'Moderne kunst is hier goed te slijten Knap vals in 'De Lakenhal Kunst te kijk Vormenspel op pakpapier 'Mensen willen bezit vormen De Leidse kunstuitleen na tweeeneenhalf jaar 'Grimmige Feydeau': een genietbare toneelavond DONDERDAG 17 NOVEMBER 1983 Radio - tv - kunst PAGINA 27 Beheerder Bert Kienjet in de kunstuitleen aan de Lammermarkt: "Hele interieurs worden omgegooid voor e werk van de kunstuitleen". (foto Hoiv LEIDEN - Op initiatief van vooral de linkse fracties in de gemeenteraad werd tweeën- halfjaar geleden, om precies 5 te zijn op 18 mei 1981, in Lei- den een kunstuitleen opge- richt. Niet dat de raadsleden er nu persoonlijk om zaten te springen, want volgens Bert Kienjet, sinds de opening be heerder, is er zegge en schrij ve één raadslid (Toos Fallaux van de PvdA) die wel eens naar de Lammermarkt komt voor een kunstwerk. We ondernamen met Bert Kienjet een poging om bij het eerste halve lustrum de ba lans op te maken. "Het loopt beter dan ik dacht",is zijn oordeel. "Ik had nooit ver wacht dat moderne kunst hier zo vlot aan de man te brengen zou zijn. jVolgens Kienjet heeft de kunstuit leen 680 abonnees. Daar wordt Jopie Limburg: behoudende (bloeinen)keuze Overzichtstentoonstelling van het werk van Johanna Müller-Lim- burg. In het Ambachts- en Baljuw huis, Voorstraat 12 in Voorscho ten. De expositie duurt nog tot en met 24 november en is dagelijks geopend van 14.00-17.00 uur. VOORSCHOTEN - De over zichtstentoonstelling van het werk van de Voorschotense kunstenares J. Müller-Lim- burg (Jopie Limburg), die deze maand in Voorschoten wordt gehouden, brengt hoofdzake lijk bloemmotiefaquarellen. Om het totaalbeeld aan te vul len zijn er op deze expositie ook enkele werken in olieverf. Zo hangt 'Viooltjes I' (olieverf) naast 'Viooltjes II' (aquarel), waarbij in dit concrete geval de viooltjes als zodanig in de aquarel beter tot hun recht ko men, maar 'Viooltjes I' als ge heel meer aanspreekt. De voorliefde voor de aquarel- techniek en de, in neutrale zin van het woord, behoudende keuze van de motieven vormen echter de belangrijkste ken merken van de tentoonstelling. Van de 47 werken, die in de cata logus vermeld worden, bestaat ruim meer dan de helft uit bloemmotieven. Daarnaast zijn er nog fruitstillevens, zoals het in fraai zacht groen uitge voerde 'appelstilleven', enkele landschappen en twee portret ten. Het ene portret is ano niem, het andere is het boeien de portret van Prospero, de hertog van Milaan uit 'De Storm' van Shakespeare, dat als schilderij niet zo gelukkig geplaatst is tussen twee werken, waarop grappige pop jes zijn afgebeeld. De catalogus van deze over zichtstentoonstelling vermeldt helaas geen jaartallen van de geëxposeerde werken. Bij na vraag bleek, dat men hiervan had afgezien, omdat de kunste nares zelf de jaartallen niet meer in alle gevallen nog kon achterhalen. Als richtlijn kon men echter de algemene aan wijzing geven: hoe donkerder van opzet, des te ouder het werk is. WIJNAND ZEILSTRA. LEIDEN/WASSENAAR - Schilderijen van Gerrit van der Ven vullen de ko mende weken de ruimten van galerie Denise Stephen (Bakkersteeg). De tentoonstelling, die zondagmiddag, met een inleiding door de kunstenaar zelf, wordt geopend, duurt tot 9 ja nuari. De galerie is elke vrijdag-, za terdag- en zondagmiddag geopend. Op beide kerstdagen en op 1 januari kan men er niet terecht. Bij "Een Leidse Galerie' (Kloksteeg) is tot eind van deze maand werk te zien iedereen toe gerekend, die er ooit wel eens wat heeft geleend. Bij een momentopname bleek 57,5 procent van de kunstwerken uit geleend te zijn. Een niet onaan zienlijk aantal, zeker als je de be perkingen van de kunstuitleen in aanmerking neemt: Je kunt er alleen lenen. De moge lijkheid tot het via een spaarrege ling aankopen van een kunst werk, zoals bij veel kunstuitle nen elders, is niet aanwezig. Le den van de kunstenaarsbond BBK '69 stellen daarom hun werk niet beschikbaar aan de Leidse kunstuitleen Alleen werken van kunstenaars uit de aangesloten gemeenten (Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Warmond en Voorschoten) zijn aanwezig. Landelijke groothe den kunnen nauwelijks worden geleend. De collectie is nog vrij klein (dui zend kunstwerken), en bestaat voor tachtig procent uit werken van de Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR). Er is een zeer 'Een grimmige Feydeau' door To neelgroep Theater. Regisseur: Frans Strijards, met Margreet Blanken, Eric van der Donk, Por- gy Franssen, Bea Meulman, Do van Stek en Bernadette Voragen. Gezien op 16 november in het LAK-theater. Toneelgroep Theater wil abso luut geen onduidelijkheid over de bedoeling van de eigen in terpretatie laten bestaan: men speelt een 'grimmige Feydeau' - en dat in tegenstelling tot het kluchtige amusementswerk, waarmee de naam van Fey deau door de gangbare opvoe ringspraktijk onlosmakelijk verbonden leek. De titels van de twee gespeelde 'eenacters vindt Theater dan ook niet in teressant genoeg. Het regie concept moet zelfs in de titel al aangegeven worden. Valt er dan helemaal niet meer te lachen? Zeker wel, maar waar schijnlijk moetje dat vanuit de regieopvatting zien als lachen om de grimmigheid en niet om de kluchtigheid. Een zo duide lijk vooropgezette bedoeling is provocerend en lokt een tegen draadse reactie uit: het is alle maal wel grimmig bedoeld, maar is de enscenering nu ook werkelijk zo? Daarop kun je ronduit 'ja', maar ook ronduit 'neen' antwoor den, en dat hangt nu eenmaal samen met de principiële inter pretatievrijheid van iedere toe schouwer. Het kost namelijk van o.a. Fassoni en Johfra. Ook zijn er keramische vrouwenfiguurtjes van Marjan Waanders. Openingstijden: el ke middag behalve op zondag, maan dag en dinsdag. klein budget om werken aan te kopen. De kunstuitleen heeft vrijwel uit sluitend 'kunst in het platte vlak'. In de Leidse BKR zitten weinig beeldhouwers en het aan kopen van sculpturen is door de hoge materiaalkosten maar zel den mogelijk. door Ariejan Korteweg Het gevolg hiervan is dat regelma tige bezoekers van de kunstuit leen nog wel eens klagen, dat er zo weinig keus is. Beheerder Kienjet heeft begrip voor die klacht: "Je moet inderdaad op het goede moment binnenko men, want de collectie is nog vrij klein. Sommige werken zijn erg populair en worden zo gauw ze zijn teruggebracht weer door een ander meegenomen". nauwelijks moeite om de kluchtigste klucht als grimmi ge satire te zien en omgekeerd: de meest sobere en grimmige analyse van de burgermoraal kan als niet onaardige klucht worden genoten. Toegegeven: de beide eenacters zelf zijn door hun strakke op zet minder kluchtig dan het be kende werk van Feydeau - geen geheime afspraakjes, per soonsverwisselingen of derge lijke trucjes. Het gaat over de relatie tussen een man en zijn vrouw bij een geboorte ('een fijne pijn') en bij een sterfgeval ('hartelijk gecondoleerd'). Zo wel de geboorte als het sterfge val berusten op een misver stand. In de tussentijd ziet het publiek de harteloosheid en de burgerlijke benepenheid van beide echtelieden ten opzichte van elkaar. Mede door het uitstekende spel van Porgy Franssen als de sul lige echtgenoot en van Bea Meulman als de wispelturige echtgenote biedt een 'grimmi ge Feydeau' een zeer genietba re toneelavond. En wat die grimmigheid betreft: regisseur Frans Strijards heeft met zijn sobere spelopvatting bij deze niet zo