Vergruizer maakt
operatie overbodig
hand liep
Een hobby
die uit de
Engelse wijnen in de lift
-C
Nieuwe methode om niersteen te verwijderen
••■Uïi 1
J Mill
I
ZATERDAG 17 DECEMBER 1983
Extra
Jammer, jammer. Wat het
beste jaar voor de Engelse
wijnboeren sinds de dagen van
keizer Augustus beloofde te
worden, is op het laatste
moment toch nog wat
tegengevallen. O, er zal plenty
wijn zijn, daar niet van, maar
de vraag is of het ook allemaal
lekker smaakt.
Het zag er tot de herfst prachtig uit.
Een milde meimaand werd
gevolgd door twee maanden
waarin de thermometer maar niet
beneden de 20 graden wilde
komen. Nu nog wat zon in
september en oktober om suiker in
de gigantische hoeveelheden
druiventrossen te krijgen, en het
zou niet meer stuk kunnen.
Maar die zon bleef uit. Het gevolg:
de Britse wijngaarden - vrijwel
allemaal in Zuid-Engeland te
vinden - zullen dit jaar niet minder
dan twee miljoen flessen wijnen
opleveren, twee keer zo veel als in
het annus mirabilis 1982. De
kwaliteit zal echter ver bij dat
recordjaar achterblijven.
Menigeen zal, de bovenstaande
regels lezende, de wenkbrauwen
hoog hebben opgetrokken. Wijn?
Uit Engeland? Ja hoor, en wat
meer is, Franse en Duitse
wijnkenners van naam en
reputatie hebben de ijverige Britse
wijnboeren verzekerd dat zij een
drinkbaar, zelfs heel behoorlijk
produkt maken.
Die wijnboeren zelf zijn door al die
lof misschien een beetje in hoger
sferen geraakt als men hen hoort
zeggen: „We maken nu al wijnen
die vergelijkbaar zijn met de
Duitse Qualitatswein mit
Predikat, en de betere Franse
chateau-wijnen. Nog een jaar of
twintig en we zullen tot de beste
wijnmakende landen ter wereld
behoren!"
Enthousiasme
Dat staat nog te bezien (de Engelse
wijnbouw is zo al aan een aantal
klimatologische beperkingen
onderhevig), al is het een feit dat
er sinds de jaren '70 in
Zuid-Engeland met groot
enthousiasme steeds meer en
steeds betere wijn wordt gemaakt,
en dat er nu al niet minder dan 200
commerciële wijngaarden in het
mistige Albion te vinden zijn.
Het gaat in hoofdzaak om witte
wijn, vervaardigd uit druiven
afkomstig van merendeels Duitse
wijnstokken (waarbij vooral de
rassen Müller-Thurgau,
Schönburger en Gutenborner het
goed doen in de Engelse grond),
die zich laat vergelijken met de
Duitse Rijn- en Moezelwijnen
maar, aldus de vinologen, lichter
en scherper van smaak is.
De Engelse wijnen zijn, dat moet er
direct bij gezegd worden, een stuk
duurder dan hun Duitse neefjes. In
Engeland zelf kost een fles Engelse
wijn al gauw 3,5 tot 4 pond (16 tot
18 gulden). Dat heeft mede te
maken met de treurig hoge
belasting op alcoholische dranken
in het Verenigd Koninkrijk, maar
ook met de opbrengst aan druiven
per hectare wijngaard.
Die is in Engeland namelijk vier
keer zo laag als in West-Duitsland
(gevolg van het weer), dus dat tikt
aan. Vooralsnog zullen de
(schaarse) flessen Engelse wijn die
op het continent worden
aangeboden derhalve duurder zijn
dan hun Duitse of Franse
evenknieën. De Engelse
wijnboeren, daarover aan de tand
gevoeld, zeggen echter met typisch
Britse arrogantie: „Kwaliteit moet
nu eenmaal betaald worden".
Romeinen
Daarover verderop meer. Nu eerst
een duik in de vinologische
hier en in het buitenland
aan het verstand brengen dat
Engelse wijn geen grapje is".
Industrie
Hij verduidelijkt: „Dat moet ik de
mensheid maar steeds aan het
verstand brengen. Iedereen denkt
dat wijnbouw hier niet meer dan
een aardige tijdsbesteding is, maar
het is een industrie, en dan nog een
met groeimogelijkheden. Maar dat
begrijpt zelfs de Britse overheid al
niet, want die zijn allerminst
behulpzaam geweest de afgelopen
jaren".
