Verkeers
chaos rond
vredesmars
Geen exportverbod
van chemisch afval
[Achtergrond
Honderdduizenden betogers1
wacht vermoeiende dag
Prijscompensatie veelal voor
wei ktij d verkorting ingeleverd
VRIJDAG 28 OKTOBER 1983
Om de waarheid te zeggen was ik
op weg naar de Turner-tentoonstel
ling in het Grand Palais, niet om
dat ik zo'n Turner-mannetje ben,
maar omdat ik altijd aan de hand
van zo'n overzichtstentoonstelling
bereid ben mijn vooroordeel te her
zien. We reden met zijn drieën met
de metro naar station Invalides, re
den uit de aarde op en kwamen
toen terecht op een brug over de
Seine waar honderden mensen van
allerlei slag en leeftijd bijeen ston
den. Sommigen zwaaiden naar iets
op de river met dezelfde terughou
dende verlegenheid waarmee Ne
derlanders langs de route naar de
koningin in de koets zwaaien: ze
zwaaien meer naar het symbool
dan naar de persoon in kwestie, en
ze verwachten ook niet dat er te-
ruggezwaaid wordt, al zouden ze
daar de rest van hun leven over
blijven praten als het wel gebeurde.
Het symbool waar men in dit geval
naar zwaaide bleek een rijnaak te
zijn, die volgehangen was met
groen-witte leuzen tegen oorlog in
het algemeen en kernbewapening
in het bijzonder. Ik begreep dat ik
in een Franse 29 oktober-demon-
stratie terecht was gekomen, maar
dan op een andere dag. Op een zon
dag, terwijl ik toch begrepen had
dat de Parijzenaars de dag ervoor
op zaterdag zouden demonstreren.
Dit bleek echter de Codene-demon-
stratie, georganiseerd door het Co
mité pour le Désarmement Nucléai
re en Europe, waarvan 26 organi
saties lid zijn, waaronder de „groe
nen" (Les Verts), de Vrouwen voor
de Vrede, de Strijdbare Soldaten
(Soldats en Lutte) en ga zo maar
door.
Codene op zondag onderscheidde
zich van de communistisch ange-
hauchte demonstranten op zater
dag, doordat naar beide kanten ge
demonstreerd werd: tegen de Ame
rikaanse Pershing II, èn tegen de
Russische SS-20. Mijn pakkie-an
dus, in elk geval méér mijn pakkie-
an dan Joesph Mallord William
Turner, dus ik nam opgelucht af
scheid van mijn begeleidsters en
sloot mij aan bij de stoet die van de
Invalides langs de Seine op weg
ging naar de Bastille, waar de uit
eindelijke demonstratie plaatshad.
De laatste keer dat ik zo'n eind ach
ter elkaar gelopen heb moet in mili
taire dienst zijn geweest, maar dat
waren „geforceerde dagmarsen"
met helm, geweer en volle bepak
king (als je allemaal tegelijk je met
ijzer beslagen schoenen op de klin-
kerbestrating van de smalle
straatjes in Harderwijk neerplant-
te, kreeg je zo'n onoverwinnelijk
gevoel over je). Nu liep ik in orde
loos groepsverband achter een har
monica spelend meisje aan, onder
langs de Seine, waar zich van geen
oorlog en vrede bewust zijnde bur
gers en buitenlui in het zonnetje op
de bankjes een mooi boek zaten te
lezen, en een jongen in het wit een
bord omhoog hield waarop hij
waarschuwde op de Dag des Oor
deels vooral geen elektriciteit en
brandstoffen te gebruiken. Zo heeft
iedereen zijn eigen kruisraketten...
