"Kamerlid mag er
best iets bij doen"
Star Wars wordt werkelijkheid
Het Binnenhof onder de loep
Reagan geeft groen licht voor nieuw ruimtewapen
Sin^s de Grondwet van 1848 hebben meer dan tweeduizend landgenoten, doorgaans heren van
middelbare leeftijd en een handjevol vrouwen, ons in opeenvolgende generaties
vertegenwoordigd in de groene bankjes van de Tweede Kamer. Wie waren die Kamerleden
eigenlijk, uit welke lagen van de samenleving stamden zij, hoe veranderde de samenstelling van
de Kamer? Deze en nog veel meer vragen stelde J.Th.J. van den Berg, directeur van de Wiardi
Beckmanstichting, het wetenschappelijke bureau van de Partij van de Arbeid, in zijn
proefschrift 'De toegang tot het Binnenhof, de maatschappelijke herkomst van de Tweede
Kamerleden 1849-1970. Op dit onderzoek promoveerde Van den Berg afgelopen woensdag aan de
Rijksuniversiteit te Leiden. Een gesprek met hem over onze Tweede Kamer begint bij het
verleden, maar het heden komt voortdurend om de hoek kijken.
ZATERDAG 10 DECEMBER 1983
'De Tweede Kamer is heel lang
een soort deftige notabelen-
sociëteit geweest, maar de
ontwikkelingen in de samen
leving werken wel degelijk
door in de samenstelling van
onze volksvertegenwoor-
ding'. Van den Berg hoeft
voor deze bewering maar te
verwijzen naar Thorbecke,
de grote man van de Grond
wet van 1848. Als een natuur
lijk uitvloeisel van hun stand
belandden de leden van adel
en hogere burgerij veel eer
der in allerlei hoge colleges,
waaronder de Tweede Ka
mer, dan verdienstelijke
landgenoten van lagere kom
af. Thorbecke repte in dit
verband al over de tegenstel
ling tussen het 'persoonlijk
standsvoorregt' en de 'eigen
bekwaamheid en verdienste'.
Naar de letter van de wet mogen
opeenvolgende wijzigingen van
het kiesrecht de toegang tot de
Tweede Kamer voor alle Neder
landers hebben vergemakkelijkt,
in de praktijk ligt dat wel even
anders. Een frappant voorbeeld
daarvan is de zeer beperkte aan
wezigheid van vrouwen aan het
ÏJinnenhof. Over de hele onder
zochte periode van 1849 tot 1970
kwamen er 1216 leden in de
Tweede Kamer, onder wie zegge
en schrijve 53 vrouwen.
In 1848 was er nog helemaal niet
aan de vrouwen gedacht. Een
vrouw die gekozen kon worden,
laat staan een vrouw die zelfs het
kiesrecht zou bezitten, het was
gewoon ondenkbaar. Toen Alet-
ta Jacobs zich in de tachtiger ja
ren van de vorige eeuw meldde
als kiezer, was dat een netelig
probleem voor zelfs de hoogste
rechterlijke instantie.
Uitgesloten
Maar de oplossing werd gevonden,
door J.W.E. Metselaar
in 1887 werden vrouwen met
evenzoveel woorden uitgesloten
van hef actieve en passieve kies
recht, met andere woorden,
vrouwen konden niet in de Ka
mer gekozen worden omdat zij
vrouw waren, en zij mochten bo
vendien zelf niet gaan stemmen.
Aan de hand van zijn onderzoek
kan Van den Berg in een hand
omdraai aantonen dat een verrui
ming van de wetten terzake hele
maal niet binnen de kortste ke
ren hebben geleid tot grote ver
anderingen in de Tweede Kamer.
Toen uiteindelijk in de jaren 1918-
1922 vrouwen konden worden
gekozen als lid van de Tweede
Kamer, kwamen er niet meer
dan twee naar het Binnenhof.
Deze pioniers waren Suze Groe-
neweg van de oude SDAP en Jo
hanna Westerman van de Libera
le Unie. Na de strijd voor het al
gemeen vrouwenkiesrecht, beze
geld in 1919, kwamen na de daar
op volgende verkiezingen zeven
vrouwen in de Kamer.
