o cazsar::
Urigami: Japanse
papiervouwkunst
voor hele kunst
pact mnp is
jouwzoon
Broccoli, groentje
onder de groenten
Hardhouten Vlonder'-tegels
5
ZATERDAG 12 NOVEMBER 1983
PAGINA 17
ten tellen we tegenwoordig
toch al in kassen. Vrijwel het
hele jaar door is er daarom aan-
Hoewel wij Nederlanders toch
wel de groente-eters van Euro
pa kunnen worden genoemd,
schrikken we blijkbaar toch
nog steeds terug voor zaken
die we niet van huis uit ken
nen. Wij onderscheiden onze
warme maaltijden van elkaar
door de soort groente die we
eten, iets wat elders zelden
wordt vermeld. Toch zijn er in
ons land de gezinnen waar de
kreet „ha, fijn, vandaag eten
we broccoli!" weerklinkt nog
zeer zeldzaam.
Broccoli lijkt nog het meest op
bloemkool, is daar ook familie
van. Het eetbare gedeelte be
staat hoofdzakelijk uit een
groot aantal niet tot ontwikke
ling gekomen bloempjes, net
als bij die overbekende witte
bloemkool. Maar broccoli is
groen, soms lila. De groente
vormt niet zo'n grote, gesloten
kool als bloemkool, maar
meerdere kleine, los van elkaar
staande 'roosjes' aan wat lich
ter groene stengels. Hoewel de
naam aangeeft dat de groente
vooral uit Italië afkomstig is,
heeft de teelt ervan zich ook in
ons land enorm uitgebreid.
In de Chinese keuken is broccoli
geweldig geliefd. Oostelijk
Azië is dan ook de bakermat
van deze groente. Arabische
reizigers, mogelijk Marco Polo
zelf, brachten hem naar
zuidelijke Europese landen.
Vandaar stak de groente de
oceaan over, om in de Verenig
de Staten reusachtig populair
te worden. Inderdaad is het kli
maat van Noordwest-Europa
wat te ruw voor deze tere
groente, maar de meeste soor-
origami-figuren gedaan. Trou
wens, wat dacht u van een
schaakspel dat geheel volgens
origami-regels (op)gevouwen
kan worden, of - en dat is mis
schien best een leuke tip voor
straks - een kerstboom, die vol
met origami-vouwsels hangt.
In de traditionele origami heeft
elk figuur zijn betekenis of
symbolische waarde. Bij ons
zijn de vouwsels uitsluitend als
decoratie bedoeld. Ze krijgen
vanzelf ergens een plekje op
het wandmeubel of in de boe
kenkast, maar u kunt er ook
iets speciaals van maken: een
diorama, wanddecoratie of
schilderij van meerdere figu
ren in een totaalcompositie (de
papegaaien zijn daar een een
voudig voorbeeld van), een
poppenkast of poppendorp
voor de kinderen, enzovoort.
Cursussen
Zoals dat voor alles geldt, moet
ook origami geleerd worden.
Hier en daar worden in Neder
land cursussen gegeven, maar
de meest aangewezen manier
lijkt voorlopig nog het 'zelfstu-
deren' met behulp van boek
jes, hoewel u die soms met een
lantaarntje moet zoeken. Voor
titels en andere informatie
kunt u terecht bij de BNOS, of
te wel de Belgisch Nederland
se Origami Sociëteit. Deze
werd zo'n drie jaar geleden in
navolging van andere Europe
se landen in België opgericht.
Sinds januari 1982 is er ook een
Nederlandse afdeling. Naast
het uitgeven van een speciaal
Origami, ofwel Japanse vouw-
kunst, verovert langzaam maar
zeker Nederland. Deze vrije
tijdsbesteding kost heel wei
nig, je hebt er geen speciaal ge
reedschap voor nodig en een
klein hoekje van de tafel is vol
doende als 'werkplaats'. Bo
vendien is het een kunst-ige
techniek, waarin zowel jong als
oud zijn fantasie helemaal kan
uitleven.
Vroeger hebben we allemaal wei
eens origami beoefend: het pa
pieren vliegtuigje, het molen
tje, hoedje of peper-en-zoutvat
- het is allemaal origami. Toch
vormen die 'Nederlandse' pa-
piervouwsels nog geen dui
zendste deel van alles wat er
gevouwen kan worden. Wie
denkt dat papiervouwen een
kinderlijke aangelegenheid is,
vergist zich. Juist voor volwas
senen is het een fijne en ont
spannende 'sport', terwijl het
voor zieken, bejaarden of ge
handicapten een zinvolle en
vreugdevolle tijdsbesteding
kan zijn. Creatieve talenten
(die eigenlijk elk mens in zich
heeft) komen door origami tot
ontwikkeling. De 'vouwer'
krijgt oog voor verhoudingen,
vormgeving, compositie,
kleurgebruik en ruimtelijk in
zicht. Niet voor niets is origami
in Japan een 'vak' op school.
