeuw leek zich een ware dem
pingswoede van de burgerij
meester te maken, waardoor vele
bruggen verdwenen. Later eiste
ook het wegverkeer zijn tol. Het
beleid werd er op gericht om zo
veel mogelijk beweegbare brug
gen tot vaste te maken en ze zo
laag mogelijk te maken. Door de
jaren heen is ook altijd gediscus
sieerd over de aanleg van brug
gen. Zo spreekt men bijvoor
beeld al sinds 1929 over de Chur-
chillbrug die nu eindelijk tot
stand komt.
gen voor het opknappen van de
Leidse binnenstad en kon een
flink aantal historische bruggen
in oude glorie worden hersteld.
De waardering voor het karakter
en de schoonheid van bruggen is
de laatste jaren toegenomen.
Niet alleen zijn bruggen in de ou
de vorm herbouwd, sommige
bruggen zijn na jaren afwezig
heid teruggekeerd, zoals de
Rembrandtbrug en de StjSebas-
tiaanbrug. De namen van veel
bruggen herinneren nog aan
vroeger jaren, bijvoorbeeld aan
de namen van beroemde Leide-
naren en aan de bloeiende tex
tielindustrie.
Het is niet voor het eerst dat de ge
meente Leiden een bruggenboek
of bruggenregister uitbrengt. In
tegendeel: het is al de vierde keer
en het begon in 1916 toen de ge
meenteraad de namen van 135
binnen de gemeentegrenzen ge
legen bruggen vaststelde. Uiter
aard veranderen de gegevens
van een bruggenregister snel.
Bruggen verdwijnen, bijvoor
beeld door demping van een
gracht, worden verbouwd of ver
vangen en er komen nieuwe
bruggen bij. In 1931 kwam er
daarom een bijgewerkte uitgave
waarmee de dertiger, veertiger
en vijftiger jaren werden over
brugd.
Auto's geramd op
Uiterstegracht
LEIDEN - Een 19-jarige Leide-
naar heeft zaterdagochtend
vroeg in beschonken toestand
twee geparkeerde auto's aan de
Uiterstegracht geramd. Daarna
vluchtte de man met een mede
passagier een woning in aan de
Uiterstegracht. Toen de politie
daar arriveerde, weigerden beide
mannen de deur te openen zodat
agenten terug naar het bureau
moesten om een 'last tot binnen
treden' te halen. Bij terugkomst
bleken de mannen de benen te
hebben genomen.
De auto van de dronken Leidenaar
bleek overigens totaal vernield.
De politie vermoedt daarom dat
de man nog meer auto's in Lei
den geramd heeft.
Leidenaars
bedreigd met
vuurwapens
LEIDEN - Een 26-jarige Leide
naar is zaterdagmiddag met een
vuurwapen bedreigd op de Mid
delweg, ter hoogte van de Mo-
riaansteeg. Een ongeveer 30-jari-
ge man vroeg de Leidenaar of hij
een Turk was. De man beant
woordde die vraag bevestigend,
waarna hem werd gesommeerd
te blijven staan. Toen hij aanvan
kelijk toch wilde doorlopen,
haalde de onbekende een pistool
tevoorschijn en uitte diverse ver
wensingen in de richting van de
Leidenaar.
Die zag uiteindelijk kans om in de
richting van de Nieuwstraat te
vluchten. Daar werd hij echter
opgewacht door twee mannen
die kettingen bij zich hadden.
Ook deze mannen begonnen te
gen de Turkse Leidenaar te
schelden. Voorbijgangers moes
ten eraan te pas komen om hem
van zijn belagers te bevrijden.
De politie heeft een redelijk signa
lement van de daders. Een aan
houding heeft echter nog niet
kunnen plaatsvinden.
Een Leidenaar is vrijdagnacht on
der bedreiging met een pistool
beroofd van zijn portefeuille met
zeventig gulden. De man was be
zig zijn fiets van het slot te ont
doen, toen een man met een
vuurwapen hen toesnauwde:
'Geef je geld'. Tegelijk werd een
greep in zijn binnenzak gedaan
waarbij de portefeuille werd ge
pakt. De politie is op zoek naar
een ongeveer 25-jarige man.
