1
KERKDIENSTEN
-e
Anderhalve eeuw gereformeerden in stad en land
;r*
Veldwachter
iii Zweeloo
was een
geestverwant
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1983
Geestelijk leven
In 1834 - precies 150 jaar geleden dus
behoorde ruim 94 procent van de
bevolking van Drenthe tot de Her
vormde Kerk.
Daarmee is de vraag of er moed voor
nodig was om zich uit gewetensnood
aan deze kerk te onttrekken eigenlijk
al beantwoord.
Voorde 'Afgescheidenen'van 1834 bete
kende het verlaten van de enige kerk
in hun woonplaats in feite een breuk
met de hele gemeenschap, vooral in
het hoofddorp. De plaatselijke over
heden lieten geen middel onbenut om
deze mensen te tergen. Ze liepen zelfs
kans, inkwartiering van soldaten te
krijgen.
Een 'oefenaar' dat waren 'diep-gelo-
vige' mannen zonder opleiding -
mocht niet voorgaan in een godsdien
stige samenkomst met méér dan
twintig personen. De vraag naar zul
ke oefenaars was in die tijd juist
groot, omdat er onvoldoende afge
scheiden predikanten waren.
Wie deze bepaling van het wetboek van
strafrecht - nog afkomstig uit de
Franse tijd - overtrad, werd in
Drenthe voor de Asser rechtbank ge
daagd. Die vonniste niet alleen de oe
fenaar maar ook ieder die de bijeen
komst had georganiseerd, plus de
man die zijn huis hiervoor beschik
baar had gesteld.
Afgescheidenen vergaderden daarom
vaak in groepen van minder dan
twintig personen. Een grotere ge
meente zoals Smilde moest wel acht
samenkomsten tegelijk houden om al
le broeders en zusters te bedienen.
Er waren ook lieden die 'het gezag'
tartten door resoluut de deur op slot
te doen als de opkomst boven de twin
tig was. Het was de veldwachter na
melijk verboden, de toegang tot een
woning te forceren. Hij moest dan
eerst de burgemeester halen. En dat
vergde nogal tijd. In bijna elke bur
gerlijke gemeente tuas maar één veld
wachter en die woonde in het hoofd
dorp. Soms had de burgemeester hele
maal geen zin om mee te gaan.
Samenkomsten in een van de buiten
dorpen leverden dus meestal geen di
rect gevaar op. In Zweeloo hadden de
afgescheidenen het geluk, dat de
veldwachter een geestverwant was.
Als dominee Hendrik de Cock, de vader
van de Afscheiding. in hoogst eigen
persoon naar de huissamenkomsten
kwam, was de ruimte altijd te klein.
Velen moesten dan buiten blijven. De
toehoorders sloegen zelfs ruiten in om
maar niets van de preek te hoeven
missen. Soms was dat geweld niet
eens nodig: tegenstanders hadden al
keien door de ramen gegooid.
Eerste deel (Drenthevan twaalfdelige serie verschenen
Zulke suggestieve verhalen -
maar niet alleen die - kan men
lezen in het eerste deel van de
twaalfdelige serie 'Anderhalve
eeuw gereformeerden in stad en
land', dat nu bij Kok in Kampen
is uitgekomen.
De synode van de Gereformeerde
Kerken in Nederland benoemde
in 1981 een commissie, die de
herdenking van 1834 (Afschei
ding, Hendrik de Cock), 1886
(Doleantie, Abraham Kuyper) en
1892 (het samengaan van afge
scheidenen en dolerenden)
moest voorbereiden. Om elke ge
dachte aan gereformeerd triom
falisme uit te sluiten, werden ook
twee vertegenwoordigers van de
Hervormde Kerk in de commis
sie gehaald, terwijl de andere
kerken van de gereformeerde ge
zindte door waarnemers zijn ver
tegenwoordigd.
Tot midden 1986 - het 'eeuwfeest'
van de Doleantie zal elk kwar
taal een deel van de gereformeer
de geschiedschrijving het licht
zien. In elke aflevering staat een
bepaalde regio centraal. Zuid-
Holland-Zuid komt in oktober
volgend jaar van de pers en Zuid-
Holland-Noord in januari 1985.
Landelijke elementen zullen in
al die regionale verhalen niet
ontbreken; aparte hoofdstukken
beschrijven het aandeel van de
provincies in het werk van de sy
nodes en hun steun aan de theo
logische opleidingen en de zen
ding.
