Carrière van een
mannetj esmaker
"Ik kies mijn rollen heel zorgvuldig''
Ben Korsten en zijn invloed op politici
VRIJDAG 18 NOVEMBER 1983
Tegen onze gewoonte in vandaag
op de filmpagina een recensie
van een film die nog niet in de
Leidse regio draait. Het gaat om
'De Mannetjesmaker', een film
waarmee regisseur Hans Hylke-
ma debuteert. Gerard Thoolen
speelt Ben Mertens, de man-
netjesmaker-in-kwestie. Die fi
guur is gebaseerd op Ben Kor
sten, een man die in het begin
van de jaren zestig politici op het
terrein van public relations advi
seerde.
De verfilming van Korstens zo tra
gisch geëindigde leven heeft zo
veel stof doen opwaaien dat naar
onze mening niet kon worden ge
wacht op een première in Leiden
of Alphen.
r .Jir A
"MIIIK. HIIIII, -<|||
|k'De Mannetjesmaker'; re-'|
gie: Hans Hylkema;
hoofdrollen: Gerard
Thoolen, Carol van Her-
wijnen en Hans Veerman;
theater (onder meer): Ca
lypso, Den Haag en City 2,
Amsterdam; alle leeftij
den
lllllllllllllllllllllllllllllllllli!
Rond de "De Mannetjesmaker"
heeft het al gerommeld sinds
met de opnamen werd begon
nen. De speelfilm berust op een
stukje recente historie en dat is
in dit land tamelijk ongebruike
lijk. "De Mannetjesmaker"
werpt een niet al te fraai licht op
de gedragingen van een aantal
confessionele politici en er werd,
o, ironie, ook nog een fors bedrag
rijkssubsidie in gestoken. Alles
bij elkaar voldoende om bij velen
de zenuwen door de keel te laten
gieren.
"De Mannetjesmaker" voert ons
terug naar het begin van de jaren
zestig. Die periode markeerde,
politiek gezien, het einde van een
tijdperk. De krachtige persoon
lijkheden die na de oorlog het
land op poten hadden gezet en
nogal onder-ons-achtig bezig wa
ren geweest, waren van het to
neel verdwenen.
Vooral de KVP, toen nog een
bloedgroep apart, miste na het
vertrek van de leeuw Romme
een krachtige leidershand. Zijn
opvolgers, of wat daarvoor po
seerde, bezaten zijn postuur en
overwicht niet en evenmin zijn
invloed.
Schmelzer, Veringa, Cals, De Jong,
Klompé, Veldkamp - ze waren
op dat tijdstip alles, behalve in
spirerend en smaakmakend. Dat
was des te beroerder, omdat de
journalistiek zich veel meer dan
daarvoor kritisch ging roeren.
Bovendien kwamen tal van Bin-
nenhofse aangelegenheden door
de opkomst van de televisie als
het ware onder een vergrootglas
te liggen. Daarmee was het ter
rein rijp geworden voor de
komst van een functionaris die
in dit land in de politiek nauwe
lijks nog bekend was: de public-
relations adviseur. Dat werd
voor de hierboven genoemde po
litici (en nog anderen) Ben Kor
sten.
Als journalist had hij voor het
Haarlems Dagblad gewerkt, ver
volgens was hij mensen en be
drijven in publiciteitszaken gaan
bijstaan. Veldkamp, de toenmali
ge minister van sociale zaken,
loodste hem het Haagse politieke
circuit binnen. Korsten zette zich
aan het werk van tal van be
windslieden het imago te verbe
teren, om mannetjes van hen te
maken.
Zwolsman
Zijn arbeidsgebied werd steeds
Rechts Gerard Thoolen als Ben Korsten in de film: Ben Mertens) en links Carol v
hem een handje helpt bij zijn aftakeling.
Herwijnen als de sinistere, ambitieuze medicus Ouderkerk, die
omvangrijker en hij overschreed
in feite het pr-terrein. In kabi
netsformaties trad hij hier en
daar op als souffleur, bij sommi
ge benoemingen speelde hij een
rol en in die hoogst bedenkelijke
samenklontering van KVP-poli-
tici rond Zwolsman, die toen
hoog te paard zat en op een
machtiging voor commerciële tv
aasde, verleende hij belangrijke
hand- en spandiensten.
