CDA vindt voorlichting op
begroting '84 onvoldoende
boven
Vierhonderd
jaar
turen
naar
Honderdjarige
pas sinds
zeven jaar
in Nederland
Vier eeuwen Sterrewacht,
"en we tellen nog steeds mee"
Ruim ander
half uur
s treekradio'
via VARA
Öii/romiidqocd bauMfuiq
Michel Uerheij b.v.
ZATERDAG 22 OKTOBER 1983
LEIDEN - Mevrouw Louise Fran
chise Adolphine Clementine Me-
ses heeft gisteren de achtens
waardige leeftijd van honderd
jaar bereikt. In verpleeghuis
Zuydtwijck, waar mevrouw Me-
ses wordt verzorgd, werd de ver
jaardag door de hele afdeling
meegevierd tijdens een geza
menlijke maaltijd. Wethouder
Waal bezocht de jarige boven
dien en bracht namens de ge
meente een bos bloemen en een
nieuwe handtas mee.
De honderdjarige mevrouw Meses
heeft de Engelse nationaliteit.
Pas toen ze de negentig al was
gepasseerd, kwam ze naar Ne
derland. Sinds 1976 woont ze in
het Leidse verpleeghuis Zuydt
wijck.
LEIDEN Het Komitee vrouwen
in de bijstand wil een eetgroep
starten voor vrouwen. Ook kin
deren zijn welkom. De vrouwen
in de bijstand willen af en toe
"gezellig met elkaar eten omdat
je je met een bijstandsuitkering
moeilijk kunt permitteren om
buiten de deur te gaan eten". Het
Komitee wil op woensdag 2 no
vember voor de eerste keer bij el
kaar komen. In Spoortje aan de
Bernhardkkade, van vijf tot ze-
Leiden
LEIDEN - Het CDA wil van B en
W weten welke politieke afwe
gingen ten grondslag liggen aan
de begroting 1984 en de daarin
besloten bezuinigingsvoorstel
len. De fractie vindt de noodza
kelijke toelichting op de begro
ting volstrekt onvoldoende. De
christen-democraten hebben B
en W daarom schriftelijk om na
dere informatie gevraagd. Op dit
moment is het niet mogelijk om
weloverwogen en verantwoord
tot een oordeel te komen, aldus
het CDA.
De CDA-fractie wil onder meer we
ten, hoe het lozingsrecht gehe
ven zal worden. De gemeente
raad wordt nu in het ongewisse
gelaten over de vraag op wiens
schouders deze extra lasten ko
men te liggen. Op die van de
huurders of die van de eigena
ren. En hoe zit het dan met de
gevolgen van de heffing voor de
Leidse Woning Stichting en de
woningbouwverenigingen? Zal
hun zwakke financiële positie
niet betekenen, dat uiteindelijk
in alle gevallen de lasten door de
huurders gedragen zullen wor
den, zo vraagt het CDA zich af.
De fractie wil dat de kwestie
wordt gezien in het licht van de
woonlastendruk in zijn geheel en
roept in herinnering dat het CDA
al in mei om een woonlastennota
heeft verzocht. "Het college
heeft nog niet de moeite geno
men om op de brief van 27 mei te
reageren".
Ten aanzien van diverse tariefsver
hogingen vraagt het CDA wat de
financiële gevolgen voor de ge
meente zijn van het versoepelen
van de regels voor kleine verbou
wingen, als dakkapellen en der
gelijke. En zal een forse verho
ging van de bouwleges niet lei
den tot een toenemende ontdui
king van de voorschriften? Zou
niet daarom juist meer geld voor
bouw- en woningtoezicht uitge
trokken moeten worden, aldus
de christen-democraten.
Het CDA vraagt verder naar het
(geschatte) nadelige effect od de
werkgelegenheid in de bouw
door de verhoging van de bouw
leges. Ook wordt de mening van
het college gevraagd over de stel
ling dat een drastische verlaging
van de leges integendeel juist sti
mulerend kan werken.
