Arabisch karakter Libanon benadrukt -c Volgende maand verkiezingen in Japan iïoefoHfr Stembusstrijd in Turkije: winst Moederlandpartij? "Amerikanen legden zelf wapenvoorraden aan" Een rondie frisse energie. Eensgezindheid in Genève Argentijnse gevangenen in opstand Rustig verloop referendum Z-Afrika over hervorming VS: Grenada moest bruggehoofd worden Nederlandse ooggetuige gebeurtenissen op Grenada: DONDERDAG 3 NOVEMBER 1983 Buitenland TOKIO - Medewerkers van de Japanse premier Nakasone hebben tegenover de pers bevestigd dat het parlement later de ze maand zal worden ontbonden en dat er op 18 december vervroegde verkiezingen zullen plaatsvinden. Nieuwe verkiezin gen zijn de enige uitweg uit de politieke crisis, die is ontstaan na de veroordeeling door Ruud Kreutzer van oud-premier Tanaka voor diens aan deel in het Lockheed-omkoopschandaal. Overigens heeft premier Nakasone gister avond berichten over de ontbinding van het parlement tegengesproken. In Tokio wordt al wekenlang gespeculeerd over de datum van vervroegde verkiezin gen, en het bericht van Nakasone's be sluit past in het scenario dat de premier lijkt te volgen om de belangrijkste crisis in zijn eenjarige regeerperiode te boven te komen. De oppositiepartijen boycotten en masse de zittingen van het parlement sinds 12 oktober, de dag dat Tanaka tot vier jaar gevangenisstraf werd veroor deeld. Zij eisen dat eerst een motie in be handeling wordt genomen waarin het af treden van Tanaka wordt geëist. Binnen de regerende liberaal-democrati sche partij bestaat grote verdeeldheid over de vraag hoe de politieke crisis moet worden opgelost, hoewel alle facties het eens lijken te zijn over de noodzaak van vervroegde verkiezingen. Premier Naka sone zag zich voor de dubbele taak ge steld om de gelederen van de LDP bijeen te houden en de invloed van de affaire- Tanaka op de publieke opinie zoveel mo gelijk te beperken. De premier heeft de crisis tot nog toe met veel tact en sluw heid behandeld. Nakasone begon met een onverwacht be zoek aan Tanaka afgelopen vrijdag, waar in hij op indirecte wijze te kennen gaf dat Tanaka toch maar het beste zijn zetel op kon geven, om die overigens bij nieuwe verkiezingen vrij zeker terug te kunnen winnen. Tanaka negeerde het advies om af te treden, maar Nakasone had in elk geval laten zien dat hij alles had gedaan om Tanaka te overreden. De tweede stap in het plan van Nakasone bestaat in het snel door het parlement loodsen van twee wetsvoorstellen om de kiezersgunst te winnen. Het ene betreft een belastingverlaging en het andere beoogt de bureaucratie in te perken. De oppositiepartijen zijn des duivels, om dat zij al aan voelen komen dat de crisis, waarvan zij hoopten electoraal te kunnen profiteren, zijn dieptepunt heeft gehad. Aanstaande vrijdag worden de wetsvoor stellen in het parlement in stemming ge bracht, en ondanks de felle protesten van de kant van de machteloze oppositie zal de LDP de regeringsplannen ongetwij feld aanvaarden. Hiermee is Nakasone toe aan fase drie van zijn plan, namelijk het uitschrijven van verkiezingen. Ken nelijk wil hij met de officiële aankondi ging daarvan nog wachten tot de jongste wetsvoorstellen van de regering door het parlement zijn aanvaard. Het omzichtige manoeuvreren van Nakaso ne is vooral ingegeven door diens vurige wens als premier aan te kunnen blijven. En dat is weer mede afhankelijk van de omvang van het verlies dat de LDP bij de komende verkiezingen waarschijnlijk zal moeten incasseren als gevolg van het ru moer rond Tanaka. Nakasone vertrouwt er blijkbaar op dat de kiezers de kwestie Tanaka uiteindelijk niet zo zwaar zullen