c
NAVO wacht op
stappen Russen
Premier Shamir zweert wraak
Europa glijdt
in diepe put
Grote teleurstelling in
Kamer over mislukken top
Voor hervatting Genève
Europa eist aandeel
in wapenontwikkeling
Aanslag op stadsbus in Jeruzalem
Syrië schiet twee Israëlische
verkennirigsvliegtuigen neer
Na mislukte top
MME
'Geen actie Indonesië
met Papua Nieuw Guinea'
WOENSDAG 7 DECEMBER 1983
Buitenland
DEN HAAG (ANP/GPD) - In de
Tweede Kamer is gisteren met
grote teleurstelling gereageerd
op het vastlopen van de Europe
se top in Athene. PvdA-fractie-
vorzitter Den Uyl vindt dat na
"het échec van Athene" het Eu
ropees Parlement het initiatief
moet nemen om uit de impasse
te komen. Men zal zich moeten
afvragen of het verantwoord is
om nog langer op deze wijze door
te gaan, aldus Den Uyl. Het Eu
ropees Parlement zal de Europe
se Commissie, het dagelijks be
stuur van de EG, moeten dwin
gen tot een ferme stellingname
in de huidige situatie. Den Uyl
zei de overtuiging te hebben dan
in elk geval de socialistische
fractie in het Europarlement een
dergelijk debat zal aanvragen.
Het WD-kamerlid Blaauw zei dat
er nu getracht moet worden om
op een lager niveau, dat van de
raden van ministers, uit de pro
blemen te komen. Volgens
Blaauw is het hele overleg in de
Eurotop langzamerhand in de
merkwaardige situatie verzeild
geraakt dat het een reeks van
problemen moet oplossen waar
de vakministers niet uit zijn ge
komen. Door de veelheid van
problemen loopt de zaak dan
vervolgens vast, aldus het WD-
kamerlid.
Blaauw liet zich in een eerste reac
tie vrij scherp uit over de opstel
ling van de Britse premier That
cher. Bij haar is er uitermate wei
nig begrip aanwezig voor de Eu
ropese problemen, aldus
Blaauw. CDA-kamerlid Van der
Linden zei "ontgoocheld" te zijn.
Hij had scherpe kritiek op de
kortzichtigheid van een aantal
deelnemers, die volgens hem
niet in staat zijn verder te kijken
dan de eigen lasten en lusten.
Vooral Groot-Brittannié zal zich
aanzienlijk bescheidener moeten
gaan opstellen, aldus Van der
Linden. Volgens het CDA-ka
merlid hebben de regeringslei
ders nu de taak om op korte ter
mijn knopen door te hakken. In
een totaalpakket zullen daarbij
vooral oplossingen gezocht moe
ten worden voor het landbouw
beleid en de omvang van de ei
gen middelen van de EG.
De Tweede Kamerfracties van
CDA en WD voelen overigens
weinig voor een speciaal debat in
de Kamer over de resultaten van
het Europese topoverleg in Athe
ne. Een verzoek van oppositielei
der Den Uyl daartoe werd door
CDA en VVD afgewezen.
De regeringsfracties vinden dat de
ze kwestie best aan de orde kan
komen by de voor volgende
week voorziene behandeling van
de begroting van het ministerie
van buitenlandse zaken voor
1984. Maar Den Uyl was het daar
niet mee eens.
Hij wil minister-president Lubbers
ondervragen over het EG-over-
leg, en by de begrotingsbehande
ling is alleen minister Van den
Broek van buitenlandse zaken
aanwezig.
Met de afwijzing door CDA en
WD is een apart EG-debat nog
niet definitief onmogelijk. Ka
mervoorzitter Dolman zei dat
mogelijk de behandeling van de
begroting van minister Van den
Broek niet meer dit jaar aan de
orde kan komen, wegens de
overvolle agenda van de Kamer.
In dat geval zyn CDA en WD
bereid te overwegen om toch een
apart debat aan de EG-proble-
men te wijden.
BRUSSEL - De NAVO zal geen initiatieven ontplooien om de Russen weer aan de onder
handelingstafel te krijgen voor gesprekken over de Europese kernwapens.
