De ambt<
snaar, de acties
en de pul
blieke afkeuring
WtPimi ft
Meevallers ondanks acties
Beursweek
Klantenservii
Post
Extra
Deze berekening werd vorige week gemaakt:
Werknemer
Ambtenaar
Trendvolger
Jaarsalaris (incl.
7,5 pet. vakantiegeld)
38.227
38.227
38.227
af: pensioenpremie
1.146
2.249
1.456
vut (1,5 pet.)
573
Sociale premies
af: ziektewet
365
368
WW
1.489
1.508.
ziekenfonds
1.788
1.802
wao
2.196
2.227
Inhoudingswet
3.211
(5.838)
(3.211)
(5.905)
aow/aww
4.381
4.402
loonbelasting
3.378
4.548
3.427
netto
22.911
28.219
23.037
ziektekostenverz.
-4.507
tegemoetk. werkgever
1.500
Vergelijkbaar netto
22.911
25.212
23.037
Driemaal een veroordeling van de ambtenarenacties. De verbale agressie op een werkweigerende brievenbus, de
ZATERDAG 12 NOVEMBER 1983
Tal van lezers vragen ons:
maak nu eens een vergelij
king tussen de ambtenaren
salarissen en de inkomens
die werknemers in het parti
culiere bedrijfsleven verdie
nen. De een is ervan over
tuigd dat dan het bewijs ge
leverd zal worden, dat de
ambtenaar in de watten ligt
en niets te klagen heeft. De
ander weet zeker dat zo'n
vergelijking zal aantonen
dat de acties van het over
heidspersoneel gerechtvaar
digd zijn.
De ambtenaren zijn in deze
dagen van stakingsacties
onderwerp van heftige dis
cussies in menig huiskamer
en op het werk, om nog maar
te zwijgen van de hoog oplo
pende emoties aan de diver
se stamtafels. In dit artikel
willen wij een poging doen
om een antwoord te geven
op de vraag: Wat bezielt de
ambtenaren? en: Waarom is
het zo moeilijk om de sala
rissen van het overheidsper
soneel en van het bedrijfsle
ven met elkaar te vergelij
ken?
De radionieuwsdienst van maan
dagavond: „Het openbare leven
wordt in toenemende mate ont
regeld door acties van ambtena
ren die daarmee protesteren te
gen de korting van 3,5 procent op
hun salarissen". Daarna volgt
een opsomming van alle onge
makken. De post wordt gedeelte
lijk niet meer bezorgd, de doua
ne werpt overdreven controle-
barrières op tegen een vlot ver
loop van het goederenvervoer,
op de wegen ontstaan files door
controle-acties van de politie, in
een aantal plaatsen wordt het
vuilnis niet opgehaald, Schiphol
en de havens worden getroffen.
Het streekvervoer laat het in ver
scheidene delen van het land af
weten.
Nederland beleeft een unieke stipt
heids- en stakingsactie. De amb
tenaren pikken het niet meer. De
regering heeft een bezuiniging
uitgedacht, die -het 'nekkie' van
de staat niet wenst te accepteren.
En als het nekkie niet draait, dan
raakt het lichaam ontregeld.
Tachtig jaar geleden kregen de
overheidsdienaren een stakings
verbod opgelegd - de worgwet-
ten van Kuyper - na een spoor
wegstaking. Vier jaar geleden
werd dat verbod ingetrokken,
een gevolg van het Europees So
ciaal Handvest.
Sinds 1979 mag het overheidsper
soneel ook staken, net als gewo
ne werknemers. Maar de wet die
hun stakingsrecht regelt moet
nog worden ingediend. In het ju
ridisch vacuum waarin de acties
zich thans afspelen, zijn de amb
tenaren van geval tot geval aan
gewezen op de rechter.
Veel 'gewone' burgers hebben hun
oordeel al geveld: 'Schande!'
Nog nooit werd over werkne
mers, die hun rechten via het ui
terst middel van een staking wil
len bevechten, zo meedogenloos
geoordeeld. Als de ambtenaren
rekenen op begrip en sympathie
bij Het Grote Publiek, dan ko
men ze bedrogen uit. De publie
ke opinie is duidelijk niet op de
hand van de actievoerende over-
heidswerkers.
Nogal logisch: het publiek kan er
immers weinig aan doen dat de
ambtenaar Boos is op Koos,
maar voelt zich wel gedupeerd.