laten wegen bij de stembus. En hoewel een grote meerder heid van de bevolking vindt dat Tanaka vrijwillig had moeten aftreden, is het ze ker niet zo dat de gemiddelde Japanner dit het meest urgente probleem vindt. GENEVE - De negen delegaties op de Libanese nationale verzoeningsconferentie zijn het gisteren in Genève eens geworden over een tekst die vastlegt wat nou precies de identiteit van Libanon is. Op het eerste gezicht een onderwerp van weinig belang, maar juist in het door religieuze groepen zo verdeelde Libanon is het zeer belangrijk. De oppositie had daarnaast ook nog een ander belang bij de for mulering van een tekst waarin de nadruk gelegd wordt op het Ara bische karakter van het land. In de tekst wordt namelijk ook mel ding gemaakt van het feit dat Li banon lid is van de Arabische Li ga en zich aan alle principes van het Handvest van de Liga moet houden. Hiermee hoopt de oppo sitie het Libanees-Israëlisch ak koord van 17 mei onwettig te ma ken. door Aernout van Lynden Dat akkoord is gedurende de eer ste twee volle werkdagen van de conferentie het belangrijkste on derwerp van discussie geweest. Een kritisch onderwerp, omdat enerzijds Syrië weigert zijn troe pen uit Libanon terug te trekken totdat het akkoord geheel is op geheven, terwijl anderzijds Israël gedreigd heeft het door de Israë li's bezette zuiden van Libanon van de rest van het land af te grendelen als de Libanezen be slissen het akkoord inderdaad op te heffen. De vierde zitting van de conferen tie was gisteravond pas om 18.00 uur begonnen wegens een indi- cent tussen oud-pesident Fran- jieh en de veiligheidsdienst. Na de terugkeer van Franjieh is ge durende vijf kwartier nog verga- HET RECHTHUIS UITHOORN gebakken of gekookt; zegt u maar hoe u Hem hebben wilt! i 3 november tot 10 november Schans 32 (aan de Amstel) telefoon: (02975) 61380 derd over het Libanees-Israëli- sche akkoord. Daarna werd de vergadering tot vanmorgen 10 uur verdaagd. In Libanon zelf heeft de sjiietische leider Nabi Berri gisteren ver klaard dat hij Washington for meel gevraagd heeft de Ameri kaanse troepen in Beiroet terug te trekken van hun posities rond de zuidelijke buitenwijken, die in handen van de sji'itische Amal-militie zijn. Berri zei dat de Amerikanen elders moesten worden ingezet om verdere inci denten tussen Amerikaanse ma riniers en de sji'itische militiele den. te vermijden. Als de Ameri kaanse regering geen gehoor aan deze oproep zou geven, dan zou hij om de algehele terugtrekking Tweede transport Greenliam Common LONDEN (Reuter/DPA) Op de luchtmachtbasis Greenham Common in Engeland is gisteren opnieuw een Amerikaans trans portvliegtuig geland met naar wordt aangenomen onderdelen van de kruisraketten die op de basis worden geplaatst. Rond de basis was met het oog op het gro te verzet tegen de stationering van de raketten een troepen macht van 4000 soldaten en poli tiemensen samengetrokken. Tot dusver zijn alleen nog onderde len aangevoerd, nog niet de ra ketten zelf, zo zei minister Hesel- tine van defensie. Onder luid protest van de oppositie liet hij weten dat hij het niet uitgesloten acht dat op de demonstranten zal worden geschoten als ze weten de rakettenbunkers op Green ham Common binnen te dringen. van de multinationale troepen macht in Beiroet vragen, aldus Berri. De moslim-militie heeft gisteren in het zuiden van Beiroet en de na bijgelegen heuvels een artillerie duel uitgevochten met het offi ciële Libanese leger. Ook Druzi- sche eenheden vuurden gisteren weer op het Libanese leger. Door deze incidenten wordt de kans er niet groter op dat de verzoe ningsconferentie in Genève BUENOS AIRES (AFP/UPI) - In drie Argentijnse gevangenissen zijn gisteren opstanden uitgebro ken. Daarbij zijn ongeveer 3000 gedetineerden betrokken die be tere leefomstandigheden en strafvermindering eisen. In de gevangenis Resistencia op 1100 kilometer ten noordwesten van Buenos Aires hebben 70 ge detineerden 8 arbeiders gegij zeld. In de Olmos-gevangenis in La Plata op 50 kilometer ten zuiden van de hoofdstad houden 2200 gevangenen 12 bewakers in gijzeling. Daar vlakbij in de buurt, ook in La Plata, hebben 900 gevangenen de gebouwen van een modelinrichting bezet. Het oproer kan te maken hebben, zo menen de Argentijnse autori teiten, met de aanstaande machtswisseling. De gedetineer den hopen dat de nieuwe mach thebbers hen met meer clemen tie zullen behandelen. JOHANNESBURG (AFP) - Het referendum onder de blanke minderheid over de hervor mingsplannen van premier Bo tha is zonder incidenten verlo pen. De stembureaus sloten om 21.00 uur plaatselijke tijd. De radio meldde dat de opkomst hoog Was, maar cijfers werden niet be kendgemaakt. De 2,7 miljoen stemgerechtigde blanken konden zich eisteren uitspreken voor of tegen de nieu we grondwet, die al door het par lement is aangenomen. Volgens die nieuwe grondwet komt er een parlement met drie kamers. Een voor blanken, een voor kleurlingen en een voor Indiërs. Er wordt een presidentieel sys teem ingevoerd, waarin de presi dent vergaande bevoegdheden krijgt. Voor de zwarten in Zuid- Afrika zijn ook in de nieuwe grondwet geen politieke rechten weggelegd. GENÈVE (GPD) - Een lachende Libanese president Gemayel loopt met oud-president Suleiman Franjieh naar de middagzitting van de verzoe ningsconferentie over Libanon. Franjieh was eerder weggelopen, omdat hij niet door het metaalopsporingsapparaat bij de ingang wilde lopen. Later werd Franjieh overgehaald terug te komen en Gemayel wachtte hem bij de ingang op, waar hij hem twee kussen op de wangen gaf. Een opmerkelijke gebeurtenis, omdat van alle vetes die Libanon jaren hebben geteisterd die tussen de familie Franjieh en Gemayel de meest onverzoen lijke is. <Foto AP>- WASHINGTON (AFP) - De Sow- jet-Unie, Cuba en Noord-Korea hadden 'geheime akkoorden' ge sloten met Grenada voor de leve ring van militaire hulp ten bedra ge van bijna 40 miljoen dollar. Het moest een bruggehoofd wor den in het oosten van het Caraï- bische gebied. Zo heeft de Ame rikaanse onderminister van bui tenlandse zaken Kenneth Dam, gisteren tegenover de commissie buitenlandse zaken van het Amerikaanse Huis van Afgevaar digden verklaard. Dit is gebaseerd op 'geheime docu menten', die de Amerikaanse troepen op Grenada in beslag hebben genomen. Grenada verbrak gisteren zijn di plomatieke betrekkingen met de Sowjet-Unie, Cuba en Libië en verzocht de diplomaten van deze landen het eiland direct te verla ten. Cuba weigerde aan de uit wijzing gehoor te geven zolang gewonde Cubanen niet zouden worden geëvacueerd. Gisteren vlogen de Amerikanen 57 ge wonde Cubanen over naar Bar bados vanwaar zij werden over gebracht naar Cuba. Een Amerikaanse parlementaire delegatie zal zich ondanks be- i de regering-Reagan eind deze week naar Grenada be geven om in het algemeen een onderzoek naar de situatie in te stellen, zo verklaarde voorzitter Thomas O'Neill van het Ameri kaanse Huis van Afgevaardig den. De Verenigde Staten heb ben besloten aan Grenada econo mische noodhulp te verlenen ter waarde van 3 miljoen dollar. Dat heeft de directeur van het Ameri kaanse Instituut voor Ontwikke lingshulp, McPherson, ver klaard. De hulp, die komt boven op de 475.000 dollar die de VS reeds hebben verschaft, omvat in een eerste fase medicijnen