Op de Place de la Bastille aangeko
men (na zo'n vijf kwartier lopen),
bleek het daar een gezéllige drukte
te zijn. Ik zag een jongen die pam
fletten uitdeelde zijn pamflet rui
len met een andere jongen die weer
andere pamfletten uitdeelde, en op
het podium zong een zangeres over
het geweld in de fabrieken, want er
was overal geweld, vertelde ze. Het
was een jaarmarkt van verdruk
ten: Solidarnosc had een stand, de
Koerden waren present, oppositio
nele Iraniërs, Esperantisten, Gua-
temalteken. de Liga tegen Vivisec
tie en ook de homo's, stonden met
spandoeken en pamfletten aanwe
zig te wezen, op een bord werd Vic-
tur Hugo geciteerd („Schaf het le
ger af, dan schaf je de oorlog af')
en zij allen waren weer verenigd
onder het banier van Oplands huis
moedertje dat de raket wegschopt, -
na de zonnebloemen van Van Gogh
ongetwijfeld het meest verspreide
kunstvoortbrengsel van Neder
landse origine in de wereld.
Het was er recht gezelligen de per
sattaché schatte dat er 10.000 men
sen waren: 20.000 minder dan de
dag tevoren. Niet zo bar veel, zei ik
voorzichtig. Voor Frankrijk wèl,
zei hij welgemutst. In Den Haag
verwachten we zo'n 500.000 man,
zei ik chauvinistish. Pfff, ik ver
wacht daar zeker een miljoen!, zei
hij en wees op de sticker voor 29 ok
tober Den Haag die hij op zijn jas
geplakt had. In het bulletin van Co
dene werden de Fransen dan ook
opgeroepen naar Den Haag te
gaan: „de apotheose van de grote
Europese manifestaties, waar meer
dan 500.000 mensen zich zullen ver
zamelen, en die van cruciale bete
kenis is voor de onafhankelijke vre
desbewegingen, omdat het IKV (In
terkerkelijk Vredesberaad) de eni
ge beweging is die op het ogenblik
in staat is de beslissing van haar
regering over de kruisraketten te
blokkeren. Voor deze beslissende
dag willen we het grootste mogelij
ke aantal autobussen naar Neder
land laten rijden. U kunt u vanaf
vandaag inschrijven"...
DEN HAAG (GPD) De chaos in Den Haag zal morgen
groot zijn. Bij gebrek aan voldoende treinen door de
stiptheidsacties van het spoorwegpersoneel zullen veel
deelnemers aan de grote vredesmars met de auto komen.
De Haagse politie voorziet gigantische verkeers- en par
keerproblemen rondom het Malieveld, omdat ze onvol
doende mensen beschikbaar heeft om alles in goede ba
nen te leiden.
Route van de demonstratie
op 29 oktober te DEIM HAAG
Overzicht van de route van de vredesmars in Den Haag. Treinreizigers worden naar het Malieveld
gedirigeerd, van waar men via de onderste route naar het Zuiderpark zal lopen. Busreizigers zullen
tegelijkertijd vertrekken vanaf het Zuiderpark richting Malieveld via de bovenste route. «foto anp
Wie betogen wil, doet er daarom
goed aan vroeg van huis te
gaan. Als treinreizigers een
half uur eerder vertrekken dan
ze van plan waren, verwachten
de spoorwegen toch nog om
streeks 100.000 mensen tijdig
in Den Haag te krijgen. Ook
automobilisten moeten vroeg
zijn, want als men al een par
keerplaats vindt, zou dat wel
eens op een afstand van drie
kwartier lopen kunnen zijn.
Veel demonstranten vermijden
het risico van gebrek aan ver
voer door al op vandaag naar
Den Haag te reizen. In de stad
zijn aan de vooravond van de
grote mars allerlei manifesta
ties. Culturele en politieke pro
gramma's zijn op touw gezet in
gebouw Amicitia en in het
Paard van Troje. Op het Plein
is een vrouwenmanifestatie,
die uitmondt in een nachtwake
tot morgenochtend.
Het organiserende Komitee
Kruisraketten Nee heeft in
Den Haag tweeduizend slaap
plaatsen voor demonstranten
beschikbaar.
