Kerkdiensten
Nieuw 'kerkelijk wetboek' morgen van kracht
Ouderlingen geendrie-sterren-christenen
Paus blijft de 'primaat' in alles
Verouderd
Hartekreet van voorzitter Leiderdorpse kerkeraad
Geestelijk leven pagin.
De macht ('potestas') van de paus in de Rooms-Katholieke Kerk
blijft onverkort overeind.
De bisschoppen worden iets minder afhankelijk van 'Rome'.
Het celibaat blijft gehandhaafd.
Priesters mogen niet actief zijn in politieke partijen en vakbon
den.
De kerk erkent voor de leken de mensenrechten, zoals de vrij
heid van meningsuiting en het recht om in vrijheid een le
vensstaat te kiezen.
De vrouw kan geen priester worden.
Schejden en abortus blijven verboden.
Crematie mag voortaan.
Dat is in een notedop de inhoud van het nieuwe 'Kerkelijk wet
boek', dat morgen - de eerste zondag van de Advent - van
kracht wordt.
De paus blijft de 'primaat' in alles.
Hij bezit, zoals omschreven, "de
hoogste, volle, onmiddellijke en
universele macht van de kerk".
De hoogste gezagsuitoefening ligt
echter primair bij het college van
bisschoppen, zij het onder leiding
van de paus. Niet de paus alleen,
maar de bisschoppen mét de
paus zijn onfeilbaar in het leerge
zag over geloof en zeden.
De pauselijke onfeilbaarheid, op
het Eerste Vaticaans Concilie in
1870 afgekondigd, is nu ruimer
geïnterpreteerd. De collegialiteit
van paus en bisschoppen - een
van de belangrijkste thema's van
het Tweede Vaticaans Concilie
uit de jaren 60 - is dus in wezen
het fundament dat het gezag in
de kerk schraagt.
Bisschop
De macht van de bisschop wordt
uitgebreid. Hij krijgt meer be-
voedheden.
Zo kan hij gelovigen, "wanneer hij
van oordeel is, dat dit kan bijdra
gen tot hun geestelijk welzijn",
dispenseren (ontheffen, vrijstel-
lep) terzake van algemene kerke
lijke wetten. In het oude wet
boek moest 'Rome' in alles dis
penseren, een enkele uitzonde
De leiding van de Rooms-Katholie-
ke Kerk laat niets na om zich van
haar achterban te vervreemden.
Na twintig jaar studie komt het
Vaticaan met een wetboek, dat
bij zijn verschijning al verouderd
en achterhaald is, met name
waar het de 'leken' betreft. Dat
zijn de 800 miljoen gelovigen, die
deze kerk telt.
Hoe is het om maar wat te noe
men - mogelijk, dat voor een ge
mengd huwelijk nog 'verlof no
dig is van de bisschop? De
rooms-katholiek weet al jaren,
dat het zijn (haar) onvervreemd
baar recht is om te huwen met
wie hij (zij) wenst. Dat is zijn
(haar) persoonlijke verantwoor
delijkheid.
En wat te denken van het verbod
tot scheiding? Dat heeft weinig
meer te maken met het werkelij
ke leven van alledag. Hier wordt
duidelijk geïllustreerd, hoe ver
'Rome' van de mensen af staat.
Scheiden is een in het leven van
mensen zeer ingrijpende
zaak. Wat het wetboek daarvan
zegt, is typisch een 'oplossing'
van celibatairen, die van het sa
menleven van man en vrouw al-
ring daargelaten. In het nieuwe
is het andersom. Toestemming
van 'Rome' is dus niet meer no
dig, met uitzondering van ont
heffing van de celibaatsverplich
ting. "Dispensatie van het celi
baat wordt slechts verleend door
de paus alleen".
De bisschop krijgt ook een aantal
verplichtingen. Zo moet hij de
publieke bestuursbeslissingen
op papier zetten, mensen wier
rechten in het geding zijn horen,
en besluiten met motieven sta
ven. Een soort ombudsmanfunc
tie dus.
