Fokker lanceert
nieuwe toestellen
C
'Pensioenfondsen kunnen
bedrijfsleven financieren'
Lager stroomtarief door commerciële aanpak
Kort zakelijk
'Facelift' voor F-27 en F-28
Marktberichten
Slechte aardappeloogst:
fors verlies voor Avebe
SEP sceptisch over plan werkgeversorganisaties
Beurs boos
Dollar hoog
Beurs Amsterdam
VRIJDAG 25 NOVEMBER 1983
Economie
Scheepswerven
In de Groninger scheepsbouw
staat een golf van ontslagen voor
de deur. Dit als gevolg van een
gebrek aan nieuwbouworders.
De meeste werven werken thans
aan de afbouw van (voorlopig)
het laatste schip en hebben in
het gunstigste geval nog tot de
zomer, hooguit het najaar van
volgend jaar werk, zonder dat er
uitzicht is op vervolgopdrachten.
Een van de als relatief sterk be
kendstaande, grotere nieuw-
bouwwerven zou zelfs op zeer
korte termijn 40 procent van het
personeel moeten ontslaan. De
Groningse werven kampen be
halve met de economische malai
se met het ontbreken van een
buitendijkse werf. Daardoor is
het onmogelijk bouwopdrachten
aan te nemen voor schepen, die
breder zijn dan 16 meter. De af
gelopen maanden zijn al enkele
kleinere, marginale werfjes langs
het Winschoterdiep gesloten,
maar verwacht wordt dat bin
nenkort ook de sterkere
fikse klappen zullen krijgen.
British Petroleum
British Petroleum heeft opnieuw
diep in de beurs moeten tasten
om haar dochteronderneming in
de Bondsrepubliek van de on
dergang te redden. Dezer dagen
werd in Hamburg meegedeeld
dat de Britse maatschappij, voor
32 procent staatseigendom, niet
minder dan 900 miljoen mark in
Deutsche BP heeft gepompt.
Verleden jaar kostte het BP 600
miljoen mark om het Westduitse
bedrijf op de been te houden. Bij
Deutsche BP is een ingrijpende
reorganisatie aan de gang, waar
bij de raffïnagecapaciteit dras
tisch is verminderd. Eind dit jaar
zal er van de 24 miljoen ton per
jaar van vier jaar geleden nog
maar vijf miljoen ton over zijn.
Er is een groot aantal benzinesta
tions van de hand gedaan en het
aantal werknemers zal eind vol
gend jaar nog maar 7000 bedra
gen vergeleken met 10.000 in
1981.
SCHIPHOL (ANP) - Fokker heeft gisteren twee nieuwe vliegtuigen gelanceerd: de Fok-
ker-50 en de Fokker-100. De Fokker-50 is gebaseerd op het ontwerp van de Fokker F-27
en Fokker-100 heeft de basisstructuur van de F-28.
Volgens de voorzitter van de raad
van bestuur van Fokker, Frans
Swarttouw, die dit gisteren be
kend maakte, zijn er nog geen or
ders voor de nieuwe Fokkerpro-
dukten getekend. "Er is wel een
goede respons van de markt op
deze projecten", zo zei hij.
Met de ontwikkeling van de twee
nieuwe vliegtuigen is in totaal
een bedrag van een miljard gul
den gemoeid. Fokker wil dit op
de voor de onderneming gebrui
kelijke manier financieren en
heeft al begin dit jaar bij de rijks
overheid te kennen gegeven voor
een ontwikkelingskrediet in aan
merking te willen komen.
Swarttouw wilde geen mededelin
gen doen over een bedrag dat de
overheid als voorfinanciering
van de projecten is gevraagd. Dit
bedrag wordt later per verkocht
vliegtuig door de fabrikanten
aan de overheid terugbetaald.
Swarttouw volstond met te zeg
gen dat de voorfinanciering van
beide projecten in een "finaal
stadium" is.
De eerste Fokker-50 zal naar ver
wachting eind 1985 de eerste
vlucht kunnen maken en in juli
1986 door de klanten in gebruik
genomen kunnen worden. De
eerste Fokker-100 zal in april
1987, als alles volgens plan ver
loopt, gereed zijn voor gebruik
door luchtvaartmaatschappijen.
De lancering van de Fokker-50
komt bij het begin van de festivi
teiten ter herdenking van het
feit, dat op 25 november vijfen
twintig jaar geleden de eerste F-
27 Frienschip officieel in gebruik
werd genomen. Op die dag be
gon de Ierse maatschappij Aer
Lingus de eerste diensten met de
Friendship.