voor de hand liggende Feydeau-keuze in elk geval niet op goedkoop succes ge mikt- een 'sobere' Feydeau dus. WIJNAND ZEILSTRA. Foto's van Jeroen Nooter hangen tot 1 januari bij 'Het Leidse Beleg' (Hooi gracht). Het kunstenaarspaar Joop en Alexand ra organiseert een expositie, die van Nieuwe wilden Hij ontkent dat de moeilijke keuze veroorzaakt wordt door een te beperkt assortiment. "In Leiden alleen al zijn er honderdtachtig mensen die zich kunstenaar noe men. Alle vormen van beeldende kunst zijn in Leiden en omge ving op een redelijk niveau ver tegenwoordigd. Neem de nieuwe wilden, dat is tegenwoordig erg in trek. Die heb je in Leiden ook". Wel geeft hij toe dat de regionale gebondenheid inhoudt, dat de kunstuitleen meestal niet de koplopers, maar de navolgers van een stroming heeft. "Je mist de subsidie om door eigen aan kopen de puntjes op de i te zet ten. Voor een deel wordt dat op gevangen door BKR-werk met dat van andere gemeenten te rui len". BKR-kunstenaars zijn vaak enthousiast over de mogelijk heid hun werk te laten uitlenen aan particulieren. Per slot is dat een nuttiger bestemming dan de donkere kelders, waar door de gemeenten aangekochte werken anders verzeild raken. BKR-werk is van gemeenschaps gelden betaald en eigendom van de gemeente. Als een geleend kunstwerk zo goed bevalt, dat de lener het in zijn bezit zou willen krijgen, is dat zodoende in Lei den niet mogelijk. "Ik ben niet tegen de mogelijkheid om kunst aan te kopen", zegt Kienjet. "Veel klanten vragen er ook naar. Dan geef ik ze het adres van de kunstenaar. Het werk dat bij ons wordt uitgeleend kan niet worden gekocht, maar vaak ge noeg vinden ze bij zo'n kunste naar iets anders dat hen bevalt. Zo'n persoonlijk contact is leu ker dan een aankoop via het sys teem van een spaarpotje bij de kunstuitleen". Brandweerauto Volgens Kienjet is het publiek van de kunstuitleen een dwarsdoors Stedelijke museum 'De Lakenhal'. 'Expositie 'echte vals?' fm 31 de cember. Verzamelaars van oosterse kunst denken na terugkomst uit een of ander Aziatisch land nogal eens de slag van hun leven te hebben geslagen. Naaste vrienden, die naar het re sultaat van hun speurtochten over smoorhete bazaars infor meren, wijzen zij op de fijntjes glimlachende, voor 'een krats' gekochte. Boeddha, die in een vitrine van plexiglas zit te me diteren. Ik zou, als ik in hun schoenen stond, maar eens naar het Stedelijk Museum 'De Lakenhal' gaan, waar van 12 november tot en met 31 de cember de tentoonstelling 'Echt vals?' te bezichtigen is. Deze expositie, die in eerste aanzet het werkstuk is geweest van een aantal studenten Kunstgeschiedenis van de Universiteit van Amsterdam, wil een overzicht geven van wat er door de eeuwen heen zoal een 'namaak' is geprodu ceerd. Er is veel te zien op deze tentoon stelling; uit verschillende tijd vakken en stijlperiodes zijn kunstvervalsingen bijeenge bracht. De originele kunstwer ken, of reprodukties daarvan, zijn ook aanwezig, zodat verge lijking goed mogelijk is. Er is gebruik gemaakt van een han dig systeem om aan te geven wat echt is wat vals. Al sinds mensenheugenis - zo berichten de samenstellers - zijn er vervalsers aan het werk om argeloze kopers een rad voor ogen te draaien. Hoe ge raffineerd zij daarbij te werk gaan bewijst een Attische Ky- lax, een drinkschaal, die er zó echt uitziet dat Bacchus zélf er zijn lippen aan kon hebben ge zet. Om een lang verblijf onder de grond te suggereren heeft de vervalser op het oppervlak van de schaal en struktuur van plantenwortels aangebracht. Alleen aan een enkel detail, aan een hier en daar wat slordi ge beschildering, viel voor des kundigen af te lezen dat zij met een 'misbaksel' te