Van den Berg:'Dat leek een mooi
begin, zeven vrouwen, maar tot
het laatste jaar van het onder
zoek, 1970, hebben er nooit meer
dan zeven vTouwen tegelijk in de
Kamer gezeten. En toen de grote
crisis van de jaren dertig aan
brak, was het voor de vrouwen
ook in één klap afgelopen. Het
leek wel of men dacht, nu moet
het even uit zijn met de flauwe
kul'.
Hetzelfde lot trof overigens de do
minees en priesters die tussen de
beide wereldoorlogen een voor
aanstaande plaats innamen in de
Kamer. Dat kon gebeuren omdat
het maatschappelijke bestel
sterk verzuild was, en die ont
wikkeling werkte door in de
Tweede Kamer. Maar zodra de
crisis echt begon door te breken,
werd de royale aanwezigheid van
priesters en dominees minder
vanzelfsprekend. 'Er bleek voor
al behoefte aan economen en aan
lieden die het bedrijfsleven goed
kenden',aldus Van den Berg, die
er overigens niets voor voelt om
anno 1983 via het kiesrecht nog
aan ons politieke stelsel te sleu
telen.
Drempel
In de Duitse Bondsrepubliek is
een drempel van vijf procent in
gesteld uit vrees voor te veel klei
ne partijtjes. Wie die grens niet
haalt, komt niet in de Bondsdag.
Ook in Groot-Brittannië met zijn
districtenstelsel hebben kleine
partijen geen enkele kans. In Ne
derland met zijn vele partijen,
partijtjes, clubs en clubjes is ook
wel met dergelijke ideeën ge
speeld, maar Van den Berg ziet
er niets in.'Ik ben geheel terug
gekomen van de mening dat je
de manco's van ons politieke
stelsel kunt verhelpen door te
sleutelen aan het kiesrecht. Ieder
politiek stelsel moet natuurlijk
zijn eigen regels maken. Wij heb
ben de evenredige vertegen
woordiging en we missen het
districtenstelsel zoals Engeland
dat kent. Maar ieder stelsel, ook
het onze, heeft zijn voor- en na
delen waarmee we het zullen
moeten doen. Tengevolge van de
evenredige vertegenwoordiging
werkt iedere vernieuwing tegen
woordig razendsnel door in de
samenstelling van de Tweede
Kamer; opkomende politieke on
tevredenheid wordt zodoende
binnen de kortste keren vertaald.
Ons politieke systeem wordt
daardoor snel gealarmeerd en
kan deze signalen oppikken. An
derzijds is ons stelsel natuurlijk
ook gevoelig voor allerlei mode
verschijnselen, maar ook hierin
blijken we praktisch te werk te
gaan'. Voor hen die deze stelling
willen betwisten heeft Van den
Berg zijn antwoord klaar: 'Ver
geet niet dat de politiek in Ne
derland niet wordt gemaakt door
de kleine politieke partijtjes,
maar door de middelgrote en
grote partijen'.
Isolement
In de praktijk van alledag ziet Van
den Berg dat een Kamerlid op
het Binnenhof als het ware in
een isolement kan raken. 'Je
kunt daar een zeer druk bezet le
ven hebben, maar je zit wel voor
namelijk in een papieren wereld.
Ambtelijke nota's, dikke stuk
ken die de Kamer zelf fabriceert,
grote stapels post, brieven van
kiezers, knipselkranten, een en
kele hoorzitting van burgers in
het nette pak'. Omdat Kamerle
den zich op die manier als het
ware 'droogleggen' van de echte
mensenmaatschappij, waagt Van
den Berg zich, dwars tegen vele
heilige huisjes in, aan een prik
kelende stelling. 'We moeten niet
zo benauwd zijn voor Kamerle
den met betaalde nevenfuncties'.
Maar is het drukke bestaan van een
Kamerlid wel te verenigen met
andere functies, nog afgezien
van de vraag of een en ander wel
te rijmen valt? 'Ach, was Maar
ten Schakel (ARP) nu zo'n slecht
Kamerlid omdat hij te maken
had met het beroepsgoederen-
vervoer? Ik zou denken, integen
deel. Een goed Kamerlid kan de
zaken heel goed uit elkaar hou
den, en we moeten al helemaal
niet bang zijn dat deze of gene
eens een keer een greep in een
kas doet'.
