"Het argument zal
over de emotie
zegevieren
Hoe
lichten
wij
het
volk
voor?
De opmars van rechts in de vredesbeweging
GEEN ANGSTVOOR
GROTE BEREN
ZOLANG DE STEKELS
FUNCTIONEREN
>5
ZATERDAG 22 OKTOBER 1983
PAGINA 21
De tegenstanders van eenzijdi
ge ontwapeningsstappen ei
sen steeds luider hun plaats
op binnen de Nederlandse
vredesbeweging. Ze zullen
volgende week zaterdag in
Den Haag ontbreken op de
grote demonstratie tegen
kernwapens, maar timmeren
meer en meer aan de weg met
conferenties en voorlich
tingsmateriaal. Een massale
beweging is het niet, maar
men is ervan overtuigd dat
„de kracht van het argument
uiteindelijk over de emotie
zal zegevieren".
Onder aanvoering van de Stichting
Vredespolitiek (SVP) hebben ze
de laatste twee jaar hun krachten
gebundeld. „Voor vrede in vrij
heid" is het motto waaronder het
Interkerkelijk Comité Tweezijdi
ge Ontwapening, het Hervormd
Beraad Vredesvraagstukken, de
Stichting Geestelijke Weerbaar
heid, de Stichting Bijbel en Vre
desvraagstukken. de Stichting
Vrede, Vrijheid en Verdediging
en het Comité Stop de SS-20 ra
ket gezamenlijk opereren.
„De vrede is te belangrijk om aan
de pacifisten over te laten", zei
een van de oprichters van de
SVP, het WD-kamerlid Joris
Voorhoeve, twee jaar geleden bij
het begin van de samenwerking.
De overheersende rol van het
IKV (Interkerkelijk Vredesbe
raad) in de publieke discussie
over vrede en veiligheid is de or
ganisaties een gruwel. Nadruk
kelijk willen ze niet worden afge
schilderd als anti-vredesbewe
ging, maar claimen ze een plaats
binnen die beweging.
In tegenstelling tot het IKV en ge
lijkgestemde groeperingen, zien
deze organisaties geen enkel heil
in eenzijdige stappen om de wa
penwedloop te doorbreken. Ook
zij bepleiten vermindering van
de arsenalen, maar dan wel we
derzijds. Alleen vanuit een
krachtige positie valt aan de on
derhandelingstafel iets te berei
ken, stellen ze. Daarom staan ze
vierkant achter de NAVO. Volle-
dige afschaffing van de kernbe
wapening achten ze een gevaar
lijke utopie.
Niet voor niets heeft deze tak van
de vredesbeweging de egel geko
zen als "symbool. „Geen angst
voor grote beren, zolang de ste
kels functioneren" is een leuze
die hun publicaties siert. In een
eigen bewerking van een gedicht
van Wilhelm Busch wordt de
egel geprezen als vredesheld,
omdat hij met zijn stekels de vos
trotseert, zonder geweld maar
wel bewapend.
Meerderheid
De omvang van de alternatieve
vredesbeweging is moeilijk te
bepalen. SVP-directeur F. de
Bree, gepensioneerd marine-offi
cier, schat het aantal donateurs
en sympathisanten van de geza
menlijke organisaties op onge
veer twintigduizend mensen.
Maar men is er van overtuigd de
mening van een aanzienlijk gro
tere groep te vertolken. „Wij zijn
de stem van de zwijgende meer
derheid", zegt voorzitter C.C. van
den Heuvel van de stichting
Geestelijke Weerbaarheid.
„Wat er onder de mensen leeft is
natuurlijk moeilijk te meten",
zegt. SVP-voorzitter Ruud Nij
hof, voormalig politicus van het
inmiddels opgeheven DS'70.
„Maar de meest bbjectieve maat
staf vind ik altijd nog het stemge
drag. Daaruit mag je opmaken
dat niet meer dan eenderde van
de bevolking d,e denkbeelden
van IKV en Pax Christi aan
hangt. Zij domineren ten onrech
te de discussie".