Men moet zijn rol over- noch on
derschatten.
Korstens grote fout was dat hij
meende min of meer tot de kring
van de ouwe jongens te behoren
en dat de kopstukken die hij van
advies voorzag bok zijn vrienden
waren. Maar in de politiek gaat
het om macht; wie daarbij kan
helpen wordt gebruikt. Vriend
schap is in die gelederen een ui
terst schaars goed.
Korsten, ondanks zijn gewiekst
heid ook een naïeve man. kwam
dat hardhandig aan de weet toen
hij zelf in moeilijkheden geraak
te. Al lang had hij last van de
pressiviteit. Die aanvallen na
men in frequentie toe. Hij pro
beerde er aan te ontkomen door
een overvloed aan alcohol en ten
plotte morfine. Hij raakte de
greep op zijn werk kwijt en in die
sfeer maakte hij als publi-
citeitsadviseur een ontzettende
blunder: in 1967 gaf hij aan de
Haagse Post een interview waar
in hij man, paard noemde en
nogal pochte op zijn invloed en
kennis. Het veroorzaakte de no
dige opschudding. Zijn op
drachtgevers reageerden ijzig en
begonnen hem snel buitenspel te
manoeuvreren. Korsten werd te
gevaarlijk voor hen en voor hun
Steeds dieper raakte hij nu in het
moeras. Teleurstellingen en mor
fine sloopten hem. In 1969 werd
hij opgenomen in een kliniek en
daar kwam korte tijd later een
eind aan zijn leven. Volgens een
hardnekkig gerucht zou een on
bekende bezoeker, die hem een
overdosis morfine toediende,
daar de hand in hebben gehad.
Bij zijn begrafenis lieten de groten,
die hij jarenlang had gediend,
met grote zorgvuldigheid ver
stek gaan. Met uitzondering van
Van Riel, maar dat was ook een
mannetje dat Korsten niet had
behoeven te maken.
Ironie
Deze geschiedenis ligt ten grond
slag aan de film "De Mannetjes
maker" van Hans Hylkema. Ui
terst ironisch wordt aan het be
gin gemeld dat elke gelijkenis
met bestaande personen, louter
op toeval berust. Het leuke, het
boeiende is dat de gelijkenis juist
zo frappant is. De film ontleent
er een groot deel van zijn charme
aan. Het leidt soms tot bijkans
parodie-achtige situaties zonder
dat het ontkrachtend werkt op
het drama. Ook al dragen de poli
tici in kwestie andere namen, je
ziet bij de meesten zo wie met
wie wordt bedoeld, daarvoor was
Hylkema geen moeite te veel.
Gerard Thoolen, in de film Ben
Mertens, lijkt sprekend op Ben
Korsten. Hij zet hem zeer aan
vaardbaar neer, niet als "de Ras-
poetin van Den Haag", zoals hij,
zeer overdreven, werd betiteld,
maar als een tragische man die
verstrikt raakt in zijn zakelijke
en politieke besognes.
Andere sleutelfiguren: de zo fraai
zingende Hille is Zwolsman
(Hans Veerman). Van der Wall is
Schmelzer (Henk van Ulsen),
mej. Cuypers is mej. Klompé
(Diana Dobbelman). Kamphuis
is Veldkamp (Egbert van Pari
don), Simon Müller is Sidney
v.d. Bergh, de voorzitter van het
bestuur van het Academisch Zie
kenhuis Leiden (Jaap v.d.Mer-
we). Maas is oud-premier Cals en
De Boer oud-premier De Jong.
De man die in de medische bege
leiding van Korsten een omstre
den rol heeft gespeeld was de
destijds aan het Academisch Zie
kenhuis Leiden verbonden inter
nist dr. A.J.Ch. Haex, broer van
de toenmalige staatssecretaris
van defensie. Korsten, onder be
handeling bij Haex, zou deze
hebben geholpen aan zijn benoe
ming tot voorzitter van de Natio
nale Gezondheidsraad.