De bisschop wordt door de paus
vrij benoemd of, indien hij wet
tig is gekozen, bevestigd. In ver
schillende landen (Rusland) be
staat nog het recht van bis
schopskeuze.
In enkele landen, zoals Nederland,
heeft het 'kathedraal kapittel'
van het bisdom krachtens een
privilege het recht van voor
dracht. Dit recht was echter niet
in het oude wetboek opgenomen
en staat ook niet in het nieuwe.
Dat privilege blijft dus gewoon
gehandhaafd.
Eigenlijk is er een permanente
voorbereiding van benoeming
van nieuwe bisschoppen. De bis
schoppenconferentie moet min
stens om de driejaar een lijst van
priesters opstellen die geschikt
worden geacht voor het bis
schopsambt. Daarnaast heeft ie
dere bisschop het recht, apart na
men aan 'Rome' door te geven.
Bij een vacature doet het kapittel
aan 'Rome' een voordracht van
drie namen. De nuntius - verte
genwoordiger van de paus in een
land stelt daarna een onder
zoek in en stuurt met zijn advies
tevens het oordeel van de aarts
bisschop/voorzitter van de bis
schoppenconferentie naar 'Ro
me'. Hij moet ook enkele door
ZATERDAG 26 NOVEMBER 1983
leen iets uit de boeken weten. En
die zijn vaak door geestelijken
geschreven.
Waarom niet eenzelfde standpunt
ingenomen als bij crematie? Dat
is nu ook niet meer verboden,
omdat het algemeen aanvaard is.
Heeft 'onze moeder de Heilige
Kerk' de vrouw-in-nood, die gea
borteerd wil.worden, slechts ex
communicatie aan te bieden? Al
leen 'straf is hier geen oplossing,
laat staan een getuigenis van
naastenliefde en pastorale zorg.
En hoe is het te rijmen, dat de kerk
eindelijk de mensenrechten wil
regelen, zoals het recht om in
vrijheid een levensstaat te kie
zen, en tegelijk hardnekkig aan
het verplichte celibaat vast
houdt? Staat dit uitdrukkelijke
gebod niet op gespannen voet
met de mensenrechten, die im
mers voor iedereen gelden?
Dat kan ook worden gezegd van de
regels met betrekking tot de
vrouw. Is haar uitsluiting van het
priesterschap niet slechts een
kwestie van traditie?
Het wetboek is een overbodig ge
schrift, waar het de leken betreft.
En dat wordt niet te niet gedaan
door verbeteringen in de positie
van de bisschoppen. Die grotere
bevoegdheid is hun van harte ge
gund, maar het zal 'het aanschijn
van de aarde' niet veranderen.
T.K.
LEIDERDORP "Van kerke-
raadsleden - en vooral van ou
derlingen wordt nogal eens
verwacht, dat zij mooie, stichte
lijke woorden kunnen spreken,
vroom kunnen bidden, de bijbel
van kaft tot kaft kennen, weten
wat de synode voorschrijft, de
kerkorde uit hun hoofd kennen en
tot over hun oren in het hervormd
kerkbesef zitten. Kortom, een
soort drie-sterren-christenen. Als
voorzitter van de kerkeraad en
als diaken - kan ik met zeker
heid zeggen, dat dit beeld van de
ouderling niet deugt. En als het
wél zou kloppen, dan hadden de
mensen die nu in de kerkeraad
zitten nooit bevestigd kunnen
worden".
Met deze woorden poogde de voor
zitter van de hervormde wijkker-
keraad in Leiderdorp-oost (rond
de Dorpskerk), Haro Hielkema,
bij de 'broeders en zusters' de no
dige belangstelling te wekken
voor een functie in de kerkeraad.
Met grote vrees voorziet hij, dat
de gemeente over een paar jaar
geen enkele ouderling meer over
zal hébben.