Geduld
Een klein beetje geduld en
nauwkeurigheid zijn voldoen
de om deze vouwkunst te le
ren. En papier natuurlijk; als
het even kan het echte, Japan
se origamipapier, dat niet al
leen in prachtige kleurschake-
i ringen wordt geleverd, maar
tevens een aantal noodzakelij
ke eigenschappen heeft: sterk,
soepel en lichtecht. Alleen met
dit papier lukt het om ook de
wat meer ingewikkelde model
len met goed resultaat te vou-
Wat kan er zoal gevouwen wor
den? Wel, bijna niets is onmo
gelijk: mobiles (foto), bloem-
stukjes, collages, corsages, die- -
ren, meetkundige figuren,
maskers, vogels (foto), mini-
meubilair, noem maar op. Een
heel apart toepassingsgebied is
het maken of versieren van
wens- of feestkaarten, maar
ook het verfraaien van een in
gepakt cadeautje wordt met_
De smaak van broccoli is veel
subtieler en genuanceerder
dan die van gewone, witte
bloemkool. In elk geval is van
een uitgesproken kool-achtig
smaakje geen sprake. Het is
een delicate groente, die we
dan ook niet moeten verbergen
onder een of ander dik en me
lig sausje. Het is veel smakelij
ker, en ook eerlijker, om deze
groente zo naturel mogelijk op
te dienen. Met een klontje bo
ter er doorheen geschud, met
een licht zurig sausje, eventu
eel bestrooid met wat geraspte
kaas.
Broccoli is nu typisch weer zo'n
groente die maar heel kort ge
kookt moet worden. Bloem
kool kookte men vroeger gaar
in een half uur of meer. tegen
woordig vinden we tien a vijf
tien minuten voldoende. Voor
broccoli echter kan die kook
tijd zelfs nog worden gehal
veerd: vijf acht minuten is de
juiste tijd. De ook heel smake
lijke stengels moeten iets lan
ger. Daarom is het verstandig
die eerst, in stukjes van zo'n
vier centimeter gesneden, op
te zetten in een bodempje ko
kend water met wat zout. Dan
twee minuten later de roosjes
erbij doen. Na vijf minuten
met een vork even prikken om
de gaarheid te controleren.
Beetgaar, zo dat we er nog net
even in moeten bijten met onze
tanden, dat is het lekkerst. „Al
dente" zegt de Italiaan, en zo
hoort het ook.
De prachtige kleur is een lust
Broccoli heeft een minder groot
bloemscherm dan bloemkool.
(Tekenlnf GPD)
voor het oog. Combineer broc
coli daarom met andere zaken
tot een fraai eetbaar schilderij
tje. Groen en wit: broccoli met
bloemkoolroosjes. Groen en
roze: broccoli met ham. Groen
met oranje: in een salade van
broccoli met sinaasappel. Wat
smaak betreft is de groente in
combinatie met garnalen, ge
pocheerde visfilet, maar ook
wel met varkensvlees, onover
trefbaar.
Mobiles vouwen is een van de mogelijkheden van origami, maar ook
kerstboomversiering kan door middel van dit vouwwerk worden ge
maakt. (Foto GPD)
origamitijdschrift houdt de ge vellen met informatie erop
BNOS zich bezig met het im- (o.a. een uitgebreide boeken-
porteren van het originele pa- lijst) krijgt u een tiental vouw-
pier en allerlei boeken voor be- blaadjes met vouwvoorbeel-
ginners, gevorderden en 'ge- den, zodat u onmiddellijk aan
wieksten', het geven van lezin- de slag kunt. U krijgt het pak-
gen, demonstraties en cursus- ket thuis wanneer u in een ge-
sen. Voor iemand, die zich sloten brief f2,50 aan postze-
eerst eens voorzichtig wil gels stuurt naar Ori-Service,
oriënteren, voordat hij of zij postbus 35, 9989 ZG Warffum.
zich in het origami-avontuur Wilt u directe informatie, bel
'stort', bestaat de mogelijkheid dan naar Ori-Service, telefoon
voor het aanvragen van een in- 05950-3243 en vraag naar me-
formatiepakket. Naast de nodi- vrouw E. Tiggelaar.
verwarmer
Met de winter in aantocht: een
nieuwe elektrisch verwar
mingselement houdt bij vorst
een 'wak' in het vijveropper
vlak. Er komt wel een ijslaag
op, maar rond de dompelaar
van dit apparaat blijft een
opening. Plezierig voor de
overwinterende vissen, voor
al als u na het dichtvriezen
via het wak voldoende water
uitschept om een luchtlaagje
tussen water en ijs te maken.