Geen kwaad
Dominee C. Mak (Zutphen) is voor
zitter van de commissie 'Herden
kingen'.
In een 'Ten geleide' bij de Drentse
uitgave geeft hij antwoord op de
vraag of er voor de gereformeer
den van nu nog wel ruimte is om
zich zo in het verleden te verdie
pen. "Wij'hebben de handen vol
aan het heden, en aller aandacht
is toch gericht op de toekomst".
"Juist nu aan het eind van deze en
in het begin van de volgende
eeuw de hereniging van gerefor
meerden en hervormden veel
energie zal vragen, is het goed
om in de jaren tachtig ook aan
dacht te hebben voor wat de
bronnen vertellen en vast te leg
gen wat is geweest".
"Het kan geen kwaad, als gerefor
meerden lezen, wat hun voorou
ders in en na de Afscheiding en
de Doleantie hebben gedaan, be
leefd en ontvangen. Hoezeer wij
misschien die beide bewegingen
anders waarderen dan onze ou
ders en grootouders hebben ge
daan zo'n vijftig jaar geleden, ons
respect voor de moed en de of
fers van het voorgeslacht moet er
niet minder om zijn. Tegelijk
leert het verleden, dat de kerk
niet gebaat is bij ruzie en partij
schap".
Nog een reden voor ds. Mak om de
geschiedenis niet te vergeten is,
dat velen 'de weg naar de Heer
en het Koninkrijk' wellicht niet
hadden gevonden als zij niet
hadden meegedaan aan wat Af
scheiding en Doleantie in ons
land in gang hebben gezet.
De Cock
Hendrik de Cock van het Noord-
groningse Ulrum een grote rol
gespeeld.
Na 1830 werd hij de leider van een
.protestbeweging van eenvoudi
ge kerkmensen tegen de uithol
ling van het gereformeerde ka
rakter van de Hervormde Kerk.
Er werd een tuchtprocedure we
gens 'zedelijk wangedrag' tegen
hem ingesteld, die uiteindelijk
via schorsing leidde tot afzetting.
Het regionale kerkbestuur van
Middelstum achtte bewezen, dat
De Cock zijn bevoegdheden ver
te buiten was gesgaan.
Hij doopte bijvoorbeeld kinderen
uit andere gemeenten. Die ou
ders hadden ernstige bezwaren
tegen de 'liberale' prediking van
hun dominee ter plaatse. Dat was
ook het geval met Luitsen Dijk
stra uit het Drentse Bovensmil-
de. Deze liet zijn kind op 17 no
vember 1833 bij De Cock in Ul
rum dopen.
De Cock was in Drenthe niet onbe
kend. Een aantal Drenten had
hem, toen zij op de koolzaadvel
den in de omgeving van Ulrum
werkten, horen preken. Op 14
november 1834 maakten 38 lid
maten in Smilde zich van het
hervormde kerkgenootschap los.
Dijkstra werd aangesteld als 'oe
fenaar'. Vijf dagen later werd in
de schuur van Jan Lamberts Dik
de eerste 'christelijke afgeschei
den gemeente' in Drenthe een
Spoedig ontstonden ook in Assen,
Dwingeloo, Hoogeveen en Hij
ken gemeenten. Hoogeveen is
met ruim 300 lidmaten lange tijd
de grootste afgescheiden ge
meente van het land geweest.
Pas in 1840 werden de gemeenten
van Smilde en Assen door de
overheid erkend. De afgeschei
denen - ook wel 'Koksianen' ge
noemd - zouden toch niet terug
komen op hun stap, zo redeneer
de de gouverneur nuchter. Ande
re gemeenten volgden toen spoe
dig.
Oefenaars
Vaak voerden in afgescheiden
kringen plaatselijke of rondtrek
kende oefenaars het woord. Niet
iedereen was gelukkig met hun
optreden. Velen vonden, dat bij
afwezigheid van een predikant
toch wel een echte preek moest
worden gelezen.
Toen de afgescheiden synode van
1837 te Utrecht een nieuwe ker
kelijke regeling aannam en De
Cock zich daarbij aansloot, leg
den vele oefenaars teleurgesteld
hun 'ambt' neer. Ze voelden zich
door hun voorman in de steek
gelaten.
Het pas georganiseerde kerkelijke
leven leek volledig in te storten.