Toch overwegen de „tweezijdigen"
geen eigen demonstratie als te-
Aanvankelijk roerden ze zich niet zo, maar naarmate een beslissing over het al dan niet plaatsen
van kernraketten nadert, wordt hun roep steeds luider. Rechts in de vredesbeweging komt uit zijn
egelstelling en is de laatste twee jaar gebundeld in de Stichting Vredespolitiek (SVP). Profiel van
de tegenhanger van het IKV. "Wij hechten aan conventionele communicatiemiddelen".
genwicht tegen de ongetwijfeld
massale optocht van volgende
week zaterdag in Den Haag. Nij-
hof: „Wij hebben geen neiging
om de straat op te gaan. Demon
straties polariseren de discussie
teveel. Het wordt vaak zo emo
tioneel, dat het op verkettering
uitdraait. Is het trouwens niet
merkwaardig, dat die mensen
zeggen geen vertrouwen meer in
de politiek te hebben en tegelij
kertijd demonstreren om die po
litiek te beinvloeden?".
Ook Van den Heuvel ziet geen heil
in demonstreren. „Dat is niet on
ze mentaliteit. We zouden nooit
een tegendemonstratie op de
been kunnen brengen van de
zelfde omvang en met dezelfde
emoties. Een confrontatie met
het IKV op die manier verliezen
we altijd. Nee, wij zijn mensen
die hechten aan conventionele
communiecatiemiddelen". Mede
daarom is het extreem-rechtse
Oud Strijders Legioen van de mi
litante P. Ego tot nog toe buiten
de deur gehouden.
SVP-voorzitter Ruud Nijhof: "We
hebben geen enkele behoefte het
papegaaiencircuit uit te breiden".
(foto GPDt
De activiteiten van de tegenstre
vers van het IKV zijn zonder uit
zondering beschaafd en ingeto
gen. Het uitgeven van keurige
brochures, een enkele adverten
tiecampagne en het beleggen
van twee conferenties in het
Haags Congresgebouw, ademen
niet de geest van een actiegroep.
Wat opvalt, is dat veel waarde
wordt gehecht aan autoriteit.
Beroemdheden»^**
Waar advertenties van linkse orga
nisaties meestal worden ge
steund door lange reeksen stu
denten, onderwijzers, straat
hoekwerkers en huisvrouwen,
vermeldde een SVP-advertentie
in mei van dit jaar louter be
roemdheden. Zo steunden de ou
de Drees, voormalig premier De
Jong, oud-ambassadeur Spieren
burg, Shell-topman Wagner en
de vroegere baas van de Neder-
landsche Bank, Zijlstra, de vol
gende tekst: „Wij zijn vastbeslo
ten ons te verzetten tegen hen
die - uit onwetendheid of met op
zet - vrijheid en vrede in de waag
schaal dreigen te stellen".
Volgens Van den Heuvel ligt dan
ook de belangrijkste kracht van
zijn vredesbeweging in de kwali
teit van de personen. „De bijna
tweeduizend mensen die laatst
op onze conferentie waren, zijn
niet zomaar Nederlanders. Het
zijn vaak invloedrijke mensen
die in het maatschappelijk leven
meetellen, zoals burgemeesters,
Kamerleden, belangrijke men
sen uit het bedrijfsleven en jour
nalisten".
De Stichting Vredes Politiek be
schikt over een raad van advies,
waarin onder anderen oud-pre
mier Van Agt zitting heeft naast
veel van de mensen die de adver
tentie mede-ondertekenden. De
adviseurs komen voornamelijk
uit kringen van CDA en WD,
maar ook een enkele PvdA'er
maakt er deel van uit (zoals het
voormalig Kamerlid Patijn).
SVP-voorzitter Nijhof: „Die brede
samenstelling is symbolisch
voor ons maatschappelijk draag
vlak, al zouden we de inbreng
vanuit de PvdA wel wat willen
vergroten". Daarbij denkt hij aan
socialisten van de rechtervleu
gel, zoals Tromp en Van Ben-
them van den Berg, die zeer ge
nuanceerd over kernwapens
denken. (Nijhof: „Maar één
Tromp maakt nog geen zomer").
Met uitzondering van de Stichting
Geestelijke Weerbaarheid zijn de
organisaties die onder de vlag
„Voor Vrede in Vrijheid" samen
werken niet ouder dan vijf jaar.