In de morgendienst van 13 novem
ber deed hij namens de kerke
raad al een mondeling beroep op
de gemeente, en nu is daar nog
een brief aan alle kerkleden over
heen gekomen. Vrij ongewoon
voor een kerkeraad om zo'n zaak
op deze manier aan te pakken,
maar alle andere pogingen om
nieuwe ouderlingen te vinden lo
pen meestal op niets uit. Met dia
kenen en ouderlingen-kerk
voogd is dat iets minder het ge
val.
Een vorig jaar afgetreden ouder
ling kon nog steeds niet worden
vervangen. En straks, per 1 ja
nuari, zwaait er weer een aantal
af. "Mensen", zo zegt Hielkema
(van beroep journalist), "die tot
hun ontsteltenis moeten ervaren,
dat niemand het stokje wil over-
de bisschop voor vijf jaar spe
ciaal benoemde - priesters-con-
sultatoren raadplegen, alsmede
enkele leden van het kapittel.
Tenslotte kan hij nog andere
priesters om hun mening vragen,
en zelfs leken, "die uitmunten
door wijsheid".
Die 'totale consultatie' is nieuw.
Celibaat
Zoals te verwachten was - 'Rome'
heeft daarover nooit enige twijfel
laten bestaan -, wordt aan het
celibaat voor priesters niet ge
tornd. Dispensatie kan alleen de
paus geven.
Priesters mogen geen burgemees
ter of minister worden. "Het is
priesters verboden, publieke
ambten op zich te nemen, die
deelneming met zich brengen
aan de uitoefening van het bur
gerlijk gezag". "Zij zullen niet ac
tief deelnemen aan politieke par
tijen en het besturen van vak
bonden, tenzij, naar het oordeel
van het bevoegde kerkelijke ge
zag, de bisschop, de bescher
ming van de rechten van de kerk
of de bevordering van het alge
meen welzijn dit eist". Een pries
ter mag wel lid zijn van een partij
of vakbond.
De term 'pastoraal werker/werk
ster' komt in het nieuwe wet
boek niet voor. Zij worden wel
gekend en erkend, maar als ge
wone leken, die zich op bijzonde
re wijze wijden aan pastoraal
werk.
Voor de leken is in het nieuwe wet
boek een grotere plaats inge
ruimd dan in het oude het geval
was. Geregeld zijn nu de men
senrechten, zoals deze al tiental
len jaren voor de burger gelden.
Het betreft hier met name de vrij
heid van meningsuiting, de vrij
heid van vergadering en het
"Zondag 13 november werd de
doop bediend aan drie kinderen.
Zes ouders zeiden toen ja. Maar
net zoveel mensen in de gemeen
te zeiden de afgelopen weken
nee, toen hun werd gevraagd ou
derling of diaken te worden".
Juist op het moment dat hervorm
den en gereformeerden in Lei-
derdorp-oost in de samenwer
king een stapje verder willen
gaan, dreigt het pastorale werk
een dieptepunt te bereiken.
Niemand de kerk uit
Hielkema: "Misschien wel net zo'n
dramatisch punt als in 1976, toen
er vrijwel geen ouderling meer
over was en dominee Geursen
(nu in Arnhem) op een zondag
morgen na de dienst in de Dorps
kerk de kerkdeuren dicht hield
onder het motto: niemand de
kerk uit voordat de kerkeraad
weer is aangevuld! Op dat punt
staan we bijna weer, al hebben
Het nieuwe 'kerkelijk wetboek'
geeft de bisschop op de foto mgr.
Bar van Rotterdam - meer be
voegdheden. (foto ANP)
recht om in vrijheid een le
vensstaat te kiezen. Ook zijn de
plichten geregeld, zoals het ver
we zondag de kerk dan niet op
slot gedaan".
Per 1 januari zullen er nog maar
drie of vier ouderlingen zijn.
"Mensen die nu al vaak een dub
bele wijk hebben en die daarbij
nog eens op elke vergadering tot
wanhoop raken vanwege het
agendapunt vacatures".
De vrees van Hielkema dat er over
een paar jaar geen enkele ouder
ling meer is komt voort uit het
vermoeden, dat de ouderlingen
die er nu nog zijn dón het moede
hoofd hebben laten hangen.