De Fokker-50, die uiterlijk niet
veel verschilt van de beroemde
en voor de fabrikant zeer succes
volle voorganger, kan maximaal
plaats bieden aan 60 passagiers.
Het voornaamste verschil is de
motor. De Fokker-50 wordt
voortgestuwd door twee zeer
geavanceerde zesbladige PW-
124-propellermotoren van de Ca
nadese fabrikant Pratt and Whit
ney. Deze motoren zijn 32 pro
cent zuiniger in gebruik dan de
motoren van de voorgaande ge
neratie en krijgt het toestel een
hogere kruissnelheid dan de hui
dige F-27.
Fokker schat de wereldmarkt voor
een dergelijk vliegtuig op onge
veer 750 stuks. D. Knook, vice-
voorzitter van de raad van be
stuur en belast met marketing en
verkoop van Fokker verwacht,
dat zijn onderneming 200 van de-
Job Creation
Rotterdam heeft Job Creation in
de arm genomen voor het schep
pen van 200 nieuwe arbeidsplaat
sen. Daarmee wil de gemeente
het banenverlies bij onder meer
de RDM-rèparatiewerf wegwer
ken en stelt Job Creation daar
voor 575.000 gulden beschikbaar.
De van origine Britse banen-
schepper zal zelf 425.000 gulden
aan sponsorgelden voor het pro
ject moeten werven.
Job creation werd twee jaar gele
den door Philips naar Nederland
gehaald na de sluiting van Data
Systems in Den Haag. In de op
dracht, het scheppen van onge
veer 400 banen in de Haagse re
gio, is Job Creation inmiddels
geslaagd. Het bedrijf begeleidt
adspirant-ondernemers twee jaar
lang met de problemen bij de
start van hun onderneming. Job
creation krijgt voor elke ge
creëerde arbeidsplaats een bo
nus. Bij de Philips-opdracht was
dat 10.000 gulden.
LEIDEN - Leidse groente- en fruitvei
ling, vrijdag.
Andijvie 119-155, kroten gek. 140, boe
renkool 69-82, rode kool 20-57, prei
86-102, spruiten A 95-97, spruiten B
102-108, spruiten C'50, spruiten D
82—136, uien 34-77, winterpeen
25-54, witlof 220-330, bloemkool 10
per bak 125-185, knolselderij 30-60,
sla 19-98, selderij 24-54.
Groenteveiling Katwijk aan den Rijn
van 24 november.
Andijvie II per kg 0,66; boerekool per kg
0,51-0,63; groene kool 0,58; spitskool
0,96; waspeen AI per kist 11,60-14,20;
All 3,60-11,80; BI 8,50-20,-; Bil 3,60-5,-
Cl 4,90-11.-; CII 3.80-7,40.
Aanvoer:
Breekpeen BI 6,50-6,60; Cl 9,90-11,80;
peterselie (krul) 1,14; bloemkool 611
0,38; 81 1,03-1,36; 811 0,23-0,38; 1011
0,23-0,41; 121 0,51-0,68; 1211 0,17.
TERAPELKANAAL (ANP) - De hoofddirectie van het coöperatieve
aardappelzetmeelconcern Avebe verwacht oper het jaar 1983 een nega
tief resultaat te boeken van 26 miljoen gulden.
De directie wijt het slechte resultaat onder meer aan de lage oogstop
brengsten door de droogte in de afgelopen zomer. Er wordt dit jaar
390.000 ton aardappelzetmeel geproduceerd, 70.000 ton minder dan de
normale produktiecapaciteit.
Het verlies van Avebe ligt in feite op 54 miljoen gulden, maar door een
verliesfïnanciering van het rijk van veertien miljoen gulden en een bij
drage van de 5300 boeren-leden van het concern voor eenzelfde bedrag,
wordt de schade beperkt tot 26 miljoen gulden.
Ook voor het volgend jaar verwacht Avebe niet uit de rode cijfers te
komen. Voor 1984 is een verlies begroot van tien tot vijftien miljoen
gulden. In 1986 wordt de eerste winst verwacht, die tot 1988 op zal
lopen tot 25 tot 45 miljoen gulden.
Avebe is de enige fabriek in Nederland die aardappelzetmeel produceert.
