'Het CDA doet
het natuurlijk
altijd verkeerd
'Stel ICTO gelijk aanIKV
Interview
Bert de Vries reageert op kritiek
Evangelisch-lutherse werkgroep:
'Surinaams'
overleg in
Londen nog
vruchteloos
DONDERDAG 20 OKTOBER 1983
Varia
PAGINA 17
door
Hans de Bruijn
en Louis Burgers
Naar aanleiding van de tentoon
stelling van de Amsterdamse Jof
fers in het Stedelijk Museum in Am
sterdam vertelde Henri Knap bij
Sonja op Dinsdag hoe prinses
Juliana in 1916 als zevenjarig
meisje op het atelier van de be
faamde schilderes Thérèse
Schwartze aan de Prinsengracht
1091 kwam poseren, maar dat ze
dat alleen deed voor het gezicht en
de handen. Voor het jurkje moest
een ander maar poseren, en die
mooie taak viel de toen vijfjarige
Henri Knap ten deel (Thérèse
Schwartze was een tante van de
schilderes Lizzy Ansingh die een
tante was van Henri Knap). Want
Henri had hetzelfde postuur als
Juliana (nog trouwens). Met
graagte deed hij het overigens niet,
„ik wil geen meidenjurk aan!"
moet hij menigmaal hebben uitge
roepen.
Een paar weken geleden was ik in
de kleurenbijlage van de Sunday
Times iets tegengekomen dat daar
op leek. „Studies in waarheid"
heette een reportage over de studio-
foto's van Lord Snowdon, de Engel
se fotograaf die in zijn minder
goeie dagen nog getrouwd is ge
weest met prinses Margaret en toen
Tony Armstrong Jones heette. Op
één van de pagina's zien we het be
kende familieportret met prinses
Diana, prins Charles en hun pasge
boren zoontje William, gemaakt in
1982. Het was de eerste foto die van
prinsje William gemaakt werd.
y
Links zien we Diana, die haar ba
by in haar linkerarm houdt en met
haar half geheven rechterhand bij
het rechterhandje vasthoudt, rechts
zien we Charles, die zijn rechter
hand op de rechterschouder van
Diana heeft gelegd, en met zijn lin
kerhand de linkerpols van Diana
vasthoudt. Zijn linkerschouder is
'iets naar oris toegedraaid, de klei
ne prins William intussen zit mid
den op de foto en kijkt ons recht
aan, net als de pop op de foto daar-
boven.
Want er blijkt voor die staatsiefoto
van Charles, Diana en William ge
repeteerd te zijn, met een levensgro
te babypop als William, met Snow-
dcms eigen dochter Sarah als Dia
na en met zijn assistent Andrew
Macpherson als Charles. Er zijn
overigens wel degelijk verschillen
tussen de repetitiefoto en de uitein
delijke „staatsiefoto", behalve dat
Macpherson een halve kop groter is
dan Charles (of nog waarschijnlij
ker: Sarah een halve kop kleiner
dan Diana).
Tussen Sarah's en Andrew's hoofd
zit nog een kleine decimeter ruimte,
Charles en Diana zitten met hun
hoofden tegen elkaar aan. Sarah
heeft haar linkerarm niet om de
pop heen geslagen, en Andrew
houdt het linkerpoppearmpje vast.
Ook ligt zijn rechterhand niet plat
op Sara's schouder, maar gebogen
erop. Zo zijn er drie onderdelen die
verschillen, en in alle drie gevallen
zijn Diana en Charles „closer", in
tiemer met elkaar dan Sarah en
Andrew, die, naar ik voetstoots
aanneem, geen verhouding met el
kaar hebben.
Ik vind het hoogst curieus dat je
zoiets, zelfs bij de repetitie voor een
geposeerde foto, dankzij „close loo
king" kan ontdekken. Er zijn bij
die repetitie natuurlijk vele pro-
beerfoto's gemaakt, maar het ligt
voor de hand te veronderstellen dat
de Sunday Times tegenover de offi
ciële staatsiefoto de repetitiefoto
heeft afgedrukt die het dichtst bij
het uiteindelijke resultaat is geble-
Bij de foto's heeft Lord Snowdon
overigens een heel behartigens
waardig verhaal geschreven over
„The Art of the Studio Snapshot",
waarin hij vertelt dat zijn studio
niet groter is dan een broeikas: 3
meter breed, 4 meter 20 lang en
maar 2 meter 10 hoog. Alle maten
zijn kleiner dan mijn werkkamer!