Hoe het ook zij, in de film draagt de
arts de naam van Hendrik Ou
derkerk (zeer sinister uitgebeeld
door Carol van Herwijnen). Hij is
het meest kille, hardvochtige en
ambitieuze sujet van het hele
stel. Als zijn benoeming er een
maal door is. werpt Ouderkerk
de deur voor de om morfine hui
lende en smekende Mertens in
het slot. Later, wanneer de poli
tie Ouderkerk aan de tand voelt
over de morfine-leveringen
houdt hij alles feilloos van zich af
met een beroep op het medisch
geheim.
Om de film "rond" te maken, heeft
Hylkema hier en daar fictie moe
ten toevoegen, maar over het al
gemeen houdt hij zich vrij strak
aan de bekende feiten van de
zaak-Korsten. De artistieke
kracht van de film zit vooral in
de weergave van de dramatische
aftakeling van de hoofdfiguur.
Daar waar Hylkema een bijpad
betreedt, zoals in het begin als hij
de KVP-top en hun dames in een
nogal erotisch sfeertje dompelt,
komt hij minder realistisch over.
In dit verband is het wel aardig
Henry Faas. een belangrijke poli
tieke kroniekschrijver in die tijd,
even aan te halen.
De KVP-dames hebben hem, zo
schrijft hij, nooit een moment
kunnen opwinden. Dat zij zich zó
gedroegen kan hij zich moeilijk
voorstellen. Als er al een kat ge
knepen werd dan wel zeer in het
donker.
"De Mannetjesmaker"is beslist de
moeite waard, vooral voor wie
geïnteresseerd is in het reilen en
zeilen van politici in deze des
tijds zo geruchtmakende affaire.
Wie dat niet is, blijft tegen de
buitenkant van een niet zó bij
zonder verhaal aankijken en mist
zodoende een hoop.
RUUD PAAUW
Mary Steenburgen Oscar-kandidate voor rol in 'Cross Creek'
ANTIBES (GPD) - De actrice Mary
Steenburgen wordt door de
Amerikaanse kritici vrijwel una
niem getipt als Oscar-kandidate
voor haar rol in Cross Creek. De
ze door Martin Ritt geregisseerde
film gaat over Marjorie Kinnan
Rawlings die in 1928 abrupt brak
met haar frustrerende huwelijk
en journalistiek werk, om zich te
vestigen in een woest stuk van
Centraal-Florida en zich daar
volledig te gaan wijden aan de
romankunst. Het is niet het soort
film waar het grote publiek gauw
voor te hoop zal lopen, maar in
tussen heeft Mary Steenburgen
er haar prestige als karakter-ac
trice aanzienlijk mee opge
schroefd.
Mary Steenburgen (gehuwd met
acteur Malcolm McDowell, van
wie ze twee kinderen heeft)
maakte nog maar zes films, maar
het betrof van meet af aan hoofd
rollen en ze speelde onder de re
gie van grootheden als Jack Ni-
cholsen (Going South), Milos
Forman (Ragtime) en Woody Al
len (Midsummernight's Sex Co
medy).
Mary Steenburgen pleegt de haar
toegezonden scripts scherp te se
lecteren: „Als twee acteurs onder
één dak wonen en ze hebben ook
nog kinderen, dan betekent dat,
datje niet tegelijkertijd alle twee
met verschillende films bezig
kunt zijn. Ik karj niet langer van
de ene produktie naar dc andere
doorrennen. Malcolm en ik ver
delen de activiteiten zowel bin
nen- als buitenshuis. Ik kan dus
ruimschoots de tijd nemen om
telkens mijn volgende project te
kiezen en ik kan wel vertellen
dat ik, na het script voor Cross
Creek gelezen te hebben, niet
lang heb hoeven -nadenken. Ik
kende Marjorie Kinnan Raw
lings eigenlijk alleen via haar
meest bekende boek: The Year
ling. Toen ik via het script haar
geschiedenis leerde kennen was
ik bijzonder geïmponeerd door
haar als vrouw. We hadden ge
meen dat wel alle twee uit ons
geregelde bestaan hebben moe
ten uitbreken, om te bereiken
wat we ons hadden voorgeno
men. Voor mij was dat, mijn fa
milie in Arkansas verlaten toen
ik 19 jaar oud was, om in New
York mijn geluk te gaan beproe
ven als actrice. Marjorie Kinnan
Rawlings legde min of meer een
omgekeerde weg af, van Long Is
land naar Florida, waar ze de
zelfstandigheid en rust zocht om
boeken te gaan schrijven.