Vanaf negen uur zal Den Haag
morgen naar verwachting vol
STIPTHEIDSACTIE-
-STOP-HOU VOL!-?TCp
'OSEpH LUNS
ElNDEl'jK 'N BErjf
SEORIP 1
J
stromen met betogers. Er wor
den er omstreeks 400.000 ver
wacht. Vanuit alle richtingen
komen kleine optochten naar
de Hofstad. Sommigen zijn al
een week onderweg vanuit het
oosten van het land, anderen
beginnen vandaag. Vanuit de
randgemeenten en de Haagse
wijken gaan morgenochtend
talloze deel-demonstraties
naar het centrum. Een groep
Delftenaren komt met bootjes.
Maar de grote massa wordt per
trein en bus verwacht. Het
Zuiderpark is alleen voor de
meer dan 2000 verwachte bus
sen bereikbaar, automobilisten
zullen naar het Malieveld moe
ten. De toegang tot de stad via
Rijswijk (rijksweg 13) wordt
volledig door de bussen op
geëist. Auto's uit de richting
Utrecht en Rotterdam moeten
via de Utrechtsebaan (rijksweg
12) en die uit de richting Lei
den, Amsterdam via de Rijks
straatweg (rijksweg 44) de stad
Wie per trein op het station Den
Haag Centraal of Hollands
Spoor arriveert, wordt even
eens naar het Malieveld gediri
geerd. Om het reizigersaanbod
zo veel mogelijk te spreiden,
willen de NS dat mensen die
binnen een straal van 100 kilo
meter van Den Haag wonen
vroeg van huis gaan en pas laat
weer terug. Zij zouden vóór
tien uur in de stad moeten zijn
en pas na half zeven weer terug
mogen reizen.
Op de manifestatieterreinen, het
Zuiderpark en het Malieveld,
zijn twee hoofd-podia, waar
sprekers en artisten optreden.
Op het Malieveld opent Sienie
Strikwerda, voorziter van het
Komitee Kruisraketten Nee,
tegen twaalf uur de sprekersrij.
De eerste ronde sprekers duurt
ongeveer een uur, waarna de
demonstratieve optocht be
gint. Omstreeks vijf uur volgt
een afsluitende sprekersronde,
met onder anderen Joop den
Uyl, Mient Jan Faber (beiden
Zuiderpark) en Wim Kok (Ma
lieveld).
Tussen één en vijf uur lopen de
demonstranten een route van
twaalf kilometer. Vanaf het
Malieveld en het Zuiderpark
wordt gelijktijdig gestart. De
lus die dan ontstaat omsluit
het gehele centrum van Den
Haag, dat zaterdagmiddag
voor verkeer dan ook onbe
reikbaar is. De betogers komen
op hun tocht langs de gebou
wen van de Tweede Kamer en
langs de Amerikaanse ambas
sade.
Op twaalf kleine podia langs de
route treden muzikanten en
andere artiesten op. Muziek
speelt bij de demonstratie
trouwens een grote rol. Een
speciaal gecomponeerd vre
deslied is overal in het land
door groepen ingestudeerd, en
zal in heel Den Haag weerklin
ken. Op het carillon van de
Grote Kerk en op een klokken
spel in het Zuiderpark wordt
het lied eveneens gespeeld.
Maar niet alleen in Den Haag,
ook in andere plaatsen is het
lied te horen. Bij het vertrek
van bussen en treinen zal het
overal worden gezongen. Om
vijf voor twaalf spelen tiental
len beiaardiers in het hele land
de melodie. Elders luiden op
dat tijdstip de kerkklokken op
het begin van de Haagse de
monstratie te markeren.
In het organisatiecomitee
werken het IKV, Pax Christi,
Stop de N-bom, Vrouwen voor
Vrede, Vrouwen tegen Kern
wapens. het Platform Radikale
Vredesgroepen, het Humanis
tisch Vredesberaad, Kerk en
Vrede, de PvdA. D'66. PSP.
PPR, CPN, EVP, de vakcentra
le FNV en de soldatenbond
WDM samen. Daarnaast
wordt de demonstratie door
vele organisaties gesteund. De
Raad van Kerken riep op tot
deelname, tal van gemeentebe
sturen (zoals Rotterdam) de
den dat. het CDJA, en het
Haagse ziekenfonds Azivo.