Die studio is niet zo klein omdat hij
dat wil, zegt Snowdon erbij, maar
omdat de bouwvoorschriften geen
grotere toelaten. Maar, voegt hij
daar aan toe:
„Er valt wel iets te zeggen voor een
studio die er niet erg indrukwek
kend uitziet: de poseerders raken
niet te geintimideerd".
Hij vertelt dat hij tientallen ver
schillende achtergronden heeft, die
allemaal min of meer op elkaar lij
ken: „Een achtergrond moet net
aan deze zijde zitten van iets te
zijn, en net aan gene zijde van
niets te zijn: je kunt haar alleen ge
bruiken tot ze herkenbaar wordt,
daarna heeft ze haar bruikbaar
heid verloren". En hij voegt daar
aan toe: „Ik wil dat mijn modellen
worden herkend, niet mijn werk".
Snowdon vertelt dat hij altijd be
gint met Polaroids te nemen. Om
drie redenen: ten eerste om te kij
ken of de sluiter werktten tweede
om het effect van de belichting te
controleren; en ten derde om de
compositie te bestuderen. De ex
pressie op de Polaroid is niet be
langrijk; dat komt later.
„Gefotografeerd worden lijkt een
beetje op het zitten op de elektrische
stoel; niemand vindt het leuk. Ik ge
loof dat de enige manier waarop je
kunt leren fotograferen is jezelf te
laten fotograferen, zodat je weet
wat een verschrikkelijke ervaring
dat is".
Slechts zelden heeft een
kabinetsbeleid zoveel
weerstand opgeroepen
als de eerste Miljoenen
nota van het kabinet-
Lubbers. En zelden eer
der heeft de CDA-fractie
met zoveel instemming
het beleid omarmd.
Dat is het CDA op veel
kritiek komen te staan.
Onder anderen CNV-
voorzitter Harm van der
Meulen en CDA-staats-
man De Gaay Fortman
sr. veegden het CDA de
mantel uit. Enkele (oud-
)CNV-bestuurders zeg
den uit teleurstelling
hun lidmaatschap van
het CDA op.
Terwijl het gesprek van
het kabinet met werkge
vers en werknemers zo
juist is mislukt, verde
digt CDA-fractieleider
De Vries de maatregelen
nog voor de volle hon
derd procent. Hoewel
het overleg nog niet defi
nitief is afgebroken en
het kabinet wellicht bin
nenkort opnieuw met de
sociale partners gaat
praten, „valt aan de
hoofdlijnen weinig meer
te veranderen".
Toch kan het kabinet op steun
van het CDA rekenen als het er
in slaagt samen met werkge
vers en werknemers tot bijstel
lingen te komen. Dat geldt óók
voor de korting van 3,5 procent
op ambtenarensalarissen en
uitkeringen.
Maar elke beperking van de kor
ting op de ambtenareninko-
mens zal ook moeten doorwer
ken in de uitkeringen. „Die
mogen niet het slachtoffer
worden van de onderhandelin
gen met de ambtenaren", stelt
De Vries. De mogelijkheden
voor wijzigingen blijven echter
beperkt, omdat volgens de
CDA-fractieleider het over
heidstekort niet mag toene-
'Terugtreden'
De kern van het betoog van De
Vries is de noodzaak voor de
overheid om 'terug te treden'.
Dat is niet alleen een harde fi
nanciële noodzaak, het is ook
nodig om de maatschappij eco
nomisch en sociaal weer ge
zond te maken.
Voor de begroting voor 1984 gaat
het volgens De Vries uiteinde
lijk om de keuze tussen het be
houd van werkgelegenheid bij
de overheid en het op peil hou
den van de inkomens van amb
tenaren en uitkeringstrekkers.
De Vries: „Wij hebben gekozen
voor het op peil houden van de
werkgelegenheid".
- Een keuze waar met name CNV-
voorzitter Van der Meulen fel
op heeft gereageerd?
„Dat klopt. Maar vergeet niet dat
Van der Meulen onder grote
druk staat van zijn achterban".
De Vries: niet bekeerd tot de VVD-ideêen.
„Dat is inderdaad een probleem,
maar wat kun je eraan doen?
De vakbeweging behartigt nu
eenmaal haar belangen. Wij,
hier in de Kamer, hebben veel
meer een nationale verant
woordelijkheid".
De Vries wijst erop dat ook in de
PvdA en de vakbeweging lang
zaam de gedachte terrein wint
dat het gezondmaken van het
bedrijfsleven een belangrijke
voorwaarde voor herstel is.
