c
'De mensen zullen er
aan moeten wennen^
Gemeente verzegelt kelder lido
Slotgracht Teylingen moet geheimen nog prijsgeven
Natuur kan haar gang gaan in veel plantsoenen
VRIJDAG 11 NOVEMBER 1983
Streek
Amateur-archeoloog Hardenberg vindt nog weinig bijzonders
VOORHOUT/SASSEN-
HEIM In het najaar
van 1436 maakte Jacoba
van Beieren haar laatste
gang over de brug van
de slotgracht van de
burcht Teylingen in
Voorhout, bij Sassen-
heim. Het zal toen wel
licht net zulk weer zijn
geweest als nu: een lage
zon, die moeizaam door
de mist heen kan ko
men. Aan de horizon is
een vermoeden van de
duinen.
Er is in die afgelopen vijfenhalve
eeuw overigens wel het een en
ander veranderd. Kasteelheren
door
Thijs Jansen
kwamen en gingen en" uitein
delijk restte een trieste steen
hoop op de grens van Voor
hout en Sassenheim De ruïne
van Teylingen in het gelijkna
mige buurtschap.
De omgeving in de richting van
de kust is in al die jaren weinig
veranderd. Vooral in het najaar
als de mist de silhouetten in de
omgeving doet vervagen:
Noordwijk, Rijnsburg, Leiden
en Valkenburg waren toen al
aanzienlijke plaatsen.
Wellicht stonden er vroeger meer
bomen en de spaarzame hui
zen ten westen van de ruïne
waren er natuurlijk nog niet,
maar Jacoba van Beieren zal
ongeveer hetzelfde beeld voor
ogen hebben gehad als ama
teur-archeoloog J.D.F. Har
denberg als deze aan het eind
van de middag na graafwerk
zaamheden rond het slot de
Teylingerlaan opdraait en naar
zijn huis in Sassenheim rijdt.
Hardenberg is de laatste zeven
dagen druk op zoek naar over
blijfselen van één van de oud
ste ronde waterburchten in Ne
derland. Hij draait met een
Amateur-archeoloog J.D.F. Hardenberg links op de foto Nog geen schokkende vondsten"
schop ieder kluitje aarde nog
eens om dat een graafmachine
uit de vroegere slotgracht
haalt.
J acobakannetj es
"Tot nu toe zijn er geen schok
kende zaken naar boven geko
men", zegt Hardenberg, die te
vens voor de WD in de ge
meenteraad van Sassenheim
zit. "Wat scherven van zoge
naamde Jacobakannetjes, die
overigens niets met Jacoba
van Beieren te maken hebben
gehad. Deze kannetjes werden
al lang voordat zij werd gebo
ren gebruikt".
Het is vandaag een week geleden
dat het Sassenheimse aanne
mersbedrijf Van Breda begon
met de voorbereidende werk
zaamheden om de slotgracht
opnieuw te graven. "Het is
daarvoor op dit moment het
mooiste weer van de wereld",
zegt Hardenberg. "We zijn be
gonnen met het blootleggen
van de fundering van de wal
kant van de slotgracht. Daar
zijn wij nu bijna mee klaar".
Dat graven heeft aangetoond dat
de tekeningen van onze voor
ouders niet altijd even precies
zijn. Op een plattegrond uit het
begin van de negentiende
eeuw is een slotgracht gete
kend die voor de ingang van de
vesting vrij recht loopt. "Dat is
in werkelijkheid niet het geval.
Er zit halverwege, aan de west
kant, een knik in de walmuur
en de muur is ook ronder dan
werd getekend", aldus Har
denberg.
De slotgracht zal tijdens de bouw
van Teylingen heel wat makke
lijker tot stand zijn gekomen
dan nu het geval is. Toen wer
den waarschijnlijk een paar
boeren van het land geplukt.
die een schop in hun handen
kregen gedrukt: "En nu gra
ven", was het commando.
Tien
Vandaag de dag komt er heel wat
meer voor kijken om een tech
nisch toch wel eenvoudige
klus te klaren. Minstens tien
instanties bemoeien zich met
de gedeeltelijk dichtgegooide
slotgracht. Ze moesten natuur
lijk allemaal hun zegje doen
voordat aannemer Van Breda
het groene licht kreeg om te
graven.