Boerinnen tegen Kernwapens
zullen de demonstranten gratis
melk verstrekken. Francisca
nen tegen Kernwapens, non
nen en paters die per fiets al
een week lang naar Den Haag
op weg zijn, betogen mee. Ge
zondheidswerkers tegen Kern
wapens trekken schouder aan
schouder op met Soldaten te
gen Kernwapens. Turken en
Papoea's verklaren zich ook te
gen de bom. Kortom: een bon
te mengeling van groepen, die
elk op grond van eigen argu
menten tegen de kruisraketten
in het geweer komen.
Boven de hoofden van de beto
gers zal een andere mening
worden uitgedragen. Voorzit
ter Ego van de stichting OSL
(voorheen het Oud Strijders
Legioen) heeft acht reclame
vliegtuigjes besteld, die de he
le middag in de lucht zijn. Op
de reclame-sleep zullen tek
sten staan als „Wij hebben het
IKV, zij de SS-20" en „Liever
een raket in de tuin. dan een
Rus in de keuken". Ook zal het
OSL pamfletten verspreiden.
Het wordt een vermoeiende dag
voor de protesterenden. Uren
lang staan en tenminste vier
uur lopen liggen in het ver
schiet. Voor wie tussendoor
wil uitblazen, zijn er tientallen
openbare gebouwen langs en
in de omgeving van de route
speciaal opengesteld. Vooral
kerken hebben de deuren open
staan voor wie wil rusten of
zich bezinnen.
De Haagse politie is met twaalf
honderd mannen en vrouwen
op de been om de chaos zo veel
mogelijk te beperken. Daarbij
wordt niet op gewelddadighe
den gerekend. Een speciaal
team is belast met het opvan
gen van zoekgeraakte kinde
ren. Ook het bus- en'trambe
drijf HTM is met extra mensen
in touw. De normale dienstre
geling ligt vanaf 9 uur volko
men lam, maar een tijdelijk lij-
nennet houdt het vervoer bui
ten en naar het centrum van de
stad zo veel mogehjk in stand.
Op radio en televisie worden
rechtstreekse reportages uitge
zonden. De VARA-radio is op
Hilversum 1 in de lucht van
tien uur 's ochtends tot zeven
uur in de avond. De NOS-tele-
visie zendt uit van twaalf tot
vijf uur op Nederland 2. De or
ganisatoren van de vredesmars
raden demonstranten aan. een
klein radiootje mee te nemen.
Niet alleen om alles beter te
kunnen volgen, maar ook om
dat via de radio zo nodig aan
wijzingen worden gegeven.
DEN HAAG (GPD) - Minister Win-
semius (milieubeheer) is niet be
reid de export van chemisch af
val te verbieden. De Tweede Ka
mer zal de minister niet tot ande
re gedachten dwingen, omdat
het CDA dat samen met de oppo
sitie om het verbod had ge
vraagd, na de weigering van de
bewindsman afhaakte.
PvdA, D'66, PPR en CDA wilden
dat Winsemius de uitvoer van
het chemisch afval aan banden
legt om het Nederlandse verwer
kingsbedrijf voor chemisch af
val, dat binnen afzienbare tijd
wordt opgericht, rendabel te la
ten functioneren.
Achtergrond van de wens van de
Tweede Kamer is onder meer dat
Winsemius 100 miljoen gulden
wil investeren in het verwer
kingsbedrijf, waardoor de tarie
ven kunstmatig laag gehouden
worden. Daarmee kan het bedrijf
concurreren met het buitenland.
Bij een exportverbod zouden de
tarieven meer de werkelijke prijs
kunnen benaderen.
Minister Winsemius vreesde dat
een exportverbod en hogere ta
rieven zullen leiden tot illegale
lozingen van het chemisch afval.
Bovendien is Nederland niet in
staat om op korte termijn alle
chemisch afval te verwerken. Zo
zal het ook nog geruime tijd du
ren voordat een opslagplaats
voor niet-verwerkbaar chemisch
afval is gerealiseerd.