Tegen het eind van 1836 telde
Drenthe 13 afgescheiden ge
meenten, Groningen 32. Maar in
Drenthe had geen enkele plaats
een eigen predikant. En in Gro-
Het huis in Ruinerwold, i
door
S.J. de Groot
ningen was Hendrik de Cock de
enige. Hij verzorgde in beide pro
vincies de prediking, de doop en
het avondmaal en gaf leiding aan
het beginnende kerkelijke leven.
De vraag hoe aan meer predikan
ten te komen was dan ook zeer
dringend. Van de bestaande uni
versiteiten viel niets te verwach
ten.
studenten werden opgeleid tot herder en
Pas in 1839 keerde de rust onder de
oefenaars weer. De Cock had
hun toegezegd, hen in korte tijd
tot predikant te zullen opleiden.
Zo kreeg Drenthe nog in dat jaar
een eigen opleiding. Daarnaast
ontstond een Gelderse school. In
1854 werd in Kampen een ge
meenschappelijke theologische
school opgericht.
Doleantie
Drenthe was vóór alles een provin
cie van de Afscheiding. Slechts
in drie plaatsen ontstond tussen
1887 en 1889 een beweging, die in
navolging van dr. Abraham Kuy
per tot een doleantie-kerk leidde;
Meppel, Hoogeveen en Smilde.
Daarnaast waren er in andere
plaatsen groepen orthodoxe her
vormden, die wel met de Dolean
tie sympathiseerden maar toen
nog niet tot stichting van een ei
gen kerk kwamen. Assen is daar
van een voorbeeld.
Toen het modernisme in de Her
vormde Kerk echter terrein bleef
winnen en dit plaatselijk diep in
grijpende kwesties tot gevolg
had, met schorsingen, afzettin
gen en afscheidingen, kreeg de
Doleantie vaster voet aan de
grond. Op vele plaatsen vonden
dolerenden en oude afgescheide
nen elkaar. Er zijn nu ruim 40
gereformeerde kerken in deze
leraar.
provincie. Wat 'christelijk-gere-
formeerd' heet, zijn de nakome
lingen van die afgescheidenen
die zich rond 1892 niet lieten sa
menvoegen met de dolerenden
van Kuyper. Ze bleven liever
zichzelf.
Overduin
Het eerste deel van 'Anderhalve
eeuw gereformeerden' bevat
naast bijdragen over de zending
(Soemba), synodevergaderingen
in Drenthe (Assen 1926, spreken
de slang!), de gevolgen van de
'Vrijmaking' (Schilder) van 1944
voor de Drentse gereformeerde
kerken en het verzet tegen de
Duitsers een groot maar zeer le
zenswaardig verhaal van de be
kende dominee J. Overduin, die
van 1930 tot 1933 predikant was
in Sleen. Overduin schreef het
kort voor zijn overlijden in juni
van dit jaar.
Zijn bijdrage geeft een scherp
beeld van de sociale verhoudin
gen in de jaren dertig en van de
reactie van de kerk daarop. Die
jaren waren erg moeilijk voor de
Drentse boeren en arbeiders. De
NSB zag haar kans schoon en
kreeg er grote aanhang. "De kerk
zorgde voor barmhartigheid,
voor gerechtigheid moesten de
sociale en politieke organisaties
zorgen. Dat laatste ging gebrek
kig, deels door schuld, deels
door onmacht. De hele wereld
verkeerde in een economische
Achterdocht
In een slotartikel schrijft B. J. Aal-
bers, secretaris van de landelijke
gereformeerd-hervormde raad
'Samen op weg', over de toena
dering tussen hervormden en ge
reformeerden in deze provincie,
waar rond 1840 nog maar 72.000
mensen woonden en tweederde
van de grond bestond uit heide,
veen en water.
"De eenheid van de kerk is snel ge
schonden, maar het proces van
heelmaking duurt lang". Het
aantal kerken en gemeenten
waar volledig wordt samenge
werkt is nog maar klein. In nieu
we wijken van grotere plaatsen
doet men zoveel mogelijk samen,
evenals in gereformeerde 'bui
tengewesten', waar nooit een ei
gen zelfstandige kerk is geweest
maar wel een hervormde ge
meente bestaat. Zoals in Rolde.
