c
Sinterklaas moet
'verantwoord' kopen
Na spreekverbod weer op één lijn
Varia
DINSDAG 29 NOVEMBER 198.3
De Verenigde Oostindische Com-
pagnie had in de loop van de 17e
eeuw steeds meer zeelieden nodig.
Tussen 1602 en 1610 nog maar 8000,
tussen 1630 en 1640 25.000 en tussen
1670 en 1680 45.000. Aan het eind
van de 17e eeuw werd het steeds
moeilijker om zeelui te werven. Het
merendeel bestond toen uit buiten
landers: Duitsers, Scandinaviërs
en ook Aziaten. Over de hele perio
de van de VOC was waarschijnlijk
40 procent van de matrozen en 60
pet van de soldaten van buiten
landse afkomst.
Ook in onze meest glorierijke perio
de lieten we dus gastarbeiders
hand- en spandiensten voor ons
verrichten! De rijkdom en het aan
zien in de wereld die wij in de 17e
eeuw dank zij onze Oostindiëvaar-
ders verwierven, hebben we dus
voor een belangijk deel te danken
gehad aan die buitenlanders die de
schepen bemanden en de geweren
voor ons afschoten. Volgens een re
cente schatting vertrokken er tus
sen 1602 en 1700 324.000 mensen uit
de Republiek naar Azië, waarvan
er 113.000 weer terugkeerden. Zoals
de Surinamers in deze eeuw naar
Nederland trokken om hier een be
ter bestaan te kunnen opbouwen,
zo deden de Nederlanders dat in de
17e eeuw, om in Nederlands Oost-
Indiè een beter bestaan op te bou
wen.
Ik haal dit uit het boek AMSTER
DAM 1275-1795 (De Ontwikkeling
van een handelsmetropool) van
Roelof van Gelder en Renée Koste-
maker. Ik ben niet gauw geimpo-
neerd door een boek, maar dit is
dan een uitzonderingsgeval. „Rijk
geïllustreerd" is een understate
ment in dit verband. En de tekst is
niet minder rijk. Hetzelfde geldt in
zeker opzicht voor de koper, want
de introductieprijs is tot 31 decem
ber 110 gulden, daarna wordt dat
135 gulden. Maar u weet het: alle
waar is naar zijn prijs. Leest u
even met mij mee hoe de thuiskomst
van de zeeman beschreven wordt,
na zo'n tocht naar ons Oostindië:
„Kwam de zeeman eindelijk weer
thuis en had hij na veel bureaucra
tische formaliteiten zijn gage ont
vangen, 'dan was hij een gemak-
keljke prooi voor kroegbazen en
hoeren. Alle spanningen van de
zeevaart konden zich nu ontladen.
De afgemonsterde matrozen wer
den wel de 'Heren van zes weken'
genoemd, omdat ze na een vorste
lijk leven van enkele weken weer
even berooid waren als voorheen.
Een ooggetuige in Amsterdam ver
haalt in 1700 van een even kost
baar als onschuldig vermaak van
de matrozen die per man drie rij
tuigen hadden besteld. In het voor
ste lag de hoed van de matroos en
stond de prinsenvlag geplaatst; de
koetsier moest zo hard. rijden dat
de vlag helemaal uitwaaierde. In
het tweede rijtuig lagen pijp en ta
baksdoos en in het derde zat de ma
troos zelf'.
Dat was leven! Ik ben Amsterdam
mer van geboorte, en heb altijd met
'historisch besef door de binnen
stad gelopen. Dat besef dat Rem
brandt, maar dan drie eeuwen eer
der, op diezelfde plek de Westerto-
ren heeft zien staan, doet mij altijd
wel iets, - al weet ik niet zo gauw
wat. Wat me daarbij het meest fas
cineert is, dat dezelfde dingen
(Westertoren, Koninklijk Paleis,
Nieuwe kerk) niet in hetzelfde Am
sterdam werden gebouwd als
waarin ik nu rondloop. De Nieuwe
Kerk is van omstreeks 1490, de Wes-
tertoren van omtreeks 1630, het pa
leis van 1662. Rembrandt, die van
1631 tot zijn dood in 1669 in Am
sterdam woonde, heeft alle drie ge
bouwen dus in hun voltooide staat
gekend. Maar Amsterdam was toen
Eindhoven, een stad van zo'n
200.000 inwoners. Lees maar wat
AMSTERDAM 1275-1795 daarover
zegt:
Amsterdam was een van de snelst
groeiende steden van Holland. In
1514 woonden er ca. 13.500 inwo
ners toen was de Nieuwe Kerk dus
al gebouwd!). Vergeleken met Lei-
den(15.000) en Utrecht (30.000) was
dat nog niet eens zoveel. Antwer
pen torende hier met ca. 40.000 in
woners ver bovenuit, evenals Lon
den, dat ongeveer hetzelfde inwo
nerstal had".