„Maar overeenstemming is er
nog niet. Ik zie Den Uyl, of de
FNV-federatieraad, dit nu mis
schien niet zeggen, maar dat
komt nog wel. Bepaalde zaken
die nu wèl bespreekbaar zijn,
waren dat drie jaar geleden
ook niet. De mensen hebben
door de harde feiten meer rea
liteitszin gekregen"
'Oprekken'
Volgens De Vries maakt dat het
gewenst dat kabinet, werkge
vers èn werknemers hun op
vattingen 'oprekken', dat ze
alsnog alles op alles zetten om
overeenstemming te bereiken.
Daarom vestigt hij zijn hoop
op een mogelijke nieuwe on
derhandelingsronde, later deze
herfst.
„Het gesprek is vandaag niet
echt mislukt. Je had ook een
onverbeterlijke optimist moe
ten zijn om na de debatten van
vorige week te denken dat ze
het nu al eens zouden worden.
Ik hoop nog steeds op mééija-
rige inkomensafspraken met
werknemers en werkgevers.
Alleen zo kunnen we enig uit
zicht bieden op een meer gelijk
opgaan van ambtenarensala
rissen, uitkeringen en de ande
re inkomens".
Die meerjarige afspraken hoeven
volgens De Vries de ruimte
voor het kabinet om in te spe
len op nieuwe tegenvallers niet
te beperken. „Vergelijk het
maar met een meeijarige cao in
een bedrijf. Ook die kan open
gebroken worden als het in
eens erg slecht gaat. Maar be
langrijk is dat de overheid kla
re wijn schenkt".
CDA-initiatieven
- VVD en CDA waren het vorige
week hartroerend eens over het
te voeren beleid. Nogal wat cri
tici vegen daarom nu CDA en
WD op één hoop. Het CDA-
standpunt week immers slechts
op details van dat van de VVD
af
De Vries: „Het is de vraag of dat
aan het CDA ligt. Bijna alle ini
tiatieven kwamen vorige week
toch van ons, waarna de WD
zich daar in grote haast bij
aansloot. Zo hebben wij voor
stellen gedaan over de woon
lasten, voor een beter overleg
met de sociale partners en voor
een grotere tegemoetkoming
in de bijstandskosten van de
gemeenten".
„Maar de WD heeft dat politiek-
tactisch natuurlijk voortreffe
lijk gespeeld. Als wij ons fors
tegen het beleid hadden afge
zet, had de WD gezegd: zie je
wel, wij zijn de enige echte
steunpilaren van het kabinet.
De CDA-ministers hebben zich
laten inpakken, het CDA is
weer de onbetrouwbare partij.
En nu wij het beleid steunen
zeggen ze: zie je wel, het CDA
doet nu volstrekt wat wij wil
len. De dodelijke omarming
dus".
„Het CDA doet het natuurlijk al
tijd verkeerd. Toen het kabi
net-Van Agt met Bestek '81
kwam en het CDA dat lek
schoot, zei men ook: het CDA
staat niet voor het beleid van
de mensen die het zelf in het
kabinet zet"
Barre werkelijkheid
- Feit is dat het CDA nu een be
leid steunt (sterk bezuinigen,
ontkoppeling) dat jarenlang
door de VVD is bepleit. Dan is
het toch geen vreemde conclusie
dat het CDA dichter naar de
VVD is gekropen?.
„Maar dat komt niet alleen door
de WD. Dit beleid is afgewon
gen door de barre economi
sche werkelijkheid, die de laat
ste jaren steeds slechter is ge
worden. Niemand zei in de ja
ren '50 en '60, toen CDA en
PvdA samen de verzorgings
staat uitbouwden, dat het CDA
te dicht bij de PvdA zat".
„Nu zijn we door de economi
sche omstandigheden gedwon
gen tot het afslanken van die
verzorgingsstaat. Dat kon niet
met de PvdA. Dat hebben we
geprobeerd in 1981 en dat is
mislukt, vooral omdat de span
ning tussen de fractie van de
PvdA en haar achterban ge
weldig groot werd. Kijk maar
naar wat er gebeurde met het
ziektegeld".
„En dan is er een coalitie met de
WD en daarin lukt het wèl.
Dat betekent echter niet dat
het CDA zich nu heeft bekeerd
tot de WD-ideeën. Als die bar
re werkelijkheid er niet was,
dan zouden wij nóg pleiten
voor een terugtreden van de
overheid, maar wel op een wat
andere manier. Met een min
der sterk accent op de financië
le sanering".
- Maar dat het zo slecht ging wist
u vorig jaar ook.' Toch pleitte
het CDA toen in tegenstelling
tot de VVD voor het handha
ven van de koppelingen. Heeft
het CDA de kiezers daarmee
niet voor de gek gehouden?
