De mentaliteit van de
man moet veranderen
Voorlichtingsfolder
Leidse instellingen
aanranding
verkrachting
Conclusie uit onderzoek Angst voor seksueel geweldP:
DE NATUUR ALS BUUR
Dienstencentrum 1300
maal te hulp geroepen
PAGINA 4
Leiden
WOENSDAG 2 NOVEMBER 1983
LEIDEN - Bijna twintig Leidse instellingen zijn betrokken geweest bij de
samenstelling van de folder 'Verkrachting een aanranding'. In dit boekwerkje staat
precies beschreven wat vrouwen kunnen doen als ze verkracht of aangerand zijn. De
folders zijn onder meer te vinden bij huisartsen, politie en maatschappelijk werk.
Fabeltjes als 'ze geloven me toch niet' of'ze zal wel aanleiding hebben gegeven', zijn
nog steeds niet uitgeroeid.
Drie jaar lang hebben twee Leidse sociologen zich beziggehouden met 'seksueel
geweld' in de ruimste zin van het woord. Een van hun conclusies: de mentaliteit van de
man moet veranderen. 'Er zijn te veel ongewenste initiatieven'. Meer hierover in
onderstaande verhalen.
LEIDEN - In tegenstelling tot wat velen denken vinden
vrouwen het echt niet leuk om in haar achterste te wor
den geknepen door een chef, al is hij nog zo aardig. Ja.
ook de opdringerige heer in een trein of bus wordt door
hen als heel onplezierig wordt ervaren. De bouwvakker
op de steiger daarentegen mag zijn fluitserenade rustig
voortzetten.
De mentaliteit van het 'sterke ge
slacht' inzake vrouwenkwesties
lijkt volgens de Leidse psycholo
gen drs. Bernadine Ensink en
drs. Francine Albach nergens op.
Deze uitspraak komt niet zomaar
uit de lucht vallen, maar is geba
seerd op wetenschappelijk on
derzoek en mag representatief
heten voor de denkwijze van veel
vrouwen in Nederland.
De werkgroep Vrouwenstudies
van de Rijksuniversiteit Leiden
begon in 1980 aan dit onderzoek,
getiteld 'Angst voor seksueel ge
weld'. Een onderzoek dat werd
gesubsidieerd door het ministe
rie véin Justitie.
Eerder deze maand kwam een deel
van resultaten in de openbaar
heid. Schrikbarend te noemen is
dat volgens het onderzoek ne
gentig procent van de vrouwen
wel eens is geconfronteerd met
seksueel geweld. Seksueel ge
weld binnen de familiekring
komt volgens Ensink en Albach
nogal eens voor. Hun onderzoek
bevestigt dat slechts een heel
klein deel van de incestgevallen
aan het licht komt.
Alvorens te komen tot de vraag
wat nu wordt verstaan onder
seksueel geweld eerst wat gege
vens over het onderzoek. Van de
door Saskia Stoelinga en
Conny Smits
zeshonderd vrouwen die zijn ge
licht uit een adressenbestand
van de Dienst Sociaal Weten
schappelijk Onderzoek (DSWO)
van de Leidse universiteit wil
den er 270 meewerken. Alle
vrouwen hebben iemand van
DSWO op bezoek gehad, die vra
gen stelde. Om wat meer nuan
ces aan te brengen in de resulta
ten zijn er nog eens 27 vrouwen
aan een langdurig geïnterview
onderworpen.
De uitdrukking 'seksueel geweld'
is overigens in het onderzoek
niet gebezigd. Pas later, toen
men alle onprettige ervaringen
van de ondervraagden onder een
noemer had gebracht, heeft men
de term 'seksueel geweld' gëin-
troduceerd.
Chantage
Negentig
procent heeft
geweld aan
den lijve
ondervonden
Het onderzoek van de Leidse
(psychologen) Ensink en Al
bach wijst uit dat negentig
procent van de vrouwen wel
eens is geconfronteerd met
seksueel geweld. Seksueel
geweld van de kant van de
onbekenden komt het meest
voor. Van de vrouwen is 86
procent hiermee geconfron
teerd, terwijl 46 procent van
de vrouwen wel eens gecon
fronteerd is geweest met sek
sueel geweld van vrienden en
bekenden, 33 procent heeft
dergelijke ervaringen met au
toriteiten, negen procent van
de vrouwen is in partnerrela
ties gedwongen tot seksueel
contact en vijftien procent
heeft als kind ervaringen ge
had met seksueel misbruik
door familieleden.