„Het is nu aan de Sow-
jet-Unie om aan te geven hoe en
wanneer ze terug willen komen",
zei de Noorse minister van de
fensie Sjaastad gisteren in Brus
sel, waar hij een vergadering van
de ministers van defensie van de
Europese NAVO-landen leidde.
De Europese ministerss hebben
door
Chiel Evers
niet, zoals door sommigen ver
wacht werd, aangedrongen op
nieuwe Amerikaanse voorstellen
om de onderhandelingen weer
op gang te krijgen. „We zijn be-"
reid te luisteren naar elke sug
gestie van de Russen, maar het is
niet aan ons om met voorstellen
te komen", aldus de Noorse mi
nister. Zoals bekend liep de Sow-
jet-Unie- van de onderhandelin
gen weg, nadat met de plaatsing
van nieuwe NAVO-wapens in
Engeland en West-Duitsland was
begonnen.
Een samenvoeging van de onder
handelingen over de Europese
kernwapens (INF) met die over
intercontinentale raketten (start;
is volgens de Europese ministers
een van de mogelijkheden die
kunnen worden overwogen. Na
drukkelijk verklaarde de Noorse
minister, dat dat slechts één van
de oplossingen is waarover
wordt gedacht.
Een hoge functionaris van het
Amerikaanse ministerie van de
fensie zei later dat samenvoegen
van de onderhandelingen geen
stap vooruit zou zijn, omdat de
zaken veel ingewikkelder zou
den worden. Het probleem van
het al dan niet meetellen van
Franse en Britse kernwapens
zou bovendien niet kleiner wor
den, omdat die landen niet aan
de onderhandelingen deelne-
In een gezamenlijke verklaring be-
treiiren de Europese ministers
het Russische besluit om weg te
lopen van de Geneefse onder
handelingstafel. De mogelijkhe
den om een akkoord te bereiken,
waren volgens hen nog niet uit
geput. Ze hopen dat de gesprek
ken zo snel mogelijk worden her
vat en gaan intussen volgens
schema door met het plaatsen
van nieuwe NAVO-wapens. Zo
dra alsnog een akkoord wordt
bereikt, kan de plaatsing stop
pen en kunnen alle geplaatste ra
ketten worden weggehaald, al
dus de verklaring.
In tegenstelling tot zijn Griekse en
Deense collega's, schaarde mi
nister De Ruiter zich achter de
verklaring. „We moeten ons blij
ven inspannen om de Sowjet-
Unie weer aan tafel te krijgen,
maar er is geen reden om daar
voor concessies te doen", aldus
de minister. De ministers van
Denemarken en Griekenland
distantieerden zich in een voet
noot van de bewuste passage in
de verklaring.
Hoge Sowjet-functionarissen zei
den maandag in Moskou dat de
NAVO ten onrechte verwacht
dat Moskou de onderhandelin
gen zal hervatten. Zij verklaar
den Genève voor dood en gaven
de schuld daarvoor aan het Wes
ten.
De Nederlandse minister van defensie De Ruiter rechtsbegroette in
Brussel zijn collega van Luxemburg, Enile Krieps. Foto anpi
BRUSSEL (GPD) De Europese
NAVO-landen willen econo
misch meeprofiteren van de ont
wikkeling van hypermoderne
conventionele wapens, die het
bondgenootschap in de toe
komst zal invoeren. Het mag
geen puur Amerikaanse aangele
genheid worden, zo hebben de
Europese ministers van defensie
gisteren hun Amerikaanse colle
ga Weinberger duidelijk ge
maakt. Bovendien hebben ze
hem laten weten, dat geldgebrek
noopt tot beperking van het in
voeren van nieuwe technieken.
De Nederlandse generaal C. de Ja
ger, voorzitter van het militair
comité van de NAVO, noemde
de invoering van hypermoderne
wapens nodig om de conventio
nele afschrikking en de flexibili
teit in de NAVO-verdediging te
vergroten. „Maar het geld is
schaars en de kosten zijn hoog",
aldus De Jager. Daarom zullen er
prioriteiten moeten worden ge
steld waarbij een vergroting van
de effectiviteit voorop staat.
