Starfighters toch verkocht J Pijnlijke spionage-zaak Urenco -c Meer acties streekvervoer "Geen politieke steun Turkije" 'Spanningen in CNV door acties van ambtenaren' Ziekenfondsraad niet voor eigen bijdragen Uitvaartmis Zwartkruis druk bezocht Geen CDA- spreker bij demonstratie NZH-bussen rijden weer Volgende week proces tegen Pakistaanse metallurg VRIJDAG 28 OKTOBER 1983 DEN HAAG (GPD) - De regering ziet geen overwegende bezwaren tegen de verkoop van 23 oude Starfighters voor een zacht prijsje aan Turkije. Het doet niets af aan de kritische opstelling ten aanzien van de Turkse regering en betekent geen politieke steun aan dat regime, schrijft minister Van den Broek (buitenlandse zaken) aan de Tweede kamer. Binnenland De PvdA beschouwt de levering echter als indirecte steun aan het militaire bewind, dat de mensen rechten schendt. Daarom willen de socialisten een kamerdebat over de leverantie. Dat zou vóór 15 november moeten gebeuren, want dan gaan volgens de plan nen van het kabinet de eerste ze ven Starfighters naar Ankara. Het CDA keert zich niet tegen de AALTEN (GPD) - „De spanningen binnen het CNV lopen op als ge volg van de acties van ambtena ren. De vertegenwoordigers van de werknemers in het bedrijfsle ven vragen zich steeds sterker af of de stiptheidsacties en stakin gen nog wel gesteund moeten worden". Dat zei voorzitter Dillo van Com- menée van de Bouw- en Hout bond CNV gisteren op een bij eenkomst van de christelijke vakcentrale in Aalten. Van Com- menée vindt „dat er nog maar een manier is om de vrede te houden binnen het CNV", zo zei hij, „en dat is het loskoppelen van de onderhandelingen over ambtenarensalarissen enerzijds en die over uitkeringen en mini mum-lonen anderzijds". Volgens de bondsvoorzitters dreigen deze laatste groepen ondergesneeuwd te worden, door wat hij noemde „het gedoe van de ambtenaren". Van Commenée betoogde dat de ambtenaren in vergelijking met de werknemers in het bedrijfsle ven al jarenlang bevoorrecht zijn. „De salarissen zijn in stand gebleven. Er zijn geen ontslagen geweest terwijl de overige werk nemers geconfronteerd werden met loon inleveren, faillissemen ten en het schrappen van gratifi caties en dergelijke". Hij vond dat de bonden wel terecht in opstand komen tegen het dic taat van de overheid om de over- heidssalarissen te korten, maar hij vond dat de acties niet meer in verhouding staan tot de ernst van het probleem. „Enige actie hier en, daar had wel gemogen, maar je kunt niet aan de gang blijven, zeker niet als daarmee de verkeerden worden"gepakt". Hij noemde daarbij degenen die aan gewezen zijn op het openbaar Van Commenée zei da,t bonden als de Vervoersbond en de Indus trie- en Voedingsbond hem steu nen in de gedachte om binnen de Stichting van de Arbeid alleen nog op te komen voor uitkerings trekkers en minimumlonen. „Want deze groepen staat vol gend jaar nog veel meer te wach ten dan de 3,5 procent. Laat de ambtenaren hun problemen maar uitvechten met Rietkerk". WEERRAPPORTEN Amsterdam De Bilt Deelen Eelde Eindhoven Den Helder Rotterdam Twente Vlissingen Zd-Limburg Aberdeen Athene Barcelona Berlijn Bordeaux Brussel Frankfort Genève Helsinki Innsbruck Klagen furt Kopenhagen Lissabon Locamo Londen Luxemburg Mallorca München Nice Oslo Parys Stockholm Wenen Casa Blanca Istanbul Las Palmas Tel-Aviv Tunis onbewolkt geheel bew regenbui zwaar bew geheel bew geheel bew regenbui half bew onbewolkt onbewolkt geheel bew licht bew geheel bew onbewolkt onbewolkt onbewolkt geheel bew licht bew onbewolkt licht bew onbewolkt onbewolkt onbewolkt onbewolkt onbewolkt onbewolkt onbewolkt onbewolkt levering en zal de minister bij een kamerdebat dan ook niet af vallen. Het kamerlid Ton Frin- king, NAVO-specialist