Albach: "Wij hebben simpelweg
nagegaan wat vrouwen mee
maakten en hoe zij dat interpre
teerden. In het onderzoek heb
ben we onderscheid gemaakt
tussen psychisch en fysiek sek
sueel geweld, ongewenste initia
tieven en machtsmisbruik op
seksueel gebied. Hierbij hebben
we ons niet beperkt tot seksueel
geweld in de openbare sfeer. We
maakten ook onderscheid wat
betreft de aard van de relaties die
de vrouw had met de dader; met
onbekende en bekende mannen,
met autoriteiten, partners en fa
milieleden. Ook gedragingen die
bij de wet niet strafbaar zijn ge
steld, bleken achteraf te kunnen
worden aangemerkt als seksueel
geweld".
Als voorbeeld van psychisch ge
weld noemt Albach het in op
spraak brengen van je naam door
anderen. "Of', zegt ze, "de buur
man die zo vriendelijk is de ka
chel te repareren, maar dat alleen
wil doen als hij met je naar bed
mag". Fysiek geweld staat gelijk
met mishandeling en verkrach
ting. Ongewenste initiatieven
zijn er veel: ze variëren van lastig
vallen tot het uiten van obscene
opmerkingen.
Machtsmisbruik op seksueel ge
bied komt ook meer voor dan we
denken. Met autoriteiten worden
bedoeld: werkgevers, chefs, keu
ringsartsen, werknemers bij so
ciale diensten of bij de afdeling
herhuisvesting; kortom een ie
der die op een bepaalde manier
iets over een vrouw heeft te zeg
gen. In 33 procent van de geval
len, zo bleek uit de antwoorden
van de ondervraagde vrouwen,
handelen zij niet volgens de eti
quette. Om maar eens wat te noe-
LEIDEN - Onder het motto 'Verkrachting en aanranding, blijf er
niet alleen mee rondlopen', hebben tal van Leidse instellingen
gezamenlijk een folder samengesteld voor vrouwen die wel eens
te maken hebben gehad met seksueel geweld. In de folder staan,
naast veel juridische en medische informatie, alle adressen van
instellingen die hulp verlenen na aanranding of verkrachting.
De folders zijn te vinden bij onder meer huisartsen, politie en
maatschappelijk werk.
"Vrouwen weten nu vaak niet waar ze aan toe zijn wanneer ze met
hun ervaring naar de politie of een hulpverleningsinstelling toe
stappen", zegt Ineke van Weezei van de werkgroep 'Vrouwen
tegen seksueel geweld'. "Er bestaan nu eenmaal nogal wat voor
oordelen over seksueel geweld. Fabeltjes als 'ze geloven me toch
niet' of 'ze zal wel aanleiding hebben gegeven' zijn nog steeds
niet uitgeroeid".
Bedoeling van de folder is af te rekenen met schaamte- of schuld
gevoelens van vrouwen en hen te informeren over wat ze wèl
kunnen verwachten bij hulpverleningsinstellingen. Laura Cha-
rité van de Leidse politie: "Het is belangrijk dat vrouwen weten
dat wij bij een aangifte niet achter de type-machine gaan zitten
en zeggen: vertel maar op. We zullen misschien wel wat details
willen weten, maar daarbij gaan we zeer omzichtig te werk. En
we gaan er altijd vanuit dat het verhaal van de vrouw voor hon
derd procent waór is".
Zo staat er in de folder van nog veel meer instellingen beschreven
wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn. Wat zegt de wet
over verkrachting? Moetje altijd aangifte doen? Hoe gaat het er
bij de rechtbank aan toe? Kun je schadevergoeding eisen? Moet
je naar de dokter wanneer je seksueel misbruikt bent? Ook de
mogelijkheden van zwangerschap, geslachtsziekten en verwon
dingen worden uitvoerig beschreven.
Schaamte
De samenstellers van de folder willen bereiken dat vrouwen, wan
neer ze weten wat de gevolgen daarvan zijn, meer dan nu het
geval is naar een hulpverlener toestappen. Het is namelijk wel
zeker dat de overgrote meerderheid alleen met de ervaringen
blijft rondlopen. Een vertegenwoordigster van de 'Vereniging
tegen Seksuele Kindermishandeling binnen het Gezin': "Wij
zijn destijds begonnen met een tiental vrouwen die allemaal
dachten dat ze de enigen waren die door hun vader seksueel
werden misbruikt. Inmiddels hebben we vijfhonderd leden, en
allemaal dachten ze eveneens de enigen op de wereld te zijn".