Vooral de kerkelijke groepen
zijn ontstaan als een regelrechte
reactie op de politisering van het
IKV. Het ICTO kan het meest
worden beschouwd als tegen
door Chiel Evers
hanger van de club van Mient
Jan Faber.
Net als het IKV is het ICTO georga
niseerd in actieve plaatselijke af
delingen. Die bestaan meestal uit
mensen die de IKV-kemen ver
lieten omdat ze het niet met het
pleidooi voor eenzijdige stappen
eens waren. Het ICTO groeit en
telt nu ongeveer zevenduizend
aanhangers. Het is de meest „ba-
Misleidend ^^^*«i*
In het Hervormd Beraad Vredes
vraagstukken komen we meer
kopstukken tegen, zoals oud-mi
nister van defensie De Geus en
de voormalige inspecteur-gene
raal van de krijgsmacht De Sa-
vornin Lohman, die voorzitter is.
Met de mensen van het ICTO
hebben ze hun afkeer van de
overheersende positie van het
IKV binnen de kerkelijke discus
sie gemeen.
Niet alleen de zorg om de defensie,
maar ook de eigen reputatie als
christen is voor de mensen in de
ze kerkelijke groepen een be
langrijke drijfveer. De Savornin
Een grote grief van de
„tweezijdige" vredesbeweging
is de gebrekkige voorlichting
door de overheid over de
kernbewapening. Een goede
uitleg van het
NAVO-dubbelbesluit, dat
plaatsing van 572 nieuwe
raketten en gelijktijdig
onderhandelen met Moskou
inhoudt, zou de publieke opinie
voor eventuele plaatsing van de
wapens kunnen winnen, zo
verwacht men. Maar de
regering deed tot op heden
niets, hoewel ambtelijke
voorbereidingen al lang gaande
zijn.
Niet in de laatste plaats is dat
een gevolg van de grote
politieke gevoeligheid van het
onderwerp. Vooral het CDA,
intern zeer verdeeld over de
kernwapenkwestie, is huiverig.
Voorlichting leidt immers al
snel tot stellingname, omdat je
moeilijk de Russische militaire
overmacht kunt schilderen en
tegelijkjertijd het Nederlandse
voorbehoud tegen de plaatsing
van 48 kruisraketten
aannemelijk maken.
In de Tweede Kamer is al eerder
om actievere voorlichting
gevraagd. In maart van dit jaar
kreeg een verzoek daartoe van
de RPF alleen steun van WD,
SGP, GPV en Centrumpartij.
CDA'er Frinking gaf als
verklaring voor het
tegenstemmen: „De regering
moet voorlichten, niet
indoctrineren".
Tijdens het debat over de motie
had minister De Ruiter
(defensie, CDA) gezegd dat de
regering wel de overwegingen
cn motieven van het
NAVO-besluit wil uitdragen,
maar er geen
„propagandacampagne of iets
van dien aard" voor wil voeren.
„Via voorlichting wordt
zakelijk informatie verstrekt.
Op die basis, misschien ook op
basis van gegevens die van
elders worden aangedragen,
moet men in de samenleving tot
uiteindelijke oordeeldvorming
komen". De minister zag hier
onder meer een taak voor
politieke partijen en kerken.
Maar intussen heeft de VVD de
druk opgevoerd. Deze keer was
het CDA-minister Van den
Broek (buitenlandse zaken) die
de liberalen een handje heeft
geholpen. Op een studiedag van
de Atlantische Commissie
strooide hij kwistig met nog
niet gepubliceerde
opiniecijfers, waaruit een grote
onwetendheid van de bevolking
bleek. Daarmee lokte hij
volgens insiders bewust nieuwe
WD-vragen om actievere
voorlichting uit.
Een brochure over de
achtergronden van de nieuwe
NAVO-wapens zou het eerste
werkstuk zijn van de
„super-coördinator" die al sinds
'81 jaar bij Buitenlandse Zaken
werkt. Diens pogingen om het
buitenlandse beleid aan het
volk te verklaren leden tot op
heden schipbreuk, naar wordt
gezegd door politieke onwil.
Bij Buitenlandse Zaken
herinnert men zich nog
levendig hoe in zeer korte tijd
een brochure over het
omstreden neutronenwapen
werd geschreven. Wegens
politiëke gevoeligheden
verdween het werkje
vervolgens voorgoed in een
bureaulade.