„Nee. We hebben vorig jaar de
mensen nadrukkelijk voorge
houden dat er pijnlijke, moei
lijk te verteren maatregelen
zouden komen. Vergeet ook
niet dat zich sinds 1982 heel
wat tegenvallers hebben voor
gedaan, een miljard of veertien
tot 1986. Zelfs de PvdA vindt
nu, dat het bedrijfsleven niet
langer voorop hoeft te lopen.
Dat is toch ook een ontkoppe
ling, alleen een half jaar later.
Ook daar zijn de opvattingen
dus veranderd".
Onvoldoende geluis
terd
- Speelt in de kritiek van bijvoor
beeld Van der Meulen niet een
belangrijke rol dat men déze
steun voor dit beleid van het
CDA niet had verwacht?
„Dat kan zijn, maar dan heeft
men onvoldoende naar ons ge
luisterd, ons onvoldoende se
rieus genomen. Wij hebben al
bij de totstandkoming van het
kabinet en bij de discussie
over de Voorjaarsnota gezegd
dat de begroting 1984 geen ge
makkelijke zaak zou zijn. Dat
wij er de voorkeur aan gaven
nu in één keer een hard beleid
voor een heel jaar op de rails te
zetten, liever dan bij de Voor
jaarsnota weer geconfronteerd
te worden met tegenvallers".
„Het heeft ook te maken met on
ze politieke positie. Als we re
geren met de WD dan roept
de PvdA dat we verraad plegen
aan onze idealen. En als we re
geren met de PvdA dan zegt de
WD dat we onszelf ontrouw
zijn en ons laten inpakken
door de PvdA".
- Men vindt het niet sociaal dat
het CDA instemt met een forse
korting op de uitkeringen. Dat
zou tegen het karakter van het
CDA ingaan.
„We praten al jaren over een her
ziening van ons sociale zeker
heidsstelsel. Een aantal pun
ten, zoals de verlaging van de
uitkeringspercentages, wordt
nu overgenomen. Ik vind na
drukkelijk dat de korting van
3,5 procent in dat licht moet
worden gezien".
„Maar wij vinden ook. dat als die
wijzigingen achter de rug zijn,
er weer uitzicht moet zijn op
een meer gelijke ontwikkeling.
Géén volautomatische koppe
ling, daar zijn we in het verle
den mee foutgelopen. Maar we
laten de uitkeringstrekkers
niet in de steek",
„Er is nu sprake van een zekere
trendbreuk. Je moetje aanpas
sen, overschakelen naar een la
ger niveau, en dat doet pijn.
Maar vanaf dat niveau kan je
niet tegen de mensen zeggen:
we hebben het stelsel aange
past en nu laten we jullie nog
verder wegzinken".
„Stel nu dat die uitkeringsper
centages volgend jaar op 70
procent komen te liggen. Dan
moet je niet later weer zeggen:
we verlagen het mininmumni-
veau naar 65 procent. Dan is
wat mij betreft de kous af'.
Het Interkerkelijk Comité Twee
zijdige Ontwapening (ICTO)
moet binnen de evangelisch-lu
therse kerk op hetzelfde niveau
worden erkend als het IKV, de
vredesbeweging van de luthera-
Dat schrijft de evangelisch-luther
se werkgroep binnen het ICTO
in een nota aan de leden van de
lutherse synode. De synode zal
in daarover in november moeten
beslissen.
De werkgroep stelt in de nota dat
de lutherse kerk open moet staan
voor lidmaten van alle politieke
gezindten. Ze acht het daarom
onjuist dat de kerk zich ten aan
zien van "zo'n belangrijk onder
werp als het veiligheidsbeleid
vereenzelvigt met een actiegroep
van overwegend eenzijdig poli
tieke samenstelling en inzicht".
De werkgroep pleit ervoor dat de
commissie begeleiding vredes
vraagstukken van de synode
wordt omgebogen tot een luthers
vredesberaad, dat "in ruimere
zin dan thans het geval is aan
dacht zal schenken aan de diver
se vredesbewegingen".
De synode van de evangelisch-lu
therse kerk deed in mei 1981 de
uitspraak dat het IKV haar vre
desbeweging is en dat de IKV-
campagne moet worden voortge
zet.
Synode
"Grote delen van het kerkvolk
voelen zich door hun synode niet
meer vertegenwoordigd. Dat ligt
aan de scheiding der geesten bin
nen de kerken".
Dat schrijft ds. L.H. Kwast van
Kollum in het Centraal Weekblad
van deze week. Ds. Kwast doelt
op de vorige week in Lunteren ge
houden synode van de gerefor
meerde kerken in Nederland.