„Omstreeks 1570 telde Amsterdam
ca. 30.000 inwoners. Waarschijn
lijk waren dit er omstreeks 1600 al
ruim 60.000 toe maar, Den Helder
anno 1983!). In snel tempo groeide
dit aantal door tot 100.000 in 1630.
Veertig jaar later woonden er on
geveer 200.000 mensen in Amster
dam".
Hoe snel die groei ging blijkt uit
nog vroegere cijfers:
„Vergeleken met Brugge (40.000 in
woners in de 14e eeuw) en Antwer
pen (ca. 40.000 inwoners in 1520)
was Amsterdam met ca. 9000 men
sen in 1494 nog vrij klein".
Dat mag je rustig stellen ja: de
grootte van Smilde nu. Maar Smil-
de heeft nog steeds geen kerk die
vergelijkbaar is met de Nieuwe
Kerk. Ik zeg het met alle respect
voor Smilde, dat begrijpt u. We zijn
onwillekeurig geneigd Rembrandt,
het paleis van Jacob van Campen,
kortom de hele Gouden Eeuw in het
Amsterdam van nu te plaatsen,
maar in werkelijkheid gebeurden
al die grootschalige dingen in wat
we nu een kleinschalige omgeving
zouden noemen!
Wie mocht denken dat het
aankopen van speelgoed
kinderwerk is komt be
drogen uit. Er zijn aller
lei vuistregels en criteria
waarmee opvoeders te
genwoordig rekening
dienen te houden. Speel
goed moet verantwoord
zijn, afgestemd op de
leeftijd van het kind en
nog een heleboel dingen
meer.
De doorsnee ouder wordt daar
twee maal per jaar mee gecon
fronteerd: bij de verjaardag
van het kind en vlak voor Sin
terklaas. Aangezien niet alle
kinderen van Nederland tege
lijkertijd jarig zijn is het duide
lijk dat de speelgoedhandel de
zer dagen gouden tijden moet
beleven.
Leuk voor de speelgoedzaken.
Minder leuk voor de kinderen
zelf, die twee keer per jaar met
een onoverzichtelijke hoeveel-
(Van onze redactie geestelijk le
ven)
De christelijke gereformeerde
kerkeraad van Assen en zijn pre
dikant J. Zuur (32) zitten weer op
één lijn en gaan weer vol vertrou
wen met elkaar verder.
Eind oktober verbood deze kerke
raad ds. Zuur, voor te gaan in een
'vredesdienst', die de Asser
Werkgemeenschap van Kerken
had uitgeschreven ter voorberei
ding van de demonstratie in Den
Haag op 29 oktober. Ds. Zuur
was ook een van de onderteke
naars van de 'open brief, waar
mee een aantal christelijke gere
formeerde predikanten hun af
wijzing van de kernbewapening
openbaar maakte. Omdat de As
ser kerkeraad grote onrust in de
eigen gemeente vreesde, vroeg
hij ds. Zuur, zijn médewerking
aan de oecumenische gebeds
dienst in te trekken. Toen de pre
dikant daartoe niet bereid was,
legde de kerkeraad hem een
spreekverbod op. Dat gold alleen
voor deze bijzondere dienst.
Gesprekken tussen kerkeraad en
predikant hebben nu een geza
menlijke verklaring opgeleverd.
Daarin betreurt ds. Zuur - sinds
1979 in Assen - het, dat hij de
beroering die zijn toegezegde
medewerking aan de vredes
dienst in eigen gemeente had te
weeggebracht, niet heeft voor
zien. Zuur betreurt het ook, dat
hij tegenover de pers zijn stand
punt heeft uiteengezet nog voor
dat de kerkeraad er verder met
hem over kon praten.