CDA-Kamerlid Gualthérie van
Weezei geeft toe, dat zijn eigen
partij in het verleden „geen
inspirerende rol" heeft gespeeld
als het om voorlichting gaat.
Maar nu vindt hij het „een
schandelijke zaak" dat er nog
geen kruisraketten-brochure is.
Op Buitenlandse Zaken is men
nu dan toch met schrijven
begonnen, na aanvankelijke
touwtrekkerij met de collega's
van defensie, die de politiek in
hun voorlichting al helemaal
buiten de deur houden. Geld
voor het laten drukken en
verspreiden van de folder heeft
het ministerie echter niet.
Daarvoor moet nog een regeling
worden getroffen. Vermoedelijk
zal de brochure pas in het
voorjaar verschijnen.
van de alternatieve vredesbewe
ging worden vooral door giften
van particulieren bekostigd.
Daarnaast put bijvoorbeeld de
SVP uit het fonds van de Alge
mene Loterij Nederland, net als
het IKV. De SVP-begroting is
bescheiden: 150.000 gulden per
jaar.
Als enige verkapte financiële steun
zou de gratis deelname van Ame
rikaanse sprekers aan een con
gres van SVP en ICTO over kerk
en politiek kunnen worden be
schouwd. Hun reis- en verblijf
kosten zijn betaald door de Ame
rikaanse overheid, via een zeer
conservatieve organisatie in
Washington. Maar de SVP ziet
daarin geen enkel kwaad. Het
was de enige manier om gezag
hebbende sprekers uit de Ver
enigde Staten te krijgen.
Brochure
Lohman: „De teneur van de dis
cussie is vaak, dat wie anders
denkt dan het IKV geen goed
christen is. Welnu, ons stand
punt is ethisch zeker zo verant
woord en niet minder legitiem".
Met kracht verzet het HBV zich
tegen de onvoorwaardelijke af
wijzing van het bezit van kern
wapens door de Hervormde Sy
node.
De emotie die juist IKV-aanhan-
gers wordt verweten, kan ook de
voormalig inspecteur-generaal
bevangen als hij op dreef raakt.
„Als ik door kernwapens te be
zitten had kunnen voorkomen
dat zes miljoen joden de gaska
mers in waren gegaan, was dat
dan onverantwoord? De zaken
zijn ingewikkelder dan het IKV
zich die voorstelt. Het is dood-
simpel om de mensen achter een
gemakkelijke leuze aan te krij
gen en de publieke opinie te be
spelen".
„Maar het is ook misleidend. Ook
al wordt u 200 jaar, dan nog zal
het kernwapen nooit de wereld
uit zijn. Dat is volstrekt in strijd
met de logica en met de aard van
de mensen. De kennis om die
dingen te maken verdwijnt im
mers niet. Het Westen wil die wa
pens niet gebruiken, maar kan er
niet buiten vanwege het over
wicht op de Sovjet-Unie".
„Van mij als christen wordt ver
wacht dat ik niet alleen mijn ge
voel, maar ook mijn verstand ge
bruik", zegt de HBV-voorzitter.
„En ik wind me op over het
standpunt van de synode, omdat
ik wil dat mijn hinderen en klein
kinderen straks net zo vrij kun
nen zijn als ik nu. Ik ben bang
dat sommige kerken nu dezelfde
fout maken als in het verleden.
Een hoop geluiden uit de jaren-
dertig hoor ik nu weer. Dat is
doodgriezelig".
Weerbaar
Een wat vreemde eend in de vijver
is de stichting Geestelijke Weer
baarheid. Deze is ouder dan de
andere clubs. Aan het eind van
de jaren zestig is de stichting op
gericht door organisaties van
oud-verzetsmensen. Voorzitter
Van den Heuvel: „Door de revo
lutionaire beweging van toen
kwamen er waarden in het ge
ding, waar we in de Tweede We
reldoorlog voor gevochten had
den. Daar wilden we iets tegen
doen".