Daarnaast kunnen besparingen
worden bereikt met een verdere
onderlinge taakverdeling tussen
de bondgenoten.
De Europese defensieministers,
verenigd in de Eurogroep, erken
den de wenselijkheid van nieu
we moderne wapens, maar te
kenden daarbij aan dat de hoge
kosten de mogelijkheden beper
ken. Tegelijkertijd hebben ze een
rol voor Europa opgeëist bij de
ontwikkeling van nieuwe wa
pentechnieken. Van het zoge
naamde 'tweerichtingverkeer' in
militaire uitgaven tussen Ameri
ka en West-Europa is tot op he
den niet veel terechtgekomen.
Volgens recente cijfers koopt
West-Europa tien tot veertien
keer zoveel wapens in Amerika
als andersom. Bij de ontwikke
ling van nieuwe technieken is er
kans dat recht te trekken, vinden
de Europeanen.
„Het wordt nu of nooit", zei de Ne
derlandse minister De Ruiter.
Voor een Europees aandeel in de
nieuwe technologieën noemde
hij twee voorwaarden: de Euro
pese landen moeten eindelijk
hun verdeeldheid overwinnen en
de onderhandelingen moeten
tussen regeringen worden ge
voerd, niet tussen bedrijven. De
Amerikaanse minister Weinber
ger reageerde volgens De Ruiter
positief. „Ik geloof dat in Was
hington eindelijk het begrip
doordringt", aldus De Ruiter.
De Europese landen hebben de
Amerikaanse plannen voor hy
permoderne conventionele wa
pens volgens De Ruiter „con
structief benaderd", zonder er al
definitief voor te kiezen. De Ne
derlandse bewindsman heeft er
in de NAVO op aangedrongen
niet achter elke ontwikkeling
aan te hollen, maar eerst vast te
stellen waaraan binnen het mili
taire plan behoefte bestaat. Daar
bij zouden ook de kosten moeten
meewegen. Hierover bestond, al
dus De Ruiter, „een verrassend
grote overeenstemming".
Voorlopig geen
Brits kernafval
in zee gestort
LONDEN (AFP) - De Britse
regering heeft besloten het
storten van zwak en gemid
deld radioactief afval in zee
op te schorten in afwachting
van een wetenschappelijk
onderzoek naar dë gevolgen
van dergelijke stortingen op
het milieu. Dit werd gisteren
bekendgemaakt door de mi
nister voor milieuzaken, Pa
trick Jenkin.
Arrestatie na
diefstal goud
LONDEN (AFP) - Een bewaker
van het depot op het Londense
vliegveld Heathrow waar tien da
gen geleden drie ton goud werd
geroofd, is gisteren beschuldigd
van medeplichtigheid.
De man was het afgelopen week
einde door Scotland Yard gear
resteerd. De diefstal betrof goud,
platina, diamanten en reische-
ques ter waarde van ruim 130
miljoen gulden.
BEIROET (UPI/Reuter/DPA/AFP) - Syrië heeft giste
ren gemeld dat het twee onbemande Israëlische ver
kenningsvliegtuigjes heeft neergeschoten. Ameri
kaanse mariniers van de multinationale vredes
macht in Beiroet vernietigden by het internationale
vliegveld een versterkt mitrailleursnest van waaruit
zij onder vuur werden genomen. Bij de actie waarbij
de Amerikanen onder meer gebruik maakten van
een tank en anti-tank wapens vielen aan Amerikaan
se zijde geen gewonden, aldus woordvoerder ma
joor Dennis Brooks.
Een militaire woordvoerder in Damascus zei dat de
twee Israëlische vliegtuigjes waren neergehaald ter
wijl zij over Syrische posities vlogen in Oost-Liba-
non en Zuid-Syrië. In Jeruzalem zei een militaire
woordvoerder dat slechts een verkenningsvliegtuig
was neergeschoten boven de Oostlibanese Beka'a-
vallei.