Armoede
De christen-democraten vragen
voorts meer inzicht in het voor
stel om 3.5 miljoen gulden te ont
trekken aan de reserves, die ont
staan zijn toen het energiebedrijf
van Leids bestuur in regionale
handen overging. Het CDA
vreest dat Leiden zo armoede op
lange termijn kweekt. De partij
vindt het onbegrijpelijk dat het
voorstel zonder enige toelichting
wordt gedaan, terwijl het toch
over miljoenen gaat. Wellicht
speelt mee, dat op deze manier
pijnlijke keuzes ontlopen kun
nen worden, aldus het CDA.
Het CDA vraagt ook meer duide
lijkheid over het afsluiten van
schoollokalen, over energiebe
sparing op de scholen, en over de
gevolgen van minder subsidie
voor de VW. Dat laatste is een
voorstel waar het CDA niet ge
lukkig mee is. Vorig jaar stelde
de partij juist voor om meer geld
voor de VW uit te trekken. Het
is, aldus de christen-democraten,
een diepte-investering in de
Leidse economie. Enige finan
ciële ruimte denkt het CDA ge
vonden te hebben in het voorstel
over straatverlichting. De ener
giekosten-besparing zou volgens
het CDA wel eens groter kunnen
zijn, dan B en W hebben ge
raamd. Nog tal van andere voor
stellen geven het CDA aanlei
ding om nadere informatie te
vragen. In zijn algemeenheid is
het de christen-democraten on
duidelijk gebleven hoe het colle
ge denkt over privatisering (uit
besteden of overlaten aan parti
culieren) van gemeentelijke ta
ken. Zij wijzen in dat verband
onder meer op de (verliesgeven
de) Schouwburg.
Wethouder Waal buigt zich voorover voor een gesprek met de honderdja
rige mevrouw Messes. (Foto Holvast»
LEIDEN De Leidse Sterrewacht, die dit jaar driehon
derdvijftig jaar bestaat, is de oudste universitaire ster
rewacht van de wereld. Een verhaal over de geschie
denis, waarin onder anderen figureren: Snellius sr.
die meende dat de zon het centrum van het heelal
vormt en zijn zoon, Snellius jr., die dacht dat deze rol
was toebedeeld aan de aarde.
De tentoonstelling die van vijftien tot en met twintig november
wordt gehouden heeft als titel: De Leidse Sterrewacht vier eeuwen
wacht bij dag en bij nacht. Vier eeuwen? Kunnen die astronomen
soms niet rekenen? "Heel goed zelfs", zegt astronoom drs. Willem
Bijleveld. "Inderdaad, driehonderd vijftig jaar geleden kreeg Lei
den een sterrewacht, maar voor die tijd gebeurde er ook al het een
en ander op astronomisch gebied aan de universiteit".
Korte tijd nadat de Spanjaarden
de aftocht hadden geblazen -
victorie!,victorie! - verleenden
Prins Willem van Oranje en de
Staten van Holland aan Leiden
het recht om een universiteit te
stichten. Op 8 februari 1575
was de oprichting een feit.
Vooral het geven van onderwijs
op het gebied van de theologie
en rechtsgeleerdheid was be
langrijk. Onder de elf hooglera
ren die werden benoemd was
één wiskundige: Gerard Bont,
die ook het onderwijs in de
sterrenkunde voor zijn reke
ning nam.
In het boek dat ter gelegenheid
van het jubileum verschijnt
staat dat - helaas - niet precies
bekend is wat Bont precies
heeft onderwezen. Waarschijn
lijk behandelde hij nog de leer
stellingen van Aristoteles en
Ptolemeus: de aarde staat in
het centrum van het heelal. Co
pernicus had weliswaar deze
theorie al ondergraven, maar
er was behalve kennis ook
moed voor nodig om deze ge
leerde gelijk te geven. De
brandstapels smeulden nog.
Dankzij Snellius kreeg Leiden in
1633 een sterrewacht. Op het
universiteitsgebouw aan het
Rapenburg werd een platform
gebouwd; op dat platform
werd met behulp van een zoge
naamde kwadrant (een hoek-
meetinstrument) het heelal be
studeerd. Onderzoek werd niet
gedaan. Bijleveld: "In 1633
keek men heel anders tegen de
wetenschapsbeoefening aan
dan tegenwoordig. De bestaan
de kennis moest worden door
gegeven, dat was het stand
punt".
