'Kleine zelfstandige verdient monument
'Lijn 6': NOS-serie over etnische middenstand in Den Haag
NOS: intrekking bezuiniging
Veronica best bekeken
VPRO weer
op zondag
or meer
Geen
bij de VARA
EK voetbal
op de tv
Van Tol talentvol met 'Barsten'
Vastberaden techniek van
pianist Steven Blackstone
Radio - tv - kunst
i Marokkaanse kleine zelfstandige, die een door zijn vrouw gemaakt Straatbeeld van de Hobbemabuurt in Den Haag.
PAGINA 2!
NOS-programmamaker
Vincent Monnikendam
heeft meer dan een jaar
aan een film over de Ne
derlandse en etnische
middenstand in een
Haagse saneringswijk ge
werkt. De film bestaat uit
4 afleveringen die de
NOS met ingang van van
avond op het scherm
brengt. Een interview
met Vincent Monniken
dam.
door
Peter Huysman
De meeste Turkse, Marokkaanse,
Tunesische en Surinaamse win
keliers binnen de „gouden drie
hoek" Hobbemastraat, Vaillant-
laan en Van der Vennestraat, aan
de rand van een Haagse sane
ringswijk, begroeten de man met
de zwarte flambard als een goede
vriend. Het verst in zijn genegen-
heid voor Vincent Monniken
dam (47), programmamaker bij
de NOS-televisie, gaat een Turk
se eigenaar van een im- en ex
portbedrijf'in (sub)tropische eet
waren, I. Ibrahim.
Hij schudt hem minstens een mi
nuut de hand en verbiedt hem te
vertrekken zonder een glaasje
originele Turkse thee genuttigd
te hebben. Aan het eind van de in
het Turks uitgesproken woor
denstroom, die snel en grondig
vertaald wordt door de 18-jarige
uitstekend Nederlands spreken
de zoon van Ibrahim, moet Mon
nikendam plechtig beloven dat
hij binnenkort nog eens langs
komt om te proeven van een
Turks vleesgerecht.
Voor het maken van een vierdelige
documentaire over het wel en
wee van Nederlandse en etni
sche kleine zelfstandigen in het
grensgebied tussen de Haagse
Schilderswijk en de Transvaals-
buurt, heeft Monnikendam vori
ge winter ruim een half jaar in
een opslagruimte van een leeg
staand winkelpand in de Hobbe
mastraat geleefd en gewoond,
onder vaak barre omstandighe
den. Hij heeft er de mensen, die
later de „hoofdrol" in zijn film
zouden spelen, goed leren ken
nen en met hen een vertrouwens
relatie gelegd. De eerste drie
maanden van zijn verblijf be
steedde hij louter aan het onder
zoeken van de buurt en het leg
gen van contacten.
„Research-journalistiek" noemt hij
dat. „Het is een arbeidsintensie
ve, tijdrovende en dure vorm van
journalistiek, maar het levert wél
informatie van binnenuit op.
Voor mij is de belangrijkste
vraag steeds: wat gebeurt er fei
telijk met de mensen? Als je op
die vraag een antwoord wil, laat
i dat dan zelf geven.
Op die manier krijg je een eerlijk
beeld van de dagelijkse gang van
zaken en de problemen van de
mensen. Ik ben ervan overtuigd
dat deze methode, die voorzover
ik weet nog niet eerder is toege
past, het tv-kijkend publiek het
meest raakt".
HILVERSUM (GPD) - NOS-voorzitter Jurgens protesteert in een brief
aan minister Brinkman van WVC krachtig tegen diens besluit in 1984
dertig miljoen te bezuinigen op de omroep. De NOS-voorzitter noemt
het besluit van de minister, dat nog de instemming van het parlement
behoeft, „onnodig, eenzijdig en onverstandig".
