Shogun: romantiek en
intriges in oud Japan
■c
Carel Willink: intellectueel schilder
Ben Geerts: rake klappen in galerie Stelling
Mysterie opgelost: Indigo Rex blijkt Hollandse imitatie
Veronica-tv:
spotjes tegen
discriminatie
CONCERT
AGENDA
DONDERDAG 20 OKTOBER 1983
Radio - tv
PAGINA 27
*De actrice Yoko Shimada, die een
rol speelt in de serie 'Shogun'.
(Foto ANP)
HILVERSUM (GPD) - Vier jaar al
besteedde de Amerikaanse best
sellerschrijver James Clavell al
leen al aan research en voorbe
reiding voor zijn roman met his
torische inslag 'Shogun', goed
voor meer dan 900 pagina's lees
voer en een rijke stroom aan in
komsten voor de schrijver. Het
boek werd eerst bij de kop gevat
door de Amerikaanse filmregis
seur Jerry Londen, die de beste
momenten uit Clavells roman
aaneenreeg tot een meer dan
twee uur durende speelfilm. Die
het overigens niet zo best deed in
de bioscopen.
Vanaf donderdag is het nu de beurt
aan de AVRO om in 12 afleverin
gen de verfilming van 'Shogun'
op de buis te brengen.
'Shogun' speelt zich af tegen het
decor van het zentiende-ei
Japan, een feodale staat, ver
scheurd door burgeroorlogen en
geknecht door de Shoguns. mili
taire leiders, die al sinds 1192 de
werkelijke macht in hun land
uitoefenden.
Richard Chamberlain speelt de rol
van John Blackthorne, een Brit
se stuurman aan boord van een
Nederlands schip, die na een
schipbreuk met wat maten op de
Japanse stranden aanspoelt.
Blackthorne en zijn kornuiten
komen eerst lelijk in de proble
men, omdat de Japanners het
niet zo hebben voorzien op de
'barbaren'. Maar langzaam maar
zeker weet de Brit het vertrou
wen van de Japanners te winnen,
vooral ook omdat hij tot twee
keer toe het leven van zijn be
schermheer Toshiro Mifubne
weet te redden.
De Britse zeebonk heeft het vooral
aan het begin van de serie nogal
moeilijk met de in Japan heer
sende zeden en gewoonten en de
opvattingen rond leven en dood.
Problemen heeft hij bijvoor
beeld met de uitgebreide Japan
se lichaamsverzorging, het dage
lijks baden vooral, iets dat in zijn
geboorteland hooguit één keer
per jaar werd gedaan.
Tussen Blackthorne en een mooie
Japanse dame, Mariko-san (Yo
ko Shimada), bekeerd tot het
christendom door de Portuge
zen, de enigen die in die tijd met
de Japanners handel mochten
drijven en die ook op godsdien
De Engelsman Blackthorne
de Japanners voor zich te winnen.
stig gebied druk in de weer wa
ren, groeit tegen de verdrukking
in iets héél moois. Op die roman
ce wordt het verhaal vooral ge
concentreerd. Veel romantiek en
drama dus in het Land van de
Rijzende Zon.
Blackthorne weet door zijn kennis
van scheepvaart en bouw een be
langrijke positie te1
Shogun geleidelijk in
(Foto GPD).
brengt het tot de eerste blanke
samoerai.
'Shogun' is een vooral kleurrijk
schouwspel, vol actie, vol groots
opgezette zeeslagen en slagpar
tijen op het land, vol intriges
maar met als belangrijkste punt
de uiteindelijk in een regelrecht
drama uitlopende liefde tussen
Chamberlain en Yoko Shimada
HILVERSUM (GPD) - Veronica
gaat naar Amerikaans voorbeeld
ideële reclamespotjes met een
anti-discriminerende boodschap
uitzenden. Vanaf zondagavond
30 oktober zullen - tussen de tv-
programma's door - korte film
pjes van Belbo Productions ver
toond worden, waarin wordt be
toogd dat rassehaat, intolerantie,
discriminatie en dergelijke ge
voelens dingen zijn, die Neder
land beter kwijt dan rijk kan zijn.