"Dan kunnen we nog wel op zon
dagmorgen naar de kerk, en mis
schien is er ook nog een dominee
die dienst wil doen, maar het ont
breekt dan aan een ouderling om
die dominee voor te gaan. Het
enige dat ons dan nog te doen
staat is: koffie drinken. Dan zijn
we een koffiedrinkende gemeen
te geworden".
Hielkema vertelt ook. wat er nu
vullen van ambten, het leven als
goed christen, het aanvaarden en
gehoorzamen van het leer- en be-
stuursgezag van de bisschoppen
en het bijdragen aan de materiële
behoeften van de kerk.
Leken
In noodgevallen mogen leken - en
dat geldt voor man en vrouw -
taken van priesters en diakens
overnemen, zoals preken. (Het
subdiakonaat is afgeschaft). Dat
geldt niet voor het bedienen van
de sacramenten, met uitzonde
ring van het doopsel. Bij afwezig
heid van priesters en diakens
kunnen leken, met verlof van de
bisschoppenconferentie, worden
ingeschakeld voor huwelijksas
sistentie.
Gekwalificeerde leken - "die uit
munten door kennis en een ver
standig optreden en een goede
naam genieten" - kunnen een
stem in het kapittel krijgen bij
het opmaken van de voordracht
voor de benoeming van een bis
schop of pastoor.
Mannen kunnen officieel worden
aangesteld als lector of acoliet.
Vrouwen kunnen slechts tijde
lijk deze functie vervullen. Zij
kunnen geen priester worden.
Wel mogen zij, net als de man
nen, theologie studeren aan een
katholieke universiteit en ook
doceren.
Met betrekking tot het huwelijk is
'Rome' iets soepeler geworden.
Zo is voor het aangaan van een
gemengd huwelijk geen dispen
satie meer nodig. 'Verlof van de
bisschop is voldoende. Voor
waarde is nog wel, dat de kinde
ren katholiek worden gedoopt en
opgevoed.
Na overspel kan een huwelijk on
geldig worden verklaard. Dat
wérkelijk van een ouderling
wordt verwacht.
"Hoofdzaak is dat zij of hij in een
deel van de gemeente contact on
derhoudt met de kerkleden. Dat
hij of zij af en toe eens op bezoek
gaat, niet om stichtelijk te doen
maar om te laten zien, dat het ge
meente-zijn nog iets voorstelt.
Het voorlezen van mededelingen
in de kerk kan ook een ander
doen. En bij het uitspreken van
een gebed kunnen teksten van
mensen die hier al eerder mee
bezig zijn geweest hulp bieden.
Het gaat ook niet om het goed
kunnen discussiëren in de kerke
raad".
Resultaat
"Het werk van de ouderling is al
lereerst het bevorderen van het
gemeenteleven. Daarin ligt het
gestalte geven aan de oproep van
de Heer, en daar hoefje geen drie
sterren voor te dragen".
geldt ook als 'huwelijksbedrog'
is gepleegd, bijvoorbeeld wan
neer steriliteit voor de ander is
verzwegen. Scheiden blijft for
meel vrijwel niet mogelijk. Op
abortus volgt excommunicatie
(verbod om sacramenten te ont
vangen).
In het nieuwe wetboek wordt cre
matie niet langer verboden. Het
zelfde geldt voor het lidmaat
schap van de Vrijmetselarij.
Twintig jaar
Met de totstandkoming van het
wetboek is bijna 25 jaren ge
moeid geweest. Paus Johannes
de 23 ste vroeg hierom in een toe
spraak tot de kardinalen op 25 ja
nuari 1959. Het oude boek da
teerde van 1917 en was aan her
ziening toe. Dat was eigenlijk in
datzelfde jaar al het geval. Niet
voor niets stelde paus Benedic-
tus de 15de bij het uitvaardigen
hiervan al meteen een commissie
in om, indien nodig, de artikelen
aan te vullen of te herzien. Hier
van is nooit gebruik gemaakt.