Drentse gereformeerden geven
toe, dat de achterdocht jegens de
hervormde 'vrijzinnigheid' er
nog steeds in zit. Soms zijn de
bordjes verhangen. In sommige
hervormde kringen bestaat nu
een diep wantrouwen tegenover
de gereformeerde vooruitstre
vendheid in confessionele en
theologische zaken. "De meeste
gemeenten zijn in dit proces 'er
gens' onderweg", zegt Aalber$.
"Het zal nog lange tijd nodig
hebben".
Uniek
Als de volgende afleveringen van
'Anderhalve eeuw gereformeer
den' qua tekst, illustratie en
vormgeving zo worden als dit
deel over Drenthe, dan wordt de
serie, vooral door het regionale
karakter ervan, een waardevolle
aanvulling van de geschreven va
derlandse kerkgeschiedenis.
Een boeiend verhaal in een taal die
ook de eenvoudige lezer zal aan
spreken.
Nog nooit is plaatselijke en regio
nale kerkhistorie over een heel
land in één pakket zo handzaam
en systematisch bijeengebracht.
(Belangstellenden kunnen inteke
nen voor de serie via de afdeling
'Brochureverkoop' van het Dien
stencentrum van de Gereformeer
de Kerken in Leusden of via 'An
derhalve eeuw', antwoordnum
mer 18, 8260 VB Kampen. Elke
aflevering kost f 12,50. Het deel
over Drenthe bevat 52 pagina's.
De linnen verzamelband, (winkel
waarde f 17,50) krijgt men gra
tis).
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Pannekoek, mmv cantorij, 11.45 oe-
Marekerk 10 en 5 dr. Meijers;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra-
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. De Jong;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 9 ds.
Rietveld, 10.30 ds. Jansen, 5 ds. Riet-
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. De Mey;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vredeskerk 10 hr. L. Osin-
ga; jeugdkapel Bevrijdingsk. 10.30.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 d$.
Bakker.
Diakonessenhuis 10.30 ds. v. 't Hof, zat.
12 nov. 10.30 rk. dienst, H. Delemarre.
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 10 hr. Brouwer, Katwijk;
Petrak. (Surinamestr.) 10 dr. v.d.
Zwaan;
Oude Vest 10 drs. P. de Bruijn, O.geest;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. v.d.
Werff, Voorhout.
Geref. K. Vrijg. ('De Vlietschans', Apol-
lolaan 262): 10 ds. Houtman, 5 ds. De
Putter.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 10 en 5 ds.
Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.): 10.30 mevr. ds. In 't
Veld, Den Haag.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 en 6.30 ds.
Bosveld.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3):
10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 nam. hr. Schreuder.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
en di. 8 hr. Zijlstra, vr. jeugdsamenk.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. A. de
Ruiter.
Leger des Heils (Hooigr.): 10 heiligings-
samenk., 7.30 verlossingssamen
komst.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4. wo. 8.
Zevendedagadventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten): elke zat. 9.45 bij
belstudie, 10.45 predikdienst.
Christian Science (Steensch. 6): 10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.): 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (ZoeterW.singel): 10.
Church of England: 5 nam. (in oud-kath.
k. Zoeterw.singel).
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7, zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7. zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9.30 en 11
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. Klein Kranenburg, 3 gez. kinder-
dienst, ds. Stolk, Alphen.
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Bos, Gouda, 3 zie
herv. gem.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 5.30 ds.
Velema, Nunspeet.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventsk. 10 ds. De Jonge, 5 ds. Slof-
stra, Noordwijk, met gehandicapten;
Kruiskerk 10 ds. R. v. Kooten, Zeist;
Opst.kerk 10 ds. v.d. Heiden, ha, 6.30
ds. De Jonge; Nabij 10 ds. Bogers; G.
Herderkerk 10 kand. Taselaar, 6.30 ds.
Verheul; De Bron 9.30 ds. Moll, 10.15
ds. Oosthoek, 6.30 ds. Nieuwenhuis;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mulder;
Driehoorne 7 nam. ds. Oosthoek;
Oudsh.kerk 10 ds. Lapré; Sionskerk
(Planetensingel) 9.30 ds. Ouwendijk,
6.30 ds. A. Breure.
Geref. Kerk: Mar.kerk 10 ds. Stolk, 6.30
ds. Eeltink, Uithoorn; Salv.kerk 10
ds. Houtman, Arnhem, 6.30 ds. Stolk.
Zie ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg.(Rijnstroom): 9.30 ds.
Veldman, 5 ds. W. de Graaff.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 ds. De Jong, 4.30 br. Woensdregt.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30 ds.