Bij Veronica arriveerden gisteren
videobanden uit de Verenigde
Staten met de spotjes zoals ze
daar uitgezonden worden. Deze
boodschappen zullen zondag
avond gebruikt worden om de
discussie over discriminatie op
Veronica-televisie, geleid door
Marcel van Dam, „op te vrolij
ken".
Veronica-baas Rob Out besloot na
de spotjes gezien te hebben, om
Nederlandse versies te laten ma
ken voor uitzending vanaf zon
dag over een week.
Kunst
Indigo Rex. Gehoord op 19 oktober in
de Leidse Stadsgehoorzaal. Bezet
ting: Christoph: gitaar en toetsen,
Charles: drums, Djörn bas en Ro
bert: zang.
LEIDEN - "Je weet toch wel wat er
gebeurt met een band die in Ne
derland begint? Je reist 500 club
huizen en 600 cafés af en na vijf
jaar sta je weer waar je was be
gonnen, in Paradiso of zo, net als
Herman Brood of Golden Ear
ring".
Alternatieve
kinderboeken
prijs voor
Dolf Verroen
AMSTERDAM (ANP) - In
Amsterdam is gisteren de
Gouden Driehoek van Orlan
do uitgereikt aan de kinder
boekenschrijver Dolf Ver
roen. Deze jaarlijkse, alterna
tieve kinderboekenprijs
wordt toegekend aan een
schrijver "die in zijn boeken
voor kinderen duidelijk
maakt dat gevoelens en licha
melijkheid niet aan het geijk
te patroon verbonden hoeven
te zijn".
De Belgische schrijfster Liva
Willems, die vorig jaar de
Gouden Driehoek won, zou
de prijs overhandigen. Zij
moest verstek laten gaan om
dat haar drukke werkzaam
heden niet te combineren
bleken met de stiptheidsactie
van de Nederlandse Spoor
wegen.
De jury, bij monde van Guus
van der Veer, sprak haar be
zorgdheid uit over het feit dat
in de meeste kinderboeken
gevoelens en lichamelijkheid
slechts in sjablonen beschre
ven worden. In de kinderboe-
kenproduktie van het afgelo
pen jaar had zij geen boek
kunnen vinden dat aan haar
uitgangspunt voldeed. Daar
om besloot de jury de Gou
den Driehoek toe te kennen
aan een schrijver voor zijn
werk als geheel.
Dolf Verroen laat in zijn boe
ken voor jonge kinderen
steeds weer zien dat het an
ders kan dan "men" denkt.
Hij gaat in zijn boeken licha
melijkheid en seksualiteit
niet uit de weg. In verhalen
als "Verliefd" (over een jon
gen die zich realiseert dat hij
homoseksueel is) en "Prin
ses" (over een jongetje dat
een prinses wil zijn) laat hij
zien dat gevoelens anders
kunnen zijn dat het geijkte
patroon voorschrijft, aldus de
jury.
Indigo Rex-manager Hans Chris-
tiaanse windt er geen doekjes
om. Zijn groep moet snel veel
geld in het laatje brengen. Van
daar dat meteen maar een IR-ma-
nagement in Engeland is geves
tigd en Engelse platenmaat
schappijen zijn benaderd, die
weliswaar nog niet hebben toe
gehapt maar wel geïnteresseerd
zijn. Vandaar ook dat de groep
tot zelfs na haar optreden van
gisteravond iedereen in het on
gewisse liet over haar Neder
landse nationaliteit; immers wat
van buiten komt klinkt beter
Vandaar ook dat Christiaanse
met steun van een groot Neder
lands warenhuisconcern en een
Leidse tapijthandelaar ("Ik heb
zo mijn relaties") het allereerste
optreden van zijn groep in de
nog niet voor de helft gevulde
Stadsgehoorzaal liet plaatsvin
den. En dat terwijl Indigo Rex
zijn eerste plaat nog moet maken
en dus niemand van tevoren kon
weten, zelfs niet een heel klein
beetje, wat hij voorgeschoteld
zou krijgen. Toch heeft de groep
al een repertoire van dertig stuk
ken waarvan er zo'n 17 werden
gespeeld in een set van vijf kwar
tier.