en voedsel. McPherson zei dat de VS ook zullen bijdragen aan her stel van gezondheidsinstellingen die tijdens de gevechten op Gre nada ernstig zijn getroffen. McPherson opperde de moge lijkheid dat de VS leningen aan Grenada verschaffen om particu liere investeringen in de toeris tenindustrie aan te moedigen. Hij zei verder dat Amerikaanse genietroepen mogelijk op Grena da blijven om aan herstelwerk zaamheden deel te nemen, ook nadat Amerikaanse gevecht stroepen van het eiland zijn te ruggetrokken. In zijn hypermodern ingerichte verkiezingsbus rijdt Turgut Ozal, de leider van de Moeder landpartij, door Turkije, waar komende zondag de eerste par lementsverkiezingen worden gehouden sinds de militaire staatsgreep van 1980. Aan boord heeft hij, behalve een toilet, een geluidsinstallatie voor het houden van speeches vanaf het dak van de bus, te- lexapparatuur. alsmede een computerinstallatie, compleet met schaakcomputer voor tijd verdrijf tijdens de lange toch ten. Met deze wagen slaat hij twee vliegen in één klap. De men sen, ook onverschilligen en te genstanders, lopen uit om het vooral op het primitieve platte- door Frans van Hasselt land erg imponerende vehikel te zien, én hij moet tegelijk die nen als symbool dat Turkije modern en sterk moet en kan worden, alvorens het ooit nog eens zijn intrede doet in de EG. Steeds weer hamert de nu poli ticus geworden econoom op dit aambeeld: Turkije hoeft he lemaal niet armer te blijven dan West-Europa, het heeft alle hulpbronnen en het beste mensenmateriaal om Europa te overtreffen, mits het maar de rechterhand en de linker hand gelijkelijk gebruikt, ten teken waarvan Ozal zijn pu bliek aan het slot van elke mee ting bijna ceremonieel beide hfknden laat opsteken. Ozals Moederlandpartij, ook al wordt zij door velen een enigs zins Amerikaans geinspireerde one-man-show genoemd, is duidelijk in de lift niet toe vallig is het publiceren van een opinieonderzoek enkele dagen geleden verboden. Tallozen zien in haar al de overwinnaar van de bizarre verkiezingen van zondag, waarbij twaalf van de 15 partijen die zich aan meldden van deelname wer den uitgesloten, waaronder de veelbelovende sociaal-demo cratische Sodep. Er is nog een andere factor in zijn voordeel: Ozal is geen militair, ook niet buiten dienst, al zal hij ooit wel eens soldaat zijn ge weest. Hij heeft zijn lichaams bouw niet mee, zijn gezicht is niet alleen lelijk, maar heeft zelfs niet de grootmoedigheid die vaak met lelijkheid ge paard gaat. Toch is hij door en door civiel; in voorkomen en optreden. En dat werkt als een voordeel in een land dat ruim driejaar lang door generaals is bestuurd, weliswaar gepacifi ceerd, maar ook gedrild en ge ringeloord, op een manier die de Turken, al wordt het een soldatenvolk genoemd, toch langzamerhand behoorlijk de keel begon uit te hangen. Tijdens de tournee door het Zwarte-Zeegebied, die ik in de befaamde bus meemaakte, heerste in sommige steden nog de bevangenheid en afwach ting die de laatste driejaar ken merkend waren. Zoals in Ama- sya, een garnizoensplaats waar in de kazerne bijna dag-in, dag- uit nog eindeloze monsterpro cessen voortgaan tegen terro risten en personen die daarvan worden beschuldigd. In ande re, zoals de grote havenplaats Samsun, zag ik een blijheid en sympathie bij alle leeftijden, en vooral ook een massale op komst, die de verwachting van een flinke verkiezingsoverwin ning wettigt. Dit vooral als je het vergelijkt met de matte vertoning, enkele dagen tevoren op hetzelfde plein, van de Nationalistische Democraten, de partij die bij uitstek de sympathie van de nog steeds regerende junta wegdraagt. Haar