De brief van de NOS-voorzitter is een reactie op een brief van minister
Brinkman van 29 augustus, waarin deze de „taakstellende bezuiniging"
aankondigde. Hij vroeg de NOS daarin vóór 1 december te laten weten
hoe men deze bezuiniging dacht aan te brengen. Hoewel de Raad van
Beheer van de NOS nu aan dat verzoek van de minister voldoet - het
NOS-bestuur ging vrijdag akkoord met voorstellen van de Raad van
Beheer om, onder meer door het laten verdwijnen van maximaal 335
arbeidsplaatsen, de bezuiniging eventueel aan te brengen in de begro
ting van 1984 - wordt de inhoudelijke uitwerking in de brief vergezeld
van een principieel verzet tegen de maatregel.
De brief van NOS-voorzitter Jurgens is een resultaat van zowel het over
leg in het bestuur als gesprekken tussen de ondernemingsraad en de
raad van beheer.
Monnikendam heeft zijn documen
taire, die vanaf morgenavond op
vier achtereenvolgende donder
dagen door de NOS wordt uitge
zonden, „Lijn 6" genoemd naar
de tram die de wijk van zuid naar
noord doorsnijdt. „Documentai
re" is eigenlijk niet het juiste
woord. Reportage evenmin.
Monnikendam, zoon van compo
nist Marius, spreekt liever van
een „documentaire compositie",
waarin geen commentaar wordt
geleverd, geen ondertiteling
voorkomt en geen vragen wor
den gesteld. De informatie moet
geput worden uit de beelden en
gesprekken die hij gedurend de
drie maanden, volgend op de
oriëntatieperiode, op video heeft
vastgelegd. Over 35 opnameda-
gen verdeeld, werd 24 kilometer
filmmateriaal opgenomen. Nog
eens 7 maanden waren nodig om
dit materiaal te verwerken.
„Ik ben met niets begonnen, volko
men blanco. Ik weet niets van
het midden-en kleinbedrijf af.
Wat ik aanvankelijk heb gedaan
was observeren, waarnemen, kij
ken, en dat heb ik in dit geval de
eerste drie maanden alléén en
zeer intensief gedaan. Ik hield
een dagboek bij en las buiten
landse literatuur over het etni
sche ondernemerschap, omdat
over dit onderwerp in Nederland
vrijwel niets bekend is. De the
ma's die dan ontstaan en later
groeien in de montage, komen
voort uit de concrete werkelijk
heid. Je zou kunnen zeggen dat
ik de microscopisch kleine alle
daagse wereld in film vastleg.
Naar mijn mening is alleen van
uit dit micro-niveau de structuur
van de „grote" samenleving te
doorgronden".
Dit grondprincipe heeft Monni
kendam („nee, ik ben geen tele
visie-regisseur maar programma-
arbeider, een veel betere bena
ming") ook toegepast bij zijn do
cumentaire „Rayon 69" over de
Haagse Molenwijk, die hem on
langs de J.B. Broekszprijs-1983
opleverde. Daarin schonk hij
aandacht aan de relatie Neder
landers-buitenlanders, gezien
vanuit de woonsituatie van de
bevolking. In „Lijn 6" staat die
relatie opnieuw centraal, maar
nu uitsluitend bekeken vanuit de
kleine zelfstandige ondernemer.
Voor een economisch en sociaal
zwakke buurt als de omgeving
van de Hobbemastraat waar tal
van krotwoningen zijn dichtge
spijkerd en Surinaamse Neder
landers en etnische minderhe
den vanuit het Middellandsezee-
gebied de plaatsen van vertrek
kende Nederlanders hebben in
genomen, is de levendige wereld
van de kleine neringdoenden
van levensbelang. Grootwinkel
bedrijven treft men er gelukkig
niet aan, want zij zouden volgens
Monnikendam de doodsteek
voor de wijk zijn.
De kleine winkeliers zorgen niet al
leen voor de aanvoer van aller
hande uitheemse produkten die
tot voor kort niet verkrijgbaar
waren, maar functioneren vaak
ook als een soort sociale advi
seurs. De klanten kopen er niet
alleen hun voedsel, maar vragen
ook hulp als bijvoorbeeld een of
ficiële brief van de gemeente niet
begrepen wordt, lenen er geld,
vragen advies hoe zij een dokter
het beste van hun probleem op
de hoogte kunnen stellen.