De kerkeraad neemt in de geza
menlijke verklaring met dank
aan ds. Zuur kennis van deze uit-
heid speeltjes wordt gecon
fronteerd. Het zou beter zijn
als ouders voortaan op gezette
tijden die spullen kopen, waar
aan het kind op dat moment
echt toe is. Het heeft bijvoor
beeld geen zin om een kind
van drie op 5 december Play-
mobil te geven om het vervol
gens voor minstens een half
jaar in de kast te laten liggen.
Althans, dat vindt secretaris
G.K.P. Rozendal van de in Lei
den zetelende Stichting Goed
Speelgoed. Want speelgoed
heeft volgens deze stichting -
een voorlichtingsorganisatie
van de speelgoedbranche - be
halve een verstrooiende een
leerzame functie voor het kind.
Het moet de fantasie van het
kind niet alleen voldoende
ruimte laten, maar ook prikke
len tot zelf-doen. Het speel
goed moet begrijpelijk zijn.
Een kind dat nooit per trein
reist heeft niets aan een con
ducteursuitrusting. De grootte
moet in overeenstemming zijn
met de leeftijd van het kind.
Kleintjes hebben bijvoorbeeld
grotere blokken nodig dan de
oudere kinderen. Playmobil,
praak en gaat nu weer in vol ver
trouwen met hem verder.
Als kiezer vrij
Secretaris van de kerkeraad J. Feij-
en vanmorgen in een korte reac
tie:
"Van het begin af zijn wij op onze
hoede geweest voor een rel. Het
spreekverbod was niet bedoeld
om onze predikanten in zijn ei
gen opvattingen te beïnvloeden.
De enige reden was, dat wij geen
verantwoording konden nemen
voor de onrust die van zijn voor
gaan in deze dienst het gevolg
zou zijn geweest. Het waren lou
ter pastorale overwegingen. De
maatregel was geen uitspraak
over een politieke zaak. We zijn
blij dat de zaak nu rond is. Met
elkaar maken we een nieuwe
start".
Ds. Zuur wordt dus niet beknot in
zijn politieke overtuiging?
Feijen: "Geen sprake van. Hoe hij
stemt, dat moet hij helemaal zelf
weten. De kiezer is vrij. Maar
daarnaast is hij ook predikant.
En een predikant moet bij wat
hij doet wel bedenken, dat hij
een gemeente achter zich heeft.
Wij zitten wat dat betreft geluk
kig weer op één lyn".
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Benschop A. van de Beek Gene-
muiden, te Tricht J. L. Leestema-
ker Wissenkerke; aangenomen
naar Hoofddorp J. W. Blankert
Eexta—Nieuw-Scheemda (Gr),
naar Noorden M. D. Geuze Sint
Annaland, naar Nunspeet W. van
Rennes Sprang, naar Tjerkwerd-
Dedgum (Fr.) kandidaat me
vrouw G. Ezenga-Dijksterhuis
Groningen.
om maar weer op dit zo razend
populaire speelgoed terug te
komen, is te priegelig voor een
kind van drie.
Uiteraard moet het speelgoed
sterk genoeg zijn, eenvoudig
van vorm van vrij van nuttelo
ze tierelantijnen. Ouders mo
gen vaak vallen voor groteske
en grappige vormen, het kind
beleeft de omgeving allesbe
halve als een karikatuur. En
tenslotte mag de prijs van
speelgoed, dat jaren meegaat,
gerust hoger zijn dan het spul
dat na drie maanden kapot is.
De internationale werkgroep
(I.C.C.P.) voor kinderspeel
goed heeft ook een aantal vui
stregels in het leven geroepen.
In het kort komen deze regels
er op neer dat ouders ervoor
moeten zorgen dat spelende
kinderen niet onnodig worden
onderbroken, dat hun kroost
voldoende ruimte moeten heb
ben om te spelen en dat hen
niets moet worden opgedron
gen, noch dat ze op overdreven
wijze aangemoedigd moeten
worden. Anderzijds dienen pa
en ma wel echt belangstelling
voor de prestaties en produk-
ties van hun nazaten te heb
ben. Van het opruimen van de
rommel moeten ouders geen
dagelijks weerkerende trage
die maken.