De tegenwerping dat een Kamerlid
al zijn tijd en energie nodig heeft
om de regering het nodige tegen
spel te bieden, houdt volgens
hem geen stand. 'Natuurlijk weet
de regering zich verzekerd van
de deskundige steun van al die
duizenden ambtenaren. Die slag
tegen dat leger ambtenaren ver
lies je hoe dan ook. Je moet niet
proberen daar als Kamerlid te
genop te boksen. Het heeft ook
geen zin er een vergelijkbare
macht tegenover te willen stel
len, dat leidt alleen maar tot dub
bel werk. Het is voor een Kamer
lid veel belangrijker om contact
te houden met de kiezers, met de
samenleving in al zijn schakerin
gen'.
Losgeraakt
In zijn onderzoek heeft Van den
Berg tot in details uitgeplozen
hoe de Tweede Kamer allengs is
losgeraakt van dat directe con
tact met de bevolking.
Opgejaagd door de pers vluchten
Kamerleden gemakkelijk weg in
kleine, overzienbare problemen
en in kleine belangenbeharti
ging. Men gunt zich als het ware
niet meer de tijd om afstand te
nemen, om eens in het land rond
te kijken.
Als wetenschappelijk medewerker
aan de Leidse Universiteit heeft
Van den Berg zelf ook altijd an
deren, in de wereld buiten de
universiteit, opgezocht. Zo
schreef hij onder andere voor on
ze krant en ook voor NRC Han
delsblad politieke columns en
zijn relatie met de actuele poli
tiek onderhoudt hij sinds 1981
ook via de Wiardi Beckmanstich
ting, het wetenschappelijke bu
reau van de PvdA, waarvan hij
sinds 1981 directeur is.
'Het mooie van de WBS is, dat er
ruimte is voor een rationele dis
cussie. Bepaalde mensen kun
nen nieuwe ideeën ontwikkelen
en die vervolgens uittesten. Ook
kunnen via het wetenschappelij
ke instituut van een partij taboes
worden doorbroken. Een voor
beeld van zo'n taboe binnen de
PvdA? De winstgevende onder
neming. Hoe lang werd het
woord 'winst' niet vies gevon
den? Nu begint dat te verande-
De WBS is overigens niet meer, zo
als in vroeger dagen, de kweek
plaats voor nieuw politiek talent,
zoals dat nog gold voor mensen
als Den Uyl en Van der Stoel.
'Nee, die tijd is voorbij. De op
mars van de doctorandussen in
de politiek wordt bovendien af
geremd, omdat op de universitei
ten meer van de mensen wordt
gevergd. Men kan er gewoon niet
veel meer naast doen.'
Weerzin
De oude SDAP werd met de nodi
ge spot wel betiteld als een partij
van schoolmeesters, dominees
en advocaten, en de kweek
school heette de 'armeluisuni-
versiteit'. Zonder veel plichtple
gingen stelt Van den Berg, dat
SDAP en later PvdA er altijd
naar hebben gestreefd hun beste
mensen in de Kamer te brengen.
In de luwte van de dagelijke poli
tieke drukte wil hij nu binnen de
WBS de nodige tijd besteden aan
het recht en alles wat daar zoal
mee samenhangt. De oude
SDAP zag de wet en de staat nog
als instrumenten van de heersen
de klasse. Een zekere weerzin te
gen juristen was in die kring niet
vreemd, temeer wanneer die ju
risten zich almaar baseerden op
de bestaande wetten. Dat wekte
al vlug een indruk van behoud
zucht.