Om te voorkomen dat knelpunten
ontstaan, mogen we de buiten
landse mogelijkheden niet be
perken, aldus Winsemius.
Schadevergoeding
Bewoners van huizen die op ern
stig verontreinigde grond zijn ge-
Uitspraak Raad van Europa
strijdig inet Minderhedennota
ROME (ANP) - Buitenlandse werknemers die naar hun geboorteland
terugkeren moeten het recht behouden om naar hun gastland terug te
keren als hervestiging in het geboorteland niet wil lukken. Dit is een
van de aanbevelingen van een door de Raad van Europa georganiseer
de conferentie over de positie van buitenlandse werknemers, die deze
week in Rome is gehouden. -
De aanbeveling is op onderdelen in strijd met de kort geleden door de
Nederlandse regering bij de Tweede Kamer ingediende Minderheden
nota. In deze nota staat dat het besluit van de buitenlandse werknemer
om naar zijn geboorteland terug te keren in beginsel definitief moet
zijn.
Over de integratie van buitenlandse werknemers in hun gastland spraken
de delegaties uit dat buitenlandse arbeiders een permanente verblijfs
vergunning moeten geven als deze een bepaalde periode in het immi
gratieland hebben doorgebracht. Volgens de raad moet ook de integra
tie van kinderen van buitenlandse werknemers in het onderwijssys
teem beter geregeld worden.
bouwd, hoeven vooralsnog niet
op enige schadevergoeding van
de overheid te rekenen. Minister
Winsemius (milieubeheer) zegde
de Tweede Kamer gisteren
slechts toe dat hij hierover over
leg zal plegen met zijn collega's
Ruding (financien) en Rietkerk
(binnenlandse zaken).
Winsemius zei begrip te hebben
voor de problemen van de bewo
ners die de waarde van hun hui
zen zien dalen als gevolg van de
bodemverontreiniging. Zelfs na
schoonmaak van de grond, blijft
de prijs van de huizen onder de
normale marktwaarde.
De minister vroeg zich af of de
rijksoverheid hiervoor wel ver
antwoordelijk is. Hij ziet ernstige
moeilijkheden om dergelijke
schaderegelingen juridisch in
een goed vat te gieten. Boven
dien is de minister bang voor het
scheppen van precedenten.
Nog voor de jaarwisseling zal Win
semius de Kamer een notitie stu
ren over de schadevergoeding
Hij sprak daarom geen oordeel
uit over een motie van het CDA
en WD, waarin gevraagd wordt
om een schaderegeling voor de
eigenaren van huizen in de Mer-
wedepolder in Dordrecht, die
vanwege de bodemverontreini
ging moeten verhuizen.
Tijdens de behandeling van de mi-
lieubegroting voor 1984 liet de
minister weten dat schadeclaims
die de rechter voor milieudelic
ten door bedrijven toewijst, niet
aan de bodemsanering ten goede
komen. Het geld komt in de kas
van de minister van financiën na
aftrek van de kosten die de be
treffende gemeenten hebben ge
maakt.
DEN HAAG (GPD) - Van artsen
wordt verwacht dat ze bij ram
pen en oorlogen hulp bieden.
Artsenorganisaties over de hele
wereld zijn echter van mening
dat iedere hoop op adequate
hulpverlening na een kernoorlog
op een illusie berust.
Voorzorgsmaatregelen om de kans
op overleving te vergroten wek
ken de indruk dat overleven mo
gelijk is en te verkiezen boven
een snelle dood. Realistische be
rekeningen tonen aan dat het te
gendeel waar is.
De huidige kernbommen zijn ten
minste duizend keer zo krachtig
als de bom die in 1945 boven Hi-
rosjima ontplofte, die in een klap
75.000 mensen doodde, en waar
van de gevolgen nu nog merk
baar zijn.
Bij een aanval op een stad met een
moderne kernbom, van bijvoor
beeld 20 megaton, zal eenderde
van de bevolking onmiddellijk
omkomen door branden en in
stortende gebouwen.