De enige band die IR daadwerke
lijk met dat eiland aan de andere
kant van de Noordzee heeft, is
'het idee' achter de IR-formule.
Dat is daar namelijk gevormd.
Om aan alle twijfels die bij het
publiek ook na afloop nog leef
den een definitief eind te maken:
Indigo Rex is net zo Hollands als
onze molens en klompen. IR-
zanger Robert heet van achteren
gewoon Kortekaas en de drie
overige groepsleden zijn, net als
Kortekaas, afkomstig uit Den
Haag. "Met hier en daar een
Noordwijker", aldus Kortekaas,
na afloop in de kleedkamer.
Maar de muziek van IR klinkt zo
Engels als maar kan. Hoewel, de
Simple Minds komen uit Schot
land, behalve dat flink werd ge
knipoogd naar J. Kerr c.s., werd
ook danig geput uit de erfenis
van Roxy Music, Joy Division en
Bowie, zonder dat ook maar één
moment hetzelfde hoge niveau
werd bereikt. Eerder was sprake
van een vlekkeloze imitatie die
door gebrek aan eigen inbreng
gebukt ging onder een sfeer van
plastic: vier keurig gekapte en
geklede modepoppen die nog be
wogen ook en foutloos hun pro
gramma afwerkten. Voor warm
te, emotie, bloed, zweet en tra
nen ben je bij IR echter op het
verkeerde adres.
Toch zag alles er piekfijn uit: een
fraai decor met vier open 'kooi
en' die zo nu en dan zelfs werden
verlaten, uniformiteit van kle
ding, een sobere maar doeltref
fende belichting en een geluids
weergave om de vingers bij af te
Ukken. Er is duidelijk al veel
geld gepompt in deze groep.
Maar bovenal lijkt IR op een
zorgvuldig uitgestippelde mar-
keting-stunt. En dat mag nooit
de hoofdmoot van muziek zijn,
'zelfs' niet van popmuziek.
WIM KOEVOET
Tot aan het einde van het concert van Indigo Rex, gisteravond in de
Stadsgehoorzaal, verkeerde het publiek in de veronderstelling met een
Engelse band van doen te hebben. Na afloop bleek het om een handige
stunt te gaan. Vier Hagenaars gaan schuil achter de groepsnaam en moe
ten het, met een flinke steun in de rug van het bedrijsleven, helemaal gaan
maken. (Foto Holvast)
Mannenmode in
het Haagse
Gemeentemuseum
DEN HAAG - Het Haags Ge-
meentemuseum besteedt de
komende winter aandacht
aan de ontwerpers van man
nenmode. Vanaf 1 november
tot en met 31 december zal el
ke week een nieuwe ontwer
per, fabrikant of herenmode
zaak zijn kunsten in de beel
denzaal vertonen door mid
del van lezingen, dia-presen
taties en modeshows.
Na elke manifestatie zullen vier
kostuums geëxposeerd blij
ven en zo een "groei-exposi-
tie" vormen.
Achtereenvolgens komen aan
bod ontwerper Dick Hol-
thaus. fabrikant Van Kollem
(Frans Molenaar), de mode
zaak Reflections (Yohji Ya-
mamoto, Gianni Versace),
A+A Fashion (Alex van den
Worm en André van Veen),
herenmodezaak Hij en ten
slotte de mode-afdehng van
de Academie voor beeldende
Kunsten in Arnhem.