- Martin Ritt heeft als regisseur
vaak Oscar-nominaties gehad,
maar de eigenlijke Oscars kwa
men dan uiteindelijk opvallend
vaak terecht niet bij hem, maar
bij de actrices die hij geregiseerd
had. Begrijp je dat? Heeft hij een
speciale methode om uit actrices
het beste te halen.?
„Het komt me voor dat hij zich
vooral aangesproken voelt door
verhalen waar sterke vrouwen
rollen in zitten. Maar het is ook
een feit dat hij voortreffelijk met
acteurs om gaat. Hij is zelf acteur
geweest en is heel sensitief. Er is
iets merkwaardigs aan veel regis
seurs, zelfs de best met wie ik ge-
werk heb, vaak hebben ze het ge
voel dat het onmannelijk is om
de te spelen karakters te bedis
cussiëren. Ze maken zich veel
drukker over de visuele kant van
de film. Waar de camera moet
staan, welke lenzen er gebruikt
moeten worden, dat vinden ze
concreter, daar stoppen ze al hun
vernuft in. Meer dan in gcdach-,
ten over de wereld van de perso
nages. Martin Ritt is. wat dat be
treft een opvallende uitzonde
ring. Hij heeft niet de meeste
schroom om over personages te
spreken. Niet dat hij er te ver
mee gaat, op die manier dat hij
iets van je afpakt datje zelf liever
had willen invullen. Maar als je
erom vraagt, kan hij je altijd heel
precies uitleggen wat de vrouw,
die je spelen moet, wél zou doen
of nooit zou doen. En daarbij
houd hij respect voor je vakkun
digheid. Als ik op de set vanuit
een ooghoek Marty's gezicht
naast de camera opving, dan zat
hij onveranderlijk te genieten, te
glunderen als een klein kind. Dat
stimuleert".
- Je ambities, waar kwamen die ei
genlijk vandaan?
„Als kind leefde ik het grootste
deel Van mijn tijd in een denk
beeldige wereld, omdat ik zo vre
selijk veel las. Alsof mijn leven
ervan afhing. Ik hield van woor
den en bracht ze tot leven in mijn
hoofd. Daar begon eigenlijk het
acteren. Het was niet zo heel erg
leuk, vroeger bij ons thuis in Ar
kansas, voornamelijk als gevolg
van de slechte gezondheid van
mijn vader. Hij was machinist op
vrachttreinen, maar hij was heel
vaak ziek. Hij had een hartkwaal,
waaraan hij pas een paar jaar ge
leden geopereerd kon worden,
omdat we het vroeger niet kon
den betalen. Dat lezen en acteren
van mij, was domweg een kwes
tie van de werkelijkheid ont
vluchten. Ik geloof ook niet dat
ik iemand tekort gedaan heb
door naar New York te verhuizen
en voor mezelf te gaan zorgen. Ik
geloof zelfs dat ik door het op
bouwen van een carrière, ze
thuis heb kunnen helpen".
BLIJVERS
"Brandende Liefde" Nieuwe Wol
kersverfilming. Niet zo best. City
3. Katwijk.
"De Illusionist" - Sublieme gekte
van Freek de Jonge, Lido 3, Lei-
"The meaning of life" - Pythons
pakken ouderwets uit en hebben
veel te bieden, Euro 3. Alphen.
"Vrijdag de 13de" - Nog griezeliger
in 3D. Luxor. Leiden, Euro 4, Al
phen, City 2. Katwijk..
"The Osterman weekend" - Thriller
van Sam Peckinpah, Lido 2, Lei-
(OP)NIEUW
"Les uns et les autres" - Indruk
wekkend spektakel van Claude
Lelouche, Studio. Leiden.
"The nightporter" - Nazislachtoffer
komt kampbeul weer tegen, de
sado-masochistische verhouding
begint opnieuw. City 1. Katwijk.