De belangrijkse instantie is wel
de Rijksgebouwendienst, zo
wel de afdelingen in Leiden,
Den Haag en Voorburg, die de
kosten van het karwei, ruim
170.000 gulden, voor zijn reke
ning neemt. Daarnaast moest
er ook worden gesproken met
Monumentenzorg in Zeist, het
Hoogheemraadschap in Rijn
land, de Rijksdienst voor het
Oudheidkundig Bodemonder
zoek in Amersfoort, de aanne
mer Van Breda, de Stichting
'slot Teylingen', de Landmeet
kundige Dienst en tenslotte de
afdeling Rijnstreek van de Ar
cheologische Werkgemeen
schap Nederland.
Het initiatief om de gracht op
nieuw uit te graven is van de
Stichting 'slot Teylingen'. Har
denberg is van vice-voörzitter
van die stichting. Doel van de
stichting is onder de ruïne
meer onder de aandacht van
het publiek te brengen. "En
het oude te doen herleven",
vult Hardenberg aan.
"Eén van de doelstellingen is
voorts het opnieuw graven van
de slotgracht". Dat is op zich
een eenvoudige klus, maar
naast de gesprekken die de
tien genoemde instanties met
elkaar voerden, moest de
grond waar het om gaat wor
den gekocht
"De stichting heeft dat gedaan,
maar moest daarbij aan het rijk
de toezegging doen dat deze de
grond waar de gracht wordt
uitgegraven voor één gulden
kan overnemen". Volgens Har
denberg vindt de overdracht
Onvindbaar
Hoe breed de slotgracht moet
worden hangt volgens Harden
berg af van de plaats van de
fundering van de walkant die
moet worden opgegraven. In
grote lijnen staat die walkant
nu vast, maar het laatste (zuid
westelijke) gedeelte is volgens
de amateur-archeoloog nog on
vindbaar. "Dat is heel gek. Het
hield ineens op".
De eigenlijke slotgracht wordt
op dit moment nog niet uitge
graven. Maar bij het blootleg
gen van de funderingen van de
walkanten zijn al aardig wat
scherven gevonden. Onder
meer van Spaanse wijnflessen
uit, vermoedelijk, de zestiende
eeuw. "Ook is er op de plaats
waar vroeger de brug liep een
grote schaal gevonden. In
stukken natuurlijk", zegt Har
denberg. "En de schaal is he
laas niet compleet".
Hardenberg verwacht dat als
wordt begonnen met het uit
graven van de oude gracht het
zoekwerk pas echt interessant
wordt. "Hoewel ik niet denk
dat er schokkende zaken bo
ven water zullen komen. Wel
licht wat munten en uiteraard
scherven van geglazuurd aar
dewerk, maar dat kom je over
al tegen".
Begin volgende week zal worden
begonnen met het schoonspui
ten van.de blootgelegde funde
ringen. Daarna zal aannemer
Van Breda de funderingen op
metselen tot boven het maai
veld. "Pas dan zal worden be
gonnen met het eigenlijke
werk, het uitgraven van de
slotgracht".
De spullen die daarbij zullen
worden gevonden gaan naar de
afdeling Rijnstreek van de Ar
cheologische Werkgemeen
schap Nederland. "Deze club
maakt de vondsten schoon en
zal deze waar mogelijk restau
reren. Het is de bedoeling dat
de stichting 'slot Teylingen'
een tentoonstelling over deze
opgravingen zal houden".
ALPHEN AAN DEN RIJN -
"Langs de Zegerbaan zijn veel
braamstruiken geplant. Je kunt
nu bramen plukken in Alphen.
Dat is toch verschrikkelijk
mooi? De plantsoenen zien er
soms wat minder netjes uit en er
zijn mensen die daar moeite mee
hebben. Maar ze zullen er toch
aan moeten wennen".
"We hadden veel kijkgroen. Nu is
het meer gebruiksgroen. Vroeger
hadden we mooie rhododendro-
n— en azaleavakken. Als de
jeugd er in viel of er een bal in
schoot ging het dood. We hebben
nu heel ander materiaal nodig,
ruig en snel groeiend".
Met het enthousiasme dat hem ei
gen is, voert G.J. du Bois, chef
van de afdeling groen en recrea
tieve voorzieningen van de
dienst Openbare Werken het
woord. Hij benadrukt de zonnige
zijde van het terugschroeven van
het onderhoudsniveau van het
gemeentelijk groen. De natuur
kan nu veel meer dan voorheen
haar gang gaan. En de jeugd kan
weer ravotten, ongehinderd door
prikkeldraad en al te veel op or
delijke en nette plantsoenen ge
stelde ambtenaren.