Op 28 maart 1963 kwam de pause
lijke commissie tot herziening
van de 'Codex Juris Canonici'
(kerkelijk wetboek) voor het
eerst bijeen. Paus Paulus de Zes
de wilde meer en gaf in 1965 op
dracht om te gaan werken aan
een 'fundamentele wet'. In 1967
aanvaardde de bisschoppensy
node een aantal beginselen, die
tot herziening van het wetboek
moesten leiden.
Na twintig jaar studie - in totaal
6000 uren vergaderen door 105
kardinalen, 77 bisschoppen, 140
priesters, 3 vrouwelijke religieu
zen, 13 leken en de paus zelf (die
zich er steeds intensief mee heeft
bemoeid) - is het dit jaar dan
THEO KROON
Voorzitter Hielkema deelde ons
desgevraagd mee, dat zijn - on
gebruikelijke maar daardoor
juist indringende - oproep niet
zonder resultaat is gebleven.
Maar voldoende is het nog niet.
S. J. DE GROOT
Beroepen. Hervormde Kerk: be
roepen te Nieuw-Lekkerland L.
H. Oosten Wouterswoude, te
Rotterdam G. A. Cnossen Delft;
aangenomen naar Harlingen R.
J. de Vries Heukelum (ZH); be
dankt voor Schoonhoven F. van
Roest Uddel, voor Bleskensgraaf
H. Visser Katwijk aan Zee.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Nieuwerkerk aan de IJssel R.
W. Scholten Linschoten. te Em-
lichheim (Duitsland) L. H. Kwast
Kollum.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Alblasserdam J. C.
Weststrate 's Gravenpolder.
LEIDEN: Hèrv. Gem. Hoogl. kerk (of
Hoogl. Huys) 10 ds. Pannekoek; Pie-
tersk. 11 oecum. dienst;.
Marekerk 10 en 5 ds. De Jong;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kool
stra, 5 ds. Kramer;
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Horten-
sius, 11.15 ds. Hortensius en pastoor
v. Well;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. De Mey;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 9 ds.
Rietveld, 10.30 ds. Jansen, jeugd
dienst, 5 ds. Koolstra;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Dron-
kers;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
Petrakerk (Sunnamestr.) 10.30 hr. Terp
stra, dovendienst.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Bovenberg.
Diakonessenhuis 10.30 ds. Hemmes, zat.
3 dec. 10.30 rk. dienst, H. Delemarre.
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 10 dr. Vlijm.
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Heijnen,
Delft, 10.30 dovendienst;
Oude Vest 10 dr. v.d. Zwaan;
Maranathak. zie herv. gem
Bevrijdingsk. zie herv. gem
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Ver-
Geref. K. Vrijg. (aula school Vliet-
schans, Apolïolaan): 10 en 5 ds. Hout-
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 10 en 5 ds.
Coppoolse.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 lees-
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.): 10.30 mevr. ds. De
Clercq.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 ds. Bos
veld, 6.30 zendingsdienst, hr. A. Heij.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3):
10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middemachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 nam. hr. De Leeuw.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
en di. 8 hr. Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. Elker-
Leger des Heils (Hooigr.): 10 heiligings-
samenk., 7.30 verlossingssamen
komst.
Soefi-stichting: 11 mevr. Maurer-Molt
over 'Het licht der waarheid' (zaal Pie
terskerk).
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7. zo. 8.30, 10. 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11.
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9.30 en 11
Haarl.straat zat. 7. zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. Pannekoek, Leiden.
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Werff, Voorhout,
2.30 ds. Dronkert, Gouda.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 ds. Wüllschleger,
Siegerswoude, 2.30 ds. Bilkes, Erme-
lo.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. De Jonge, 5 ds.
v.d. Kamp, Rijnsaterwoude; Kruis
kerk 10 ds. Bogers; Opst.kerk 10 ds.
v.d. Heiden, 6.30 ds. De Jonge; Nabij
10 jeugdkapel; G. Herderkerk 10 ds.