leider, gene raal b.d. Sunalp, gedraagt zich overigens geheel overeenkom stig het embleem van de partij: een haan. Het fraaie embleem van de Moederlandpartij, een bij bovenop Turkije als honin graat, spreekt de Turken dui delijk beter aan. De derde partij, de Populisten, onder Necdet Calp, die zich so ciaal-democratisch opstelt, voor de armen opkomt en als embleem een zon voert, doet het beter dan aanvankelijk ver wacht, maar blijft door de meesten met een zekere mee warigheid gezien worden. Calp is het type van de bureaucraat hij heeft carrière gemaakt tij dens de generaals-junta, die of ficieel zal worden ontbonden op de dag dat het nieuwgeko- zen parlement zijn voorzitter kiest. Maar menigeen vraagt zich af of deze junta, onder president Ev- ren, een triomfantelijk resul taat van de zo civiele Ozal zal slikken, vooral als de daarmee gepaard gaande nederlaag van Sunalp erg pijnlijk uitvalt en hij in de buurt komt van de tien procent, de barrière die de junta zelf had gesteld opdat geen kleine partijen in het par lement zouden komen. Premier Ulusu en zes andere mi nisters staan als onafhankelij ke kandidaten op de lijsten van deze partij, en een nederlaag zou dus kunnen worden geïn terpreteerd als afkeuring door het volk van het werk van de junta als geheel, die aanvanke lijk toch populariteit niet kon worden ontzegd. De generaals zouden zich er nog uit kunnen redden, als bijvoorbeeld Ulusu persoonlijk in zijn Istanboelse kiesdistrict een opvallend goed resultaat boekt, hetgeen niet is uitgesloten. In dat geval tekent zich eèn si tuatie af die sommigen reeds beschreven als voorlopig beste uitvloeisel van deze verkie zingsvertoning: Ozal premier, Ulusu voorzitter van het her stelde parlement, en volgend jaar gemeenteraadsverkiezin gen met deelname van alle be staande partijen, inclusief de Sodep. Voorlopig klinkt het wat onwezenlijk. De Nederlander Frank van Baarsel (30) was één van de buitenlan ders die afgelopen weekeinde door de Amerikanen van het Ca- raibische eiland Grenada werden geëvacueerd. Hij had daar een baan als civiel ingenieur en was voornamelijk betrokken bij de gemeenschapsprojecten voor wegenonderhoud. Maandag keerde hij terug in Nederland. „De eerste geruchten over conflic ten binnen de regering en in de top van de New Jewel Move- ment, de regerende partij, ont stonden in de loop van de week van de 10e oktober. Pas aan het eind van die week, op vrijdag 14 oktober, werden ze officieel be vestigd. Maurice Bishop had toen al huisarrest". „De twijfels bij de bevolking wer den groter toen in de dagen daar na bleek dat de eensgezindheid in de regering ver te zoeken was. Eerst rebelleerde Kenrick Radix, de minister van justitie. Hij orga niseerde een protestdemonstra tie en riep op tot een staking. Zondagavond werd hij gearres teerd. Dinsdag 18 oktober traden vier andere ministers af. Ook zij werden onder huisarrest gesteld. Een van hen, Unison Whiteman, de minister van buitenlandse za ken, zag echter kans woensdag morgen een toespraak te houden op de markt in St. George's." Toen militairen hem wilden ar resteren, werd hij door de bevol king beschermd. Whiteman sprak over de machtshonger van Coard en zijn weigering een com promis te sluiten. Uiteindelijk besloot men Bishop te gaan be vrijden". De officiële verklaring is dat Bi shop toen hij bevrijd was uit zijn huis, naar Fort Rupert ging om zichzelf en de mensen te bewape nen en daarna het vuur opende op soldaten, waarbij hijzelf ge dood werd... „Dat is niet waar. Men wist dat Coard en de zijnen maar één al ternatief hadden om van Bishop af te komen. Bishop kon met zijn populariteit namelijk