"Garantie tot de hoek" - Autohan
delaren spelen onbetrouwbare
spelletjes. City 3. Katwijk.
"Brandende liefde" - Wolkersverfil-
ming stelt teleur. City 4. Katwijk.
"Neighbours" - John Beluslu in zijn
laatste film, die helaas niet leuk
is, City 4, Katwijk
"Het huis bij het kerkhof" - Griezel
film, Euro 1. Alphen.
"The good, the bad and the ugly" -
Western. Euro 2, Alphen.
SEXFILMS
"Opwindende dromen" - Rex, Lei-
NACHTFILMS
"The sound of love" - Rex. Leiden.
"Het huis bij het kerkhof" - Euro 1.
Alphen
"De bloedhete verleidster" - Euro
2, Alphen.
"Bedcarrière van een fotomodel" -
Euro 3. Alphen.
"Vrijdag de 13e, deel 3" - Euro 4,
DEN HAAG
"The Osterman Weekend" - Asta
(463500), 16 jr.
"Monty Python's Life of Brian" -
Bijou (461177), 12 jr.
"De mannetjesmaker" - Calypso
(463502), al.
"Trading places" - Babylon 1
(471656), al.
"'n Moordboef" - Babylon 2. 16 jr.
"Man, vrouw, kind" - Babylon 3. al.
"Parasite" - Cineac 1 (630637). 16 jr.
"La Traviata" - Cineac 2, al.
"Octopussy" - Cineac 3, al
"Brandende liefde" - Euro (667066),
16 jr.
"Return of the Jedi" - Metropole 1
(456756). al.
'Amarcord' is één van de meest
persoonlijke films van Feden-
co Fellini. De Italiaanse regis
seur keert daarin terug
jaren dertig, naar Rimini,
de plaats waarjiij opgroeide.
"De Illusionist" - Metropole 2. 12 jr.
'Trading places" - Metropole 3. al.
"Sophie's choice" - Metropole 4. 16
jr
"Brandende liefde" - Metropole 5.
16 jr.
"De uitdaging" - Odeon 1 (462400).
16 jr.
'The Bronx warriors"- Odeon 2, 16
jr.
"Caligula 2" - Odeon 3. 18 jr.
"Return of the Jedi" - Odeon 4. al.
"Roommates" - Le Pans 1 (656402),
18 jr.
"Liefdesgodinnen" - Le Paris 2, 18
jr.
"The seduction of Cindy" - Le Paris
3. 18 jr.
"Ho" - Passage (460977), 16 jr.
AMSTERDAM
"Man. vrouw, kind" - Alfa 1
(278806). al.
"Danton" Alfa 2, 12 jr.
"Educating Rita" - Alfa 3. al.
"Erendira" - Alfa 4. 16 jr.
"De illusionist" Alhambra 1
(233192). 12 jr.
"Sophie s choice" - Alhambra 2. 16
jr.
jr.
"Trading places" - Calypso 1
(266227/234876), al.
"Superman 111" - Calypso 2, al
"The world according to Garp" - Ca
lypso 3, 12 jr.
"Sex society" - Centraal (248933). 18
"L'Homme blessé" - Cinecenter
(236615), 16 jr.
"Niagara - Gentlemen prefer blon
des" - Cinecenter, 12 jr.
"Tootsie" - Cinecenter, al.
"The Osterman Weekend" - Cinema
1 (151243), 16 jr.
"Trading places" - Cinema 2. al.
"Return of the Jedi" - City 1
(234579), al.
"De mannetjesmaker "- City 2, al.
"Scherprechters" - City 3. 12 jr.
"High road to China" - City 4, al.
"Octopussy" - City 5. 12 jr.
fe" - City 7, 16 jr.
"Danton" - Kriterion. 12 jr.
"Het proces" - Studio K. 16 jr.
"De illusionist" - Leidsepleinthea-
ter (235909). 12 jr
"Meisjes die in brand staan" - Pari-
sien (248933). 18 jr.
"De uitdaging" - Rembrandtplein-
theater 1 (223545). 16 jr.
"Caligula 2" - Rembrandtpleinthea-
ter 2 (223545), 18 jr
"De dragon's snake fist" - Rex
(246132), 16 jr.