Onderzoek werd in die dagen
veelal verricht door mensen
die niet aan de universiteit wa
ren verbonden. "Huygens is
een goed voorbeeld. Natuur
lijk, de universitaire gemeen
schap was wel op de hoogte
van zijn verrichtingen, maar ze
rijkste organisatie van sterren
kundigen, de Astronomische
Gesellschaft, haar eerste bui
tenlandse vergadering in Lei
den hield. Nu vergaderden ze
dus eens niet in Duitsland of
Oostenrijk.
Einstein
In Kaisers dagen was het tijd
perk van het massale onder
zoek aangebroken. Zo was
men bijvoorbeeld begonnen
met het samenstellen van een
catalogus met de nauwkeurige
posities van ongeveer hon
derdduizend sterren. Het werk
geschiedde in de hoop dat dit
later nog eens herhaald kon
worden, zodat uit de vergelij
king van oude en nieuwe posi
ties de eigenbeweging van de
sterren (de verplaatsing aan de
hemel) gehaald kon worden.
Belangrijke werkzaamheden.
"Kaiser legde de fundamen
ten", zegt Bijleveld, die ver
volgt: "Maar deze eeuw, onze
eeuw dus, dan begint het pas.
Rond 1918 krijg je een echte
omwenteling. Willem de Sitter
was directeur van de sterre
wacht en hij zorgde voor een
reorganisatie".
Ook de Sitter was een beroemd
man. Hij verdiepte zich in de
relativiteitstheorie van Ein
stein en paste deze theorie toe
op de sterrenkunde. "De Sitter
kwam met een nieuw heelal-
model. Nu nog spreken we
over het Einstein-De Sitter-
model. Ja, Einstein is meerde
re malen hier geweest. Hij was
ook een tijdje gasthoogleraar
aan de Leidse universiteit".
De Sitter bezat overigens nog
een andere kwaliteit: hij wist
de juiste mensen aan te trek
ken. Jan Hendrik Oort bijvoor
beeld. die ontdekte hoe ons ei
gen melkwegstelsel draait.
Boekje
Het sterrenkundig onderzoek
heeft het karakter van een ont
dekkingsreis; voortdurend ko
men de sterrenkundigen voor
verrassingen te staan die een
grote wendbaarheid vergen.
Dat staat in het boek dat bin
nenkort verschijnt. Kan Bijle
veld een verrassing van de laat
ste tijd noemen?
"Een belangrijke ontdekking is
geweest dat er uit het heelal
niet alleen zichtbaar licht,
maar ook radiolicht komt.
Danzkij die ontdekking kon in
Leiden de eerste radiokaart
van het melkwegstelsel wor
den gemaakt".
Na een korte pauze: "Ja, we tel
len nog steeds mee. Er komen
veel buitenlanders bij ons op
bezoek. De voertaal onder
astronomen is tegenwoordig
Engels en ik kan je verzekeren
dat wij bijna dagelijks Engels
spreken. Dat zegt genoeg, lijkt
mij".
De aninmo voor sterrenkunde is
groot volgens Bijleveld. "Dat
komt natuurlijk ook door aller
lei cursussen en zo. Ja, het
heelal fascineert veel mensen.
Ik weet ook nog goed dat ik op
een zondag een boekje van m'n
broer kreeg. Over sterrenkun
de, natuurlijk. Ik heb het met
rooie oortjes uitgelezen. Het
was meteen raak".
Dat het heelal veel mensen fasci
neert is begrijpelijk, want zoals
de dichter Jules Dcelder al
eens rijmde:
Hoe verder men keek,
hoe groter het leek.
zitten en ging door op het door
hem ingeslagen pad.
Makkelijk had Lulofs het lang
niet altijd. Zo werd hij tegenge
werkt door het publiek toen hij
de komeet van Halley wilde
bestuderen. De publieke be
langstelling was zo groot dat
de wetenschapper geen ge
bruik kon maken van de spie-
geltelescoop en zijn toevlucht
moest nemen tot andere appa
ratuur. Waarom hij het volk
niet gewoon de deur wees?