Angst, woede en schaamte blijken daarbij de meest voorkomende
emoties te zijn. Angst om nog alleen over straat te lopen, mach
teloze woede over wat je is aangedaan en schaamte: 'Als ik nu
zus of zo had gedaan, was het misschien niet gebeurd'. "Die
schaamte is zeer onterecht natuurlijk", aldus Anneke van der
Heijden van het Vrouwen Opvang Centrum. "Maar wel iets dat
er bij veel vrouwen heel diep ingehamerd zit".
Bij het maken van de folder zijn bijna twintig instellingen betrok
ken geweest, van de vrouwenkliniek van het AZL tot de Telefo
nische Hulp Dienst. Ineke van Weezei: "We zijn met z'n allen om
de tafel gaan zitten om iets op poten te zetten. Want al snel bleek
dat geen enkele instelling speciaal berekend is op hulp aan aan
gerande of verkrachte vrouwen. Dat overleg willen we overigens
komt veel voor
de folder: afrekenen met schaamte- of schuldge-
voortzetten; de folder beschouwen we slechts als eerste resul
taat van ons samenwerkingsverband"
Hulptelefoon
In het verschiet liggen nog tal van plannen. Allereerst heeft het
samenwerkingsverband extra subsidie aangevraagd om nog
meer folders in omloop te kunnen brengen. Ook. een handlei
ding voor hulpverleners, over hoe een seksueel mishandelde
vrouw te helpen, staat nog op het programma. Verder zijn er
plannen voor een vrijwilligersgroep die zeer gerichte hulp zou
moeten verlenen, en wordt er gedacht aan een hulptelefoon
elk geval anoniem hun verhaal kwijt kunnen.
men: een ambtenaar die een for
mulier voor huisvesting invult
en onderwijl opmerkt dat me
vrouw 'lekkere borsten' heeft,
begeeft zich volgens de onder
zoeksters op het hellende vlak.
Vernederend
Inderdaad, die ambtenaar durft
zich nogal wat te permitteren.
Maar kun je zoiets nu seksueel
geweld noemen? "Ja", zegt de
coördinatrice van de werkgroep nederende karakter. Nee, naflui-
Vrouwenstudies, Ingrid*Vorrink, ten valt daar niet onder. Men
resoluut. "Door meer dan tachtig vindt dat blijkbaar niet verve
procent van de vrouwen worden lend".
deze uitingen erg gevonden, Beide psychologen constateerden
voornamelijk vanwege het ver-
dat over al deze zaken door de
vrouwen onderling nog weinig
wordt gepraat. De angst voor re
presaillemaatregelen, zoals ont
slag of het niet krijgen van een
uitkering, is groot. Wel meldden
de ondervraagde vrouwen een
bepaald gedrag te vertonen om
confrontatie met seksueel ge
weld te voorkomen door con
stant waakzaam te zijn, compro-
miterende situaties te vermijden
en zelfbeschermende maatrege
len te nemen.
Vorrink: "Het stikt van de voor
beelden. Niet 's avonds alleen
over straat lopen; koel en zake
lijk opstellen in vergaderingen;
geen jurk met een laag decolleté,
ga zo maar door. Vrouwen zijn
zich eigenlijk nauwelijks bewust
van dit gedrag. Het is in ons le
ven geslopen. Pas de laatste ja
ren is het een beetje bespreek
baar aan het worden".
Albach denkt dat mannen weinig
begrijpen van vrouwen. "Anders
doen ze dat toch niet?", consta
teert ze uiterst vriendelijk. "Ze
realiseren zich niet wat ze doen,
behalve dan dat ze hun opmer
kingen verschrikkelijk leuk vin
den".
Stichting
Gezien de omvang wordt het vol
gens Ensink. en Vorrink, de
hoogste tijd dat er ook een beleid
komt tegen de oorzaken van sek
sueel geweld. De onlangs uitge
brachte nota van de staatssecre
taris van Sociale Zaken en Werk
gelegenheid, mr. A. Kappeyne
van de Coppello, vinden zij een
eerste aanzet.
"Wij zouden graag zien dat deze
aanzet een vervolg krijgt. Wij
stellen daarom voor een samen
werkingsverband in het leven te
roepen dat zich specifiek richt op
seksueel geweld. Dat zou wel
licht kunnen gebeuren in de
vorm van een stichting. Deze
stichting kan zich bezighouden
met onderzoek; het opzetten en
bijhouden van een documenta
tiecentrum; het onderhouden
van contacten met actiegroepen;
het geven van informatie en ad
viezen aan hulpverleningsinstan
ties en het mede overdenken van
beleidsmaatregelen die van be
lang zijn om tot minder seksueel
geweld te komen".