maken had den. Ook de zeventiende eeuwse schilderkunst is voor verval sers altijd een dankbaar object geweest. We kennen allemaal de geruchtmakende affaire Van Meegeren, die met zijn "Emmaüsgangers' menige 17 tot en met 27 november wordt ge houden aan de Storm van 's Graven- sandeweg (no. 18) in Wassenaar. Ale xandra toont op deze expositie haar tapijten, stola's en beschilderde z(j- den shawls. Joop zijn gebruiks- en sierkeramiek. Voorts zijn present H.H. Kamerlingh Onnes met aquarel len en keramiek. Willem van Bokho ven met zilveren sieraden, Rini Leefs- ma-Nagtegaal met miniaturen, An Biesiot met grafiek en olieverf, Guus van Lummel met lichtobjecten, Hans Eschauzier met tekeningen en Han- neke Schuitema met keramische kleinplastieken. De expositie wordt nede van de bevolking. "Het zijn natuurlijk wel meest mensen die niet rijk genoeg zijn om iets te kopen. Ik breng wel eens een kunstwerk thuis, zodoende heb ik een aardig beeld van de klan ten. Hele interieurs worden om gegooid voor een werk van de kunstuitleen. Dingen worden van de muur gehaald, de bank wordt verschoven. Mensen heb ben er vaak veel voor over. Ik herinner me dat een beeld van Rob van 't Zelfde een keer per brandweerauto werd afgehaald". De kunstuitleen zou teveel abstrac te werken bevatten, waardoor de niet door de wol geverfde kunst minnaar zou worden afgeschrikt. kenner versteld heeft doen staan. Van deze 'grootmeester' hangt in de Lakenhal het schil derij 'Muzieklezende vrouw'. Deze 'Vermeer' werd aange troffen in Van Meegerens ate lier in Roquebrune. Het is een oefenstuk, dat hij schilderde alvorens aan zijn vervalsingen te beginnen. Kleur, lichtval en onderwerpkeuze zijn duidelijk "gejat" van Vermeer, al kan dit doek geen echte vervalsing worden genoemd, omdat er van enkele schilderijen van Vermeer een soort compilatie is gemaakt. Er is ook iets van Van Meegeren zélf tentoonge steld; het maakt duidelijk dat Van Meegeren talent had, maar dat de idee aan zijn werk ont brak. Soms werkten schilders van naam zelf aan vervalsing van hun werk mee. Ze plaatsten hun signatuur op het produkt van een minder getalenteerde kunstbroeder, die hen trachtte te imiteren. Hierdoor steeg het schilderij natuurlijk enorm in waarde. Als de argeloze klant er was ingeluisd, hieven mees ter en epigoon de tinnen kroe zen boven de stapels dukaten. Ik mag de lezers natuurlijk niet 'aangekleed' met bloemsierkunst van Theo Boerma. Men is welkom op don derdag 17 en 24, vrijdag 18 en 25 no vember van 12 tot 21 uur en zaterdag 19 en 26, zondag 20 en 27 november van 12 tot 17 uur. - Bij Ars Aemula Naturae wordt op 19 en 20 november een kunstmarkt gehouden. Men kan er op beide dagen van elf tot vijf uur te recht. Er zullen op deze kunstmarkt, in het Ars-gebouw aan de Pieters kerkgracht, ook demonstraties wor den gehouden o m. van boetseren, portrettekenen en linoleumsneden. Bert Kienjet wil er niets van ho ren. "Het is net als bij literatuur. Je moet niet meteen met het moeilijkste beginnen. Neem eerst eens een stadsgezicht van Paul Stikkelorum mee. Daarna kun je bijvoorbeeld een zeefdruk van Van Houwelingen proberen, om zo naar het minder toeganke lijke werk toe te groeien". De kunstuitleen krijgt jaarlijks een klein bedrag uit de Leidse pot voor de Rembrandtprijs. Daar naast verstrekt het rijk soms -in 1983 niet en in 1984 wel- een klei ne bijdrage. Als gevolg daarvan is de kunstuitleen sterk aange wezen op BKR-werk. Kienjet vindt dat geen bezwaar: "Men sen denken ten onrechte dat aanzetten tot strafbare hande lingen, maar wie een oude meester wil kopiëren dient als volgt te werk te gaan: men ne me een oud paneel, bijvoor beeld uit een antieke kast. Men