voor de CDA-fractie, merkt alleen op dat Nederland geen Starfighters aan Turkije zou moeten leveren voor dat daar op 6 november verkie zingen zijn gehouden. "Wij wil len voorkomen dat van de leve ring een verkeerd signaal uit gaat", aldus de CDA'er. De CDA- fractie zegt er prijs op te stellen als het officiële besluit over de le verantie ook na de verkiezings datum valt. Op die manier zou den de Turkse generaals de leve ring niet als een Nederlands sig naal van instemming met het ge voerde beleid kunnen opvatten. De verkoop past in het NAVO-be- leid, dat de sterkere landen de economisch zwakke bondgeno ten helpen met overtollig mate rieel. Voordat in Turkije de mili tairen de macht grepen, verkocht Nederland al een partij van 25 Starfighters. Met de overdracht van nog eens 23 vliegtuigen le vert ons land volgens Van den Broek „een reële bijdrage aan de verdediging van de kwetsbare zuid-flank van de NAVO". In zijn brief aan de Tweede Kamer schrijft de minister, dat de Tur ken zich goed bewust zijn dat Nederland met de verkoop van de vliegtuigen het militaire be wind niet goedkeurt. De minister schrijft verder, dat er geen andere gegadigden zijn voor de oude vliegtuigen van de luchtmacht, die door F-16's wor den vervangen. De enige andere mogelijkheid is het slopen van de toestellen. Van den Broek, noemt dat „verspilling van be schikbare middelen die de ge meenschappelijke veiligheid zeer wel kunnen helpen waar borgen". AMSTELVEEN (ANP) - Een overgrote meerderheid van de Ziekenfondsraad (ZFR) heeft zich gisteren uitgesproken tegen het invoeren van eigen bijdragen voor ziekenhuisverpleging, ver wijzing naar specialisten, bezoe ken aan de fysio-therapeut en voor psycho-therapie. Alleen de werkgevers stemden voor. Staatssecretaris Van der Reijden (volksgezondheid) heeft negatief gereageerd op de uitspraak van de Ziekenfondsraad. Volgens de bewindsman moet de raad nu zelf aangeven waar de 470 miljoen gulden bezuiniging voor 1984 dan vandaan moet ko men, omdat de Ziekenfondsraad zich ook unaniem tegen een pak ketverkleining heeft uitgespro ken. Van der Reijden zei deze op stelling te betreuren. De eigen "bijdragen stonden in een ontwerpadvies van een commis sie van de ZFR aan de staatsse cretarissen van wvc en sociale zaken. Deze willen van de Zie kenfondsraad weten hoe vol gend jaar 470 miljoen gulden kan worden bespaard in de zieken fondsverzekering. De tegenstemmers willen geen fi nanciële drempels die de toe gang tot de gezondheidszorg be moeilijken of belemmeren. Bo vendien zien ze in eigen bijdra gen een doorbreking van de soli dariteit tussen zieken en gezon den. Zij geven de voorkeur aan hogere ziekenfondspremies en -bedra gen voor iedereen. Met name de vertegenwoordigers van de vakbeweging kantten zich fel tegen (nieuwe) eigen bij dragen. Herman Bode (FN\Ó kondigde verzet aan als de bij dragen onverhoopt toch worden ingevoerd. Hij zei, dat de Ziekenfondsraad de kans moet krijgen om zich bezig te houden met structurele zaken. CNV'er Molendijk zei, dat ook zijn vakcentrale de voorstellen zon der meer afwijst. Hij wees er evenals Bode op, dat de meeste bezuinigingsmaatregelen van de regering juist de zwakken tref fen. Ook de kroonleden waren tegen ei gen bijdragen. Er was nog een ander voorstel ingediend, om als de ziekenfonds premies omhoog gaan - de werkgevers en werk nemers niet zoals gebruikelijk daar ieder de helft van te laten betalen. De werkgevers zouden ruim 4,7 en de werknemers ruim 5,2 procent moeten opbrengen. Op die manier zou een lastenver lichting voor het bedrijfsleven kunnen worden bereikt. Vakbe weging en werkgevers vonden echter dat een dergelijk voorstel thuis hoort in de Stichting van de Arbeid of in de SER. Diabetes