De Turkse winkel van Ibrahim is
zo'n sociaal trefpunt. De zoon
van Ibrahim zegt: „We moeten
onze medemensen met raad en
daad bijstaan. Dat zijn wij ver
plicht. Vooral mfjn vader vragen
ze veel om advies, omdat ze vin
den dat hij oud en wijs is. De
voornaamste reden waarom wij
buitenlanders ons hier vaak niet
prettig voelen is dat wij niet met
iedereen open, eerlijk en enthou
siast kunnen praten. Mijn jonge
re zusje die nauwelijks Neder
lands spreekt maakte kortgele
den nog mee dat zij de dokter
niet goed kon uitleggen wat haar
mankeerde. Ze kreeg toen medi
cijnen mee voor een kwaal die zij
helemaal niet had".
Een rondgang langs de verschillen
de winkeltjes in de buurt maakt
duidelijk dat er inderdaad spra
ke is van méér functies. In de
ruimte achter een Marokkaans
kledingbedrijfje worden Islami
tische godsdienstoefeningen ge
houden. Een in videobanden en
tapijten gespecialiseerd Tune-
sisch zaakje geeft een voetbal
club gelegenheid om achter de
winkel te vergaderen. De meeste
ramen van de winkels zijn volge
plakt met „nieuws" over samen
komsten, kerkdiensten, en der
gelijke.
Zulk belangrijk nieuws wordt ook
verspreid door de lokaal opere
rende (nog steeds illegale) zen
ders voor etnische minderheden.
„Deze manier van informatie
voorziening komt helaas niet van
de officiële adviesinstellingen.
Het maatschappelijk werk func
tioneert in zo'n wijk onvoldoen
de. Daarom zijn ook verscheide
ne sociaal werkers, die dichter
bij hun mensen willen staan, hier
voor zichzelf begonnen."
Ook over de officiële instituten, die
de middenstand heten te verte
genwoordigen, is Monnikendam
uiterst kritisch gestemd. Ze ko
men in zijn film dan ook niet
voor, zo min als andere „autori
teiten" als de dokter en de wijk
agent. „Die instellingen voor het
midden- en kleinbedrijf vormen
voor de gewone kleine winkelier
- en we hebben er 400.000 in Ne
derland! - die verschrikkelijk
lang en hard moet werken om
het hoofd in deze tijd enigszins
boven water te houden, een on
ontwarbare knoop, waar geen
enkel heil van te verwachten is.
Nog afgezien van het feit dat ze
bij die instellingen van „etnische
kleine zelfstandige" nog nooit
hebben gehóórd. Ik beschouw
die instellingen als één grote
computer die alleen met cijfers
werkt en waar de mens volledig
buiten valt".
Monnikendam vindt dat er einde
lijk eens daadwerkelijk hulp aan
de kleine winkeliers moet wor
den verleend. „De problemen
zijn groot. Achter menige etala
ge-ruit spelen zich persoonlijke
HILVERSUM (GPD) - De programma's van Veronica werden in het der
de kwartaal van dit jaar niet alleen het dichtst bekeken, naar verhou
ding besteedde de Nederlandse televisiekijker ook de meeste kijktijd
aan programma's van deze omroep. Dat blijkt uit het doorlopende kijk
onderzoek van de NOS waarvan gisteren de resultaten over het derde
kwartaal werden bekendgemaakt.
De hoogste gemiddelde kijkdichtheid haalde Veronica met 21 procent,
dat wil zeggen dat gemiddeld 2,5 miljoen mensen naar Veronica keken.
Daarna komt de TROS met 20 procent of 2,3 miljoen kijkers. Het best
bekeken werd een aflevering van Magnum, uitgezonden door Veronica,
waarnaar ruim vijf miljoen mensen keken. Bijna gelijk eindigde het
TROS-Gala ten gunste van het Prinses Beatrixfonds. Bij de lijst van 25
best bekeken programma's zijn 14 TROS-programma's, 5 Veronica-pro-
gramma's, 2 NOS-programma's, 2 AVRO-programma's en van de VA
RA en de KRO elk één programma.