De ijskorst kan dan ook niet
dikker worden. Dit apparaat
kost 54 gulden, ook in tuin
centra verkrijgbaar. Informa
tie Tuin en Park, Den Haag,
070-614271.
betaalbaar. De tegels zijn 40 -
x 40 cm groot en hebben een
oppervlak van vier stroken,
met smalle openingen ertus
sen. Het oppervlak is voorzien
van een fijn groevenprofiel,
waardoor het ook onder natte
omstandigheden beveiliging
tegen slippen geeft. De tegels
liggen vrij van de vloer, dank
zij de onderconstructie, even
eens van azobé.
Bij hevige regen blijft een met de
tegels belegd terras of balkon
droog beloopbaar, ook als de
afvoer al het water niet zo snel
kan verwerken. Een plezierig
aspect van een houten terras-
of balkonvloer is ook dat hij
met blote voeten prettig
begaanbaar is, in tegenstelling
tot bijvoorbeeld grindtegels.
De houten tegels kunnen los ge
legd worden; ze houden elkaar
in verband. Zo nodig kunnen
ze een keer weggehaald wor
den om vuil te verwijderen. Ze
zijn verkrijgbaar in tuincentra
en kosten iets minder dan een
tientje,per stuk. Informatie
070-614271.
Houten tegels met een 'ademen
de' constructie vormen een
praktisch en decoratief opper
vlak voor tuinterras en balkon.
In veel gevallen zullen ze ook
in een bijkeuken erg nuttig
kunnen zijn. Ze moeten wel
aan strenge voorwaarden vol
doen. Ze dienen bestand te zijn
tegen vocht, voldoende vrije
hoogte te hebben en veilig be
loopbaar zijn.
De nieuwe Tépé hardhouten
(azobé) tegels voldoen royaal
aan al die eisen, maar blijven
De nieuwe Tépé-tegels zijn bestand tegen vocht en veilig beloopbaar.
(Foto GPD)
Bioscoop Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: "Octopussy", vr. 19.30
uur. za. 15.45 en 19.30 uur, ma. en
woe. 20.15 uur, 12 jaar
"De wraak van de Ninja", do. 20.15
uur vr. en za. 21.30 uur, zo. 15.45
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Peter en de
vliegende autobus", za., zo. en woe.
14.00 uur, al.
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Vrijdag de 13e. in
3D", da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur,
zo. 14.15, 16.30, 19.00 en 21.15 uur,
16 jr.
LIDO 1 (124130): "Porky 2", da. 14.30,
19.00 en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur,
LIDO 2: "The Osterman weekend",
da. 14.30.19.00 en 21.15 uur, zo. ook
16.45. 16 ir.
Bioscopen
DEZE JONGEN HEEFT VAAK GOEl£ 1
ideetjes,wmrdoof IKAA'N v/deo-speu'
KAN VEFSÊ-TBREN DAAROM 3ETAAL IK HEMi
EEN FORS SALARIS. i
Bioscopen Alphen
(voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1: "The meaning of life", da.
18.45 en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Intieme pornore
laties", za. 24.00 uur, 18 jaar.
EURO 2: "Tirolers weten van hete
wanten", da. 19.00 en 21.15 uur, za..
zo. en woe. ook 14.00 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "De bloedhete
verleidster", za. 24.00 uur, 18 jr
EURO 3: "Twee stoere truckers op de
snelweg", da. (beh. ma), 18.45 en
21.00 uur, za, zo en wo. ook 13.45
uur. 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Twee stoere truc
kers...", za. 24.00 uur. 18 jr.
EURO 4: "Vrijdag de 13e in 3D", da.
18.45 en 21.00 uur. za.. zo. en woe.
ook 14.00 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Vrijdag de 13e in
3D", za. 24.00 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "De fluit en de zes
smurfen", za, zo en wo 13.45 uur
fyoopu/r;pampa /I
<OP OP SS /£FS\
V /v/£UMS A
Bioscopen Katwijk
(voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Hel achter tralies", do. en
woe. 14.45 en 20.00 uur. vr., za. en
zo. 14.45 uur, 19.00 en 21.15 uur. ma.
en di. 20.00 uur, 16 jr.