MacAlpine heeft ook weinig reden
de Europese Gemeenschap
dankbaar te zijn. Een glas alleszins
drinkbare Lamberhurst Priory
Schönburger 1982 inschenkend,
zegt hij: „Dit is toch uitstekende
wijn, al zeg ik het zelf. Die is op z'n
minst vergelijkbaar met
Qualitatswein mit Predikat. Maar
wij mogen van de EG er alleen
maar tafelwijn, de laagste
klassering, op zetten".
Wat is namelijk het geval? De
Europese Gemeenschap, toch al
met een wijnpias van betekenis
geconfronteerd, zit niet te springen
om nóg meer wijn op de
Euromarkt Daarom hebben de
heren in Brussel tegen de Britse
wijnboeren gezegd: jullie zijn nog
maar zo kort bezig, dat we jullie
wijnbouw als experimenteel
beschouwen. Dat betekent dat er
alleen maar „tafelwijn" op het
etiket mag.
Aangezien tafelwijn uit landen als
Italië en Frankrijk, azijnig vocht
dat die klassering ook
daadwerkelijk verdient, veel
goedkoper is dan het Britse
produkt, is de Engelse „tafelwijn"
onverkoopbaar. Zo werkt de
EG-truc, en het zal, zo verwacht
MacAlpine, nog wel een kleine tien
jaar duren voor de Gemeenschap
bereid is de Engelse wijnen
werkelijk naar kwaliteit in te
schalen.
Zegel
Dat betekent dat vele Engelse
wijnen (hoewel niet allemaal; er zit
ook zeer verdrietig stemmend
bocht tussen) een te lage
klassering hebben. De English
Vineyards Association heeft
getracht daaraan iets te doen door
jaarlijks alle wijnen door een panel
wijndeskundigen te laten proeven.
De beste krijgen een „Gouden
Zegel".
MacAlpine: „Zo weet de
consument dat hij iets behoorlijks
onder de kurk heeft". Waarvan
akte. Hoe ziet MacAlpine de
toekomst van de Britse
wijnindustrie? „Het zou mooi zijn
als we de komende jaren erin
zouden slagen de oogst op
ongeveer twee miljoen flessen te
houden".
„Dat betekent dat de grote
winkelketens en de hotels in ons
produkt geïnteresseerd zullen
raken, omdat ze van constante
aanvoer verzekerd zijn. Daarnaast
verwacht ik dat de kwaliteit van
onze wijnen met de jaren merkbaar
beter zal worden. Als ik je vertel
dat er boeren zijn, die nu pas
doorkrijgen dat het uitmaakt of je
op een noord- of zuidhelling
verbouwt, dan kun je wel nagaan
dat er nogal wat fouten gemaakt
zijn".
„Die fouten elimineren we steeds
meer. We halen expertise uit vooral
West-Duitaiand, en ook dat maakt
de wijn beter. Bovendien wordt de
wijn beter naarmate ze van oudere
wijnstokken komt. Kortom ik zie
de Britse wijnbouw tot een
bescheiden maar niet meer weg te
denken industrie uitgroeien".
door Jan Westerlaken
Niersteenoperaties zullen bin
nen tien jaar tot het verleden
behoren. De ingreep zal zich
in de toekomst gaan beper
ken tot een klinische behan
deling met enkele dagen na
zorg in het ziekenhuis, voor
spelt prof. dr. U. Jonas van
het Academisch Ziekenhuis
in Leiden.
Dit is het gevolg van een opzienba
re Duitse uitvinding. De firma
Dornier, vliegtuigfabrikant in
Friedrichshafen, heeft een appa
raat ontwikkeld dat in staat is
nierstenen te vergruizen. De in
dustrieel kreeg daarbij hulp van
prof. dr. Ch. Chaussy, dr. F. Ei-
senberger, dr. W. Brendel en dr.
E. Scmiedt, allen verbonden aan
de afdeling urologie van de Lud-
wig Maximilian Universitat in
München. De universiteitskli
niek in München behandelde
sinds 1980 ruim vijfhonderd nier
steenlijders.
De niersteenvergruizer is een van
de meest revolutionaire ontwik
kelingen in de urologie, meent
prof. Jonas. "We moeten vele
tientallen jaren teruggaan in de
geschiedenis om een uitvinding
te ontdekken die je met deze
kunt vergelijken."
De werking van het toestel komt
simpel gezegd hierop neer: het
apparaat zendt schokgolven uit
die de nierstenen vergruizen. Op
die manier kunnen ze zonder
operatieve ingreep uit het li
chaam worden verwijderd. De
verpulverde restanten worden
door de urinewegen afgevoerd.
Een niersteenpatiënt lijdt geen
pijn tijdens of na de behande
ling.