Het overige deel van de bevolking
zal voor een groot deel spoedig
overlijden aan verwondingen en
aan de radioactieve straling.
Bij kernramp
geen hulp
meer mogelijk
Er zal een enorm aantal verbran
dingsslachtoffers zijn. Brand-
wondpatienten hebben een zeer
intensieve verzorging nodig.
Zelfs een volkomen intacte ge
zondheidszorg zou deze aantal
len met geen mogelijkheid aan
kunnen. Het merendeel van deze
patiënten sterft, soms na weken
lang zonder hulp op straat te
hebben gelegen.
Van de gezondheidswerkers zal
nog maar een klein deel in leven
zijn. De ziekenhuizen die er nog
staan zullen bestormd worden
door gewonden. Ook bij een
strenge selectie van patiënten
die voor behandeling in aanmer
king komen, zullen de aantallen
de capaciteit ver overschrijden
Als deze directe gevolgen achter de
rug zijn. beginnen de problemen
eigenlijk pas goed. Door gebrek
kige hygiëne, slechte water- en
voedselvoorziening en het op el
kaar gepakt leven in de schuil
kelders, zullen infectieziekten de
overlevenden gaan bedreigen.
De afweer van de mensen vermin
dert door de straling en door on
dervoeding, zodat diarree al le
vensbedreigend kan zijn. Ziek
ten die in ontwikkelde landen nu
nauwelijks meer voorkomen
kunnen de kop weer opsteken,
zoals tuberculose, pokken en
zelfs de pest. Geneesmiddelen
zullen er niet voldoende zijn en
georganiseerde vaccinatie is ui
teraard onmogelijk.
Doordat insecten relatief ongevoe
lig zijn voor straling en door af
wezigheid van vogels en insecti
ciden, zullen insektenplagen ont
staan, die ook ziekten kunnen
overbrengen. Onder verwilderde
honden en katten kan hondsdol
heid uitbreken.
Voedselvoorziening is een volgend
groot probleem; vooral eiwitrijk
voedsel zal een zeldzaamheid
worden: het vee is dood, de land
bouw in de verre omgeving door
radioactiviteit onmogelijk.
DEN HAAG (ANP) - Van ruim
driekwart (1,3 miljoen) van de
werknemers is inmiddels de cao
ingevuld. De arbeidsovereen
komsten waren opgeschort om
te kunnen praten over een even
tueel gebruik van de prijscom
pensatie voor arbeidstijdver
korting. In veel gevallen werd
de prijscompensatie inderdaad
voor werktijdverkorting inge
ruild.
Dit blijkt uit een rapport van het
ministerie van sociale zaken en
werkgelegenheid over de cao
ontwikkelingen sinds het ak
koord dat werkgevers en werk
nemers november vorig jaar be
reikten. Zij kwamen toen tot de
aanbeveling een deel van het
loon in te leveren voor herver
deling van arbeid en rende
mentsherstel in de ondernemin
gen. Op basis van dit akkoord
werd vervolgens in de bedrijfs
takken onderhandeld over de
invulling.
Uit het onderzoek blijt dat de
prijscompensatie per 1 januari
1983 aan 62 procent van de bij
het onderzoek betrokken werk
nemers niet is uitbetaald. De
prijscompensatie van halver
wege dit jaar is aan 55 procent
van de werknemers niet uitbe
taald en voor 35 procent nog
niet bij cao geregeld. De helft
van de werknemers zal de prijs
compensatie van begin volgend
jaar niet ontvangen en voor 37
procent zijn hierover nog geen
afspraken gemaakt.
Voor 1,3 miljoen werknemers zijn
arbeidsduurverkortende maat
regelen vastgelegd. In de mees
te gevallen heeft de arbeids
duurverkorting de vorm van
roostervrije dagen gekregen.
Afspraken over andere, verder
gaande vormen van arbeids
duurverkorting komen vooral
voor in cao's met een looptijd
van meer dan zestien maanden.