"Vroeger moest een plantsoen er
netjes uitzien. Het was meer om
naar te kijken dan om te gebrui
ken. Maar dat onderhoudsniveau
is niet meer te betalen. Het ge
volg is minder onderhoud. De
vraag is hoever we kunnen door
gaan daarmee zonder dat de be
groeiing al te veel schade op
loopt".
Uit de nood tot bezuiniging gebo
ren maar ook uit de behoefte aan
milieuvriendelijker onderhoud
zijn bij Openbare Werken initia
tieven ontstaan tot hergebruik
van snoeihout, beperking van
het gebruik van insekten- en on-
kruidverdelgingsmiddelen en
toepassing van snelgroeiende
planten als bodembedekking.
Hierdoor krijgt onkruid geen
kans.
Paddestoelen
"Snoeihout werd vroeger vernie
tigd. Nu sparen we het op of
spuiten het direct weer in de
grond. We gebruiken het ook om
de grond af te dekken zodat de
begroeiing eronder nauwelijks
zuurstof krijgt", meldt Du Bois.
Gebieden waar snoeihout en
schors worden gebruikt om de
grond af te dekken zijn onder
meer achter de Assumburg, in
het sportpark De Bijlen en in Ze-
gersloot. Het hout is een goede
voedingsbodem voor paddestoe
len. Vooral in de herfst treft men
tal van soorten aan.
Het 'hergebruik' van boomblade
ren is ook verbeterd. Vroeger
werden de bladeren, tegen aan
zienlijke kosten afgevoerd naar
de composthoop. Nu harken de
ambtenaren het tussen de hees
ters en bomen, goedkopere en
meer natuurlijke mest is nauwe
lijks denkbaar.
"We zijn ook bezig met snelle bo-
demafdekkers als onderbegroei-
ing", gaat Du Bois verder. "De
eerste experimenten zijn al zes,
zeven jaar geleden begonnen. Di
rect na het inplanten van een.
plantsoen zaaiden we witte kla
ver in. Zo'n plantsoen loopt dan
twee jaar vertraging op in de
groei omdat de klaver veel zuur
stof aan de grond onttrekt".
"We doen nu ook wel alleen de ran
den van een plantsoen met witte
klaver dat is leuk voor de bijtjes
en de kinderen. In Zegersloot
hebben we vrij veel met witte
klaver gewerkt. Het is nu alleen
veelal verdwenen omdat de an
dere beplanting uitschiet".
Klimop
"We gebruiken ook klimop en wil
de of bonte dovenetel. Het eerste
jaar heeft het wat begeleiding no
dig. De resultaten zijn echter wel
zodanig dat ik verwacht dat we
overeen paar jaar bijna geen che
mische bestrijdingsmiddelen
meer nodig hebben. Een proef
met rode klaver is mislukt omdat
het te hoog werd. Het verstikte
de beplanting".
"De grootste problemen doen zich
voor in de eerste twee jaar nadat
een plantsoen is aangeplant. In
Zegersloot hebben we veel ge
bieden de eerste twee jaar met de
spuit behandeld. Maar daarna
dan ook nooit meer. Het is niet
helemaal onderhoudsvrij want
soms moeten we het onkruid er
uit maaien. Anders kan het de
beplanting verstikken. Het blijft
een moeilijke materie. Het ene
jaar wordt er weer iets nieuws
ontdekt dat het helemaal is, maar
na twee jaar hoor je er soms al
niets meer van".
In het plantsoen aan de Houtzwam
is duidelijk zichtbaar hoe goed
klimop als bodembedekker
dienst doet. Hier groeit ook
hondsdraf als bodembedekking,
een initiatief van Moeder Natuur
zelf. Dit plantje wordt niet be
streden want het verdwijnt van
zelf. Ook op de hoeken van de
Burgemeester Bruins Slotsingel,
op de moeilijk te onderhouden
stukken tussen weg en fietspad,
is klimop veelvuldig toegepast,
en met succes.
Hoe de bonte dovenetel, vroeger
als onkruid beschouwd, nu als
reguliere plant, zijn voormalige
soortgenoten bestrijdt is te zien
aan de Doornenburg. Het plantje
woekert flink door, maar de toe
passing ervan is dan ook nog ex
perimenteel.