Kon niet. De universiteit hul
digde het principe dat belang
stellenden moesten worden
toegelaten. Het doorgeven van
kennis werd in die tijd dus
soms iets te letterlijk genomen.
Internationaal vermaard werd de
Leidse Sterrewacht dankzij
Frederik Kaiser. Hij was ook
degene die ervoor zorgde dat
er een nieuwe sterrewacht
kwam. Bijleveld: "Kaiser was
een volbloedonderzoeker. Hij
was ook de eerste astronoom
die een populair boek over
sterrenkunde schreef: De Ster
renhemel. Ook Kaiser kreeg
bekendheid door het bestude
ren van de komeet van Halley.
Hij voorspelde de baan van de
komeet. Toen die baan bleek te
kloppen was hij in één keer be
roemd".
Waren eerdere pogingen om een
nieuwe sterrewacht te bouwen
mislukt, Kaiser zette door. Er
werd een inzamelingsactie ge
houden en ook de regering
bleek bereid diep in de buidel
te tasten. "Het was voor die tijd
een zeer modern gebouw", do
ceert Bijleveld. "Super, zou ik
willen zeggen".
Kaiser legde veel contacten met
buitenlandse geleerden. De
sterrewacht telde mee. Neem
alleen het feit dat de belang-
deden zelf geen onderzoek".
De wetenschappers van die tijd
waren overigens goed op de
hoogte van wat er in de wereld
te koop was. Bijleveld: "De
vraag of de aarde het centrum
van het heelal wel was hield
trouwens veel mensen bezig.
Schrijvers en dichters bijvoor
beeld. Niet vreemd natuurlijk,
want het was als geloofswaar
heid verkondigd. Grappig is in
dit verband dat Snellius senior
er heel andere opvattingen op
nahield dan zijn zoon. Hij was
van mening dat de zon het cen
trum is. Zijn zoon niet, die was
conservatiever. Tenminste, wij
hebben het vermoeden dat zij
zo dachten".
Halley
De eerste astronoom die zich be
halve met het geven van onder
wijs ook met onderzoek ging
bezighouden was Johan Lu
lofs, die van 1742 tot zijn dood
in 1768 hoogleraar was. Bijle
veld: "Het tijdperk van het ra
tionalisme gaat nu aanbreken:
door redelijk te denken kun je
alles verklaren. Het natuur
kundig onderzoek kreeg door
die opvatting een geweldige
impuls".
Lulofs werd overigens tegenge
werkt. In de ogen van de be
stuurders deed hij teveel aan
aan onderzoek. "De hinderpa
len bij de cultivatie van de ster
renkunde in ons vaderland",
heette zijn rede. Dat zegt ge
noeg. Lulofs liet het er niet bij
door
Wim Brands
Willem Bijleveld: "Ja, het heelal
fascineert veel mensen".
Foto Holvast».
r ook dankzij Frederik Kaiser kwam. Bijleveld"Kaiser was
Majoretten
ENFB
De afdeling Leiden van de Echte
Nederlandse Fietsbond (ENFB
houdt dinsdagavond een leden
vergadering aan de Veste-
straat 7a. Op deze avond, voor
leden en niet-leden, wordt voor
de pauze een aantal huishou
delijke zaken besproken. De ac
tiviteiten van de afgelopen pe
riode en de plannen komen
daarbij ter sprake. Na de pau
ze vertellen ENFB-ers over
fietservaringen in het buiten
land. Aanvang 20.00 uur.
Rugklachten
Eén november begint een cursus
over rugklachten die wordt ge
geven door een orthopaedisch
chirurg, een psychologe en twee
fysiotherapeuten. De cursus
heeft als doel meer inzicht te ge-
rugklachten en wat ieder er
zelf aan kan doen om dat te
voorkomen. Opgeven kan bij
de praktijk fysiotherapie Van
der Stegen/Pans aan de Lange-
gracht 165 (tel. 216525).
De Kooigirls deden zaterdag mee
aan een concours in Den Haag
In de afdeling midden behaal
den de Kooigirls de eerste
plaats. In de afdeling top werd
Anneke Groen eerste majorette.