De Ziekenfondsraad heeft beslo ten staatssecretaris Van der Reij den (wvc) te adviseren om hulp middelen waarmee suikerpatiën ten thuis bij zichzelf bloed af kunnen nemen en hun bloedsui kergehalte kunnen bepalen, op te nemen in het ziekenfondspak ket. 17 2 0 15 -1 0 24 16 0 15 11 0 00 16 00 25 17 0 21 11 0 DELFT - Tweederde van de Nederlandse bevolking vindt dat de over heid meer moet doen om de geluidhinder te bestrijden. Het gaat dan met name om de hinder van wegverkeer en burengerucht. Dat is volgens de Nederlandse Stichting Geluidhinder gebleken uit een representatieve steekproef onder 1000 Nederlanders. V/egverkeer en burengerucht zijn de grootste geluidhinderbronnen. De overheid moet deze bronnen actiever bestrijden door het plaatsen van geluidwallen in woonwijken en het aanbrengen van geluidtsolerende voorzieningen in woningen, aldus veel van de ondervraagden. Verder zou de politie meer controle moeten uitoefenen, bijvoorbeeld op luid ruchtige bromfietsen. Voor 29 procent van de ondervraagden vormt geluidhinder wel eens een probleem, waarbij het in ruim een kwart van de gevallen zelfs aanlei ding is voor ruzie. Een ruime meerderheid van de ondervraagden (68 procent) zegt bereid te zijn het wat zachter aan te doen als daarom wordt gevraagd, aldus de stichting. Met onder andere bovenstaande tekening voert de stichting campagne tegen geluidoverlast. DEN HAAG (ANP) - Het ministe rie van verkeer en waterstaat heeft de streek- en stadsver voerbedrijven speciale toestem ming gegeven voor het vervoer van demonstranten naar Den Haag morgen. Het gemeentelijk vervoersbedrijf in Amsterdam heeft al van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Het GVB zal 20 bussen ter be schikking stellen. Het Haagse vervoersbedrijf HTM deelde gis teren mee dat het alle 200 be schikbare bussen al moet inzet ten om het openbaar vervoer in de stad zelf gaande te houden. De streekvervoerbedrijven Cen traal Nederland en West-Neder land verzorgen morgen een pen deldienst van het Jaarbeursplein in Utrecht en het Stadionplein in Amsterdam naar Den Haag. Het gemeentelijk Vervoersbedrijf Arnhem zet minimaal vier en maximaal zes bussen in om de monstranten uit Arnhem naar Den Haag te vervoeren om daar deel te nemen aan de landelijke vredesdemonstratie. Het ge- Stadsen streekbussen ingezet voor vredesmars meentelijk vervoersbedrijf van Rotterdam (RET) heeft de amb tenarenbond Abva/Kabo 18 bus sen ter beschikking gesteld. Vol gens een woordvoerder van de RET zullen de bussen bestuurd worden door chauffeurs van het gemeentelijk vervoersbedrijf, die een vrije dag hadden geno men om aan de demonstratie in Den Haag deel te nemen. De Groninger Autobus Dienst On derneming heeft vijftig bussen beschikbaar gesteld. Het extra stad- en streekvervoer naar Den Haag is al 'besmet werk' ge noemd. Het inzetten van extra bussen kan immers gedeeltelijk worden gezien als een gevolg van het doorzetten van de stipheids- acties bij de spoorwegen. Volgens voorzitter Regeer van de Abva/Kabo-afdeling Amsterdam beschouwt een deel van de GVB- chauffeurs in de hoofdstad de rit ten naar Den Haag als een door breking van de acties bij NS, hoewel het besluit om de extra bussen in te zetten al is genomen voordat de problemen met het treinvervoer bekend waren. De ritten kunnen dan ook alleen op Volstrekt vrijwillige basis' wor den gereden, aldus Regeer. Een woordvoerder van de Ver voersbond FNV vond het in dit verband te ver gaan om het inzet ten van extra stad- en streekbus sen tot besmet werk te verklaren. "Je kunt het als bond niet maken om enerzijds NS'ers op te roepen hun uiterste best te doen voor de vredesdemonstratie en ander zijds het inzetten van extra bus sen voor diezelfde