plakke daarop een prent van het meesterwerk. Vervolgens brengt men daarover de gron- dering aan, een soort krijt-lijm- mengsel. Wrijven hélpt hier, want de omtrekken van de prent verschijnen na deze han deling op het paneel. Men hoeft nu alleen nog maar de kleuren in te vullen. Heeft men dit gedaan, dan kan men met een gerust hart naar Sotheby stappen. Er is, speciaal voor deze tentoon stelling, ook een Mondriaan gemaakt, door Erik Hermida. Het doek oogt verbluffend echt. Ik hoorde twee Franse bezoekers, die de begeleidende tekst blijkbaar niet konden ontraadselen, elkaar enkele 'Merde'-s toevoegen tijdens een discussie over de originali teit van het werk. Vervalsingen van twintigste- eeuwse meesterwerken stellen de deskundigen voor veel raadsels. Deze zijn namelijk nogal moeilijk te herkennen omdat er met eigentijds mate BKR-werk kwalitatief minder zou zijn dan werk uit de vrije ver koop. We kunnen met BKR- werk een aardig beeld geven van de ontwikkelingen op het gebied van de beeldende kunst". "Wel zou het prettig zijn om werk van kunstenaars, die niet in de BKR zitten, op huurbasis te heb ben. In principe is dat mogelijk, maar in Leiden gebeurt het nog niet. Tot op heden krijg je daar als kunstenaar ook geen cent voor. Ik zou er wel voor voelen om daar een deel van het aan koopbudget voor te gebruiken". Het huidige leengeld voor een kunstwerk varieert van 7,50 tot 12,50 per kwartaal. riaal wordt gewerkt. Zo bleek alleen de weduwe van Jan Mankes, tijdens een over zichtstentoonstelling van het werk van haar echtgenoot, in staat om een doek, dat aan haar man werd toegeschreven maar dat ze nog nooit op zijn ezel had zien staan, te kwalificeren als 'vals' Ook met postzegels ligt de zaak wat moeilijk. Omdat veel fila telisten de zeldzame en kostba re exemplaren alleen maar kennen uit de catalogus, stinkt men er in deze kringen nogal Nu we het toch over een catalo gus hebben: het is jammer dat er geen een boekwerkje be staat over deze tentoonstelling. Ik had een en ander nog eens graag willen naslaan. Maar ja, de bezuinigingen eisen hun tol. Ook in de museumwe reld. Dat deze expositie mij desondanks toch zeer heeft ge boeid, moge blijken uit het feit dat ik mijzelf, verdwaald, staande voor Het Laatste Oor deel van Lucas van Leyden, een huisstuk van de Lakenhal, hoorde prevelen: "Zo, dót heeft die jongen knap gedaan!" CEES VAN HOORE LEIDEN Of het een voorrecht is om te mogen exposeren in de nieuwe LAK-galerie - ik weet het niet. Door de indeling van de expositieruimte hangt het werk van Yvonne Kracht, dat hier van 1 november tot en met 16 december wordt ten toongesteld, wel érg verspreid. Om haar lijnteke ningen op rijstpapier te kunnen zien, moest ik mij bovendien toegang zien te verschaffen tot een glazen hokje, dat een nogal rommelige aan blik bood, zodat ik eerst even dacht met een ver zameling 'objets trouvës' van doen te hebben. De huisvesting van de galerie binnen het universi teitscomplex biedt natuurlijk ook voordelen. Om er maar eens een te noemen: intellectueel pu bliek is altijd in ruimte mate voorradig, vooral 's middags, in de kantine die aan de galerie grenst. Maar goed. Terug naar Yvonne Kracht. Met deze tentoonstelling in de LAK-galerie beoogt Yvonne Kracht een breed beeld te geven van haar kunstenaarschap. Van 1978 dateren haar te keningen op rijstpapier. De 'alledaagse' werkelijkheid is op Yvonne's tekeningen niet aanwezig; op een wit vlak van 30 bij 30 centime ter heeft zij lijnen getrokken, die soms 'geraffi neerd' overgaan in een vouw van het papier. Ik vind dit werk te hermetisch. Het opent voor mij geen verre verschieten. Achter plexiglas lijken deze tekeningen nog het meest op