Zijn stichting streeft naar een
„weerbare democratie" en ziet
het IKV als een bedreiging daar
van. „De opvattingen van het
IKV tasten de defensie-bereid
heid van het volk aan", zegt de
strijdbare Van den Heuvel, die in
de jarenvijftig de afdeling oplei
dingen van de Binnenlandse Vei
ligheidsdienst leidde Hij be
stuurt nu vanuit een sombere
Haagse villa („mijn konijnen
hol") een reeks organisaties, uit
eenlopend van de Stichting Ne-
derland-Amerika tot het Natio
naal Comité Herdenking Capitu
laties 1945 Wageningen.
Bovendien is Van den Heuvel pen
ningmeester van de Atlantische
Commissie. Deze organisatie die
de „atlantische geest" bij het Ne
derlandse volk levend wil hou
den, duikt vaker op in de kring
van de alternatieve vredesbewe
ging. Zo is de Stichting Vredes
Politiek in hetzelfde pand aan de
Haagse Alexanderstraat geves
tigd. Beide organisaties gebrui
ken gretig eikaars informatie,
maar formeel wordt elke band
stellig ontkend.
Ook financieel is er geen relatie.
„Er gaat geen stuiver over" ver
klaart de penningmeester van de
Atlantische Commissie met de
hand op zijn hart. Det activiteiten
Naarmate een Nederlandse beslis
sing over het plaatsen van kruis
raketten dichterbij komt, zal de
rechtse vredesbeweging zich
meer roeren. Er staat een bro
chure op stapel, waarin wordt
uitgelegd waarom Nederland de
omstreden wapens moet plaat
sen als de Russen aan de onder
handelingstafel niet door de
kniëen gaan. De SVP denkt aan
een oplage van 500.000 exempla-
Eigenlijk zou de regering dat moe
ten doen, vindt SVP-voorzitter
Nijhof. Hij schaart zich achter
het pleidooi van de WD in de
Tweede Kamer, die een krachti
ger verdediging van het NAVO-
beleid verlangt. Omdat de rege
ring tot op heden verstek laat
gaan, komt de WD komende
week met eigen folder over haar
kernwapenstandpunt, dat huis-
aan-huis in Nederland verspreid
zal worden.
Nijhof: „Opeenvolgende kabinet
ten zijn schromelijk tekortge
schoten in het uitleggen van het
defensiebeleid en van het NA-
VO-lidmaatschap. In landen als
Engeland en Frankrijk gebeurt
dat veel beter. Maar hier beperkt
het kabinet zich tot een discussie
met het parlement en wordt de
publieke discussie gedomineerd
door één kant. Als iemand helde
re informatie wil hebben over
het regeringsbeleid, dan is dat
niet eens voorhanden".
Daarom vervult de SVP die taak.
Het verwijt dat hij slechts de NA
VO napraat, wijst hij resoluut
van de hand, „We hebben geen
enkele behoefte om het pape
gaaiencircuit uit te breiden. Dit
verwijt is net zo onzinnig als de
beschuldiging dat het IKV Mos
kou naar de mond zou praten. Ik
ben volstrekt overtuigd van de
integriteit van het IKV, maar wil
dan zelf ook serieus worden ge
nomen", zegt Nijhof.
Erkenning
In de publieke discussie lijkt dat
ook in toenemende mate te ge
beuren. Steeds vaker worden
sprekers van SVP, ICTO en ge-
lij kdenkende groepen uitgeno
digd voor spreekbeurten. Dik
wijls staan ze in fora tegenover
aanhangers van het IKV. Daar
om is Nijhof niet pessimistisch.
Hij ziet meer nuancering in de
publieke discussie, ervaart een
uitnodiging voor een hoorzitting
van de Tweede Kamer als politie
ke erkenning en verwacht dat de
Nederlandse bevolking in grote
meerderheid een eventuele
plaatsing van kruisraketten wel
zal accepteren.
Als minderheden de komst van de
nieuwe wapens met geweld wil
len belemmeren, voorziet Nijhof
helemaal een ommezwaai in de
publieke opinie. Hij voorspelt:
„Als er werkelijk sprake zal zijn
van burgerlijke ongehoorzaam
heid, dan zal de sympathie voor
het IKV smelten als sneeuw voor
de zon".
Jhr. De Savornin Lohmna: "Van
mij als christen wordt verwacht dat
ik ook mijn verstand gebruik".
(foto GPD)