De gemiddelde waardering voor de programma's ontlopen elkaar niet
veel. Alle omroepen schommelen rond de 7, alleen de EO zit op 7,3 en
de VPRO 6,6.
drama's af. Dat heb ik zelf gecon
stateerd, zowel bij Nederlandse
als etnische middenstanders.
Veel irritaties - nee, echte haatge
voelens tussen Nederlanders en
minderheden heb ik in de wijk
niet gesignaleerd hoewel de on
derlinge concurrentie, ook tus
sen de etnische winkeliers zelf,
vaak onbarmharig groot is - ko
men voort uit de slechte huisves
ting, de toenemende verpaupe
ring van het straatbeeld en het
onaangepaste vergunningen- en
diploma-systeem".
Vooral die laatste kwestie
schreeuwt om een oplossing.
Enerzijds verwijten Nederlandse
middenstanders hun Surinaam
se of buitenlandse collega's - en
dat ongenoegen komt ook uit
voerig in Monnikendams film tot
uiting - dat zij handel drijven
zonder een vergunning of een
(middenstands)diploma op zak
te hebben, hoewel een tot nu toe
onder de tafel gebleven rapport
van onder meer de Kamer van
Koophandel zou hebben aange
toond dat juist meer Nederland
se winkeliers in de Schilderswijk
zo'n vergunning ontberen dan
buitenlandse neringdoenden.
Volgens Monnikendam moet er
snel iets aan de bestaanscondi-
ties van de bevolking in dit soort
wijken verbeteren. En daarbij
moet de middenstand niet wor
den vergeten. „De warmte en de
hartelijkheid die je ontmoet als
je met deze mensen omgaat ge
ven je het gevoel dat een vredig
samenleven van mensen uit ver
schillende delen van de wereld,
zoals in een wijk als deze, goed
mogelijk is. Volgens Nederland
se handelaren zijn de buitenlan
ders niet meer weg te denken.
Op de markt die grenst aan de
Hobbemastraat worden ze als be
langrijkste klanten gezien. De
vis- en groentenmarkt in Den
Haag zou bij vertrek van de bui
tenlanders instorten".
Tenslotte zegt Monnikendam:
„Dacht je dat één van de politici
of meneer Perquin van het mid
den- en kleinbedrijf ooit in zo'n
eethuisje in de buurt wel eens
een kop koffie kwam drinken?
Natuurlijk niet. En daarom ko
men de miljoenen die nu door de
overheid en de instituten daar
omheen in naam van de bevorde
ring van de middenstand worden
besteed ook niet terecht waar ze
het hardst nodig zijn, namelijk
bij de winkeliers zelf die ik in de
dagelijkse praktijk heb meege
maakt en van wie ik nu weet wel
ke functie zij in de wijk vervul
len. Voor die middenstanders
zou ik een monument willen op
richten".
HILVERSUM (GPD) De
VPRO-televisie verhuist in
de winter van '84-'85 weer
van de woensdag- naar de
zondagavond. Ook daar zal
deze omroep dan tegenover
de NOS staan, die er op zon
dag een vaste avond bij
krijgt. Veronica gaat van de
zondag- naar de donderdag
avond, zo blijkt uit het voor
stel voor een zendschema dat
deze week is goedgekeurd
door de televisiedirecteuren
van de omroepen.
Bij de invulling van het nieuwe
schema is men ervan uitge
gaan dat EO en VPRO B-om
roep worden en dat de aan de
minister gevraagde zendtijd-
uitbreiding ten behoeve van
aansluiting van middag- op
avondzendtijd er komt. Naast
die beslissingen moet het nu
geformuleerde voorstel ook
nog door het NOS-bestuur
worden goedgekeurd. Wan
neer dit gebeurt, komt de te-
levisieweek er volgend jaar
winter als volgt uit te zien:
Maandagmiddag en -avond op
Nederland 1 de AVRO en op
Nederland 2 wisselend een
van de andere A-omroepen.