Bovendien borrelt bij de burgers
het verontwaardigde gevoel op,
dat de ambtenaar hun belasting
centen misbruikt door na te laten
wat van hen verwacht wordt, na
melijk zijn werk doen.
Staatsruif
Wie het ambtenarenprotest louter
ziet als het nastreven van een ei
gen belang, doet Var de Scheur
en zijn volgelingen geen recht.
Het kabinet heeft in het regeer
akkoord vastgelegd dat op de sa
larissen in de collectieve sector
in deze kabinetsperiode 6 tot 10,5
miljard gulden moet worden be
zuinigd. Het zijn niet alleen de
800.000 ambtenaren, die uit de
staatsruif eten. De 500.000 trend
volgers - in het welzijnswerk, de
gezondheidszorg, het openbaar
vervoer, het bijzonder onderwijs
zijn voor hun inkomen even
eens van de staat afhankelijk.
Ook vrijwel alle niet-actieven
krijgen hun inkomen via de over
heid. Dat zijn in totaal circa 3
miljoen mensen. Werklozen, bij
standtrekkers, arbeidsonge
schikten, en gepensioneerden.
Om de staatskas kloppend te krij
gen heeft het kabinet-Lubbers
besloten tot een kortingsoperatie
op de salarissen van ambtenaren
en trendvolgers en op de uitke
ringen van niet-actieven. Vol
gend jaar moeten ze 3 procent
achteruit, het jaar daarop en ook
in 1986, zullen opnieuw extra
kortingen worden toegepast.
Kortingen, die niet gelden voor
werknemers in het particuliere
bedrijfsleven. Bij elkaar opge
teld moeten de ambtenaren,
trendvolgers en uitkeringstrek
kers in die drie jaar 10 tot 12 pro
cent achteruit, vergeleken met
werknemers uit het particuliere
bedrijfsleven.
Wie in deze dagen vanuit een be
grijpelijke ergernis over de stipt
heids- en stakingsacties oordeelt
dat het schandalig is wat de amb
tenaren met hun protest in de sa
menleving ontwrichten, zou op
zijn minst zichzelf de gewetens
vraag moeten stellen wat hij of
zij zelf zou doen bij een dergelij
ke inkomensachteruitgang. De
meerderheid van ons volk is, blij
kens vele onderzoeken, best be
reid om in deze tijd van economi
sche teruggang in te leveren.
Maar niemand wil meer in koop
kracht achteruitgang dan zijn
buurman of zijn broer. De amb
tenaar protesteert tegen het feit
dat het kabinet-Lubbers het
principe van gelijke monnikken
en gelijke kappen heeft losgela
ten.
Voorsprong
Ook dat blijkt, gelet op de stem
ming onder het publiek, niet
voor iedereen overtuigend. De
ambtenaar heeft immers een 'ge
weldige' voorsprong? Hij is toch
zeker van zijn baan? De werk
loosheidscijfers zijn het bewijs
daarvan. Onder de ruim 825.000
werkloze Nederlanders zijn
slechts weinig ambtenaren te
vinden. Als aparte categorie ko
men ze in de opsomming van het
ministerie van sociale zaken zelfs
niet voor.
Toch moet ook hierbij een kantte
kening worden gemaakt, niet ter
rechtvaardiging van het ambte
narenprotest, maar wel om alles
in de juiste proporties te zien. Als
de overheidsdienaar de zeker
heid van zijn vaste baan niet had,
wat dan? Het schrikbarende ge
tal van de werklozen zou zich
dan dik boven het miljoen heb
ben bewogen. Zouden de werk
lozen die uit het bedrijfsleven af
komstig zijn als gevolg daarvan
nu beter af zijn geweest? Het ant
woord is nee. Eerder zouden de
actieven een nog grotere premie
last moeten ophoesten om de uit
keringen van de niet-actieven te
kunnen bekostigen.
Alles in de ergernis over de ambte
narenacties draait om het aan ie
dereen bekende feit dat de amb
tenaar netto beter af is dan de
door
Frans de Lugt
vergelijkbare werknemer in het
bedrijfsleven. Wie de tabel beziet
die bij dit artikel is gevoegd over
het bruto- en nettoinkomen van
een modale ambtenaar, een mo
dale trendvolger en een modale
werknemer in het bedrijfsleven,
kan die conclusie inderdaad
trekken: de ambtenaar hoeft niet
te klagen, hij houdt schoon in het
handje per jaar immers zo'n 2500
gulden meer over.