Albach: "Ik heb het al eerder ge
zegd: vrouwen die zich econo
misch onafhankelijk kunnen op
stellen, hebben nog geen enkele
garantie dat daarmee ook het
seksueel geweld ophoudt. Daar
voor is meer nodig. De mentali
teit van de man moet verande
ren". Met een ironische onder
toon zegt ze dan: "Mannen zijn er
immers overal; die kun je niet
ontlopen".
Hengelsport (1)
'De Gulden Voorn' viste een wed
strijd in de Ringvaart in Lis-
serbroek. 1. F. Smit met 10 vis
sen van 1860 gram; 2. M. Hoog
kamer 7-1080, 3. W. Lardee 3-
750; 4. H. Bartels 2-600; 5. T. vd
Meer 5-559; 6. G. Kleijn 5-540: 7.
H. Schouten 4-400; 8. B. Velt-
huijzen 3-330; 9. G. Harland 4-
320; 10. H. v Alphen 3-320.
Hengelsport (2)
DVS viste de zevende wedstrijd
in de Ringvaart. 1. P. Kruit 28-
5000; 2. J. Moenen 38-3850; 3. B.
Heemskerk 33-3200; 4. C. Sin-
teur 30-3300; 5. W.J. Steenber
gen 28-3375; 6. C. jansen 27-
2575; 7. P. Teske 28-2450; 9.
W.W. Steenbergen 14-2550; 10.
M. Vronmeyer 14-2500.
Hengelsport (3)
VOP '74 viste zondag een wed
strijd. 1. G.J. Kokkedee 77-
8890; 2. S. Kokkedee 60-9420; 3.
F. Reijken 35-5950; 4. A. Segijn
29-4980; 5. J. Kokkedee 28-4620;
6. H. v Tongeren 27-4050; 7. D. v
Rossen 25-3400; 8. J. Boot 16-
4680; 9. R. vd Zeeuw 25-2000;
10. A. vd Meij 23-3020.
Kind en echtscheiding
Het FIOM, bureau voor hulpver
lening bij zwangerschap en al
leenstaand ouderschap, houdt
dinsdag 15 november, acht
uur, een thema-avond over
'Kind en echtscheiding, een
zaak voor de school?' Er wordt
verteld over een project waar
mee het FIOM op scholen bezig
is en er is een video-band
waarin het bespreken van echt
scheiding op school centraal
staat. Daarbij komenkinde
ren, ouders en leerkrachten
aan het woord. Het FIOM is be
nieuwd naar ervaringen van
alleenstaande ouders met
schoolgaande kinderen. Uiter
lijk woensdag 9 november op
geven bij het FIOM, Noordein
de 40b, telefoon 144715.
'De natuur als buur' is de naam van een rubriek die wekelijks op deze
plek verschijnt. De Leidse biologen J.P.H.M. Adema en H.A.J. in
den Bosch stuit bij wandelingen door de stad geregeld op allerlei
interessante natuurverschijnselen waar de 'gewone' Leidenaar da
gelijks voorbijrijdt of wandelt, zonder het te beseffen. Natuurver
schijnselen die zij aantreffen van pakweg Tuinstadswijk tot
Groenoord.
In 'De natuur als buur' laten Adema en In den Bosch ons meekijken
door hun wetenschappelijke bril. Vandaag deel 3: over een tongva
ren die door de stadsvernieuwing steeds zeldzamer wordt.
Misschien kijkt u er raar van op,
maar nevenstaande foto is ge
maakt op één van de drukste
plekjes van Leiden Waar
schijnlijk is het het allerdruk
ste stuk van de stad. Als u hier
loopt, komend van de Hoog
straat en lopend richting Don-
kersteeg, kyk dan eens over
het hek van de St. Jansbrug
Zoals op veel bruggen en kade
muren in de stad, groeien er
hier tussen de spleten in het
cement varens. Rechts op de
foto is een groep eikvarens te
zien. Deze soort is op verschei
dene plaatsen in de stad te
zien. Het linker varentje is ech
ter bijzonder. Het is een tong
varen. Phyllitis scolopen-
drium. Volgens de nieuwste
uitgave van de flora van Neder
land is het een vrij zeldzaam
plantje en komt het voor op ou
de vochtige muren, vooral in
het westen en zuiden van het
land.
Het is niet moeilijk te herken
nen: het heeft langwerpige, on
gedeelde bladeren, die in gun
stige omstandigheden een
lengte van meer dan dertig cm
kunnen bereiken.