Regeltjes
Kortom, ouderparen kunnen
vandaag de dag wat de I.C.C.P.
en de Stichting Goed Speel
goed betreft niet lukraak iets
gaan kopen voor de zak van
Sinterklaas. Is het geven van
zoveel richtlijnen en regels niet
wat overdreven? Stichtingsdi
recteur Rozendal meent van
niet: "Het is juist omgekeerd.
Mensen hebben tegenwoordig
een grote behoefte aan voor
lichting op dit gebied. Een he
leboel ouders hebben er aar
digheid in om zich grondig in
het speelgoed te verdiepen.
Dat er bij ons in deze laatste
maanden van het jaar tien- tot
vijftienduizend voorlichtings
folders worden aangevraagd
zegt natuurlijk wel wat. Ook de
Speelgoedwijzer, een voorlich
tingsboekje dat de stichting
onlangs in samenwerking met
de Alphense uitgeverij Sam-
som uitgaf, vliegt de winkels
uit.
Voor heel wat ouders is het door
de Stichting Goed Speelgoed
te benoemen 'speelgoed van
het jaar' leidraad als ze in een
winkel uit duizenden artikelen
een keuze moeten maken. Elk
jaar wordt door de Stichting
uit een berg van zo'n tweehon
derd artikelen het speelgoed
van het jaar in vijf categorieën
verkozen, afgestemd op de
functie en doelgroepen van de
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Veere-Gapinge kandi
daat C. Weijs Veere.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt: beroepen te Nijverdal J.
Bomhof Ureterp: aangenomen
naar Velp kandidaat R. J. Blok
Den Haag; bedankt voor Amers
foort B. Kamphuis Voorburg,
voor Uithuizermeeden J. Geer-
sing Hengelo.
Christelijke Gereformeerde Ker
ken: beroepen te Aalsmeer J.
Plantinga Leeuwarden.
Ds. D. Driebergen - sinds sep
tember 1980 in Katwijk aan Zee
- is op 14 december 25 jaar pre
dikant. Op die dag wordt hem
een receptie aangeboden, van 5
tot 7 uur in het hervormd kerke
lijk centrum aan de Voorstraat.
Vóór Katwijk was ds. Driebergen
achtereenvolgens predikant in
Tange-Alteveer, Klaaswaal, Sel-
lingen, Westerhaar en Enter. In
Katwijk aan den Rijn is hij eerst
vicaris geweest.
Verhuizing. De Nederlandse
Protestanten-Bond (NPB) wil
zijn algemene secretariaat van
Utrecht naar Zwolle overbren
gen. De financiële en organisato
rische gevolgen daarvan worden
op 't ogenblik onderzocht. Het
gebouw in Utrecht zou hoogno
dig moeten worden opgeknapt.
In Zwolle is het 'Thorbeckehuis'
ter beschikking gekomen. In fe
bruari volgend jaar wordt hier
over een extra algemene verga
dering gehouden.
De NPB handhaaft zijn vormings
centrum 'Venwoude'. De inkom
sten van het centrum vertonen
de laatste tijd een stijgende lijn.
Ds. D. A. Werner van Wassenaar
speelgoedartikelen
Gelet wordt vooral op de techni
sche kwaliteit, de vormgeving,
kleur, speelwaarde, veiligheid,
originaliteit en op de prijs. Dit
jaar viel onder meer de Spin
nerscope in de prijzen, een
soort veredelde bromtol waar
mee bewegende beelden ont
staan. Feitelijk is hierbij niets
nieuws onder de zon. Echter,
het feit dat de kinderen met
steeds andere strips kunnen
werken en begrip krijgen voor
het principe van de film maak
te de Spinnerscope origineel
genoeg voor een prijs. Be
kroond werd ook de Kreatieve
Kleikontainer van Fisher Pri
ce, een set met kleiattributen.
Verder viel ook Majo-kit in de
prijzen, een systeem waarmee
kinderen een mini-land van
wegen, trottoirs, kruispunten,
verkeersborden e.d. kunnen
aanleggen. De jury toonde zich
erg juichend over het systeem
dat 'urenlang speelplezier en
educatieve waarde' heeft. Ove
rigens is dergelijk constructie
speelgoed ook bij ouders en
kinderen momenteel erg in
trek.