Van den B$rg betreurt deze hou
ding en hij stelt vast dat er in zijn
partij op dit punt wel het nodige
verandert. De wetten worden im
mers niet alleen geschreven om
te behouden wat er al is, de wet
ten zijn ook de instrumenten om
vorm te geven aan de verande
ringen in de samenleving. Maar
PAGINA 25
Aan de hand van zeer
gedetailleerde cijfers toont Van
den Berg aan dat de Leidse
universiteit een zeer belangrijke
leverancier van Kamerleden is
geweest. Een aantal
ontwikkelingen samen kunnen
dit verschijnsel verklaren: Leiden
is heel lang de grootste
universiteit geweest met de
meeste studenten, de adel en het
patriciaat hadden een sterke
voorkeur voor de
rechtenopleiding, zodat vele
zonen uit deze kring naar Leiden
werden gestuurd, en er kwamen
ook nogal wat katholieken uit het
buitenland om in Leiden hun
doctoraal te doen. Overigens
verwerpt Van den Berg de
stelling dat er thans nog sprake
zou zijn van elite-opleidingen,
zoals de 'Oxbridge' in Engeland,
die de afgestudeerden van deze
instellingen een grotere kans
zouden bieden op een politieke
carrière. Ook een bepaalde
politieke kleur is er nauwelijks
nog aan de verschillende
universiteiten te bespeuren. Het
gaat hooguit om kleine
accentverschillen met enkele
frappante uitzonderingen in een
verder verleden. Zo leverde de
Technische Hogeschool in Delft
tussen de beide wereldoorlogen
een onevenredig groot aantal
sociaal-democratische ingenieurs
af. Maar verder in de twintigste
eeuw verdwijnen deze verschillen
nagenoeg geheel. Leiden en ook
Utrecht kennen nog een licht
liberaal en conservatief accent,
en tot 1956 bijvoorbeeld kwamen
er maar weinig socialisten uit het
Leidse. Het totaalbeeld is thans
echter dat elke stroming in de
Nederlandse politiek binnen haar
geledingen vertegenwoordigers
telt die van alle rijksinstellingen
afkomstig zijn.
Wat Van den Berg niet heeft
kunnen onderzoeken is het
verband tussen het lidmaatschap
van de vrijmetselarij en dat van
de Tweede Kamer. Dat is niet
zozeer een gevolg van de
vermeende geheimzinnigheid van
dit genootschap, maar eerder te
wijten aan het feit dat het
Oranje-huis in de negentiende
eeuw er de nodige relaties mee
onderhield. Van den Berg
daarover: 'En zodra Oranje
binnen het beeld verschijnt gaan
de archieven op slot. Belachelijk!'
er is meer, aldus Van den Berg.
'Socialisten moeten afleren de
wet vooral als een middel te zien
om de eijgen doeleinden te berei
ken. Er is ook nog zoiets als de
rechtsstaat. Het wordt tijd om te
werken aan het socialistische
rechtsdenken. We zijn zo gewend
aan onze vrijheden, maar die
kunnen snel op het spel komen
te staan'.
Om deze stelling te illustreren
grijpt Van den Berg terug op zijn
ervaringen aan de universiteit,
dat historische bolwerk van vrij
heid van werken en denken. 'On
der de zachte druk van een
beetje keet en van het nodige ge
schreeuw dreigden de mensen al
om te vallen. De vrijheden die
wij genieten, zijn niet onaantast
baar. De grootste waakzaamheid
blijft geboden'.
(De Toegang lot het Binnenhof, door
dr. J. Th. J. van den Berg, uitg. Van
Holkema en Warendorf, Weesp, 319
blz., 49,50).
Het kassucces aller tijden "Star Wars" krijgt navolging buiten de veilige (huis)bioscoop. De
Amerikaanse president Reagan besloot vorige week tot de ontwikkeling van een
laser-ruimtewapen om de Verenigde Staten te beschermen tegen een kernaanval. De komende
weken zal duidelijk worden hoeveel geld daarvoor op de begroting van volgend jaar
beschikbaar komt. Reagan is ervan overtuigd dat zo'n wapen de onderhandelingen over
vermindering van kernwapens positief zal beïnvloeden. Als kernraketten op aarde vanuit de
ruimte kunnen worden vernietigd, zijn ze waardeloos geworden, vermoedt hij. Niet iedereen
denkt daar zo over.
door Ton van Brussel en Henk Kolb
Papier is geduldig, zeker als
schriftelijk vastgelegde af
spraken meningsverschillen
verhullen in plaats van ze uit
de weg ruimen. Zo is er de
jarenlange strijd over wat nu
precies de betekenis is van
het woord "peaceful". Kalm,
gerust, rustig, vreedzaam,
vredig,, vredelievend; woor
denboeken leveren voldoen
de verklaringen, maar voor
diplomaten schieten de alter
natieven tekort. Zij zijn het
die aan "de internationale on
derhandelingstafels het "pea
ceful" een praktische inhoud
moeten geven. Zij zijn het
ook die moeten werken bin
nen de bizarre strategie van
loven en bieden tussen de su
permachten, die hun harts
tochtelijk streven naar "pea
ce" met alsmaar meer kern
wapens kracht bijzetten.