Schokgolven mmmmi
De behandeling is voor de patiënt
nauwelijks belastend. Men
wordt op een soort stretcher
vastgebonden en in een bad met
water neergelaten. In dat bad zit
ten twee elektroden die een aan
tal stroomstoten per minuut 'af
vuren'. Het water dient als gelei
ding van die elektrische impul
sen. De schokgolf plant zich in
het water voort en komt precies
op de plek van de niersteen tot
ontlading.
Met behulp van twee röntgenbui-
zen worden de coördinaten van
de niersteen op de millimeter
nauwkeurig bepaald. Die coördi
naten worden op een monitor
zichtbaar gemaakt. Net als de
plaats van de niersteen. Pas als
de steen in het hart van die coör
dinaten ligt kan de eigenlijke be
handeling beginnen. Omdat de
patiënt tijdens de behandeling
doodstil moet blijven liggen,
krijgt hij een verdovende prik in
de rug toegediend. Vanaf het
middenrif tot aan de voeten is hij
daarna gevoelloos. De schokgolf,
die als 'dreun' in de rug zou kun
nen worden ervaren, wordt hier
door onvoelbaar gemaakt.
De behandeling duurt ongeveer
anderhalf uur. Door de schokken
wordt steeds de buitenste laag
van de niersteen verpulverd. Het
gruis komt kort erop met de uri
ne naar buiten. Om te controle
ren dat dit inderdaad gebeurt,
moet de patiënt nog enkele da
gen in het ziekenhuis blijven.
Kort voordat hij naar huis gaat
wordt bekeken of er geen steen
tjes meer zijn achtergebleven. Is
dit wel het geval, dan wordt de
behandeling nog een keer her
haald.
Tijdens de 'schokbehandeling'
wordt het hart van de patiënt
nauwlettend in de gaten gehou
den. De stroomstootjes worden
toegediend op het moment dat
het hart een rustfase heeft. Zo
voorkomt men dat het ritme van
het hart zou worden verstoord.
Om die rustfase in beeld te bren
gen is het hart de patiënt aange
sloten op een elektrocardiograaf.
Klachtenvrij
Prof. Jonas: "Het apparaat heeft
zijn dienst bewezen. Van alle pa
tiënten die ermee zijn behan
deld, is 99 procent zonder klach
ten; 88 procent was steen vrij.
Een klein percentage komt in
aanmerking voor een tweede be
handeling. Ongeveer één op de
tien niersteenpatiënten. Een
mooier resultaat kun je nauwe
lijks boeken."
De Nierstichting heeft het voor
touw genomen. Als het nieuwe
behandelingstoestel over goed
anderhalf jaar geïnstalleerd zal
zijn, zullen er twee patiënten per
dag (ongeveer vijfhonderd nier
steenlijders per jaar) mee kun
nen worden geholpen. De Nier
stichting verwacht dat er in de
tweede helft van de jaren tachtig
nog eens twee of drie apparaten
zullen moeten worden besteld.
Dat betekent dat er dan jaarlijks
zo'n tweeduizend patiënten van
hun ongemak kunnen worden
verlost.
Bij de aanschaffing van die andere
vergruizers speelt de Nierstich
ting geen rol. Woordvoerder De
Man: "Om een proefperiode tot
een goed einde te brengen heb
ben wij gezegd: de Nierstichting
bestelt een toestel, finanriert hot
alvast en hoopt via de zieken
fondsen haar geld eens terug te
krijgen. Verder hebben wij geen
bemoeienissen met de zaak. Het
Bureau Academische Ziekenhui
zen bepaalt waar het eerste toe
stel wordt geplaatst. Uit een on
derzoek dat dit bureau houdt zal
moeten blijken welk van de acht
Academische Ziekenhuizen de
beste voorzieningen te bieden
heeft."
Te grote nierstenen konden tot nu
toe alleen maar langs operatieve
weg worden weggenomen. Een
niet geringe urologische ingreep.
De patiënt krijgt in de flank een
snee van zo'n vijftien centimeter.
Na de operatie ontstaat litteken
weefsel, zowel in de buikwand
als in de nier. De buik verslapt en
er kan gevoelloosheid (door
huidzenuwtjes die zijn doorge
sneden) na de ingreep optreden.
Herhaling
Erger is nog dat bij ongeveer een
kwart van de geopereerde pa
tiënten herhaling optreedt. Met
andere woorden: er vormen zich
nieuwe nierstenen en er moet op
nieuw worden 'gesneden'. Voor
al als er sprake is van een anato
mische afwijking ontstaan er
steeds weer stenen. Opereren tot
in het oneindige is onmogelijk.