Het concern heeft 70 procent van de Europese markt en 30 procent van
de wereldmarkt in handen. In 1980 kreeg het bedrijf 250 miljoen gulden
overheidssteun, waarvan 152 miljoen gulden als staatslening. Volgend
jaar begint Avebe met de betaling van rente (veertien miljoen gulden)
en aflossing (zestien miljoen).
ze vliegtuigen zal leveren. Bij dit
aantal verkochte vliegtuigen zou
het Fokker-50-project voor de
onderneming tevens winstge
vend zijn.
Met de aanschaf van een Fokker-50
is ook de Franse onderneming
Dassault-Brequet betrokken, als
mede de Belgische onderneming
Sabca en de Duitse MBB. De
produktie van de F-27-Friends-
hip blijft doorgaan "zolang de
markt daarom vraagt".
De Fokker-100 is een tweemotorig
straalvliegtuig voor de korte en
middellange afstand, dat plaats
biedt aan maximaal 107 passa
giers. Het vliegtuig wordt uitge
rust met twee motoren, achter
aan de romp, ontwikkeld door
Rolls Royce. Het gaat voor de
Fokker-100 om de Tay-motor, re
cent ontwikkeld voor de Gulf-
stream vliegtuigen van de Ame
rikaanse fabrikant Grumman.
Deze heeft tweehonderd van de
ze motoren besteld, Fokker hon
derd.
De huidige Fokker-28 Fellowship,
waarvan het ontwerp van de
Fokker-100 is afgeleid, kampt
met het probleem dat de moto
ren naar alle waarschijnlijkheid
in de tweede helft van de jaren
tachtig te veel lawaai zullen pro
duceren voor de dan geldende
geluidseisen. De Tay-motor, die
voor dit probleem een uitkomst
is, heeft tevens veel meer stuw
kracht dan de huidige motoren
van de F-28, die plaats biedt aan
maximaal 85 passagiers. Daar
naast is de Tay-motor aanzienlijk
zuiniger in het brandstofgebruik.
Energie
Het afgelopen jaar hebben vier lan
den - de Verenigde Staten, de
Sowjet-Unie, China en Saoedi-
Arabië - 56 procent van de werel-
denergieproduktie voor hun re
kening genomen. Drie van die
vier landen (China uitgezonderd)
waren goed voor 51 procent van
de wereldolieproduktie, zo staat
in een rapport van het Ameri
kaanse ministerie van energie.
De totale energieproduktie be
droeg vorig jaar bijna één pro
cent minder dan in 1981. Het rap
port van het Amerikaanse minis
terie van energie vermeldt dat de
olieproduktie vorig jaar sterk is
afgenomen, maar dat daarente
gen de produktie van energie uit
steenkool, waterkracht en kern
energie sterk is toegenomen.
Schets van de vernieuwde vliegtuigen van Fokker, de F-27 (boven) t
Fokker 50 en de Fokker 100 door het leven zullen gaan.
AMSTERDAM (ANP) - Beleggers
als pensioenfondsen en verzeke
ringsmaatschappijen zouden
volgens minister Ruding (finan
ciën) door meer in aandelen te
beleggen een grotere plaats in
hun portefeuilles moeten inrui
men voor de financiering van het
bedrijfsleven. Bij de uitreiking
van de Sijthoff-prijs voor het
beste jaarverslag gisteren in Am
sterdam, erkende hij dat daaraan
risico's zijn verbonden. Bij vol
doende spreiding van die risico's
biedt aandelenbelegging echter
vele attracties. De omvangrijke
koersstijging van het afgelopen
jaar illustreert dat, aldus de mi
nister.
Hij constateerde dat deze zoge
naamde institutionele beleggers
tot voor kort vooral in overheids-
leningen belegden en daarmee
steeds minder in aandelen. Ge
lukkig is er sprake van een ken
tering, aldus Ruding. Sinds het
vierde kwartaal van 1982 is de
belangstelling voor aandelen bij
deze beleggers sterk toegeno
men. Kennelijk hebben zij ver
trouwen in het regeringsbeleid
en vrezen een vermindering van
de vraag en dus de afzet als ge
volg van ombuigingen in de
overheidsfinanciën niet. Terecht,
aldus de bewindsman, en de
vooruitzichten voor 1984 bevesti
gen dat ook.
Voor dat jaar verwacht hij een toe
neming van de investeringen van
de bedrijven de enige uitbrei
ding van de produktiecapaciteit.