Nederland is een van de westerse
landen die, in weerwil van de op
vattingen van zowel de Verenig
de Staten als de Sowjet-Unie,
maar één betekenis toedichten
aan dat in verdragen zo veelvul
dig gehanteerde begrip "peace
ful". Voor ons is dat synoniem
voor "niet-militair".
Om die reden is men hier dan ook
allerminst gecharmeerd van de
recente val van Ronald Reagan
voor de verlokkingen van de
ruimte. In maart van dit jaar ver
kondigde hij, bij gelegenheid
van wat nu zijn 'Star Wars'-
speech wordt genoemd, dat de
strijd tegen het boosaardige
communisme zich ook zou gaan
uitstrekken tot de nabije ruimte,
een moeilijk te begrenzen gebied
dat hij gemakshalve tussen de
aarde en het universum situeert.
Hij riep de wetenschappelijke
wereld die kernwapens had be
dacht op nu de middelen te ver
schaffen waarmee deze wapens
machteloos en verouderd zou
den worden.
X-straal laser
Afgelopen week gaf hij zijn plei
dooi ook een praktische inhoud
met de goedkeuring van een pro
ject gericht op de ontwikkeling
van een ruimtewapen. Hij volgde
daarmee het advies van een spe
ciale commissie, die een ontwerp
heeft aanbevolen dat de VS ein
delijk de onkwetsbare verdedi
ging moet verschaffen, waaraan
tot op heden al 25 miljard dollar
vergeefs werden uitgegeven.
Het Lawrence Livermore Labora
torium in Californië, waar dr. Ed
ward Teller de waterstofbom be
dacht, heeft met de "X-straal la
ser" voor de "doorbraak" ge
zorgd. Met dit wapen kunnen al
le ongeveer 1500 Russische stra
tegische kernwapens worden
uitgeschakeld. Zeggen de uitvin
ders.
Ter zeer oppervlakkige bepaling
van de gedachten: de X-straal la
ser ontleent zijn energie aan een
kernwapen en herleidt die via ul-
trageheime 'laser-staven' (waar
mee de bom is omringd), tot stra
lingsbundels waarmee de opstij
gende Russische raketten kun
nen worden vernietigd. Volgens
deskundigen zou minimaal een
kernbom van één megaton nodig
zijn.
Naar de New York Times onlangs
berekende, zou elk laserkanon
de kracht kunnen ontwikkelen
van een ton TNT, al zou het
slechts een miljoenste deel van
de energie van de bom kunnen
bundelen. Dat is zo ongeveer de
energie van de explosieven waar
mee onlangs het hoofdkwartier
van de Amerikaanse mariniers in
Beiroet werd opgeblazen.
De wapens zouden kunnen wor
den opgesteld in onderzeeërs en
zouden worden gelanceerd, als
een waarschuwingssatelliet het
afschieten van vijandelijke ra
ketten signaleert. De uitvinders
zijn ervan overtuigd, dat zij de
praktische bezwaren hebben op
gelost die samenhangen met de
enorme snelheid van actie en het
nauwkeurig richten van de la
sers. De stralen hebben de snel
heid van het licht. Zij zouden vij
andelijke raketten al kunnen on
derscheppen in de bovenste dun
ne lagen van de atmosfeer.
Goedkoop wapen
De presidentiële commissie die de
ruimtewapens moest bestude
ren, heeft de regering onlangs
aanbevolen in vijf jaar 895 mil
joen dollar aan de ontwikkeling
van de X-straal laser te besteden.
Het is een relatief goedkoop wa
pen, dat de uitvinders besom
men op 2 miljoen dollar per stuk,
Inclusief bom. Dat maakt deze la
ser aanmerkelijk aantrekkelijker
dan de ruimtestations van twee
tot vijf miljard dollar, die het
Pentagon in gedachten heeft.
Daar wordt gewerkt aan een vijf-
jarenprogram van 26 miljard.
Zal een vlucht van deze raketten,
die niet tevoren in de ruimte be
hoeven te worden gehangen in
tegenstelling tot andere soorten
exotische technologie waarmee
Reagan de VS wil beschermen,
de wereld veel veiliger maken?