Vanwaar dan toch dat protest,
waarom dan toch die grimmige
acties? Ook dat willen we trach
ten uit te leggen. Het zij her
haald: niet ter rechtvaardiging
van het feit dat de bus vandaag
Jaap van de Scheur: eigenbe
lang?
niet rijdt of dat de trein vanmor
gen in de spits stil bleef staan,
maar louter als een poging om
duidelijk te maken wat de amb
tenaren bezielt. Want iedereen
die een ambtenaar in zijn familie
of kennissenkring heeft (en wie
heeft dat niet?) kent hem of haar
toch als plichtsgetrouw persoon,
als het soort burger dat nu niet
direct de inslag heeft om de vuist
te ballen en de samenleving te
ontwrichten.
Vijf jaar
De bruto-nettocijfers tonen het
beeld van een bevoorrechte be
volkingsgroep, die geen aow
hoeft te betalen, die minder so
ciale premies betaalt, die een be
tere pensioenregeling heeft. Die
cijfers zeggen niet alles. Die cij
fers laten bijvoorbeeld niet zien
dat de ambtenaren al enige jaren
veel meer hebben moeten inleve
ren dan hun collega's in het be
drijfsleven.
Het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek heeft daar onderzoek naar
verricht over de periode januari
1977 tot januari 1982. In die vijf
jaar, waarin het kabinet-Van Agt-
Wiegel regeerde, bleef de groei
van de ambtenarensalarissen
bruto negen procent achter bij
de inkomens in het bedrijfsle
ven. Het gaat uiteraard om een
gemiddelde. Dat verschil werd
bewerkstelligd door een korting
van drie procent als gevolg van
het bestekbeleid, door een be
perking van 3,6 procent in het
doorberekenen van een aantal
cao-effecten, door het inhouden
van achteraf berekende toesla
gen over de jaren 1980 en 1981
(1,6 procent) en door een extra af
topping van 0,5 procent.
De woede van de ambtenaren da
teert dus niet van vandaag, maar
al van gisteren. Wie ambtenaar
is, onderscheidt zich niet van een
'gewoon' mens. Hij richt zijn le
ven in naar zijn inkomen. Hij
moet ook zijn huur betalen of
zijn hypotheek aflossen als hij
een huis heeft gekocht dat bij
zijn inkomen past. Of hij heeft
zich andere schulden aange
haald. Iedereen moet de tering
naar de nering zetten, maar de
nering van de ambtenaar wordt
rigoureuzer aangetast dan veelal
wordt verondersteld.
Daar komt bij dat in het bedrijfsle
ven vrije onderhandelingen mo
gelijk zijn over de nieuwe cao's.
In de actie die nu wordt gevoerd,
komen de ambtenaren voor een
gesloten deur: het parlement
heeft al besloten dat de korting
over 1984 moet doorgaan. Over
de jaren 1985 en 1986 heeft de
Tweede Kamer nog geen absolu
te uitspraak gedaan, maar het ka
binet is daarover heel stellig:
Rietkerk heeft niet willen garan
deren dat in de jaren na 1984 van
extra kortingen zal worden afge-
Afgunst
Volgens menig burger aan de bor
reltafel zou het verschil tussen
ambtenaren en particuliere
werknemers in ene klap opgehe
ven kunnen worden als de aow-
regeling gelijkgeschakeld zou
worden. Een begrijpelijke bena
dering. De pensioenvoorziening
van het overheidspersoneel ver
vult menig niet-ambtenaar met
jaloezie, om niet te zeggen af
gunst. Een particuliere werkne
mer betaalt een dikke premie
van meer dan 12 procent, de
ambtenaar ziet die premie door
zijn baas (de overheid) betaald.
Hier is een kleine duik in de histo
rie nodig. De Algemene Ouder
domswet is in 1957 ingevoerd als,
het woord zegt het al, een alge
mene ouderdomsvoorziening.
Voor die bodem in de pensioen
voorziening moest iedereen pre
mie gaan betalen, dus zowel de
particuliere werknemer als de
ambtenaar. Die laatste had ech
ter al een goeie pensioenrege
ling. Toch moest ook hij voor de
aow premie gaan betalen. Om te
voorkomen dat de ambtenaar na
zijn 65ste meer geld zou gaan
ontvangen door de samentelling
van pensioen- en aow-uitkering
is toen besloten dat de aow-pre-
mie voor 80 procent in het amb
tenarensalaris ingebouwd zou
worden. Daar heeft hij toen wel
een stuk van zijn salaris voor in
geleverd. Jaren later is die pre
mie volledig ingebouwd.