Jaren geleden hebben biologen
door J. P. H. M. Adema
en H. A. J. in den Bosch
van het Rijksherbarium op
verzoek van de gemeente de
kademuren onderzocht. Als er
bijzondere planten stonden,
kon er dan met de restauratie
van de kademuren rekening
mee gehouden worden. We
hebben toen op vier plaatsen
in de stad tongvarens gevon
den: twee keer op de walkant
van de Oranjegracht, op de
Waardgracht en op de uitsprin
gende walmuur bij de ingang
van de Waag. We kunnen dit
zonder bezwaar vermelden,
want op alle vier de vindplaat
sen is de plant inmiddels ver
dwenen. De Waardgracht en de
Oranjegracht waren gedempt.
Bij het opnieuw opengraven
zijn er nieuwe kademuren aan
gelegd. Bij de Waag heeft de
gemeente er een houten nood
brug overheen gebouwd, waar
door de tongvaren bij gebrek
aan licht is doodgegaan. De
vindplaats bij de Donkersteeg
is de laatste die wij nog kennen
De tongvaren bij de St. Jansbrug.
uit de stad. Hopelijk houdt de
gemeente er rekening mee als
de restauratie van de kelders
onder de Hoogstraat gaat be
ginnen. Mocht u ooit op andere
plaatsen in de stad tongvarens
vinden, laat het ons dan weten.
Het plantje op de foto ziet er wat
zieltogend uit. Dit is een ge
volg van de warme droge zo
mer. In augustus was het hele
maal ingedroogd, zodat we
bang waren dat het door de
droogte was doodgegaan. Ge
lukkig bleek het taaier dan we
dachten. Toen het in septem
ber begon te regenen rolden de
blaadjes weer uit.
Bij restauratiewerkzaamheden
verdwijnt de begroeiing van de
kademuren. En het duurt jaren
voordat er weer begroeiing
mogelijk is, zeker met de goe
de kwaliteit cement van tegen
woordig. Gelukkig zijn er nog
genoeg interessante plekjes
over. Hier is dan ook te zien
waarom de gemeente liever de
begroeiing kwijt dan rijk is. De
planten wortelen in spleten
tussen de stenen. Bij de groei
wordt steeds meer van het ce
ment aangetast of weggedrukt.
(Foto H. A. J. In den Bosch)
waardoor de stevigheid van de
kademuren afneemt. Op de
lange duur kan de planten
groei ook het instorten van de
muren veroorzaken. Maar toch
geven wij de voorkeur aan een
mooie begroeide muur boven
een kale, pas gerestaureerde
muur. Maar als u hier anders
over denkt, vinden wij dat ook
goed.
Een opmerking tot slot. Laat u
de planten alstublieft staan.
Mocht u denken: "dat is nou
leuk in de rotstuin!", er zijn ve
le kweekvormen in de handel,
zowel voor buiten als binnen.
LEIDEN - Bijna 1300 bejaarden
hebben vorig jaar de hulp inge
roepen van de Stichting Dien
stencentrum voor- Gecoördi
neerd Bejaardenwerk Leiden:
De meeste bejaarden hadden
moeilijkheden met vervoer of de
begeleiding naar het ziekenhuis.
Anderen zaten met klusjes in
huis, boodschappen doen of re
cepten afhalen. Een belangrijke
groep kampte bovendien met
eenzaamheid en had behoefte
aan gezelschap.
Het dienstencentrum heeft het
hoofdbureau aan de Hooglandse-
kerkgracht en in acht. Leidse
buurten een wijkcentrum. Naast
een coördinerende taak heeft het
centrum ten doel hulp te verle
nen aan ouderen. Dat kan indivi
dueel zijn maar ook via telefoon
cirkels, pedicuredienst, maaltijd
voorziening of het organiseren
van sociaal-culturele activiteiten
als handwerken, Engelse les,
naailes of toneel.
Het overgrote deel van de mensen
die de hulp van het dienstencen
trum vorig jaar inriepen, nam
hiertoe zelf het initiatief. Verder
bleken gezinszorg, GG en GD en
vrijwilligersorganisaties belang
rijke doorverwijzers. Bij het ver
lenen van de gewenste hulp wer
den vorig jaar 650 maal vrijwilli
gers ingezet.
ADVERTENTIE
novemberaanbieding:
1 A2 tekenbord op tafelstandaard
kompleet met tekenmachine
van_22<- voor 175,-
De speciaalzaak voor:
kantoorartikelen vulpennen
schrijfwaren tekenartikelen
schrijfmachines kado-artikelen
Demmenie
Leiden
Haarlemmerstraat 167-171 Tel. 071-141063