Verheul, 6.30 ds. Nieuwenhuis; De
Bron 9.30 ds. Oosthoek, 10.15 ds
Nieuwenhuis, 6.30 ds. Oosthoek; Ash
ram (Marsdiep) 10 ds. Mulder; Oudsh-
.kerk 10 ds. Los, R.dam; Sionskerk
(Planetensingel) 9.30 en 6.30 ds. Ou-
wendijk.
Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds. Lamme,
Delft, 6.30 ds. Stolk; Salv.kerk 10 ds.
Stolk, 6.30 ds. v.d. Wal, H.gom. Zie
ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg.(Rijnstroom): 9.30 lees-
dienst, 5 ds. Smelik.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 ds. De Jong, ha, 4.30 ds. Biewen-
ga.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesdienst, 2.30
ds. Slagboom.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 en 6.30
ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 en 6.30 hr. Vork.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. Bulthuis.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Baas, 6 ds. Exalto.
Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk Dorpskerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30
ds. Wieman;
Salv.kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. v.d,
Hoef, jeugddienst;
Bethl.kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds.
Quak, Vianen.
Geref. Kerk: 10 ds. Elderman, 6.30 ds.
v.d. Berg.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 en 4.30 ds. Mouis-
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 dr. Haitsma;
De Stek 9.30 ds. v. 't Hoff.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Wattel, Hoofddorp,
5 ds. v. 't Hoff. ha.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Ribbers,
ha.
Geref. Gem.: 9.30 en 6 ds. Blok.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 ds. Poot, Zoetermeer.
Geref. Kerk: 10 ds. Niemantsverdriet,
Moordrecht, 5 ds. Welbedacht.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15,
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
Geref. Kerk: 10 ds. Kooy, 7 ds. Biesma,
opendeurdienst.
Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Biesma.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. De
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. v. 't Hof.
Noordwijkerhout.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv
Gem. Dorpsk. 10 ds. Boer, 6 ds. v.
Melle, vlootpredikant;
Ontm.kerk 10 kand. Spaans, 6.30 ds.
Boer.
Ver ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): zie Katwijk
aan Zee.
Geref. Kerk: 9.30 ds. v.d. Horst, 5 ds. Oe-
KATWIJK AAN ZEE: Herv Gem. N
Kerk 10 ds. Visser, 6 ds. v. Niel, Rijns-
burg;
O. Kerk 10 ds. v. Roon, 6 ds. De Jong;
Ichthusk. 10 ds. Driebergen, 5 ds. v.
Sliedregt;
Pniëlk. 9.30 ds. De Jong, 6 prof. dr. v.d.
Beek, Valkenburg,
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
Schuurman;
Overdum 2.15 ds. Baas.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Grocn-eollege): 10 ds. v.d.
Steen, Wadd.veen.
Geref. Kerk: Vr.kerk 10 ds. Koster, 5 ds.
v.d. Horst;
Triumfatork. 10 ds. P. de Bruijn,
O.geest. 5 ds. Koster.
Geref. K. Vrijg.: 10.15 leesdienst, 3.30 ds.
Heida.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds. v. Veelen.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 leesdienst.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10-en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5 ds.
Boogaard, Leiden, ha.
Volle-evang.gem. ('TYipodia'): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN. Herv
Gem. 10 ds. Lapré, 5 oecum. advents-
dienst, ds. Lapré.
Geref. Kerk: 10 dr. Bade, 5 zie herv.
gem.
LEIDERDORP: Herv. Gem en Geref
Kerk Dorpsk. 10 ds. Knorth, ha, 6.30
mevr. ds. Westera;
Hoofdstr. 10 ds. v.d. Bom, ha;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Stegeman,
ha.
Elis.ziekenhuis 10 rector Vijftigschild
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.): 10 hr. D.
Lugthart, Ede.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9, 10.30 en 12.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schalk, 5 ds. De Boer, Hoofddorp,
jeugddienst.