servetten, door nog geen mond bezoedeld. Haar recentere werk, dat van groter formaat is, spreekt mij wat meer aan. "De reikwijdt van arm en penseel bepaalt (hier) het vormenspel op het omliggende papier", staat er in het stencil waarin zij haar 'ars pictura' ontvouwt. Dat vormenspel bestaat voornamelijk uit ruwe, 'harige' cirkels, geborsteld op een stuk pakpapier. Yvonne Kracht heeft bij het scheppen van deze cirkels als een 'Levende passer' gefungeerd, een passer waarmee zij getracht heeft haar territorium af te bakenen. De dramatiek van dit werk schuilt mis schien wel in het feit dat zij - als het kunstwerk af is - weer uit die cirkel moet stappen. Eén troost blijft: zo krijgt de leegte een draai om de Duidt het materiaal dat Yvonne Kracht gebruikt er nu op dat zij de toeschouwer voorgoed wil inpak ken of wil zij met het pakpapier juist het weg- werpkarakter van haar werl illustreren? Dat is iets, dunkt mij, dat de bezoeker zelf maar moet uitmaken. CEES VAN HOORE Balletavond LEIDEN Zynaida Viddeleer, sinds zij ruim zeven jaar geleden met haar school in de Meren- wijk begon, op touw zet. Geen kleinigheid als men bedenkt dat de Leidse dansp< dagoge alle kostuums voor deze voorstelling zelf verzorgt. Zynaida Viddeleei geeft lessen in klassiek aan meisjes in de leeftijd van zeven tot twintig zullen allen op de planken staan. Vóór deze pauze wordt er een door Zynaida Viddeleer zelf op de kinderen geschreven sprookje 'Het geheim van de betoverde vijver' uitgebeeld. Daarna volgt een gevarieerd programma. Zo zullen de leerhn gen o.m. een serie etudes ten beste geven. Ze Kunstuitleen Alphen: De in 1977 opgerichte en duizend abonnees tellen de kunstuitleen in Alphen laat zien dat het ook heel anders kan dan in Leiden. Daar worden kunstwerken uit het gehele land uitgeleend, al genieten streekgenoten enigszins de voorkeur. Vaak gaat het om voor het vrije circuit gemaakt werk van BKR-kunstenaars. Alle kunstwerken zijn zodoende ook te koop, zowel rechtstreeks als via een spaarregeling, waarbij de lener een be paald bedrag per maand opzij legt, tot het bedrag voor het kunstwerk van zijn keuze is vol ge maakt. De prijzen lopen uiteen van etsen van veertig tot een bronzen plastiek van achtduizend gulden. De kunstenaar stelt zelf de prijs vast. Jaarlijks verwisselen er zo'n vierhonderd werken van eigenaar. "Mensen willen toch bezit vormen", zegt assistent beheerster Gunhilde van der Zee. "Dat blijkt uit de praktijk. Ter bescherming van de galeries moeten mensen een half jaarabonnee zijn, voor ze een kunstwerk kunnen kopen, al houden we ons daar niet altijd strikt aan". De verkoop lijkt desondanks een vorm van concur- rentie-vervalsing ten opzichte van de galeries, die zonder overheidssteun ook kunstwerken aan de man willen brengen. Van der Zee vindt echter van niet: "Galeries moeten juist blij zijn met de kunstuitleen. We hebben een veel lagere drem pel. We maken het publiek rijp om ook eens in een galerie te gaan kijken". Volgens haar telt de Alphense kunstuitleen juist door de mogelijk heid tot aankoop veel Leidenaars onder haar abonnees. BKR-werk is in Alphen niet aanwezig. In de nabije toekomst gaat dat veranderen, omdat de gemeen ten met grote BKR-collecties zitten. De Alphense kunstuitleen krijgt dan een mengvorm, waarbij de BKR-werken niet kunnen worden gekocht. In Alphen kunnen voor 5,60 gulden per maand twee kunstwerken worden geleend. Een spaarbe- drag komt daar nog bovenop. 'Echt vals?' Twee maal een gravure van een portret van dominee G. Bouma. Links het origineel van C. de Visscher 1629-1658 rechts de namaak van Ph. Velijn (1787-1836). (Foto's Holvast)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 27