demonstratie te veroordelen", aldus de woord voerder. HAARLEM (GPD) - „Als het mogelijk zou zijn om alle reacties en getuigenissen bij het overlijden van bisschop Zwartkruis te bundelen, dan zou het een prachtig medita- tieboek zijn en een leerboek over wat mensen heden ten dage van een Kerk verwach ten". it zei gisteren de Haarlemse vicaris-generaal H. Kuipers in een zeer bewogen preek tijdens de plechtige uitvaart mis voor monseigneur Zwartkruis, de Haarlemse bisschop die vorige week vrijdag op 73-jarige leeftijd is overleden. Na afloop van de preek volgde spontaan een minutenlang applaus uit de stampvolle ka thedrale basiliek van Sint Ba- vo. De uitvaartmis werd bijge woond door veel vertegen woordigers van verschillende kerken uit binnen- en buiten land en staatssecretaris Kor- te-van Hemel (justitie) en mi nister van staat mevrouw Klompé. Na de uitvaartmis is bisschop Zwartkruis in besloten kring begraven naast het graf van monseigneur Huibers op het kleine kerkhof van zus terklooster Huize Sonbeek in Heemstede bij Haarlem. DEN HAAG (GPD) - CDA-kamer- lid Sytze Faber zal morgen niet spreken op de demonstratie te gen kernwapens in Den Haag. Een verzoek uit linkse CDA- kringen is door het organiseren de Komitee Kruisraketten Nee verworpen, omdat het CDA de leuzen van de demonstratie niet onderschrijft. Christen-democraten die de afwe zigheid van hun partij bij de vre desmars pijnlijk vinden, poog den deze week om toch iemand van hun kleur op het podium te krijgen bij de demonstratie. Ze dachten daarbij aan Faber, om dat hij tegenstander is van de kruisraketten. Hij zou niet na mens, maar wel „vanuit" het CDA kunnen spreken. In het voorjaar besloot het CDA niet aan de demonstratie mee te doen, omdat de leuzen tegen plaatsing van nieuwe NAVO-wa- pens onder alle omstandigheden pleiten. Dat druist tegen de be langen van de Geneefse wapen- beheersingsgesprekken in, aldus het CDA. Overigens spreekt Sytze Faber morgen wel in de Haagse Grote Kerk. waar het IKV en de CDA- jongeren een gezamenlijke mani festatie houden. Het CDJA heeft wel een officiële spreker bij de vredesmars. Trendvolger af DEN HAAG (ANP) - Minister De Koning (sociale zaken en werk gelegenheid) heeft gisteren het personeel bij de ziekenfondsen, de omroep en de bedrijfsvereni gingen geschreven dat zij geen trendvolgers zullen worden. Trendvolgers volgen de inkomens ontwikkeling van het overheids personeel. De Koning besloot enige tijd geleden dat ook boven genoemde groepen (die even eens uit overheidsgelden betaald worden) onder de trendvolgers moesten gaan vallen omdat hun cao's (ze onderhandelen daar wel zelf over, in tegenstelling tot ambtenaren) te gunstig bij het overheidspersoneel afstaken. Daarop volgde massaal verzet van de drie groepen, die gehoor vonden in de Kamer. DEN HAAG (GPD) - Ook vandaag vinden 24-uursstakingen bij het streekvervoer plaats uit protest tegen plannen van de regering om de salarissen met 3,5 procent te korten. Alleen de NZH rijdt vandaag weer na een staking van één dag. De Vervoersbond FNV meldt dat de acties zich verharden en dat wordt gestaakt bij de DVM in Drenthe en de Enhabo die rijdt tussen Amsterdam en de Zaan streek. Chauffeurs van de BBA die in Midden- en Oost-Brabant rijdt hebben gisteren gestaakt en zullen ook vandaag niet in actie komen. Voorzitter J. van de Scheur van de ambtenarenbond AbvaKabo heeft gisteren tijdens een bijeen komst van 600 actievoerders in Almelo de ambtenaren, trendvol gers en uitkeringsgerechtigden opgeroepen samen een harde vuist te maken. „Dan is het kabi net nergens meer met zijn plan voor de korting van 3,5 procent. Dan winnen we. We moeten ons verzetten tegen het drijven van een wig tussen bijvoorbeeld het