Dinsdag is op het eerste net
de vaste KRO-avond, terwijl
de EO daartegenover op Ne
derland 2 zit. Woensdag is de
TROS er op Nederland 1 te
genover de NOS op Neder
land 2. Donderdagmiddag en
-avond is voor Veronica, Ne
derland 2 is dan voor een van
de A-omroepen. Vrijdag is
Nederland 1 vast voor de
NCRV tegenover een van de
andere A-omroepen op het
tweede net. Zaterdag wordt
de vaste VARA-middag en
-avond, ook weer met een an
dere A-omroep op het tweede
net. Zondag ten slotte zendt
de VPRO uit via Nederland 1,
terwijl de NOS dan ook vast
op Nederland 2 uitzendt.
HILVERSUM (ANP) - De on
dernemingsraad van de VA
RA zal volgend jaar ophou
den te bestaan wegens ge
brek aan kandidaten. On
danks verwoede pogingen
van de huidige or om nog vol
doende mensen op de been te
krijgen, is bij het sluiten van
de verkiezingstermijn geble
ken dat er te weinig kandida
ten zijn. Dit heeft or-voorzit-
ter René Kepper gisteren
desgevraagd meegedeeld.
Van de huidige elf or-leden zijn
er volgend jaar slechts twee
herkiesbaar. Daarnaast had
den zich nog zes mensen kan
didaat gesteld, maar deze
hebben afgehaakt toen bleek
dat er niet meer aanmeldin
gen waren binnengekomen.
Volgens Kepper is de verkla
ring voor de geringe animo
voor een groot deel te zoeken
in de verschillende affaires
(reorganisatie, Achter het
Nieuws) die de VARA het af
gelopen jaar heeft doorge
maakt. "De mensen zijn plat
geslagen en hebben weinig il
lusies meer over de inbreng
van de or", aldus Kepper.
HILVERSUM (GPD) - Wan
neer het Nederlands elftal
zich plaatst voor de eindron
de van de Europese kam
pioenschappen voetbal in
Frankrijk, volgend jaar zo
mer, zal de NOS-televisie 13
van de 15 daar te spelen wed
strijden rechtstreeks uitzen
den. In samenwerking met
de omroepen is via zendtijd-
ruil een schema gemaakt,
waarbij slechts twee wed
strijden door een samenvat
ting van drie kwartier in
beeld worden gebracht.
Twee nieuwe balletten bij Werkcentrum Dans
Werkcentrum Dans met premières
van 'De Vde vlucht' (Jan Muylaert/
collage) en 'Barsten' (Jan Hein van
Tol/Arthur Honegger), reprise van
'Final Alice' (Kathy Gosschalk/Da-
vid del Tredici). Gezien in het
HOT-theater, Den Haag op 30 no
vember.
DEN HAAG - Jan Muylaert en
Jan Hein van Tol zijn beiden
beginnende choreografen.
Daarmee houdt meteen alle
overeenkomst tussen hun bal
letten op. Het ballet van Muy
laert is theatraal en flitsend,
maar weinig consequent in de
bewegingen. Van Tol laat
Werkcentrum Dans eindelijk
weer eens echt dansen; geen
mimische grappen of modieus
geêxperimenteer, maar een so
ber en vloeiend ballet met ka
rakteristieke bewegingen
Om met dat laatste, want meest
interessante ballet te begin
nen: Jan Hein van Tol is dit
jaar van de Rotterdamse Dans-
academie afgekomen. 'Bar
sten' is zijn tweede ballet. Eer
der maakte hij 'Tref voor In
tro-dans. Voor zijn nieuwe
werk zegt hij te zijn uitgegaan
van enkele minder in het oog
springende karakteristieken
van de dansers.
Wat mij betreft maakt hij dat uit
gangspunt waar. De vier dan
sers krijgen ieder een herken
baar gezicht, ze profileren zich
in de solo's en in de contacten
met elkaar. De titel kan daar
betrekking op hebben, want
erg coöperatief zijn de dansers
niet. Maar 'Barsten' kan enigs
zins oneerbiedig ook slaan op
de pianomuziek; de opname
klinkt alsof de plaat eerder als
dart-board is gebruikt.