Strandloop
De atletiekvereniging Holland
houdt zondag een strandloop
startend bij de Wassenaarse
Slag. De afstanden zijn 2, 4, 8
of 12 kilometer. Aanvang 11.00
'Meer leren durven'
Het Leidse Volkhuis begint deze
maand met een cursus voor
mensen die vaak onzeker zijn,
moeilijk contacten leggen of
last hebben van drempelvrees.
Er zijn tien bijeenkomsten tij
dens welke wordt gepraat over
moeilijkheden en allerlei situa
ties worden geoefend. Informa
tie, telefoon 149180. Iedereen
krijgt eerst een kennismakings
gesprekje met de begeleidster
van de cursus.
Kledingmarkt
De kledingmarkt die 1 oktober in
Verbum Dei werd gehouden ten
bate van El Salvador heeft
f666,85 opgeleverd.
Pottenbakken
ln het Volkshuis begint in novem
ber een cursus pottenbakken. Die
cursus wordt op dinsdagmidda
gen gehouden en opgeven kan on
der tel. nummer 149180.
Protest tegen
meubelboulevard
LEIDEN - Het Leids City Cen
trum, de belangenvereniging van
winkeliers in de binnenstad, is
tegen de komst van een meubel
boulevard in Leiderdorp. Ten
einde dat te verijdelen heeft het
LCC bij de gemeente Leiderdorp
een bezwaarschrift ingediend.
De Leidse winkeliers wijzen
daarbij op een uitspraak van het
Centraal Bureau Woninginrich
ting. Die instantie meent dat de
komst van een meubelboulevard
ten koste zal gaan van diverse
grote en kleine meubelzaken in
de regio Leiden.
Bovendien zal winkelcentrum
Winkelhof profiteren van de aan
trekkingskracht van de meubel
boulevard, zo schrijft LCC-voor-
zitter Verberg aan B en W van
Leiderdorp. En dat gaat weer ten
koste van de Leidse centrum
functie.
LEIDEN - De bonden voor weten
schappelijk en niet-wetenschap-
pelijk personeel hebben het da
gelijks bestuur van de Leidse
universiteit gisteren voorgesteld
alle overleg met de centrale over
heid op te schorten. Dit in ver
band met de ambtenarenactie:».
De woordvoerder van de bonden.
Vijverberg, zegt dat het dagelijks
bestuur geen besluit heeft geno
men over dit voorstel. "Ze heb
ben geen ja en geen nee gezegd
Zullen ze er serieus over naden
ken".
LEIDEN - Vanaf de zolder van de
stichting Welzijn aan de Bree-
straat werd gisteravond van acht
uur tot tien over half tien het Va-
ra-radioprogramma 'Het Circuit'
rechtstreeks uitgezonden.
Voornamelijk vertegenwoordigers
van de Leidse media kwamen in
het programma aan het woord.
Zo mocht bijvoorbeeld CDA-
raadslid Joop Walenkamp ko
men uitleggen waarom de
streekomroep Rijnland in de
lucht moet komen.
Tijdens de behandeling van dit
programma-onderdeel werd ove
rigens ook bekend gemaakt dat
honderd mensen uit de regio
zich bereid hebben verklaard
aan dit project te willen meewer
ken. In principe, dan wel te ver
staan.
De minister van welzijn, volksge
zondheid en cultuur. Brinkman
werd tijdens de uitzending van
net Circuit geconfronteerd met
de vraag waarom er in de media
nota met geen woord wordt ge
rept over de streekomroepen.
Brinkman antwoordde dat hij niet
direct nee zou zeggen tegen het
streven om een streekomroep op
i gesprek met Walenkamp (rechts) en Kamphuis tweede i
te richten. Maar: "De grote vraag
is natuurlijk wel: waar komt het
geld vandaan?"
Dit interview nam nogal wat tijd in
beslag. Jammer, want daardoor
verviel bijvoorbeeld het gesprek
met één van de burgerraadslie
den, Joset Mons. Ook bleef er
weinig tijd over voor het onder
deel over het zondagsblad
Nieuwsweek en de discussie tus
sen de vertegenwoordigers van
de Stadskrant en het Leidsch
Dagblad.