Elke operatie betekent een ern
stige aantasting van de nier. Er
treedt functieverlies op. Soms
heeft de nier zo te lijden gehad
dat hij helemaal moet worden
verwijderd. Het gevolg kan zijn
dat de nierlijder dialysepatiënt
wordt (het bloed wordt dan
kunstmatig gezuiverd).
Van al deze bezwaren is geen spra
ke als er gebruik wordt gemaakt
van de vergruizer. Prof. Jonas:
"Er is geen enkele beperking. De
behandeling kun je net zoveel
keren herhalen als je zelf wilt. De
patiënt ondervindt er geen nade
lige gevolgen van. Het aantal dia
lysepatiënten zal er in de toe
komst door teruglopen. Boven
dien", voegt hij er aan toe, "is de
behandeling met dit toestel
goedkoper dan een operatie. Een
geopereerde ligt minstens twee
weken in het ziekenhuis. Als een
patiënt met de vergruizer is be
handeld, mag hij na een dag of
vier, vijf weer naar huis. Hij kan
ook direct aan het werk terwijl
iemand die geopereerd is nog
een paar weken moet aanster
ken."
Het Academisch Ziekenhuis in
Leiden wordt dagelijks over
spoeld met vragen wanneer er
over de vergruizer kan worden
beschikt. "Urologen en patiën
ten vragen mij er geregeld naar",
vertelt Jonas. "Maar ik ben nog
niet van plan om een wachtlijst
aan te leggen. Dat heeft totaal
geen zin. We moeten eerst maar
eens afwachten wie wordt aange
wezen om met dit toestel te mo
gen gaan werken."
door Henk Dam
geschiedenis van Groot-Brittannië.
Die begon met de Romeinen die,
nadat ze het eiland op de
onbeschaafde horden Angelen en
Saksen veroverd hadden, geen
reden zagen hun favoriete drank
van thuis op te geven. Zij legden de
eerste wijngaarden aan in het
daartoe bij uitstek geschikte
heuvellandschap van wat nu
Zuidoost-Engeland heet.
De Normandische veroveringen
gaven de wijnbouw in die streek
een'verdere stoot opwaarts, en in
de vroege Middeleeuwen had elk
klooster en elk kasteel daar wel
zijn eigen wijngaard. Vanaf toen
ging het bergafwaarts. Het weer
werd wat koeler en daardoor
mislukten oogsten. Verder
verwierf koning Hendrik de
Tweede in de 12e eeuw Bordeaux
en omgeving, en daar kwam toen al
een grote plas wijn vandaan die
reeds spoedig een ereplaats op de
adellijke tafels innam.
Toen de illustere koning Hendrik
de Achtste (die de paus van Rome
overbodig verklaarde omdat deze
hem niet met een van zijn vele
liefjes wilde laten trouwen) enkele
eeuwen later de kloosters sloot,
was het met de professionele
wijnbouw in Engeland eigenlijk
wel gedaan.
In de 18e eeuw - het klimaat was
weer wat verbeterd - was het
weliswaar onder de adel bon ton
om een wijngaard op het erfgoed te
hebben, maar daarbij speelde de
ornamentele functie van de gaarde
een belangrijker rol dan het feit dat
er van druiven een prettig
drinkbaar vocht kon worden
gemaakt.
Hier en daar hield een enkele
excentriekeling het nog vol. De
Eerste Wereldoorlog maakte ook
aan deze laatste pogingen om de
Engelse wijnbouw overeind te
houden een einde: het tekort aan
suiker in die donkere jaren maakte
het vervaardigen van wijn
technisch onmogelijk.
Chemicus i
De bezieling en de energie van de
Charles Clive Ponsoney-Fane, eigenaar van de wijngaard Brympton
d'Evercy, gaat er eens speciaal voor zitten: wijn maken is meer dan een
h°bby. (FotoGPD)
appelbomen staan, en ik wilde iets
anders. Op appels kon ik niet
genoeg verdienen, en het is
bovendien een riskant bedrijf-je
maakt zelf je prijs niet, maar die
wordt voor je gemaakt op de
veiling."
„Ik had hier al apparatuur die ik
gebruikte voor het maken van
cider, en toen heb ik op een
gegeven moment bedacht: ik ga
het eens met wijn proberen. Op
een aan de zuidkant gelegen
beschutte helling ben ik toen
begonnen, en dat heeft zich
geleidelijk aan steeds verder
uitgebreid", aldus Barnes.