Geref. Kerk: 9.30 prof. dr. Verkuyl,
A.dam, 5 zie herv.'. gem.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE- Herv. Gem. Dorpskerk 10 hr
Bakker. Katwijk, 5 ds. De Gelder;
Pauluskerk 10 ds. De Gelder.
Geref. Kerk: 10 ds. Boswijk, 7 ds. Aal-
ders, Woubrugge.
Geref. K. Vrijg.: 10.30 en 4.30 ds. De Put-
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 10 ds. v.
Dijken (gecomb. dienst met chr. ge
ref.), 7 ds. Mul, Badhoevedorp.
Geref. Gem.: 10 en 4 ds. Hakkenberg,
ha,
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Manakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9, 10.30 en 5.45.
NIEUWKOOP Herv Gem. 9.30 en 6.30
ds. Bronsgeest, Leiden.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Veenstra, Leiden.
4.30 oecum. vesper in rk. kerk.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Slag
boom, ha.
Remonstr. Gem.: 10 hr. G. Pennings.
NIEUWVEEN: Herv. Gem 9.30 ds Koe-
lewijn, Woubrugge, 6.30 ds. Heikoop,
Nieuwegein.
Geref. Kerk: 9.30 hr. v. Wallinga, L.dorp,
7 ds. Elderman, Bodegraven.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11
NOORDEN Herv. Gem. 9 30 ds. Goos-
sen, Wadd.veen. 7 dr. v. Brummelen,
Huizen.
Geref. Kerk (W. Verlaat): 10 hr. Voogt,
Holl. Rading. 7 ds. Verheul. Alphen
aan den Rijn.
NOORDWIJK: Herv Gem. Voorstr-
.(Binnen) 10 ds. v. Dok, Rotterdam, 5
ds. Roetman, Wadd.veen, 7 ds. Keu-
ning;
Hoofdstr. (Zee) 10 hr. J. Vink, Katwijk;
Buurtkerk (geref.) 7 ds. Kuiper; Sole
Mio 9 ds. Keuning,
De Rank (Golfbaan) 10 ds. Vroeginde-
wev. Katwijk aan Zee.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 en 5 ds.
Kuiper.
Vinkenl. (Binnen) 9.30 ds. Elgersma, 7
ds. Keuning in Grote Kerk;
Stichtingskerk 11 ds. Elgersma.
Rk Kerk: Zee zat. 7. zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
Streefland, Nijkerk,
De Zilk 10 ds. Keuning, ha.
Rk Kerk. Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7. zo. 8.30 en 10.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 11 ds. Kooman,
Pauluskerk 9.30 ds. Kooman,
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Sternnga, 7 ds. Vegter.
Geref. Kerk 10 ds. Heemskerk, 7 zie
herv. gem.
Geref. Kerk Vrijg 8.45 ds. De Putter,
4.30 dienst.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45
ds. De Lange, 4 ds. De Lange. ha.
Van Wijckerslooth: 4 ds. Heemskerk.
Endegeest: 9.30 pater Boshouwers
Volle-evangelicgem. (Gcm.centrum) 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7. zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. Jaspers Focks.
Geref. Kerk: 9.30 ds. De Korte, 5 ds. Jas
pers Focks in 'De Spreng'.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11.
Petrus-B. zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE Herv Gem. 9.30
ds. v.d. Kamp, 7 ds. v.d. Heiden, Al
phen.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. v. Niel, 5 ds. Romein;
Bethelkerk 9.30 ds. Romein. 'De Weg
wijzer', Frederiksoord, 10 ds. Cziria,
samen-op-weg-dienst.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Damsma, 5
ds. Brouwer, Den Haag;
Imm kerk 9 en 10.30 ds. Gcsink, Noord-
wijk, 5 ds. Damsma.
Mar.kerk 9.30 ds. Snel, 5 ds. Cziria. Zie
ook herv. gem
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 ds. Grut-
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. v. Sorge.
Evang. Chnstengem. (aula mavo) 10 br.