Nog steeds is de pensioenvoorzie
ning voor ambtenaren circa 20
procent gunstiger dan in het be
drijfsleven. De vertekening is dat
de ambtenaar voor dat inderdaad
fraaie verworven recht, zelf heeft
betaald. Welke werknemer zou
zich willoos zijn verworven rech
ten laten afpakken?
De enige oplossing voor de salaris-
problemen van de ambtenaren is
te vinden in een pakketvergelij
king. Daaraan wordt al enige ja
ren driftig gewerkt, maar tot nu
toe zonder succes. In een eerlijke
pakketvergelijking moet niet al
leen worden gekeken naar sala
rissen, maar zal vooral moeten
worden gekeken naar functiever
gelijking. Voorts moeten mee
spelen de bijkomende belonin
gen, de onkostenvergoedingen,
de promotiemogelijkheden, de
totale werkomstandigheden. Wat
hier allemaal om de hoek komt
kijken blijkt helaas een niet te
nemen veste. Vele deskundigen
hebben zich erin vastgebeten, en
even zovele malen hebben zy
zich er in verslikt.
Pakketvergelij king
Op 7 juli van dit jaar heeft minister
Rietkerk een Commissie Pakket
vergelijking geinstalleerd onder
voorzitterschap van prof. Wei-
tenberg, de adjunct-directeur
van het Centraal Planbureau. De
werkgevers weigeren aan die
commissie mee te werken en
hebben er geen vertegenwoordi
gers voor geleverd. Zij vrezen dat
een stroomlijning van de betalin
gen in de overheidssector met
die in de particuliere sector
slechts tot een verstarring van de
beloningsstructuur kan leiden.
Voor de grootste ambtenaren-
centrale, de ACOP (waarin opge
nomen de AbvaKabo), was het
wegblijven van de werkgevers
reden om ook niet aan het onder
zoek mee te doen.
Een eerlijke vergelijking is alleen
mogelijk wanneer alles boven ta
fel komt. Dus zowel de auto van
de zaak, de telefoonvergoeding,
als de laatste cent van represen
tatievergoedingen. Het lijkt een
illusie dat dit zal lukken. Voor
uitlopend hierop gaat de werkge
ver van de ambtenaren, de minis
ter van binnenlandse zaken, door
met extra kortingen op hun sala-
risen. Zy zijn hiertegen in op
stand gekomen, niet omdat ze de
zwakste groep in onze samenle
ving zouden zijn, maar omdat zij
zich als ambtenaar toch ook ge
wone werknemers, voelen, voor
wie de maat eens vol is.
Het verschil is dat een werknemer
in het bedrijfsleven in een cao
conflict zijn baas kan treffen als
hij naar het stakingswapen
grijpt. De ambtenaar kan zijn
werkgever slechts via een om
weg treffen, namelijk ten koste
van veel ongerief voor zijn mede
burgers. Of dat gerechtvaardigd
is moet iedereen zelf maar beoor
delen. De publieke reacties op de
acties zijn voor de ambtenaren
weinig hoopgevend.
door
C. Wagenaar
Het koersbelcop op de Amster
damse effectenbeurs viel deze
week mee. Er was, gezien de
onoverzichtelijke situatie van
stakingen en acties, begrijpelij
kerwijs de nodige terughou
dendheid bij het grote publiek
en nog meer in het buitenland.
Maar na drie dagen handel
hadden de meeste beursgroe-
pen op hun index niet meer
dan een halve punt verloren en
dat was eigenlijk te verwaarlo
zen. Alleen de banken moesten
tijdelijk meer inleveren en
stonden in de eerste helft van
de week 4 punten af. Donder
dag herstelde de beurs zich
evenwel krachtig en werden al
le indexverliezen weggewerkt.
De aanvankelijke terughoudend
heid in Amsterdam werd ook
in de hand gewerkt door de
blijvende aarzeling in Wall
Street. De week daar zette iets
lager in, maar woensdag trad
er een krachtig herstel op met
een sprong van 17 punten. De
handel bleef echter matig, zo- -
dat ook daar het publiek er de
voorkeur aan gaf de kat uit de
boom te kijken. Binnenslands
was er het probleem van de
grote behoefte aan nieuwe
middelen ter financiering van
de enorme overheidsuitgaven.