Roodgloeiend
Ondanks de veelbelovende resulta
ten die de dienst Openbare
Werken soms boekt denkt Du
Bois niet dat de hoveniers hele
maal zonder bestrijdingsmidde
len kunnen. "De' afgelopen vijf
jaar is het aantal gebruikte mid
delen teruggebracht van 30 a 35
tot 8. We kijken wel of we nog
verder terug kunnen met het
spuiten. De hoveniers willen wel
maar ik denk niet dat we de spuit
aan de kant kunnen zetten".
"Onkruidbestrijdingsmiddelen
spuiten we maar één keer per
jaar, in het voorjaar. Met insecti
ciden spuiten we niet meer. Of
de telefoon moet roodgloeiend
staan. En als we het doen, dan
doen we het eerst met schoon
water. Een hele verbetering met
vroeger toen tegen elke luis werd
gespoten".
"We behandelen nog maar tien
procent met de spuit. Er zijn
stukken bosplantsoen waar we
G.J. du Bois op de hurken bij de klimopbegroeiing aan de Doornenburg. De snel voortwoekerende klimop
voorkomt op natuurlijke wijze dat ander onkruid de kans krijgt. (Foto wui Dijkman»
helemaal niet meer spuiten, zoals
de oudere plantsoenen. Daar
hebben we bijna geen proble
men met onkruid. We schoffelen
alleen de rand. Niemand kijkt er
binnenin. Het groeit dicht zodat
er geen onkruid meer groeit. Het
ziet er niet helemaal strak en
netjes uit, maar er nestelen wel
muizen en vogels. En de brand
netels, distels en bramen houden
de jeugd wel uit dit groen".
"In de plantsoenen wordt nu ook
meer met inlandse planten ge
werkt, planten die je er vroeger
nauwelijks tegenkwam. Vinger
hoedskruid en verbascum wer
den vroeger weggeschoffeld.
Distels werden vroeger bestre
den. We hebben nu ook veel bo
tanische rozen, wilde rozen. Nu
laten we ze staan. Dat is goed
voedsel voor putters en talingen.
Ik heb ook nog nooit zoveel put
ters en talingen in Alphen ge-
In verbrandingstechnieken ter be
strijding van het onkruid, met in
frarode straling, ziet Du Bois nog
niet veel heil. "Er is serieus naar
gekeken. Ik denk dat het voor
bestrating best toepasbaar is,
maar de techniek staat nog te
veel in de kinderschoenen. Maar
dat wil niet zeggen dat we het
niet in de experimenten zullen
betrekken".
Prikkeldraad
Een ander onderdeel van dit veran
derende beeld is het voorschrift
dat de ongeveer vijftig groen-
ambtenaren van Openbare
Werken geen prikkeldraadaf
scheidingen mogen aanbrengen.
Du Bois: "Als de jeugd ergens
een doorgang vindt en er veel ge
bruik van maakt dan leggen we
er boomschors overheen. We
slaan geen prikkeldraad meer".
Dit voorkomt bovendien dat de
jeugd elders in het groen nog
meer paadjes 'aanlegt'.
Van de bevolking zegt Du Bois
'tientallen vragen' te krijgen van
mensen die zelf het openbaar
groen willen onderhouden. "Dat
vraagt ontzettend veel begelei
ding. Nu kan dat niet. Misschien
lukt het over vijf jaar wel". Wat
de samenwerking met meer des
kundige vrijwilligers betreft is
de Alphense dienst al een eind
op streek. Met mensen van het
Instituut voor Natuurbescher
mingseducatie is een goede sa
menwerking opgebouwd. "In
overleg met ons knotten zij de
wilgen en onderhouden de boc-
rengeriefhoutbosjes. En dat gaat
fantastisch", besluit Du Bois.
NOORDWIJK - De ge
meente Noordwijk wil het
dansen in de kelder van
het Lido-theater definitief
aan banden leggen. Zater
dagmiddag om twee uur
zal desnoods met behulp
van 'de sterke arm' de toe
gangsdeur van de kelder
worden gesloten en verze
geld.
Een en ander is horeca-exploitant
en eigenaar van het Lido-theater
N. van Hese gistermiddag schrif
telijk meegedeeld in een door
burgemeester Bonnike onderte
kende brief. Ook Van Heses ad
vocaat mr. J. van der Plas is door
middel van een gemeentelijk
schrijven op de hoogte gesteld
In die brief wordt teven's gesteld
dat wanneer blijkt dat tijdens die
avond een vereniging met een
vast programma van de zalen ge
bruik wil maken de verzegeling
De gemeente heeft al enkele we
ken geleden geëist dat de zelf
standige bar-dancing zou wor
den gesloten omdat deze in strijd
is met het bestemmingsplan.