LEIDEN - Het William Byrd Vocaal
Ensemble geeft morgenavond onder
leiding van Nico van der Meel en con
cert in de Lokhorstkerk. Het pro
gramma bestaat uit a capella koor
werken, die zijn gebaseerd op volks
melodieën. Het vermeldt de namen
van Pierre de la Rue (1460-1518), Cle
mens non Papa (1510-1556), Zoltan
Kodély (1882-1967) en John Madden
(20ste eeuw).
Het vierde presentatieconcert van de
Stichting Orgelstad Leiden heeft
morgenavond plaats in de Hartebrug-
kerk. Het concert wordt verzorgd
door de vaste bespeler van het ker
korgel, Jan Schmitz. Evenals bij een
vorige gelegenheid zal Han Lammers
aan dit concert meewerken. Er wor
den werken ten gehore gebracht van
Satie, Bach, Franck, Reger, Martinu,
Liszt en Flor Peeters.
Eveneens morgenavond treedt in de Ka
pelzaal van K&O het Mendelssohn-
trio op. Het trio. bestaande uit de vio
list Lex Korff de Gidts, de cellist Ariz-
curen en de pianist Alwin Bar, opent
met dit concert de serie kamermuziek
op vrijdagavond van K&O. De pro
gramma vermeldt werken van Turi-
na, Van Beethoven en Dvorak.
Tentoonstelling van recente schilde
rijen van Ben Geerts in galerie Stel
ling, Lange Mare 65. T/m 4 nov. '83.
Open di. t/m za., van 12 tot 17 uur.
LEIDEN - "Leraar heb ik eigen
lijk nooit willen-worden. Voort
durend heb ik er aan getwijfeld.
Alleen als ik werk - en dan be
doel ik schilderen - ben ik geluk
kig; dat is meestal 's avonds en 's
nachts".
Dat zegt Ben Geerts enkele uren
voor zijn vertrek naar New York,
waar hij onder meer gaat kijken
wat er in de actuele Amerikaanse
kunstkeuken gebeurt. Geerts
(46) is 'overdag' rector van de
Rembrandt-scholengemeen-
schap. Op het ogenblik zorgt hij
voor een niet geringe verrassing
door zijn formidabele schilderij
en te exposeren bij Stelling.
De uit Enschede afkomstige leraar
Duits is in kunstkringen geen
onbekende. Het oordeel van zijn
collega-schilders uit de jongste
generatie, bij Stelling, getuigt
van groot respect: "Wat hem bij
zonder en actueel maakt is dat
hij van zijn generatiegenoten één
van de weinigen is die nu, na
twintig jaar schilderen, rake
klappen uit gaat delen".
"Rake klappen" is geen gekke ty
pering van de indruk die de gi
gantische, soms wel drie bij tien
meter grote schilderijen maken.
Het werk van Ben Geerts sluit
volledig aan bij de actualiteit, die
de jonge garde in Stelling verte
genwoordigt. Het formaat van
zijn doeken ontneemt de toe
schouwer elke kans om een emo
tionele confrontatie uit de weg te
gaan: details ontbreken en de so
bere kleur biedt ook maar weinig
houvast voor een rationeel ont
snappen.
De confrontatie ervaar je als mach
tig, lichamelijk; als met iets dat
door enorme krachtsinspanning
tot stand is gebracht. Emotio
neel, redeloos geweld lijkt de in
spiratiebron; uit het grensgebied
waar je met je verstand niet bij
kunt.
"Waar kan nog over gepraat wor
den, waar houdt het verstand
op?", vraagt Geerts zich af. En
hij zou geen germanist zijn als hij
er geen Duits citaat aan toevoeg
de; van Hölderlin: "Eins zu sein
mit allem, das ist der Himmel der
Menschen. O, ein Gott ist der
Mensch, wenn er traumt, Bettler
wenn er nachdenkt".
In gesprek in de galerie, temidden
van zijn wanden vullende doe
ken, praat hij vrijuit over zijn
dubbele status: het leraarsvak en
rectoraat tegenover het kunste
naarsschap.