Ongenoegen
De speelgoed van het jaar-ver
kiezing geeft wel eens aanlei
ding tot verbazing en ongenoe
gen. Zo werd de beroemde ku
bus destijds, in weerwil tot de
verwachtingen, géén speel
goed van het jaar. Dat terwijl
half Nederland met dat speel
tje op zak liep. Andersom komt
het voor dat een bekroond
speeltje lang niet overal ver
krijgbaar is: de keuze van de
jury heet niet altijd commer-
cieël verantwoord te zijn.
Rozendal kan het wel billijken
dat die kubus niet met de
hoogste eer is gaan strijken.
"De meeste juryleden bestem
pelden het als een zenuwen-
ding". Pijnlijker acht hij het
voorval van vorig jaar, toen een
badkraan van Matchbox met
de hoge eer ging stijken. Aan
de gigantische vraag die er
toen naar die kraan ontstond
kon op geen stukken na wor
den voldaan, omdat het geval
uit Engeland geïmporteerd
moest worden.
Ook vanuit de speel-o-theken
(uitleenplaatsen van speel
goed) klinkt er kritiek op de
verkiezing. Men vindt daar dat
speelgoed een aantal jaren op
de markt moet zijn voordat er
een oordeel aan kan worden
gegeven. Rozendal is het vol-
streekt oneens met die kritiek,
maar begrijpen kan hij de stel
ling wel. "Voor het uitlenen in
een speel-o-theek komt alleen
spul in aanmerking dat kwali
tatief jaren meegaat, omdat het
zo intensief wordt gebruikt.
Maar wat ons betreft hoeft
speelgoed niet altijd jaren mee
te gaan. Een kind van drie
speelt toch met heel andere
dingen als een kind van zes?".
Veiligheid
De jury kijkt wel uitgebreid naar
de eventuele onveiligheid en
onpraktische kanten van het
speelgoed dat voor bekroning
in aanmerking komt. Het ge
beurt volgens Rozendal dik
wijls dat de fabrikant naar aan
leiding van kanttekeningen
van de jury zijn produkt verbe
tert.
Overigens komt het de laatste ja
ren steeds minder voor dat
speelgoed uit de handel wordt
genomen omdat het gevaar
voor kinderen oplevert. Fabri
kanten houden zich volgens de
Haarlemse Keuringsdienst van
Waren tegenwoordig stipt aan
de bepalingen van het Speel-
goedbesluit, dat in 1976 werd
ingevoerd om voor ouders on
zichtbare gevaren aan speel
goed weg te nemen. Volgens
deze wet mag het bijvoorbeeld
niet meer voorkomen dat een
speelgoedbeer getooid is met
ogen, die gemakkelijk los
schieten. Bepaalde gevaarlijke
stoffen mag de verf, waarmee
het speelgoed van kleuren
wordt voorzien, niet meer be
vatten.
Woordvoerder Nuit van de Keu
ringsdienst zegt onmogelijk
elk stuk speelgoed te controle
ren, maar monsters worden re
gelmatig genomen. Nuit: "Al
met al blijkt het aantal overtre
dingen van fabrikanten enorm
te dalen. Hefgebeurt bijvoor
beeld nog wel eens dat de hoe
veelheid lood in de verf wordt
overschreden, maar dan be
treft het geen verontrustende
hoeveelheid. Nee, het gaat de
goede kant op wat de veilig
heid van ons speelgoed be
treft".
Waarbij moet worden gezegd dat
de risico's nooit helemaal uit te
vlakken zijn omdat er stukken
zijn die niet van zichzelf, maar
in combinatie met de omge
ving doodeng zijn. Een knik
ker is een onschuldig speeltje
voor een kind van vijf, maar
diezelfde knikker wordt een le
vensgevaarlijk obstakel met
een baby in de buurt. Een kind
van drie kan in het westen rus
tig op een driewielertje rondrij
den, terwijl dit vervoermiddel
in het heuvelachtige Limburg
tot catastrofale situaties kan
leiden. De taak van ouders
blijft ook in dat opzicht verant
woordelijk, daaraan verande
ren alle wetten en regels op
speelgoedgebied weinig of
niets.
bood op de algemene vergade
ring in Lunteren namens de com
missie 'Lied en liturgie' een
proefbundel aan met geselecteer
de liederen en gezangen. De bun
del is een aanvulling op en niet
een vervanging van het Lied
boek.