Van Hese heeft nog geprobeerd
de sluiting te voorkomen bij de
Raad van State maar deze be--
sloot maandag niet op diens ver
zoek tot schorsing van het be
sluit in te gaan.
Van Hese betitelt de brieven van
Bonnike voorlopig als 'nonsens'.
Volgens Van Hese heeft de ge
meente Noordwijk niet het recht
de kelder te sluiten omdat de
zaal die avond wordt verhuurd
aan een besloten club. Die ver
eniging - Club '83 Lido - is overi
gens pas deze week opgericht.
Gisteren is de akte bij de notaris
gepasseerd en is de vereniging
ingeschreven bij de Kamer van
Koophandel.
De besloten vereniging werd opge
richt nadat de Raad van State het
bezwaar van Van Hese tegen het
gemeentelijk besluit terzijde had
geschoven. Van Hese: "Nu bied
ik een besloten club onderdak in
het Lido. Dat mag toch". De
Noordwijker verzekert intussen
dat het Lido en ook de kelder za
terdag gewoon open zal zijn.
Gesprek
Hese, vooruitlopend op dat ge
sprek: "Ik zal hem vertellen dat
hij van zijn voornemen moet af
zien. Wat hij van plan is slaat
werkelijk nergens op. Hij pro
beert alleen het brood uit mijn
mond te stoten. Ik houd mij vol
ledig aan de regels". Wanneer de
gemeente voet bij stuk houdt zal
Van Hese een schadeclaim bij de
gemeente Noordwijk indienen.
De gemeente Noordwijk heeft zich
bij het besluit geen bar-dancing
toe te staan steeds gebaseerd op
het bestemmingsplan waarin
staat dat de exploitatie van een
zelfstandige bar-dancing in het
Lido niet kan. Dat plan zou daar
om ook geen ruimte bieden voor
bepaalde dansavonden. Van He
se houdt het besluit van de ge
meente echter op 'pesterij'. "In
het verleden is er ook altijd ge
danst in de kelder. Nu ik eige
naar ben mag het opeens niet
meer".
Duidelijk
Burgemeester Bonnike vindt de
voorgenomen sluiting van de
zelfstandige dancing in het Lido
een duidelijke zaak. "De ge
meente heeft besloten dat de
dancing dicht moet en de Raad
van State heeft Noordwijk gelijk
gegeven. Wat kunnen we dan an
ders doen?" Of de gemeente op
treedt tegen de dansavond van
Club '83 Lido, is echter voorals
nog niet duidelijk. Burgemeester
Bonnike wilde, vooruitlopend op
het gesprek van vanmiddag
daarover nog geen mededelin
gen doen.
Wel wil hij kwijt dat hij niet op de
hoogte is van het bestaan van de
vereniging. "Maar er zijn twee
mogelijkheden. Of het is inder
daad een gezelligheidsvereni
ging of het is een manier om de
sluiting te omzeilen". Als de be
sloten vereniging daadwerkelijk
een gezelligheiasvereniging is
die af en toe een dansavond orga
niseert zal de gemeente haar wei
nig in de weg leggen, zo maakt
de burgemeester duidelijk. "Dat
laten we ook toe bij andere ver
enigingen".
De gemeente Noordwijk zal echter
niet toestaan dat de exploitatie
van de zelfstandige bar-dancing
via een omweg toch wordt voort
gezet. Burgemeester Bonnike zei
gisteravond dat hij meer duide
lijkheid over een en ander pro
beert te krijgen in het gesprek
met Van Hese. Overigens hoopt
hij ook op een onderhoud met
het bestuur van Club '83 Lido.
HAARLEMMERMEER - De der
tigjarige Leidenaar F. Does is
vanmorgen om kwart voor acht
in de Haarlemmermeer met zijn
motor frontaal op een tegenlig
ger gereden en daarbij op slag
gedood.
De Leidenaar reed op de Wetering-
weg ter hoogte van de Leimui-
derbrug in de richting van
Nieuw-Vennep toen hij door nog
onbekende oorzaak op de linker
weghelft belandde.
De motor brak bij de klap in twee
stukken en raakte ook nog een
achteropkomende auto. De mo
torrijder werd weggeslingerd en
was op slag dood.