Ruding noemde het opvallend
dat de nieuwste ramingen van
consumptie en investeringen
steeds opnieuw omhoog moeten
worden aangepast. Er is kenne
lijk een groeiend vertrouwen, zo
zei hij.
Minister Ruding vond de raming
van de werkgeverscentrale VNO
dat de behoefte aan risicodra
gend vermogen 32 miljard gul
den per jaar bedraagt, te hoog.
Als we er echter van uitgaan dat
die behoefte op 10 miljard gul
den per jaar ligt en dat aan twee
derde daarvan door winstinhou
ding kan worden voldaan, dan
betekent dat de komende jaren
maandelijks voor 300 miljoen
gulden aan nieuwe aandelen
moet worden uitgegeven. De
huidige emissie-omvang van
DEN HAAG (GPD) - De werkge
versorganisaties VNO en NCW
hebben een eigen plan tot reor
ganisatie van de elektriciteits
voorziening in ons land opge
steld. Uitgangspunt is een com
mercieel optreden, waardoor la
gere tarieven worden bereikt dan
nu het geval is. Monopoliewin
sten (nu geschat op een totaal
van een half miljard per jaar)
moeten verdwijnen. Dat is nodig
om de buitenlandse concurrentie
blijvend het hoofd te bieden. Het
is overigens ook in het belang
van de gewone consument.
Al jarenlang is de kwestie van or
ganisatie der elektriciteitspro-
duktie in discussie. Minister Van
Aardenne (economische zaken)
wil af van alle deelbelangen, die
provincies en gemeenten bij pro
duktie en transport van stroom
hebben. Die besturen willen dat
niet, maar zij willen wel de be
staande opzet iets wijzigen. De
werkgevers zitten met hun visie
tussen die twee benaderingen in.
VNO en NCW vinden dat de elektri
citeitsbedrijven meer in een
„concernachtig verband" zou
den moeten worden bestuurd.
De huidige opzet is te verbrok
keld, komt te veel neer op een
compromis tussen de deelbelan
gen en is te duur. Van Aardenne
heeft deze visie ook, maar wil er
een nationaal produktie- en
transport van maken. VNO en
NCW voelen voor een nationale
directie in plaats van-zoals nu- al
leen coördinatie.
De werkgeversorganisaties willen
in elk geval deze zaak aan de (re
gionale en lokale) politiek ont
trekken. Beheer en bestuur moet
in handen komen van een dirige
rende instantie. Als zodanig kan
optreden de bestaande leiding
van de Samenwerkende Elektri-
citeits Produktiebedrijven in
Arnhem, die nu voor coördinatie
zorgt, maar dan de leiding wordt
van een zogenaamde structuur-
NV, waaraan deskundige, onaf
hankelijke commissarissen voor
het toezicht zijn verbonden.
In de visie van de minister is dit
ook zo, maar volgens VNO en
NCW moeten onder deze directie
zelfstandige (regionale-lokale)
produktiebedrijven ressorteren.
De werkgevers denken dat hun
opzet doeltreffender en dus
goedkoper kan werken. Men
heeft dan niet meer te maken
met invloed van gemeenten en
provincies, die nu per jaar samen
f300 miljoen aan opbrengsten in
casseren (dat is ooit wel f 700 mil
joen geweest).
Bedrijven en particulieren moeten
goedkoper stroom kunnen afne
men. Daarvan gaan de beide
werkgeversverbonden uit. Dat
dit kan bewijzen de tarieven in
het Zuiden en Oosten van het
land. In N- en Z-Holland en in
het Noorden van het land is de
invloed van de lagere overheid
zo groot dat noch opwekking
noch distributie op commerciële
basis kan geschieden. De bedrij
ven in die provincies betalen to
taal ongeveer een miljard gulden
te veel voor hun stroom.
In een reactie zei de SEP, dat het
door VNO en NCW gepresenteer
de alternatief vor de toekomstige
electriciteitsvoorziening welis
waar interessante elementen be
vat, maar zal niet leiden tot een
verlaging van de stroomtarieven
voor alle verbruikers. De voor
stellen zijn vooral gunstig voor
de grote industriële afnemers.
Een verlaging van hun tarieven
zal vrijwel zeker leiden tot een
verhoging van de tarieven voor
kleinverbruikers.