De gok pakte goed uit. Barnes, die
zijn goedkoopste wijn voor 3.70
pond (16,70 gulden) per fles van het
hek verkoopt, zegt: „Ik zou geen
boerderij meer hebben gehad als ik
van appels afhankelijk was
gebleven. Ik heb nu druiven,
andere vruchten, en ik laat
kleinere wijnboeren in de
omgeving van mijn apparatuur
gebruik maken. Zo kunnen we het
hoofd aardig boven water
houden".
Gigant hmhih
De grootste wijnboer in Engeland
is Kenneth MacAlpine, eigenaar
van de Lamberhurst Priory
wijngaard. Hij heeft vanaf 1972 op
13 hectare land wijnstokken
uitgeplant. Daarmee zou hij in
landen als West-Duitsland en
Frankrijk een kleine tot
middelgrote wijnboer zijn, maar
naar Engelse begrippen (waar de
meeste wijngaarden niet groter
zijn dan 2 tot 3 hectare) is hij een
gigant.
Niettemin zegt hij: „O nee, ik zou
nooit financieel afhankelijk van
m'n wijn willen zijn. Ik ben
eigenaar van een
constructiebedrijf. Dit zou u meer
als mijn hobby moeten zien". Dat
is dan wel een uit de hand
gegroeide hobby: MacAlpine heeft
twintig mensen permanent op z'n
wijnbedrijf in dienst, en'nog eens
twintig druivenplukkers eind
oktober, begin november aan het
werk.
Hij heeft voor meer dan 2 miljoen
gulden aan apparatuur staan om
wijn te maken, heeft momenteel in
zijn magazijn 500.000 flessen van
zijn eigen en voor andere boeren
gebottelde wijn („Die raak ik
allemaal kwijt") en heeft jaarlijks
50.000 bezoekers die zijn landerijen
en zijn tapperij komen bekijken.
Voorwaar een bloeiend bedrijf.
MacAlpine is een soort
ambassadeur van de Engelse
wijnindustrie. Hij is voorzitter en
secretaris van de English
Vineyards Association, waarin zich
de wijnmakers verenigd hebben,
en ziet voor zichzelf als
belangrijkste taak weggelegd: „De
Wijn uit Engeland, kan dat? Meer nog: de
Britten maken volgens ingewijden in de
vinologie een drinkbaar produkt. Zelf vinden
ze dat nog te geringschattend. "Nog een jaar of
twintig en we zullen tot beste wijnmakende
landen ter wereld behoren".
li h
chemicus Ray Barrington-Broek
leidden er na de Tweede
Wereldoorlog uiteindelijk toe dat
er weer zoiets als een Engelse
wijnindustrie ontstond. Hij begon
vanaf 1946 te experimenteren met
verschillende soorten druiven om
te kijken welke soort het best in
het Britse klimaat zou gedijen.
De zeer krasse Barrington-Broek
zegt nu: „Ik heb 3000 tot 4000
verschillende soorten
uitgeprobeerd. Het was een
amusante tijd. Niemand wilde ons
geloven toen we zeiden dat het
mogelijk moest zijn hier wijn te
verbouwen, en kijk nu in Kent en
andere zuidoostelijke streken maar
eens om je heen"
„Sommige druivensoorten groeien
door een hoge temperatuur, andere
door veel zon. Wat wij nodig
hadden was een druif die het
vooral op temperatuur doet, want
die is hier wel goed. Die wordt zelfs
steeds beter, want voor 1914 was
maar één op de tien jaar warm
genoeg voor een behoorlijke
druivenoogst. Dat is nu aanzienlijk
beter," aldus Barrington-Broek.
Een van de beste druivensoorten
voor de Britse klimatologische
omstandigheden bleek de
Müller-Thurgau te zijn, en het is
deze soort die door de meeste van
de 200 commerciële wijnbouwers
in Zuid-Engeland is uitgeplant.
Commercieel wil in dit geval niet
meer zeggen dan dat de
wijnbouwers hun produkten
verkopen; geen van hen is echter
totaal afhankelijk van z'n wijn.
90.000 flessen
De meeste Engelse wijnboeren
begonnen halverwege de jaren '70
met de aanleg van hun eerste
gaarden. Richard Barnes was er
wat eerder bij. Hij plantte al in 1969
zijn eerste wijnstokken uit en heeft
nu op zijn boerderij bij het
Zuidengelse dorpje Biddenden 6
hectare, goed voor - althans dit
jaar - 90.000 flessen wijn.
Waarom wijn? Richard Barnes: „Ik
had op dat land aanvankelijk
it
De nieuwe behandeling van niersteen: water dient als geleiding van elektrische impulsen.