Het incident kwam nadat zowel de Verenigde Staten
als het door de Sowjet-Unie gesteunde Syrië hun
harde standpunten over de aanwezigheid van hun
troepen herhaalden. De Syrische minister van de
fensie, generaal-majoor Mustafa Tlas, reageerde op
de eerste Amerikaanse luchtaanval tegen Syrische
doelen afgelopen zondag met de verklaring dat Sy
rië "een rechtvaardige oorlog" voerde tegen de Ver
enigde Staten en Israël. De verklaring van Tlas was
de eerste waarin een hoge Syrische bewindsman de
term "oorlog" gebruikte voor het escalerende con
flict met de Verenigde Staten.
In Washington zei de Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, George Shultz, dat de Verenigde
Staten terug zouden slaan als de mariniers werden
aangevallen.
De Syrische staatsradio berichtte gisteren dat Syrië de
middelen heeft om het machtsevenwicht in het Mid
den-Oosten te herstellen na het sluiten van het nieu
we strategische militaire akkoord dat Israël en de
Verenigde Staten vorige week sloten. "Syrië zal een
beschermschild blijven voor de Arabieren en een
solide muur die de Arabische landen beschermt te
gen de Israëlische en de Amerikaanse overheer
sing", zo voegde radio-Damascus er aan toe.
JERUZALEM (Reuter/AFP/UPI/
DPA) De Israëlische premier
Jitzhak Shamir heeft wraak ge
zworen voor de aanslag op een
bus in het hartje van Jeruzalem
die gisteren aan vier inzittenden
het leven kostte. Er vielen 43 ge
wonden. Een PLO-guerrillacom-
mando met de naam "Martelaar
Halym" is volgens het persbu
reau Wafa verantwoordelijk voor
de actie. Volgens Wafa werden
zeker 40 Israëlische militairen
gedood.
De aanslag gebeurde op de Herzl-
boulevard in het centrum van Je
ruzalem, even na het middaguur.
De explosie had zo'n grote
kracht dat de bus uiteengereten
werd en het dak zeker 100 meter
werd weggeslingerd. Volgens de
Israëlische politie vielen er vier
doden en 43 gewonden, onder
wie zeker tien scholieren.
Het was de eerste aanslag in Jeru
zalem sinds 1978, toen bij een
zelfde actie zes doden vielen en
19 gewonden. De Israëlische be
volking wordt voortdurend via
radio en tv gewaarschuwd tegen
dit soort acties en er zijn dan ook
tijdig tal van bommen gevonden.
Premier Shamir zei dat de veilig
heidsdienst achter de daders aan
zit en dat die hun straf niet zullen
ontlopen. In het verleden heeft
het Israëlische leger vergeldings
acties ondernomen tegen Pale
stijnse stellingen voor aanvallen
op Israëlische burgers in of bui
ten Israël.
Volgens het Palestijnse persbu
reau Wafa pleegde het comman
do de aanslag "in opdracht van
het algemeen commando van de
Palestijnse revolutionaire troe
pen en guerrilla-eenheden in de
bezette gebieden". Het doelwit
was een militaire bus en zeker 40
Israëlische militairen zijn ge
dood, aldus Wafa. Het persbu
reau gaf geen nadere informatie
over het commando. In de PLO
is het gebruikelijk eenheden te
noemen naar een gevallen guer
rillastrijder.
Er hebben zich later nog meer
groepen verantwoordelijk ge
steld voor de aanslag in Jeruza
lem. Een woordvoerder van de
opstandige rebellen in Damas
cus zei dat een groep genaamd
"martelaar Béyes Abu Atwan"
het had gedaan. De groep be
hoort naar zijn zeggen tot de
troepen van rebellenleider Musa.
In een telefoontje naar het persbu
reau AFP in Parijs werd de ver
antwoordelijkheid genomen
door de tegen Arafat in opstand
gekomen revolutionaire raad van
Fatah.
De Europese regeringsleiders
waren na hun mislukte topcon
ferentie in Athene opvallend
vriendelijk voor elkaar. Geen
persoonlijke beschuldigingen,
geen waarschuwende vinger
tjes, zoals premier Lubbers na
afloop zei. De reden ligt voor
de hand. Het voortdurende on
vermogen van de lidstaten om
de Europese financiële proble
men op te lossen, begint dra
matisch te worden en niemand
wil de zaak erger maken dan
hij al is. Het was ook voor het
eerst in de geschiedenis van de
Europese Gemeenschap dat
een topconferentie afliep zon
der officiële slotverklaring.