"Toen ik solliciteerde naar een hal
ve baan, werd het een hele. Het
was schizofrenie ten top; ik schil
derde 's avonds terwijl het le
raarsvak uitputtend is. Maar ik
heb de aangeboren neiging din
gen goed te doen. Wat ik echt
wilde heb ik altijd bereikt Het
wezenlijke van het rectoraat is
voor mij dat ik met vele mensen
samen een harmonische ge
meenschap kan helpen maken.
Het belangrijkste in het onder
wijs vind ik dat iemand zich
moet kunnen ontplooien zonder
teveel beperkende toestanden
van buitenaf. Tussen absolute
serviliteit en anarchie als uiter
sten, beweegt zich ieder mens.
Het evenwicht tussen gevoel en
verstand leg ik als schilder neer
in mijn doeken, met een lichame
lijkheid die niets te maken heeft
met een verhaal, maar met een
rechtstreekse weerspiegeling
van daagse werkelijkheden. De
mens wü met zijn verstand ge
voelens uitleggen. Eén ding is ze
ker: dit is niet mogelijk; via deze
weg valt er niet in door te drin
gen. De toeschouwer maakt zijn
eigen verhaal. Dat kan zijn: een
afwijzing van het onbekende,
een oordeel gebaseerd op traditie
en zekerheid, óf zich laten beïn
vloeden enkel bëinvloeden. Dit
laatste dwingt hem tot een eigen
onafhankelijk oordeel vanuit
waarden die in hemzelf liggen".
Hij voelt zich thuis bij Stelling:
"Het belang van een samenwer-
kingsgalerie als Stelling is de
grote vernieuwingswaarde die
het bezit, met de mogelijkheden
voor infiltratie. De kunst van on
ze tijd is een boeiend geheel door
de veelzijdigheid van kunstuitin
gen die naast elkaar bestaan.
Hier wordt de dialoog tussen
kunstenaars en publiek verrijkt.
Ook de uitwisseling tussen kun
stenaars onderling heeft enorm
aan betekenis gewonnen en
krijgt steeds meer vorm in sa
men-werken. De ambiance hier
bij Stelling spreekt mij aan; dat
met-elkaar-doen. In die wissel
werking ontstaat menselijke ge-
meenschap-in-veelzijdigheid.
Belangrijk is dat ze naast elkaar
kunnen bestaan, en dat voor ie
der de ruimte en de vrijheid be
staat zich te ontwikkelen".
De zes belangwekkende tentoon
stellingen die Stelling in één jaar
tijd en met eigen middelen tot
stand gebracht heeft, verlokken
Geerst tot een toekomstbespie
geling: "Later, als Stelling in de
kunstgeschiedenis als een be
roemd verschijnsel te boek staat,
zal men zich hier in Leiden trots
op de borst rammen. "Zoiets is
hier toch maar tot stand geko-
"Maar dat is dan wel gebeurd zon
der steun van de gemeenschap",
voegt hij eraan toe.
CLEMENS KORTENBACH
Wandvullende doeken van Ben Geerts bij Stelling
Op 83-jarige leeftijd in Amsterdam overleden
r Carel Willink met zijn vierde vrouw Sylvia Quiel. <f<
AMSTERDAM (GPD) - Carel Wil
link, één van de belangrijkste
Nederlandse schilders van deze
eeuw, is gistermiddag in zijn wo
ning in Amsterdam overleden.
De schilder, die wereldberoemd
werd door zijn magisch-realisti-
sche schilderijen is 83 jaar oud
geworden. „Zolang ik technisch
nog iets kan ben ik niet ongeluk
kig", heeft hij tien jaar geleden
gezegd. Tegenover galeriehou
der Herman Krikhaar, met wie
hij in september in een kuns(jury
zat, merkte hfj op: „Ik schilder
niet meer, mijn werk is nu wel
af'.