Het talent van de choreograaf
blijkt uit het feit dat hij on
danks de verschillende bewe-
gingskenmerken de dans toch
helder en overzichtelijk heeft
weten te houden. Vooral de so
lo van Hilde Machtelinckx en
haar pas de deux met Ed Wub-
be zijn erg spannend.
Jan Muylaert heeft een veel thea
tralere aanpak. Het begint al
met de gesproken introductie
van ruimteprofessor Chriet Ti-
tulaer, die de dansers situeert
als astronauten, die een nood
landing maakten op een onbe
kende planeet. Vervolgens
stappen ruimtevaarders (met
een Hollands vlaggetje op de
arm) over het podium en ont
moeten de autochtone planeet
bevolking, die in fraaie strakke
pakken is gestoken. De aankle
ding en het decor, drie driehoe
ken van plexiglas, verdienen
alle lof. Als kijkspel krijgt het
door het space-tempo geen
kans om te gaan vervelen.
Maar de dans is nogal versnip
perd en weinig subtiel.
Allerlei avonturen worden be
leefd. Zo wordt één van de
Scène uit 'De V-de vlucht' van Jan Muylaert. Op de voorgrond Ed
ward Maduro.
astronauten, geloof ik, tot god
heid verheven en rijden de pla
neetbewoners als ruimte-cow
boys op 'Rawhide' van de
Dead Kennedys in het rond.
Zeker weet ik het niet, het ver
haal is me niet echt duidelijk
geworden. Wellicht kan de met
ruimteverhalen gevoede kin
derfantasie er wel wijs uit,
want voor hen is dit ballet per
slot bedoeld.
ARIEJAN KORTEWEG
Concert Semprc Crescendo. Orkest onder leiding van Bastiaan Blomhert;
koor onder leiding van Piet Hulsbos. Solisten: Steven Blackstone (piano)
en Piet Korteknie (bas). Uitgevoerd werden: Debussv 'Prélude a l'après-
midi d'un faune', Beethoven 'Pianoconcert nr.l', Strauss: Ouverture en
selectie uit 'Die Fledermaus' en 'Der Zigeunerbaron', Leh4r: 'Gold und
Silberwalz'. In de foyer van de Stadsgehoorzaal.
LEIDEN. Naar valt te hopen is het feit dat de foyer van de Stadsge
hoorzaal meer dan uitverkocht was, zodat het publiek staanplaat
sen moest zoeken. Aanleiding voor 'Sempre Crescendo' om zijn
concerten voortaan elders ten gehore te brengen. In visueel opzicht
en wat zuurstoftoevoer betreft schiet deze zaal voor dit soort con
certen beslist te kort.
Zo was het erg jammer om de pianist Steven Blackstone niet te kun
nen zien. Zijn spel maakte je nieuwsgierig. Deze 20-jarige student
speelt met vastberaden techniek. Zijn aanslag is puntig en helder;
zijn articulatie is overtuigend, hoewel hij een zekere neiging tot
versnelling van tempo vertoonde. Zijn muzikaliteit, tezamen met
de alerte directie van Bastiaan Blomhert inspireerde het orkest po
sitief: met name het begin van het rondo, dat door Blackstone in
een onstuimig tempo werd ingezet, stond als een huis.
In Debussy's 'Prélude' lukte het de dirigent ondanks onhandige soli
van de blazerssectie (de hoboïst uitgezonderd) toch een zekere or
dening te handhaven.
Beter voelde men zich thuis in de wat minder complex geschreven
werken van Strauss en Lehér. Vooral wanneer de bekende thema's
doorbraken maakte onzekerheid van intonatie plaats voor sponta
niteit.
Bij het koor was geen onzekerheid te horen. Men haalde flink uit, niet
gehinderd door enig gevoel voor nuances. Dat de volgorde van de
teksten in het tekstboekje niet gelijk was aan die van de uitvoering
viel door de slechte verstaanbaarheid nauwelijks op.
ELLEN LOOYESTIJN