Nu de kruitdamp aan de voet van
door
Ferry Mingelen
de Acropolis is opgetrokken en
het slagveld te overzien valt,
ontstaat er een zeer verontrus
tend beeld. Niet alleen gezien
de directe financiële proble
men waarin Europa in 1984 nu
verzeild raakt, maar meer nog
omdat de landen blijvend uit
elkaar lijken te groeien. Ieder
een wil Europa, maar vooral op
zijn eigen voorwaarden. Die
voorwaarden worden onder de
huidige financiële crisis steeds
dwingender.
Premier Lubbers: „Het gaat om
het vermogen van de eerste-
ministers om concessies te
doen aan hun eigen standpun
ten De marges voor com
promissen worden steeds klei
ner onder het kritische oog van
de nationale parlementen en
de ministers van financiën".
Het slepende Britse budgetpro
bleem heeft grote invloed ge
had op het Europese denken
via de telmachine. Groot-Brit-
tannië betaalt naar ieders op
vatting te veel aan Europa,
maar hoeveel en op welke ma
nier gecompenseerd moet wor
den, daarover strijdt men al ja
ren. Ook West-Duitsland raakt
nu, zoals Lubbers zei „gebiolo
geerd door de financiële reken
sommen. De gevoeligheid van
Duitsland rond de dubbeltjes
is in opmars". En de Westduit-
se bondskanselier Kohl zei gis
teren in Athene: „West-Duits
land is erop gericht de toe
komst van Europa te verzeke
ren, maar Europa heeft alleen
een toekomst als die betaal
baar blijft".
Maar er is nog een ander diep
gaand probleem in opkomst:
een principeel verschil van me
ning tussen de rijkere landen
in het noorden en de armere
landen in het zuiden van Euro
pa over de vraag waarvoor de
Europese Gemeenschap eigen
lijk dient. De Griekse premier
Papandreou zei gisteren: „De
Europse Gemeenschap werd
opgericht om het belang van
zes landen te dienen. Nu zijn er
tien Europese lidstaten, waar
schijnlijk twaalf met Spanje en
Portugal erbij. De botsing tus
sen het Noorden en het Zuiden
is zeer sterk. Die moet over
wonnen worden om tot
werkelijke harmonisering van
onze economieën te komen.
Pas dan ontstaat een echt Eu
ropa". De armere Zuideurope-
se landen verwachten dus dat
de rijkere Noordeuropese lan
den hen economisch voorui
thelpen.
Premier Lubbers wees deze be
nadering principieel van de
hand. „Landen met een lagere
welvaart profiteren relatief wat
meer van het Europese beleid,
maar de Europese Gemeen
schap is geen instrument om
middelen naar de armere lan
den over te dragen. Als je dat
wilt, ben je met een andere
zaak bezig, daarvoor is Europa
niet bedoeld", aldus de pre
mier.
Die Noord-Zuid-tegenstelling
bleek vooral bij de onderhan
delingen over de noodzakelij
ke landbouwbezuinigingen.
Italië en Griekenland wilden
hun eigen landbouwproduktie
grotendeels buiten schot hou
den en eisten ook een uitzon
deringspositie by de beper
king van de Europese melk-
produktie. „De Italiaanse op
stelling was zeer sfeerbeder-
vend", zei Lubbers.
Die alsmaar stijgende landbou
wuitgaven (in 1983 30 procent
meer waardoor ze nu al ruim 65
pet van het totale Europese
budget opslokken) zullen Eu
ropa in 1984 al gaan opbreken.