overheidspersoneel en zij die in het bedrijfsleven werken". De acties bij de Spoorwegen en de veerdiensten in Zeeland hielden ook gisteren aan. NS had wel meer treinen ingezet, maar dui delijk is wel geworden dat steeds meer reizigers de trein de rug toekeren. Men wil niet langer het risico lopen te worden gecon fronteerd met vertragingen. Het verlies van de Spoorwegen is hierdoor inmiddels al opgelopen tot ongeveer 5 miljoen gulden. Bij de PTT beginnen de gevolgen van de stiptheidsacties voelbaar te worden. In Zuid-Limburg, Groningen, Friesland en Dren the heeft een deel van de post een vertraging opgelopen van een dag. In Den Haag is een „wilde groep" ambtenaren van plan de komen de dagen het telefoonverkeer te ontregelen. Dezelfde groep zou deze week al bezig zijn geweest met het buiten werking stellen van diverse geheime telefoon nummers in Den Haag, Leid- schendam en Voorburg. Het personeel van het telefoondis trict Arnhem wil een aanmerke lijke verharding van de acties als het komend overleg met minis ter Rietkerk onvoldoende resul taat oplevert. Dat is besloten tij dens een demonstratieve bijeen komst in Arnhem. Evenals el ders in het land zijn ook de amb tenaren van het telefoondistrict Arnhem deze week begonnen met model- en stiptheidsacties. Volgens de bonden zullen de hardere acties leiden tot een ont wrichting van het hele telefoon bedrijf. Een groot deel van de Rotterdamse douaneambtenaren heeft giste ren tijdens een ledenvergadering ook al met acties gedreigd. De ambtenarenbonden verwachten dat de activiteiten in de Rotter damse haven ernstig zullen wor den getroffen door acties van het douanepersoneel. Mogelijk sluit ook het personeel van het loods wezen, de rijksverkeersinspctie, Rijkswaterstaat en van de rivier politie zich bij de acties aan. Daardoor zal de Rotterdamse ha ven nagenoeg volledig worden platgelegd. In Delfzijl hebben vijftig ambtena ren gistermiddag uit protest te gen de voorgenomen salariskor ting elk een halve liter bloed ge geven aan de bloedtransfusie dienst. „Liever een halve liter bloed, dan 3,5 procent van onze poet", aldus de ambtenaren. Zij maakten gebruik van het Ambte narenreglement, waarin staat dat het mogelijk is het werk te on derbreken om bloed te geven. AMSTERDAM (GPD) - In het Pa kistaanse gehucht Kahutra staat een verrijkingsfabriek voor ura nium die heel erg lijkt op de Fu- renco-fabriek in Almelo. Dat is geen toeval. De geavanceerde fa briek in de nabijheid van Islama bad staat er dank zij in ons land verkregen informatie en steun. Spionage door de metallurg dr. Ab- doel Qadeer Khan in Almelo en illegale levering van 'strategi sche goederen' aan Pakistan door onder andere Van Doornes Transmissie in Tilburg en het Fy- door Weert Schenk sisch-Dynamisch Onderzoeksla boratorium (FDO) in Amsterdam zijn belangrijke bijdragen ge weest aan de bouw van de fa briek in Pakistan. Aanstaande maandag moet Khan voor de rechtbank in Amsterdam verschijnen, maar niemand ge looft dat de wetenschapper de moeite zal nemen om hiervoor uit Pakistan over te komen. Meer voor de hand ligt dat FDO en Van Doorne's Transmissie ge hoor zullen geven aan de oproep van de rechter. De zaak-Khan is voor de Neder landse regering bijzonder pijn lijk. Omdat verrijkt uranium niet alleen dient als brandstof voor kerncentrales, maar ook ge bruikt kan worden als grondstof voor de produktie van kernwa pens. Ongewild heeft Nederland bijgedragen tot de mogelijke ver vaardiging van 'de islamitische atoombom'. Pakistan heeft ontkend uit te zijn op het bezit van de atoombom. De verrijkingsfabriek zou alleen bedoeld zijn voor vreedzame doeleinden. Niettemin weigert Pakistan toe te treden tot het non-proliferatieverdrag, dat ver spreiding