altijd reke nen op het volk. Dus eigenlijk was niemand echt verbaasd toen 's avonds op de radio bekend werd gemaakt dat 17 mensen, onder wie Bishop, bij de schiet partij waren gedood. Het ver driet was natuurlijk erg groot, maar je kon de reacties alleen maar in je directe omgeving pei- len, want direct werd er een avondklok ingesteld, die zou moeten duren tot de volgende maandag. Het enige nieuws kre gen we via de radio". Daarop werd al gewaarschuwd „We hoorden over de reacties in het buitenland: dat Amerika een vloot stuurde en dat op Barbados regionale leiders bijeen waren om te praten over sancties tegen Grenada. Zondag 23 oktober werd op Radio Free Grenada ge sproken over een mogelijke inva sie. Frank van Baarsel (Foto GPD) De Amerikanen hebben als één van de doorslaggevende argu menten om over te gaan tot een invasie aangevoerd, dat de vei ligheid van Amerikaanse bur gers niet gewaarborgd was... „Dat is onzin, want zondagmiddag is de Amerikaanse consul-gene raal op Barbados nog bij de me dische studenten geweest en had hij gezegd een evacuatie niet no dig te achten. Als het bovendien om de studenten te doen was ge weest, waarom vielen de invasie- troepen dan pas anderhalve dag nadat de invasie begonnen was, de campus aan? Gedurende de eerste dag was de strijd volledig geconcentreerd op het vliegveld in aanbouw bij Point Salines!" Daar zaten ook de meeste Cuba- „Volgens mij was de invasie daar dan ook op gericht. Om af te re kenen met de Cubaanse aanwe zigheid op Grenada en natuurlijk ook met het socialisme, wat al heel lang een doorn in het oog van de conservatieve regeringen in het Caraibische gebied was ge weest". Maar het waren ook de Cubanen die het meeste weerstand boden? „Bij het vliegveld wel, maar daar buiten waren het voornamelijk leden van de volksmilitie en het leger. Als er buiten de regio van het vliegveld vijf Cubanen zou den zijn geweest, was dat veel". Wat denk jij. dat de belangrijkste reden is geweest dat de pers zo lang de toegang werd geweigerd op het eiland? „In plaats om te voorkomen dat de buitenwereld er achter zou ko men dat men niet tegen Cubanen vocht, maar tegen Grenedanen. Maar vooral om de pers 'voor te bereiden', door wapenvoorraden e.d. te ensceneren. Een vriend van mij heeft gezien dat de Ame rikanen wapens gebruikten om voorraden elektronische appara tuur en voedsel af te dekken, daarmee suggererend dat er gro te wapenvoorraden aanwezig zouden zijn. Dag en nacht vlogen Amerikaanse transportvliegtui gen af en aan. Ze kunnen er dus van alles gebracht hebben". Hoe reageerde de bevolking op de invasie? „De mensen die ik gezien en ge sproken heb, waren gereser veerd. Of men durfde of men wil de niet praten. Waarom ben je weggegaan van Grenada? „Ik voorzie dat de komende maan den een belangrijk deel van het kader en de actieve leden van de New Jewel Beweging gezuiverd zal worden. De Amerikanen zul len miljoenen dollars in het ei- land pompen, voor verbetering van de infrastructuur, de hotels en ze zullen het vliegveld afbou wen. Ik denk dat veel mensen daar gevoelig voor zijn. Er zal een regering aan de macht wor den geholpen, die bestaat uit de lokale middenklasse en voorma lige critici van de Bishop-rege ring. Het model wat dan gehan teerd zal worden voor de ontwik keling van het eiland laat zich ra den. Het zal in elk geval gebeurd zijn met de actieve deelname van de bevolking, de dorps- en buurt bijeenkomsten, het gemeen- schapswerk. En juist dat maakte Grenada voor mij zo uniek. Aan een ontwikkeling in omgekeerde richting wil ik niet meewerken". ADVERTENTIE.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 7