Er is geen akkoord over uit
breiding van de eigen financië
le middelen van Europa. Met
de begroting voor 1984 van
ruim 63 miljard is het plafond
van die middelen bereikt. Om
dat Athene geen overeenstem
ming opleverde over beper
king van de landbouwuitga
ven, dreigen die het financiële
plafond ruim te gaan doorbre
ken. Nu reeds is er al 250 mil
joen te weinig en zijn de land-
bouwvoorschotregelingen be-
De Britse premier Thatcher ver
wacht wel iets positiefs van die
financiële nood. Die nood zal
de andere landen dwingen om
de Britten meer tegemoet te
komen bij de budgetcompen
satie, omdat zonder een aan
vaardbare regeling Londen uit
breiding van de eigen financië
le middelen voor Europa blijft
blokkeren. Sprekend over de
mislukte top zei mevrouw
Thatcher: .Misschien moest
dit wel gebeuren om een nieuw
elan te creëren".
Ze kan echter rekenen op proble
men met de andere lidstaten,
maar vooral ook met het Euro
pese Parlement, dat de Britse
budgetproblematiek als een
van de belangrijkste oorzaken
van de huidige impasse ziet.
Het parlement dreigt uit fru
stratie over de Europese be
sluiteloosheid de hele begro
ting voor 1984 te verwerpen, en
dan komt direct of indirect ook
de uitbetaling van de voor 1983
afgesproken compensatie voor
de Britten van 1,8 miljard gul
den op losse schroeven te
staan.
Met de Europse verkiezingen in
juni, waar het Parlement na
tuurlijk sterk rekening mee
houdt, de onderhandelingen
over de nieuwe landbouwprij
zen in maart en de begrotings
zitting van het Europese Parle
ment volgende week, blijft
men in de Gemeenschap lek
ker met elkaar door bakke
leien. Ondertussen glijdt Euro
pa echter langzaam maar zeker
in een diepe put en niemand
weet precies wanneer het te
laat is om de rand nog te pak
ken. Lubbers: „Na Athene
komt de schok van: hoe lang
kan je nog zo doorgaan voordat
de zaak vastloopt. En wat word
je daar dan slechter van. De af
weging daarvan moet toch tot
bezinning leiden".
JAKARTA (UPI) - De premier
van Papua Nieuw Guinea, Mi
chael Somare, heeft gisteren ver
klaard dat er geen reden is voor
gezamenlijke militaire operaties
met Indonesië om rebellen aan
de gemeenschappelijke grens op
te sporen. Somare, die een be
zoek van een week aan Indonesië
brengt, zei met president Suhar
to over kwesties tussen de twee
landen te hebben gesproken.
Daartoe behoort de activiteit van
opstandelingen van de Vry Pa
pua Onafhankelijkheidsbewe
ging die vanuit Irian J^ja, voor
malig Nederlands-Nieuw-Gui-
nea, opereren en die dikwijls de
grens naar Papua Nieuw Guinea
oversteken om aan militaire ope
raties te ontkomen.
"Wij hebben geen ernstige proble
men in de grensgebieden en het
is dus niet nodig een gezamenlij
ke militaire operatie met Indone
sië te ondernemen", zei hij tegen
verslaggevers. "Mijn besprekin
gen met Suharto leidden tot diep
begrip tussen beide landen".
Beide landen hadden kort geleden
verscheidene problemen, waar
onder beschuldigingen dat Indo
nesische troepen geregeld de
grens overstaken. Een gezamen
lijke commissie houdt zich met
het vraagstuk bezig. In Port Mo
resby, de hoofdstad van Papua
Nieuw Guinea, is kort geleden
een minister afgezet omdat hij
Indonesië had beschuldigd van
de bedoeling het grondgebied uit
te breiden.
Somare deelde voorts nog mee dat
beide landen van plan waren hun
handelsbanden te versterken.
Franse kernproef
WELLINGTON (Reuter) - Frank
rijk heeft afgelopen zaterdag
weer een kernproef gehouden op
het atol Mururoa, dat in de Stille
Zuidzee ligt. Het is de zesde
Franse kernproef dit jaar. Enkele
weken geleden hebben Australië
en Nieuw Zeeland nog geprotes
teerd tegen de Franse proeven.
Ondanks felle protesten van lan
den in het gebied van de Stille
Oceaan begon Frankrijk in 1975
met de ondergrondse proeven op
het atol. Sindsdien zyn 58 explo
sies geregistreerd. Parijs vindt
dat de proeven moeten worden
voortgezet en dat zy niemand in
gevaar brengen.