Zondag van de arbeid. De
'Dienst Industriële Samenleving
Kerken' (Disk) heeft de aangeslo
ten kerken voorgesteld, rond 1
mei een 'zondag van de arbeid' te
houden. Dat deelde de heer J. M.
Zwart, directeur van de Stich
ting Bedrijfsapostolaat Neder
land, mee op een Disk-landdag
in Amersfoort. Op zo'n zondag
zouden ervaringen van arbeiders
uitgangspunt kunnen zijn voor
bezinning op het vraagstuk 'ar
beid'.
De Disk sprak zich op deze land
dag uit voor drastische arbeids
tijdverkorting, "zodat er voor al
len werk kan worden geschapen,
waarbij mannen en vrouwen de
zelfde kansen krijgen".
Groot tekort
De bisschop van Den Bosch, mgr.
Bluyssen, heeft nog eens aan
dacht gevraagd voor het grote te
kort aan nieuwe priesters en
priester-kandidaten. Via de pas
torale raad van zijn bisdom deed
hij een beroep op de parochies, de
gezinnen en de pastorale vrijwil
ligers om te blijven werken aan
een 'wervende kerk'.
Jonge mensen riep de bisschop op,
zich als pastor voor de kerk in te
zetten. "Al groeit er een onkerke
lijk klimaat in de samenleving en
al is er een gevoel van malaise
binnen de kerk, toch willen jon
ge mensen zich voor goede din
gen beschikbaar stellen".
Bisschop Bluyssen
geruzie verduistert aantrekke
lijkheid van boodschap
De werfkracht van de kerk is een
stuk minder geworden. Bluyssen
zei hierover, dat geruzie, verket-
têring en polarisatie de aantrek
kelijkheid van de evangelische
boodschap verduisteren.
Opnieuw werd in de Bossche pas
torale raad gevraagd, bij het Vati-
caan de ontkoppeling van pries
terambt en celibaat aan de orde
te stellen. Vele kerkleden op het
grondvlak zijn het niet eens met
de officiële kerk. Daarom aarze
len zij anderen aan te raden, bin
nen die kerkelijke organisatie te
gaan werken.
Vertrouwen. "De kerk gaat aan
haar eigen gezag ten onder. Ge
zag op basis van macht werpt
een wal op tussen de kerkleiding
en de gelovigen". Tweede voor
zitter van de vakcentrale FNV
poneerde deze stelling gister
avond in het tv-programma 'Tus
sen Keulen en Parijs' van de
KRO. Bode zei, dat 'vertrouwen'
binnen de kerk van levensbelang
is. "Dat moet je verdiénen, niet
éfdwingen".
Hij deed zijn uitspraken naar aan
leiding van een deze maand ver
schenen document, waarin zo'n
veertig rooms-katholieken (Ma-
riënburg-groep) uit de politiek,
de vakbeweging en de theologie
de toestand in de Nederlandse
kerkgemeenschap kritisch be
lichten.
Vrouwen
De helft van de Finse lutherse
predikanten is tegen vrouwen op
de kansels, zo blijkt uit een opi
niepeiling. Aartsbisschop John
Vikström, primaat van de Finse
staatskerk, daarentegen heeft
zich een warm voorstander ge
toond. Voor de volgende kerke-
dag zet hij dit onderwerp weer
op de agenda. Het debat over de
gewijde vrouw wordt in de Finse
kerk met grote heftigheid ge
voerd.
Streng. De pinkstergemeenten in
de Verenigde Staten groeien en
bloeien. Er komen vooral veel
jongeren bij. Voorzitter Natha
niel Urshan van de Verenigde In
ternationale Pinksterkerk ver
klaart dit uit het feit dat deze ge
loofsgemeenschap strenge morele
en ethische principes hanteert.
Volgens hem onderscheidt de
pinksterkerk zich juist hierdoor
van veel andere kerken in de Ver
enigde Staten.
Secretaris Rozendal van de Stichting Goed Speelgoed: "Ouders hebben
r aardigheid in zich in speelgoed te verdiepen". (Foto Holvast)
Predikant had beroering niet voorzien