van kernwapens moet voorkomen. Ook duldt het land geen internationale inspectie op zijn nucleaire installaties. Het toeval wil dat de affaire-Khan begon te rollen in 1979. Dat ge beurde net nadat het parlement zich uitgebreid had beziggehou den met een exportregeling voor verrijkt uranium van de UCN-fa- briek. Een juist vanwege de mo gelijke militaire consequenties zeer betwiste leverantie aan Bra zilië vormde de aanleiding voor de nieuwe richtlijnen. Het verbaast niet dat de toenmali ge minister van economische za ken, Van Aardenne, geruchten over de bedrijfsspionage in Al melo van de hand wees. De Pa kistaan, die volgens de geruch ten de gegevens had ontvreemd, werkte slechts bij een toeleve ringsbedrijf van de UCN, aldus Van Aardenne. „De kennis die deze man heeft kunnen opdoen, is onbetekenend." Nog geen twee maanden later bleek dat Van Aardenne zich had vergist. Inderdaad had dr. Khan in de periode 1973-'75 bij het Fy- sisch-Dynamisch Onderzoeksla- barotium gewerkt, waar hij zich bezighield met de ontwikkeling van onderdelen voor de verrij kingsfabriek in Almelo. Maar hij had daar wel toegang gehad tot geclassificeerde gegevens. In 1974 was de Pakistaanse metaal- deskundige zelfs zestien dagen in de UCN-fabriek in Almelo werkzaam geweest. Khan ver taalde in die tijd Westduitse rap porten met methoden cm ura nium te verrijken. Zo kon hij zich op de hoogte stellen van de samenstelling en metaalsoort van de uraniumcentrifuges. Die zijn geheim, in tegenstelling tot het principe van verrijking. Toen dit alles bekend werd, rea geerde Israël verontrust. Via Ne derland was een Arabisch land aan het geheim van de atoom bom gekomen, omdat Libië het uraniumverrijkingsproject van Pakistan financieel steunt. Het schrikbeeld: kolonel Gadaffi met een kernbom. Natuurlijk begon het grote ge schuif van verantwoordelijkhe den. Niemand wilde graag schuld hebben aan de diefstal van atoomgeheimen. Het minis terie van justitie, dat vreemdelin gen toelaat, niet, de Binnenland se Veiligheidsdienst die mensen in gevoelige functies onderzoekt, niet. en het ministerie van econo mische zaken dat toezicht op de UCN houdt, niet. Zo kwam men uiteindelijk uit bij de veiligheidsinspecteur van de UCN. Maar deze had ook geen trek in de zwarte piet en speelde de zaak weer terug naar de BVD die Khan betrouwbaar had be vonden voor de FDO. Uiteindelijk droegen alle betrokke nen schuld. Men sprak van een keten van kleine en minder klei ne slordigheden. In elk geval is Nederland nogal naief geweest met de behande ling van de atoomgeheimen. Want hoe het ook zij, de Pakis taan kon zonder problemen een functie krijgen die hem zeer dicht bracht bij gevoelige tech nologie, de moeilijkst bereikbare helft van de atoombom. Met zijn in Nederland vergaarde informatie ging Khan in zijn va derland aan de slag. Om het pro ject te doen slagen, maakte hij gebruik van oude kennissen: Van Doorne's Transmissie in Til burg en van het FDO. Zonder de vereiste exportvergunningen le verde Van Doome speciale sta len buizen die Khan al had laten onderzoeken bij de TH in Delft toen hij nog bij het FDO werkte. Het FDO leverde negen keer ille gaal goederen voor de Pakistaan se verrijkingsfabriek. Tegen Khan, Van Doorne en het FDO wordt nu strafrechtelijke vervolging ingesteld. Het is geen fraaie affaire, maar Nederland heeft er geen schade door gele den. Immers, eind 1980 stelden maar befst vier ministers (die van binnenlandse, buitenlandse, en economische zaken en van justitie) in antwoord op kamer vragen dat de zaak-Khan het Ne derlandse beleid ten aanzien van de voorkoming van de versprei ding van kernwapens 'niet onge loofwaardig' had gemaakt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 5