Bij het streven naar een verlaging
van alle stroomtarieven mag van
een commerciële aanpak van de
electriciteitsvoorziening en van
een grotere doelmatigheid bij de
electriciteitsbedrijven volgens
hem ook weer niet al te veel wor
den verwacht, aldus de SEP-
woordvoerder.
aandelen (in de eerste drie kwar
talen van 1983 549 miljoen gul
den) verbleekt dus bij wat nodig
is, aldus de bewindsman.
De prijs voor het beste jaarverslag
is toegekend aan de Koninklijke
Nederlandsche Petroleum maat
schappij en aan de Amsterdamse
Rfituig Maatschappij.
AMSTERDAM (ANP) - Een blok
kade van ongeveer 200 ambtena
ren en uitkeringsgerechtigden
van het gebouw van de effecten
beurs in Amsterdam heeft er gis
teren voor gezorgd dat de effec
tenhandel op de beurs pas uren
na de gebruikelijke openingstijd
kon beginnen en maar moeizaam
op gang kwam. „Het was een ge
luk bij een ongeluk dat Wall
Street gisteren dichtbleef we
gens Thanksgiving Dag, zodat er
toch al niet zo veel gehandeld
zou zijn", zo merkten beurshan
delaren op Gewoonlijk is de
Amsterdamse beurs een belang
rijke stimulans voor het Damrak.
Het beursbestuur is verontwaar
digd over de actie, die een in
breuk werd genoemd op het
functioneren van een particulie
re organisatie. Het bestuur be
treurt de actie temeer omdat de
actievoerders hiermee ook zich
zelf benadelen. „De overheid is
immers voor het voldoen van
haar financiële verplichtingen,
waaronder ook de ambtenaren
salarissen en de uitkeringen,
sterk afhankelijk van een goed
functionerende kapitaalmarkt".
De beurs was gisteren opnieuw
het mikpunt van een wilde aktie.
AMSTERDAM (ANP) - De koers
van de dollar heeft gisteren op
verscheidene wisselmarkten in
West-Europa een nieuw hoogte
punt bereikt. Dat was onder
meer het geval in Parijs, Brussel
en Milaan. In kringen van de va-
lutahandel ziet men als voor
naamste oorzaak van de opleving
van de vraag het weglopen van
de Russische delegatie uit de Ge-
neefse onderhandelingen.
In Amsterdam werd kort na de
opening van de valutahandel een
koers van 3,04 gulden opgege
ven. Later daalde de koers weer
enigszins.
AANDELEN binnenland doorlopend
Noteringen van dinsdag
dag 25 november 1983
(tot 12:28 uur)
hoogovens C 35 90
nbm-boui
549.00 538.00
69000 00 69000 00
6750 00 6750 00
742500 7425 00
620.00 620 00
530 00 530.00
3250 00 8 3300008
wessanenc 13120
westhaven 208 00
wyk hering 78.00
buitenland
asas
westingh 53.10
beleggingslnst.
leveraged 159.00 1>
OBLIGATIES
staatsleningen
bg 10 80-88
bg 9Vj 8207
bg 9 83-08
102.90 102.90
bedrijfsleven
roe-V* 84-91 100 10
nmb9V« 83-93 101
php8V< S3 93 100
pandbrieven
parallelmarkt
officieel toegelaten
ned dev 2550 00
njgh-ditm. 140 00
woltf 2360 00
indices e.d.
indices (a.n.p.-c.b.s)
'industry*1*" 1^2 9
Algemeen 142.3
obl.lndex/eff.rend.(c.b.s.)
Pandbrieven 8.'
buitenlands geld
VERKLARING DER TEKENS
NG - otloè» not geschorst
a achtergestelde i*tng
Beursoverzicht
KLM verdiende maar liefst bijna f 5
op omtrent f 176. Akzo koerste
kende hoogte van omtrent 187,30
(een winst van bi|na t 2). Amev had
helemaal de wind in de zeilen, na
het gunstige kwartaalbericht Dat
3 koerswinst v
150
f6 te z
Beurs b
De noteringen aan de Amsterdam
se Effectenbeurs zijn vanmorgen
tot bijna duizelingwekkende hoogte
opgelopen Een duidelijk aanwijs
bare reden was daarvoor niet. of
het zou een soort hernieuwd en
thousiasme moeten zijn na het ru
moer van gisteren rond de blokka
de.
Ahold sprong bijna 14 vooruit op de
gunstige verwachtingen die bij de
obligatielening geuit werden en
s f 1.50 duurder, Natio
nale Nederlanden 13 en Ennia
klom naar f 183.
goud en zilver
Goud: 36600 - 37100