Blom.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240): 9.30 en
4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 en 6.30
ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
62): 10 welkomstdienst, mmv 'Wings
of Light', 6.30 hr. Vork.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. v.d. Hoorn.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10
dienst, 7.30 evang.dienst.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Rk Kerk: Bonifaciusk.
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Paul, Z.meer, 6 ds. Exalto.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Droogers, Werkendam,
6.30 ds. Wieman;
Salv.kerk 10 kand. Middelkoop, Dor
drecht, 6.30 ds. Gooyer, Putten;
Bethl.kerk 10 ds. Richter, 6.30 ds. v.d.
Hoef
Geref. K. Vryg.: 9.30 ds. Meilof. 4.30
leesdienst.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
dr. Haitsma, 6.30 ds. Vlasblom;
De Stek 9.30 ds. v. 't Hoff.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Elderman, 5 ds. v. 't
Hoff.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem.: 9.30 leesd., 7 ds. Boogaard.
Rk Kerk: zat. 5.30 (De Stek) en 7, zo. 9.30
en 11.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 ds. v. Doorn, Alphen.
Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Cziria, Rijns
burg.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 prof. mr.
Reugebrink, Leiderdorp, gez. dienst.
Geref. Kerk: 5 ds. Rothfusz, gez. dienst.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Biesma.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon-
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents en ds.
Franken, Zeist, met doven, 6 ds. Ge-
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): zie Katwijk
aan Zee.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Oegema, 5 ds. Kos-
Marinevliegkamp Valkenburg: 10 oe-
cum. dienst, vlootaalmoezenier Jans
sen en vlootpred. v. Melle.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Juckema, Berkel, 6 ds. v.
Sliedregt;
O. Kerk 10 ds. Visser, 6 ds. Wisse, Zeist;
Ichthusk. 10 ds. Vroegindewey, 5 ds.
Driebergen;
Pniëlk. 9.30 ds. v. Roon, 6 ds. v. Meije-
ren, Ooltgensplaat:
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
De Jong; Overduin 2.15 ds. Baas.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): 10 hr. J. Vink,
Katwijk.
Geref. Kerk: Vr.kerk 10 ds. v. Breevoort,
5 ds. Rullmann, Den Haag;
Triumfatork. 10 ds. Koster, 5 ds. v. Bree-
Geref. K. Vrijg.: 10.15 en 3.30 ds. Heida.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 ds. De Lange, 7
br. Kleingeld.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. v.d. Meij,
Zaamslag, 3 met gehandicapten, ds.
v.d. Meij.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Baas, Katwijk, 7 ds. Veen-
stra, Leiden.
Geref. Kerk 10 ds. Veenstra.
Hoofdstr. 10 ds. Stegeman;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v.' Loenen.
Leythenrode 10 ds. De Leeuw.
Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis, 10.45 ds.
Brommet.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.): 10 hr. De
Vries, ha.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9, 10.30 en 12.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schalk, ha.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Verschoor, Aals
meer, 7 ds. Jaspers Focks.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 hr.
Bakker, Katwijk;
Pauluskerk 10 ds. 't Hooft, 5 ds. De Gel
der.
Geref. Kerk: 10 ds. De Zwart, V.schote-
n,7 ds. Aalders, Woubrugge.
Geref. K. Vrijg.: 10.30 ds. De Putter, 4.30
ds. Houtman.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 9.30 en 5
ds. Goossens, Doorn.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30 ds. v. Dij-
Geref. Gem.: 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat. 7, zo. 9 en 11.30;
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7. zo. 9. 10.30 en 5.45.
dienst.
Geref. Kerk: 10.30 oecum. dienst, pas
toor Wüst en ds. Nooteboom, 6.30 ds.
Nooteboom.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Vee-
nendaal, Barendrecht.
Remonstr. Gem.: zie geref. kerk.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Mo
lenaar, 6.30 ds. Klein Kranenburg.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks, 7
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Goverts, 7 ds. De Meij, Houten.
Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Rang.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Visser.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 11.15.
Amstelveen, 7 hr. Vermeer.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Voorstr-
(Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 3.30 ds. v.
Vliet, Hardinxveld, 7 ds. Korenhoff;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Keuning; geref.