CDA-bezoek
aan de Kooi
'erg nuttig'
LEIDEN - "Een erg prettig en
nuttig bezoek". Zo omschrijft
raadslid Margreet van Akkeren
het CDA-bezoek van afgelopen
zaterdag aan De Kooi. De Suma-
trastraat bleek voor veel bewo
ners een bron van zorg. Met na
me het oversteken zou niet zon
der gevaar zijn. De maatregelen
die zijn genomen, remmen het
verkeer onvoldoende af. Ook de
Willem de Zwijgerlaan blijft een
probleem, maar het CDA wil wat
dat betreft eerst afwachten in
hoeverre de de maatregelen (on
der meer een tunneltje bij de
Kooilaan) vrucht zullen hebben.
Bij voetbalvereniging Roodenburg
kregen de CDA'ers te horen dat
een extra veld geen overbodige
luxe zou zijn. Uiteraard werd tij
dens het bezoek ook nog eens ge
wezen op de noodzaak van een
bejaardenhuis aan de Zijloever.
"De mensen hechten heel erg
aan de wijk en bovendien bewo
nen zij in een aantal gevallen gro
te huizen en de komst van een
bejaardenhuis zou de doorstro
ming sterk kunnen bevorderen",
vermoedt het raadslid.
LEIDEN In de vijftien
jaar dat hij colonne-com
mandant van het Rode
Kruis was, heeft hij
nooit een echte ramp
meegemaakt. Dat ver
slapte de aandacht wei
eens ja. Toch moest hij
zijn colonne constant in
staat van paraatheid
houden. "Want je moet
altijd denken: er kan
heus wel eens iets ge
beuren. Daarom hielden
we ook regelmatig oefe
ningen. Om te voorko
men dat mensen die al
25 jaar colonne-lid zijn,
straks niet eens een ver
bandje kunnen aanleg
gen.
door
Coriny Smits
Dokter W.B. de Heus nam afgelo
pen vrijdag afscheid als com
mandant van de colonne Lei
den en de districtscolonne 'Ou
de Rijn'. Vijftien jaar geleden
trad hij als vrijwilliger toe tot
het Rode Kruis. "Ik had toen
net mijn huisartsenpraktijk in
Baarn verkocht en was be
drijfsarts bij het AZL gewor
den. De toenmalige dirëcteur
van het AZL zat in het bestuur
van het Rode Kruis en vroeg of
ik colonne-commandant kon
worden. Nou, ik was toen net
in dienst, dan doe je dat wel".
Maar hij blééf er ook. Als com
mandant over een colonne van
125 man die kan worden inge
zet in geval van nood. Hij gaf
EHBO-cursussen aan colonne
leden, deed mee aan oefenin
gen en was enkele malen
scheepsarts op het Rode Kruis-
schip Henry Dunant. "Ik was
degene die de colonne een
soort leiding gaf en de boel een
beetje stimuleerde. En dat luk
te ook wel. Want was er een on
verwachte oefening, dan was
toch de helft van de colonne
snel ter plaatse".
Luguber
De oefeningen varieerden van
een ontplofte vrachtwagen met
chemische stoffen tot een
vliegtuig dat was neergestort
op een woonwijk en de hevig
ste branden veroorzaakte. "Dat
wordt dan zo echt mogelijk na
gedaan, mensen van de Lotus
bootsen ook de verwondingen
na. Heel luguber. Pas geleden
hadden we nog een oefening in
Roelofarendsveen. Daar waren
wel honderden mensen bij op
de been. Dat zie je toch ner
gens in Nederland: een organi
satie met zoveel vrijwilligers
die zoveel van hun vrije tijd be
steden".
Honderden mensen heeft de in
Oegstgeest woonachtige De
Heus de afgelopen vijftien jaar
opgeleid. "Maar die blijven
W. B. de Heus, poserend voor het Rode-Kruisgebouw c
Rode Kruis allemaal gedemocratiseerd".
i de Apollolaan: "Tegenwoordig is het bij het
lang niet allemaal hangen bij
het Rode Kruis. Er blijft alleen
een klein percentage over, de
rest moet zo nodig gaan dan
sen 's avonds. Toch blijft er al
tijd een vaste en zeer actieve
kern over. En op die mensen
moeten we ook kunnen reke
nen. Want al zijn het dan vrij
willigers, geheel vrijblijvend is
dit werk natuurlijk niet. Als er
echt een ramp komt, dan moe
ten de leden aantreden en niet
eerst aan hun eigen gezin den
ken".