Albert Carel Willink werd op 7
maart 1900 in een liberaal vrij
denkend middenstandsgezin in
Amsterdam geboren. Hij ging in
1917 bouwkunde studeren in
Delft, maar zei later „ik zou
doodongelukkig zijn geworden
als architect". Ook de medicij
nenstudie trok hem niet langdu
rig en in 1920 koos hij definitief
voor de schilderkunst. De basis
voor die keuze is waarschijnlijk
toch door zijn vader gelegd. Een
vriendelijke luchthartige garage
houder die zondags met hem in
de vrije natuur schaapskooien
schilderde.
Willink vertrok naar academies in
Düsseldorf en Berlijn, maar kon
zijn draai pas vinden op de inter
nationale schildersschool van
Hans Baluschek. Hij werd in
1922 lid van de 'Novembergrup
pe'. Het waren jonge schilders e i
beeldhouwers die nieuwe wegen
zochten in de kunst en die ook
dichter bij het volk wilden bren
gen. Vier jaar later sloot Willink
zich in Nederland aan bij de Ver
eniging De Onafhankelijken.
Willink schilderde in die tijd ab
stract, maar verkocht geen enkel
doek. Bij de opening van zijn eer
ste tentoonstelling in Amster
dam filosofeerde hij over
schoonheid, die hij identiek
achtte aan God. „Het heeft niets
te maken met schone voeten,
schone nagels of schone vrou
wen", legde hij zijn verblufte fa
milieleden uit.
Grote invloed -heeft zijn innige
vriendschap met de schrijver Ed
dy du Peron gehad. Hij schreef
zelf ook gedichten en experi
mentele teksten, onder andere
voor de avant-gardetijdschriften
'Het Overzicht' en 'De Driehoek'.
Willink was toen al de bedachtza
me elegante man die hij tot het
eind van zijn leven zou blijven.
Een liberaal, die zich niet bewust
met politiek bezighield en die
het schilderen intellectueel be
naderde. Hij was nog niet toe aan
de realiteit. In 1930 won het rea
lisme van het expressionisme en
het kubisme. Hy perfectioneerde
zijn stijl door zelfstudie. „Mijn
zucht om schilderijen te maken
die technisch zo af waren dat zij
een tijdlang mee konden, is ge
boren uit een optimistisch geloof
in een betere toekomst", zei hij.
Na 1950 werden zyn landschappen
onherbergzamer Als contrast
plaatste hij er dieren in. Hy
werkte volgens eigen zeggen drie
tot vier maanden aan de zeer
glad en minutieus geschilderde
doeken. „Schilderen moet ge
concentreerd. Het is de koude
concentratie", zei Willink.
Vier vrouwen hebben zijn leven
gedeeld. Het eerste huwelijk
duurde maar twee jaar. Met Wil-
ma is hij bijna 30 jaar gehuwd ge
weest tot haar dood in 1960. Een
jaar later ontmoette hij de
Zeeuwse Mathilde de Doelder.
Zij trouwden in 1969. Mathilde
werd de meest opvallende in het
hippe kunstenaarswereldje uit
die tijd. Gekleed in de excentrie
ke gewaden van Fong Leng en
op de meest fantastische wijze
opgemaakt en gekapt. Maar het
huwelijk liep vast en Mathilde
stierf op een pathetische wijze
die typerend voor haar was. De
laatste jaren van zijn leven heeft
Carel Willink gedeeld met de kal
me Sylvia.
Herman Krikhaar zegt: „Hy was
veel zwakker en dover de laatste
tijd, maar nog altijd even lief en
aardig. Hij heeft geen woord ver
staan van mijn toespraakje, maar
zei achteraf: 'God, wat heb je
mooi gesproken*. De tekenaar
Cees Bantsinger is een van de
laatste mensen die Willink voor
zijn dood hebben ontmoet. Dins
dag heeft Bantsinger zeven
schetsen van de broze oude man
gemaakt. Krikhaar zegt: Toen ik
hem 's avonds tegen kwam zei
hij ontdaan: 'Willink gaat dood'