Nog helemaal afgezien van de
vraag of alle onderdelen van het
systeem ooit goed in elkaar kun
nen worden gepast: een perfecte
verdediging bedreigt het tragi
sche machtsevenwicht tussen de
supermachten. Maar er is boven
dien geen duidelijke garantie dat
de laserwapens, zelfs al werken
ze alleen in het vacuum van de
ruimte, geen offensieve doelein
den kunnen dienen.
Een groep natuurkundigen, inge
nieurs en politieke wetenschap
pers van universiteiten als Har
vard, het Massachusetts Insti
tuut voor Technologie, Stanford,
Cornell, het Brookings Instituut
en IBM, probeert binnen het
Congres en in de openbare me
ning verzet te organiseren tegen
de ruimtewapens. Deze groep
van voormalige regeringsadvi
seurs en -functionarissen krijgt
weliswaar meer invloed, maar
het is niet erg waarschijnlijk dat
Reagan op grond van hun argu
menten zijn droom var een ruim
tewapen zal opgeven.
Vruchteloos
Ook verzet van buiten de Verenig
de Staten is tot nu toe vruchte
loos gebleken. Tijdens de jaar
lijkse zitting van de Algemene
Vergadering van de Verenigde
Naties zijn in de afgelopen we
ken drie resoluties ingediend,
met het doel een wapenwedloop
in de ruimte te vermijden. Mon
golië (lees: de Sowjet-Unie)
kwam met een voorstel; namens
de groep van ongebonden lan
den formuleerden Egypte en Sri
Lanka een tekst en ook een aan
tal westerse landen stelde een re
solutie op waarin elke vorm van
geweld vanuit de ruimte werd af
gewezen. De westerse resolutie,
waaraan zowel Nederland als Ita
lië veel werk besteedden, was
vooral gericht op de Verenigde
Staten. Juist gezien het onder
zoek dat daar gaande is, wilde
Nederland een tekst voorstellen
die ook voor de VS aanvaardbaar
was. Uit gesprekken achter de
schermen viel evenwel af te lei
den dat de regering-Reagan geen
behoefte voelde aan een nieuwe
regeling, op een moment dat de
eigen plannen gericht op supe
rioriteit tekenen van levensvat
baarheid vertonen.
In de Algemene Vergadering ver
dwenen alle resolutievoorstellen
van tafel om plaats te maken
voor één nieuwe die door de niet-
gebonden landen werd inge
diend en - een unicum in de Ver
enigde Naties - door alle lidsta
ten werd aanvaard, met uitzon
dering van één onthouding van
Groot-Brittannië en één tegen
stem, van de Verenigde Staten.
Een resolutie waarin de ruimte,
inclusief de maan en andere he
mellichamen, tot een gebied
wordt verklaard waarvan het ge
bruik "uitsluitend" openstaat
voor "peaceful purposes".
Die resolutie brengt de discussie
terug naar de betekenis van het
woord "peaceful". "Niet mili
tair" zegt onder meer Nederland,
maar in de praktijk is er het al
gesignaleerde verschil van op
vatting. Wordt gekozen voor bij
voorbeeld "vredig" of "vreed
zaam", dan is er de ruimte om de
fensieve wapens op te stellen die
bedoeld zijn om de vrede te be
reiken. In het geval van "niet-mi
litair" is ook een op vrede gericht
wapen uit den boze.
Strijdig
Niet alleen de jongste VN-uit-
spraak kan een tegenslag voor
Reagans plannen betekenen. De
kans bestaat dat de ontwikkeling
en plaatsing ook in strijd is met
bestaande verdragen, waaraan
de VS zich wel hebben gebon
den. Daarmee wordt in het Witte
Huis rekening gehouden, getui
ge de instelling vorige week van
van een commissie van juristen,
speciaal belast met onderzoek in
die richting. Op het ministerie
van buitenlandse zaken in Den
Haag valt te beluisteren dat
plaatsing van een ruimtewapen
in elk geval in strijd zal zijn met
in het 1972 gesloten verdrag voor
beperking van anti-raketsyste
men (een onderdeel van het
SALT-1 akkoord). Uitgezocht
moet nog worden of nu geldende
verdragen ook een verbod inhou
den op de ontwikkeling van wa
pens voor de ruimte.