N. van Gemeren, H.woude.
RIJPWETERING Rk Kerk zat 7, zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM Herv. Gem 9 en 10.30
ds. v. Achterberg. 7 ds Bovenberg.
Leiden, jeugddienst.
Geref. Kerk: 10 ds. Ferwerda, 7 zie herv.
gem.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Slofstra.
Rk Kerk zat. 7. zo 9.30 en 11.
TER AAR Herv Gem. 9.30 en 6.30 ds.
Klein Kranenburg.
Geref. Kerk: 9.30 kand. Marsman.
A.dam, 6.30 ds. Markus. Harmeien.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12,
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG. Herv Gem 10 ds. Oe-
gema, 6.30 ds. Vermeulen, jeugd-
Geref. Kerk: 9.30 ds. Vermeulen, 6.30 ds.
v.d. Velden, Leiden.
Geref. K. Vryg.: 9.30 en 5 ds. Heida.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. De
Jong.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 9. 10.30 en 11 45.
VOORSCHOTEN Herv Gem Dorps
kerk 10 ds. v. Leusden, Leidschen-
dam. 7 zie geref. kerk.
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds
De Zwart.
Hulp en Heil (Schakcnbosch) 10 ds.
Lentz.
Geref. Kerk: 10 ds. De Zeeuw, 7 ds. De
Zeeuw, jeugddienst.
Geref. K. Vrijg.: 10 en 5 ds. Brandes,
Groningen.
Herv. Evangelisatie op Geref. grondslag
(aula Lucas-college. Beeth.laan 10):
9 30 ds. Talsma, Den Haag, 4 30 ds.
Koelewijn, Woubrugge.
Aulagemeenschap Noordhofland: 10.30
gebeds- en gespreksdienst.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 10.
WADDINXVEEN Herv. Gem Brugk
9.30 ds. Maasland, 5 kand. P. C. Zor-
ge.
Hoeksteen 9.30 ds. Roetman, 6.30 ds.
Goossen;
Bethelk. 9.30 ds. Cirkel, Woudenberg, 5
ds. Bouw, Oud-Loosdrecht;
Imm.kerk 10 en 5 ds. Hulst.
Geref. Kerk: Kruisk. 10 ds. v. Dalen,
Den Haag. 5 ds. De Moor;
Ontm.kerk 10 ds. v.d. Berg
Remonstr. Gem. 10 ds. Duinker, R.dam.
WARMOND: Herv Gem 10 ds. Muis.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8.30. 10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk 10
ds. Steenstra, 4.30 dr. Tukker. Urk, 7
opendeurdienst, Sipke v.d. Land;
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen, 7 jeugd
dienst;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9 30 dr. Tukker.
Geref. Kerk: Zijllaan 10 ds. Korenhoff,
Heemstede, 7 zie herv. gem.;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. v.d.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Friederich, O.geest.
WOUBRUGGE Herv Gem 9 30 ds Dc
Boo, Uitwijk, 6.30 hr. Drijver, Voor
schoten.
Geref Kerk 9 30 ds. Aalders. 6.30 ds.
Boswijk, Lisse.
Ned. Prot. Bond (De Wijk): 7 nam. ds.
Koek, Leiden.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN Herv. Gem 9.30 hr.
Drijver, Voorschoten, 7 hr. Vermeer
(in geref kerk).
Geref. Kerk: 9.30 en 7 hr. Vermeer.
ZOETERWOUDE Herv Gem 10 ds.
Wolthaus. 5 adventsvesper in Chr.
Dienaarkerk.
Rk Kerk: St Jan zo. 9.30 en 11;
Chr Dienaark. zat 7, zo. 10, 5 nam. ad
ventsvesper;
H. Rijndijk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM Herv Gem 10 prof
dr v.d. Beek, Valkenburg, 6.30 ds. De
Graaf. H.woude
Geref. Kerk 10 ds Scholten, Linscho-
t« n, 6.30 ds v.d. Bus. Gouda.
Remonstr Gem 10 gez. dienst in Bos
koop, ds. v.d. Laarse, Soest