CITY 2: "Vrijdag de 13e, in 3D", zelf
de tijden als City 1, 16 jr.
CITY 3: "Brandende Liefde", zelfde
tijden als City 1, al.
CITY 4: "Game of death", do. 14.45 en
20.00 uur, vr. 14.45, 19.00 en 21.15
uur. za. 19.00 en 21.15. 16 jr.
CITY 4: "Blazing", za. 19.00 uur, zo.
14.45, ma., di. en woe. 20.00 uur, al.
Kindermatinee: "101 Dalmatiërs", za.,
woe. 14.45 uur, al.
LIDO 3: "Illusionist", da. 14.30, 19.00
en 21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, 12
TD/E
SCHROK Z/CH AA/d
VAN DE SCH'ET-Fl -
G>UREM D/E ER U'T
KWAMEA/Ü
STUDIO (133210): "Fanny en Alexan
der", da. 20.00 uur, 16 jaar.
Kindermatinee: "Tekenfilmparade",
za, zo en wo. 14.30 uur, al.
TRIANON (123875): "De duisternis",
da. 14.30. 19.00 en 21.15 uur, zo.
14.15, 16.30. 19.00 en 21.15 uur.
REX (125414): "Meisjes voor het bete
re werk", da. 14.30, 19.00 en 21.15
uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Hoe beter, hoe
heter", vr. en za. 23.30 uur, 18 jaar.
f WO PROTESTEREN
TEGEN DE RE6EN
VAN AFGELOPEN
X VOORJAAR
Leiden
Openbare Bibliotheek - Nieuwstraat
4, tentoonstelling over 'Tolkien', tl
m 21/11. openingstijden biblio-
tentoonstelling 'Boeken over peu
ters', t/m 30/11', openingstijden bi
bliotheek.
Museum Boerhaave - Steenstraat la,
'Potten Kijken Pillen Draaien in
de oude apotheek', t/m 27/2/'84; di
t/m za 10-17 uur, zo 13-16 uur.
Scarabee - expositie Jean Marie Mers-
mans, olieverf, portretten en land
schappen, tot eind november.
Het Leidse Beleg - Hooigracht 4a, fo
to-expositie van Luuc Stafleu, t/m
15/11; ma t/m za 9-18 uur, do 9-21
WANT DE RE6ERIN6
VOELT ZICH VOLLEDIG AAN'
SPRAKELI0K VOOR DE
PROBLEMEN VAN DE
s. LANDBOUW'
IK WIL &RAAG HOREN
t WELKE KLACHTEN U
V HEBT
Leiderdorp
Leythenrode - Jutta Reinhardt, gra
fiek, t/m 17/11; dag. 10-20 uur.
Oegstgeest
Kunstcentrum Langevoort - Lange
Voort, expositie van Mini van Iter-
son, olieverven; Vicky Bom, aqua
rellen; Alexandra, wand- en vloer
tapijten, Joop van Ulden, gebruiks-
en sierkeramiek; Joeki Simak,
bronsplastieken, Kees Schilder,
aquarellen, t/m 19/11; di t/m vr
13.30-17.30, vr 19-21 uur. za 12-17
Exposities
Galerie Denise Stephan - Bram Roth,
bronzen beelden, Sees Vlag, kleu-
renhoogdrukken en zeefdrukken, V
m 13/11; vr, za, zo van 13.30-17.30
Café Huize de Bijlen - tentoonstelling
aquarellen en tekeningen van Karei
Hermsen van hollandse zeilsche
pen, tot 1/12.
Holiday Inn - expositie van Cora van
Veen, aquarellen, t/m 1/12.
Galerie van der Nat - Rien van der
Nat, nieuwe mono-types, Willem
Kind, klein plastiek, tot 17/11; za 10-
Kapsalon Jacques van Bellen - expo
sitie van keramiek van Erna Bour-
gonjen. t/m 9/12; di t/m do 9-18 uur,
za 9-17 uur.
Voorschoten
Ambachts- en Baljuwhuis - Voor
straat 14, bloemaquarellen van Jo-
pie Müller-Limburg, t/m 24/11; ma
t/m vr 14-17 uur.
Zoeterwoude
Art galerie J.V.C. - expositie Roestvrij
staal, Brons en Keramiek van Rien
Neuteboom en Marijke Gemessy,
tot 6/12. ma t/m vr van 9-16 uur.