De Russen vertalen "peaceful" als
"mirnyj" en geven er vervolgens
ook de Amerikaanse uitleg van
"vredig" aan. Niettemin onder
schreven zij de VN-resolutie en
wijst Moskou in dit geval, in de
geest van de Nederlandse opvat
ting, een wapenwedloop in de
ruimte af.
Het sterkt Reagan in zijn besef dat
de Verenigde Staten op dit ge
bied een belangrijke technologi
sche voorsprong hebben. Of dat
ook zo is, valt niet met zekerheid
vast te stellen, want de Russen
hebben tot 1977 omstandig gepu
bliceerd over de X-straal lasers
Volgens Amerikaanse deskundi
gen zou uit het feit dat sedert
dien van Sowjet-zijde over dit
onderwerp nauwelijks meer
werd gehoord, erop kunnen wij
zen dat het werd geclassificeerd.
De Russen hebben eenzijdig
proeven met anti-satelliet wa
pens opgeschort. Hun systeem
zou bij de helft van de tests heb
ben gefaald en technisch ver bij
de Amerikaanse ideeën achter
liggen.
Verzekering
De VS gaan er van uit dat zelfs in
grijpende vermindering van
kernwapens het gevaar van een
nucleaire oorlog niet wezenlijk
kleiner maakt, tenzij die afbouw
vergezeld gaat van betrouwbare
verdediging tegen intercontinen
tale wapens. Maar, de verzeke
ringen van het Livermore-labo-
ratorium ten spijt, is het zover
nog niet. Richard D. DeLauer.
onderminister van defensie voor
wetenschappelijk onderzoek,
heeft voor het Congres toegege
ven dat aan alle wapens bezwa
ren kleven die alleen tegen hoge
kosten kunnen worden onder
vangen. Sterker nog: dit zou een
wetenschappelijke mobilisatie
eisen in dezelfde orde van groot
te als die voor het neerzetten van
Amerikanen op de maan.
Te Washington wordt nu gehoopt
dat Reagan de beproeving van
een wapen (dat met een F-15 ge
vechtsvliegtuig op grote hoogte
wordt gelanceerd en zich vervol
gens op het spoor zet van een vij
andelijke satelliet) voorlopig zal
blijven uitstellen om de interna
tionale wrijving, ook met bond
genoten, niet verder te vergro
ten. Het militaire complex houdt
vast aan militaire noodzaak en
schrikt terug voor de problemen
op het gebied van verificatie die
een verbod van zulke wapens
meebrengt.
Tegenover deze opvatting staat on
der meer die van dr. Robert Bow
man, voorheen het hoofd van de
ruimtestudies van de Ameri
kaanse luchtmacht. Hij zei on
langs in de New York Times over
de ruimtewapens: 'Zij hebben al
lemaal enorme technische pro
blemen. Zij kosten waarschijn
lijk allemaal in de buurt van een
triljoen dollar. Zij zijn allemaal in
strijd met een of meer bestaande
verdragen. Zij zijn allemaal ui
terst kwetsbaar. Zij zijn alle on
derhevig aan een of meer tegen
maatregelen. Alle kunnen on
bruikbaar worden gemaakt met
alternatieve offensieve raketten
en zouden daarom waarschijn
lijk de numerieke wedloop op
het gebied van de offensieve wa
pens aanwakkeren. Alle zouden,
mits zij werken, meer geschikt
zijn als onderdeel voor een eerste
aanval, dan als verdediging daar
tegen. Maar, als allerbelangrijk
ste, zij zouden alle zeer destabili
serend werken en waarschijnlijk
de kernoorlog teweeg brengen,
die beide kanten proberen te ver
mijden.'
Andere middelen
Echter, aangenomen dat de VS en
na verloop van tijd de Russen
zich tegen ballistische wapens
effectief kunnen beschermen,
dan worden de niet-ballistische
kernwapens waarvan de NAVO
er nu een aantal ontvangt en
waarmee de Amerikanen zich
bereids omvangrijk hebben be
wapend, andere middelen om de
ideologische strijd mee uit te
vechten.
De dreiging verandert van karak
ter. Het zal boeiend zijn om te
zien wat onder die omstandighe
den nog van de NAVO overeind
blijft
Extra