Voor Amsterdam blijft de inter
pretatie van de ambtenarenac-
ties en stakingen een moeilijk
probleem. De klaagzangen
vanuit het bedrijfsleven over
oplopende schade nemen toe,
maar ook door het beroep op
de stakingskassen van vak
bondszijde zijn al toespelingen
gemaakt op waarschijnlijke
beursverkopen om geld voor
uitkeringen vrij te maken. Dit
zou een zekere druk kunnen
betekenen, maar voorlopig
blijven de stakingsuitkeringen
nog beperkt. Doordat naar alle
waarschijnlijkheid allereerst
obligaties voor liquidatie in
aanmerking zullen komen, zet
te de obligatiemarkt hier te
lande de week vrij flauw in,
maar gaandeweg trad een her
stel op.
Na drie dagen handel was de
obligatie-index boven het ni
veau van eind vorige week uit
gestegen, zodat ook hier van
een meevallende ontwikkeling
sprake was. Wel viel het op dat
buitenlandse belangstelling
zeer gering bleef. Dat was in
feite ook het geval voor de aan
delenmarkt. Daar was het bui
tenland zelfs eerder aan de
markt, maar doordat de beurs
zich thans vlak voor de winst-
publikatie over het derde
kwartaal van de grote concerns
bevindt, neemt ook de specula
tie daarop toe. En hoe verschil
lend dat nog kan uitpakken,
bewees deze week het afwij
kende koersbeloop voor aan
delen Koninklijke Petroleum
en Philips.
Gunstige verwachtingen voor de
oliecijfers deden hier de koers
in sneltreinvaart oplopen van
f 130 tot f 137,50. Toen bekend
werd dat de Koninklijke Shell
over het derde kwartaal en de
eerste negen maanden van het
jaar 43 procent meer had ver
diend, trad aanvankelijk wel
enige winstneming op. maar
ons hoofdfonds ter beurze
hield er toch een fikse koers
winst aan over.
Geheel anders verging het Phi
lips, die door tegenvallende
marktontwikkeling voor vi
deorecorders in Europa bij de
Europese Commissie in Brus
sel verlenging heeft aange
vraagd van de hogere import
tarieven voor de Japanse con
currentie. Onmiddellijk gingen
geruchten de ronde doen dat
het Eindhovense wereldcon
cern problemen zou hebben
met zijn videorecorders en tot
grote extra afschrijvingen over
het derde kwartaal zou zijn ge
dwongen. Zoals vaak by loze
geruchten het geval is, zwol
toen het totale bedrag aan tot
ruim 1 miljard gulden, maar
Philips maakte aan die onge
breidelde fantasie met een ca
tegorische ontkenning een ein
de.
Hoewel het kwaad reeds ge
schied was en de koers van
f 43,50 op f 40 was ingezakt,
trad nadien een flink herstel
op. Dat was ook het geval voor
vele andere aandelen door de
positieve reactie donderdag op
het koersherstel in Wall Street.
Vele aanvankelijke verliezen
konden hierdoor worden weg
gewerkt. Akzo liep op goede
verwachtingen van het derde
kwartaal zelfs een kleine vijftal
guldens op en KLM kon. door
het fraaie resultaat in het zo
merkwartaal, nog een tiental
guldens stijgen. Vooral de uit
gevers blonken uit door een
scherp herstel, met eveneens
winsten van vyf tot tien gul
den.
Ballast-Nedam verloor echter
rond vijf gulden op een tegen
vallend resultaat en Crédit
Lyonnais zakte naar nieuwe
dieptepunten weg, hoewel ook
hier nadien ook enig herstel in
trad. De Europese Optiebeurs
bleef in de afgelopen verslag
periode vry wel op het omzetni
veau van de vorige week. In to
taal werden er rond 68.000 con
tracten afgesloten, met een
daggemiddelde van 13.600, te
gen respectievelijk 66.000 en
13.200 in de voorgaande perio
de. De grootste omzet stond op
rekening van Philips. Vooral
toen woensdag de notering
wegviel, steeg het aantal call-
opties fors. Voor januari zelfs
tot meer dan 4000.