Een Leidse Galerie - expositie Fasso-
ni en Johfra, keramische beeldjes
van Marjan Waanders, woe, do, vr
v van 12.30-17.30 uur. za 11-17 uur.
Art-Tea House De Oude Rijn - Stille
Mare 4, tentoonstelling Bert Kien-
f jet en Jan Kölling, t/m 1 dec, di t/m
za 10-19 uur, ma 12-18 uur, zo 11-18
Warmond
Galerie de Pomp - Maria Buschman,
olieverf en tekeningen, Magda Pot-
ma, keramiek, t/m 27/11. di 19-21
uur. woe 10-12 en 14-16 uur, do, za,
zo van 14-16 uur.
Het Oude Raadhuis - Maud Muller
Massis, wandkleden, Suzanne Eek-
hardt, keramische dierenplastie-
ken, t/m 17/11; woe, do. zo 14-16
uur. za 10-16 uur, di 19-21 uur (m.i.v
1 nov di gesloten).
K06 NIÉT.
MAAG. mij Mig»?
KdN'Tf?;U(?4ÉL
UOOG OP- y
L
0ÉW JÉ Él? WAJ
G WAAG HÉT
KINP VAKlP/UN
KOM T
AA TÉÖIX"?
1 HIER ALLE-
MELOENJAM
,Stedelijk Museum De Lakenhal -
'Spitten naar Cronesteyn', archeo-
logische vondsten uit de 17e en 18e
- eeuw, t/m 20/11; di t/m za 10-17 uur.
zo 13-17 uur
Ongevallendienst
I ziekenhuizen Leiden
"Ongevallendienst elke dag Acade-
misch Ziekenhuis behalve van dins-
-dag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur
.(Diaconessenhuis) en van vrijdag
13.00 uur tot zaterdag 13.00 uur (Elisa-
beth-ziekenhuis).
Bezoekuren
«ziekenhuizen
'Diaconessenhuis - Elke dag van
16.00 tot 17.00 uur en van 18.30 tot
19.30 uur.
de kinder- en jongerenafdeling: da
gelijks van 14.00 uur tot 19.00 uur.
de afdeling intesieve zorg: uitslui
tend na overleg met het hoofd van de
.afdeling.
'Sportmedisch Advies Centrum:
Blessurespreekuur: Elisabethzieken-
'huis Leiderdorp, 's maandags van
119.30-20.30 uur.
^Bezoekuren St. Elisabeth-zieken-
Vhuis:
?7ülwassenen: dagelijks van 14.00-
Ztokenhuizen
Bezoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige patiënten
doorlopend bezoek wordt toegestaan
kan de hoofdverpleegkundige hier
voor speciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-
19.00 uur.
14.45 en van
afd. dagelijks
14.00-14.45 ui
Klasse
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot) en
van 15.00-16.00 uur en van 18.30-19.30
jA?e<eG, TJÉM
MIJN JNNÉM VÉKTÊLPÉM
W4T SJOOG f=f?4r-5Êk) JU
HiÉl? AAU 'T JiTWALÊN W44.
6eu ik Gec*TP,TGeeK£ tnr
0(?P£G-£eRMANIÉ HIÉI?-
HÉÉW 6ÉKPMÉN:
PA4«S JIJ 0ÉMTMUN lEJ'PEWÉW AAN *T JiTPJNNÊM.
ENKÉL EN ALLÉÉN MAAG OM 66N K'NC 'N HAWPÉN
Té K(?IJ<5éN VA/IÉ l£ O At KlNP -??(?ÉÉK!
Bezoektijden kinderafdelingen
Elke dag 14 15-15.00 uur en 18 30-
19.00 uur. (Alleen voor ouders van
kinderen kan er een afwijkende tijd
afgesproken worden met de hoofd
verpleegkundige).
Kinderafdeling; dagelijks van 15.00-
18.30 uur.
Afdeling C.C U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur.
Academisch ziekenhuis
Tel. 269111
Voor alle patiënten (behalve kinde
renzijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur
Praematurenafdeling dagelijks van
l TJEVALUlr OOK
NÉT V£A£ÉW,
JJdl!
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18 30-19.30 uur. Extra
bezoek voor de hartbevyaking: 's och
tends 11.00-11.30 Uur. Extra bezoek
voor vaders op de kraamafdeling: 's
avonds 19.30-20.30 uur Kinderafde
ling 's middags 14.30-15.30 uur. 's
middags alleen voor ouders 14.30-
18 30 uur
WIN A
Copyright ©Les Editions ALBERT RENE. GOSCINNY-UDERZO 1983