Uniformen
Orde moet er dus zijn in zo'n co
lonne. Maar zo autoritair als
het er vroeger wel eens aan toe
ging, is het nu niet meer, aldus
De Heus. "Tegenwoordig is het
bij het Rode Kruis ook alle
maal gedemocratiseerd. Al
leen, bij grootscheepse acties
zal er toch altijd één de leiding
moeten nemen. Dat is natuur
lijk. En we dragen soms unifor
men, maar dat heeft alleen
maar praktische redenen. Dat
is om de kleren te beschermen.
Marcheren of in de houding
staan is er heus niet meer bij.
Vroeger wel, toen was het echt
militair georganiseerd".
De Heus beseft dat het Rode
Kruis bij menigeen alleen be
kend staat om de goede daden
bij oorlog en hongersnood: ver
van ons bed. "Maar hier wordt
ook genoeg gedaan. De dames
van de afdeling welfare van het
Rode Kruis helpen chronisch
zieken, vrijwilligers helpen bij
bloedtransfusies en zijn aan
wezig bij grote manifestaties
waar veel mensen aanwezig
zijn. De colonne doet ook aan
ziekenvervoer en heeft destijds
bijvoorbeeld alle patiënten van
het Elisabeth Ziekenhuis naar
Leiderdorp verhuisd. Boven
dien hebben we hier een
prachtig gebouw gekregen aan
de Apollolaan, waar we de hele
verbindingsafdeling van de
provincie Zuid-Holland zit".
Henry Dunant
Daarnaast is er nog het schip de
Henry Dunant, waarmee lang
durig zieken en invalide men
sen een vakantiereisje kunnen
maken. Naar Antwerpen, langs
de Rijn, of zoals laatst nog naar
Urk. De Heus was verschillen
de malen scheepsarts op de
Henry Dunant. "Dat was dolle
pret. Dan organiseerden we
feestjes voor de mensen, met
op het eind polonaise met al
die rolstoelen. En
dereen om half elf in bed lag,
dan ging de bemanning nog
even verder aan de wal of in el-
kaars hutten".
Maar er waren ook minder leuke
dingen. "Het gebeurde wel
eens dat er iemand tijdens zo'n
reisje overleed. Die moest je
dan zo snel mogelijk aan wal
zien te krijgen. En dan waren
er ook nog lastige mensen bij
natuurlijk. Die zetten we dan
zelfs wel van boord. Zoals die
mevrouw die zich had voorge
steld om de hele week op de
boot in bed te blijven liggen.
Ze had speciaal mooie pyama's
meegenomen. Nou dat was na
tuurlijk helemaal de bedoeling
niet".
In elke stad die de Henry Dunant
zo aandeed, werd wel iets geor
ganiseerd. De Heus: "Een dok
ter denkt in het algemeen dat
hij alles weet, maar op zo'n
schip heeft de kapitein toch al
le verantwoordelijkheid. Ik
herinner me dat er eens een
mógorettenkorps aan de wal
stond. Ik haalde ze naar boven
omdat de zieken er amper wat
van konden zien. Nou, al die
meisjes in marstempo over de
loopplank, die vervolgens he
lemaal verzakte. Toen was de
kapitein wel kwaad ja".
De Heus wil zeker benadrukken
hoe de vrijwilligers van het Ro
de Kruis zich altijd inzetten en
veel vrije tijd opofferen. "Een
vrijwilliger is zo een paar
avonden in de week kwijt en
neem nou zo'n reisje met de
Henry Dunant, daar moeten de
vrijwilligers zelf vakantie voor
opnemen. Dat krijgen ze niet
cadeau van hun baas. Maar
daar hoef je nou ook weer niet
zó dramatisch over te doen.
Want ze vinden het nog leuk
ook".
LEIDEN - Bij zijn afscheid als
commandant van de colonne
Leiden en de districtscolonne
'Oude Rijn' van het Rode Kruis
vrijdagmiddag is dokter W.B.
de Heus vanwege zijn vrijwilli
gerswerk voor het Rode Kruis
het Kruis van verdienste in zil
ver opgespeld. De Heus is als
colonne-commandant opge
volgd door dokter P.J. van
Dongen, huisarts in Roelofa
rendsveen.