Buurtkerk 5 ds. v.d. Lee;
De Rank (Golfbaan) 10 hr. Visser.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ko
renhoff, 5 ds. v.d. Lee;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 ds. Elgersma; So
le Mio 9 hr. v. Duin;
Stichtingskerk 11 ds. Slofstra
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 ds.
Wagenvooide, Bennebroek.
Rk Kerk: Zee zat. 7. zo. 9.30 en 11;
Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
De Gelder.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
Jozefk. zat. 7, zo. 8.30 en 10.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 11 ds. Noorman, Bussum;
Pauluskerk 9.30 ds. v. Achterberg, ha;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. Da
Costa, ha, 7 dr. Cramer, ha.
Geref. Kerk: 10 ds. Vegter, ha.
Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 ds. De Putter,
4.30 dienst.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8.45
ds. Janse, 4 ds. De Lange.
Van Wijckerslooth: 4 mevr. ds. Visch.
Endegeest: 9.30 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 mevr. ds. De Nie,
O.geest, 5 ds. Broer, Ter Aar, jeugd-
e herv. gem.
Remonstr. Gem.: 10 mevr. ds. Went.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11.
Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v.d. Kamp. 7 ds. Koelewyn.
'Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15 ds.
Bouw, Scheveningen.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 en 5 ds. Smaling;
Bethelkerk 9.30 ds. Romein.
Geref. Kerk: Petrak. 9.15 ds. Snel, 5 ds.
Baayen;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Baayen, 5 ds.
Snel;
Mar.kerk 9.30 ds. Jeroense, Hoofddorp,
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10 30
(oogstdienst) ds. Germans, 7 ds. Bak
ker, Amsterdam-Sloten.
Geref. Kerk: 10 ds. Ferwerda, 5 ds. De
Boer, Hoofddorp.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 stud. Steens-
Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17): 10.30 ds.
Luikinga, Beverwijk.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Borsje,
Lunteren, 6.30 ds. v.d. Heuvel, Har-
melen.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Broer, 6.30 ds. Aal
ders.
Rk Kerk: Aardam zo. 9 en 12.
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
Geref. Kerk: 9.30 ds. De Boer, A.dam,
6.30 ds. Oegema.
Geref. K. Vrijg.. 9.30 ds. Heida, 5 ds. De
Putter
Marinevliegkamp: 10 oecum. dienst, zie
Katwijk a.d. Rijn.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. W.
Baas, gez. dienst.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9, 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10
mevr. ds. Visser, L.dorp;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Ver-
heule, zang-oogstdienst.
Herv. evang. op Geref. grondslag (in au
la Lucas-college, Beethovenl. 10): 9.30
ds. v. Bergen Bravenboer, Molenaars
graaf, 7 ds. Schaap, Arnemuiden.
Geref. Kerk: 10 ds. De Zeeuw. 7 ds. v.d
Zeeuw (zangdienst met oude liede-
Geref. K. Vrijg.: 10 en 5 ds. Poutsma.
Aulagemeenschap Noordhofland: 10.30
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 10.
WADDINXVEEN Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Goossen, 5 ds. Veldhuizen,
Alblasserdam;
Hoeksteen 9.30 ds. Maasland, 6.30 ds.
Bethelk. 9 30 ds. Roetman, 5 kand. De
Koeyer, Kruiningen;
Imm.kerk 10 ds Voors, Voorburg, 7 ds.
Hulst, jeugddienst.
Geref. Kerk. Kruisk. 10 ds. De Moor, 5
ds. Mondeel;
Ontm.kerk 10 ds. v.d. Berg.
WARMOND: Herv. Gem. 10 en 5 ds,
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. v, Trigt, Aalst, 7
ds. v. Waasbergen;
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. Goudnaan, Ou-
dekerk a.d. IJssel.
Geref. Kerk: Zyllaan 10 ds. Wolthuis,
Monster, 5 mevr. ds. Attema-Roosjen,
Zuid (Bloemcamplaan) 10 ds. Bech,
A.dam.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Pols, Den Haag.
Geref. Kerk. 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds.
Broer.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN Herv. Gem. 9 30 ds.
Kielder. Vianen.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Vermeer, 7 ds.
Rang.
ZOETERWOUDE Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus
Rk Kerk St Jan zo. 9 30 en 11;
Chr Dienaark zat. 7. zo. 10;
H. Rijndijk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM Herv. Gem. 10 ds.
Heijmans, 6.30 ds. Ouwendijk, beiden
Alphen.
Geref. Kerk: 10 en 6.30 ds. Buikema.