"Dressed to kill" - Saskia (244152),
16 jr.
"Colpire al cuore" - The Movies 1
(245790), 16 jr.
"All about Eve" - The Movies 2, al.
"Erendira" - The Movies 3. 16 jr
"Internationale filmweek Amster
dam" - Tuschinki (262633)
"Vrijdag de dertiende - deel 3" - Tu-
schinski 3. 16 jr.
"Hans - het leven voor de dood" - De
Uitkijk (237460), 16 jr.
In het Italiaanse Hollywood,
Cinécitta werd een dorp opge
bouwd dat er sterk op leek. De
film draait rond een groep jon
gens die zich niet bekommeren
om de politiek (het fascisme
van Mussolini), maar meer oog
hebben voor de meisjes. Hoog
tepunt in het leven is echter als
een hoge. fascistische functio
naris op bezoek komt. Dinsdag
20.15 uur, België 2.
Het andere Belgie (BRT 1) ver
toont vrijdag 'Slap shot', een
geslaagde komedie van George
Roy Hill met Paul Newman in
de hoofdrol. Hij is de routinier
van een ijshockeyteam dat een
traditie van verliezen aan het
opbouwen is. Dan worden de
drie broers Hansen aangetrok
ken. Dikke brilleglazen en kei
hard. Newman ziet weer kan
sen voor de Charlestown
Chiefs en met flink wat gebik-
kel, keren de ijshockeyers
weer terug aan de top. 'Slap
Shot' kent zijn zwakke mo
menten, maar is toch ook vaak
onweerstaanbaar leuk.
Morgenavond op Duitsland 2 om
20.15 uur 'Picnic'. Een ouwetje
van Joshua Logan en een
verfilming van het gelijknami
ge toneelstuk. William Holden
speelt de zwerver Carter die te
rugkeert naar zijn geboorte
plaats om daar werk te vinden.
Dezelfde avond 'The Fog', een
thriller van John Carpenter.
Volgens een oude legende
wordt een Californische vis
sersplaats gehuld in een dikke
mist. Dat betekent tevens dood
en verdoemenis Duitsland 1.
22.35 uur.
Sommigen beschouwen 'The big
sleep' als de beroemdste detec
tive in de geschiedenis. De film
is gemaakt naar dc
Raymond Chandler en
Humphrey Bogart speelt de rol
van de cynische detective Phi
lip Marlowe, met Lauren Ba-
call aan zijn zijde. Te zien in
het LAK, dinsdag 21.00
Vooraf wordt 'The primitive
man' vertoond, van de filmpio
nier D.W. Griffith. Deze uit
1912 daterende film is'vooral
van belang uit cinematogra-
fisch-historisch oogpunt.
(20.00 uur)
De Franse nouvelle vague vormt
de hoofdmoot in het filmpro
gramma van het LVC. 'Et Dieu
créa la femme' van Roger Va-
dim met Brigitte Bardot wordt
vanavond en morgenavond ge
draaid (21.15 uur).
Francois Truffauts eerste film
'Les 400 coups' is woensdag te
zien (20.00 en 22.15 uur) en
'Deux ou trois choses' van
Jean-Luc Godard draait don
derdag (20.00 en 22.15 uur).
Het Kijkhuis vertoont 'Mephisto*
van dc Hongaar Istvan Szabo
(maandag tm. woensdag 20 00
uur). De film, gebaseerd op het
gelijknamige boek van Klaus
Mann, won vorig jaar een Os
car. Vervolgens van donderdag
t/m zondag de eveneens Hon
gaarse film 'En de tijd stond
stil' van Peter Gothar. Hierin
worden de lotgevallen gevolgd
van een groepje studenten tij
dens de liberalisatieperiode in
Hongarije. De film werd vorig
jaar door de Newyorkse film
critici uitgeroepen tot de beste
van dat jaar. (20.00 en 22.15
uur).
Bij K O tenslotte is 'My bril
liant carreer' te zien, de eerste
speelfilm van dc Australiër
Gill Armstrong. Het is tevens
de eerste door een vrouw ge
maakte speelfilm in dat land.
(dinsdag 20.00 uur).