Ds. Kwast meent dat de synode er
niet meer op mag vertrouwen dat
haar uitspraken overal worden
aanvaard, "laat staan nageleefd".
In de synode zelf heerst volgens
hem evenmin eenstemmigheid.
"Als de kerken een verdeeld huis
vormen, zal dat met haar genera
le synode ook het geval zijn".
Ds. Kwast denkt dat de synode er
beter aan doet de geestelijke ver
warring binnen de kerken te sig
naleren en haar leden van dienst
te zijn met een bijbelse handrei
king. Hij vindt dat het kerkvolk
geen boodschap heeft aan een
synode, die over van alles en nog
wat in de wereld haar zegje doet.
Daarvoor in de plaats zou er een
synode moeten komen "die hen
helpt de weg te vinden in het
weerbarstige struikgewas van
onze dagen". Ds. Kwast vindt het
feit dat 5000 mensen de gerefor
meerde kerk in 1981 hebben ver
laten een teken aan de wand.
Lijkwade
Paus Johannes Paulus II heeft
gisteren op zijn algemene au
diëntie een afbeelding gekregen
van de lijkwade van Turijn. Het
betreft een halfrelief van één me
ter tachtig, dat een Amerikaanse
hoogleraar op basis van een com
puter heeft gemaakt naar het ne
gatief van de lijkwade. De figuur
is duidelijk zichtbaar opge
bouwd uit honderden horizonta
le schijven. De maker van het
beeld is professor John Jackson
van de faculteit van natuurkun
de van de universiteit van Colo
rado. Jackson behoorde tot de
groep geleerden die in 1978 voor
het eerst met alle moderne mid
delen van de exacte wetenschap
de kostbare relikwie in een kerk
in Turijn mocht onderzoeken.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen in
Strijen G.C. Post te Ermelo; be
dankt voor Bliiswiik Th. P. Pol te
Doorwerth-Heelsum. Bedankt
voor Ederveen M. Goudriaan te
Ouderkerk aan de Ijssel.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Ouddorp J. Koster te
Klaaswaal. Bedankt voor Spijke-
nisse en voor Terneuzen B. Rein-
ders te Hardinxveld-Giessen-
dam.
Bijzondere dienst
De Raad van Kerken in Alphen
aan den Rijn houdt zondag een
oecumenische avondmaals-eu-
charistieviering. Plaats van han
deling is de Remonstrantse kerk
aan de Van Mandersloostraat 36.
Voorganger is de voormalige Al-
phenaar pastoor Wüst. Thema
van de preek: 'Wie is ontvanger,
wie is gever? Wie is tollenaar, wie
Farizeeër?'. Na afloop van de
dienst, die om vijf uur begint, is
er gelegenheid tot nabespreking
Oost-west
De evangelische kerken van oost
en westeuropa zouden veel inni
ger contact moeten onderhouden
dan tot dusver het geval is ge
weest. Dat hebben in Boedapest
de voorzitters van de evangeli
sche kerk van Rijnland in Oost-
Duitsland, Gerhard Brandt, en
de bisschoppen Tibor Bartha en
Karoly Toth uit Hongarije ge
zegd.
Volgens ds. Brandt moeten mensen
de ervaring opdoen "dat de lief
de van Christus geen scheiding
tussen mensen teweeg brengt,
maar ze verenigt".
De helft van de Westduitsers
vindt zichzelf godsdienstig. Dat
blijkt uit een onderzoek, dat in
opdracht van de uitgeverij Gru-
ner en Jahr is uitgevoerd. Acht
procent van de ondervraagden
voelt zich sterk verbonden met
de kerk, waarvan zij lid zijn. Der
tig procent noemt die band 'ta
melijk sterk'. Van de onder
vraagden voelt 43 procent zich
weinig en 12 procent zich hele
maal niet thuis in de kerk, waar
toe zij behoren.
De ondervraagden noemen als be
langrijkste taak van de kerk het
verschaffen van informatie over
de gevaren van verslavingen.
Verder menen velen dat de kerk
de ontwikkelingssamenwerking
zou moeten bevorderen, voor de
mensen een plaats van ontmoe
ting zou moeten zijn en moet op
komen voor de zwakkeren in de
samenleving. Veertien procent
van de ondervraagden acht de
realisering van ontwapening in
oost en west een belangrijke taak
van de kerk.
LONDEN - De besprekingen tus
sen een Nederlandse delegatie
en ambtenaren op het Britse mi
nisterie van vervoer over het ge
schil dat tussen de twee landen is
gerezen over vluchten van de
luchtvaartmaatschappij British
Caledonian naar Suriname, zijn
gisteravond afgesloten zonder
dat beide partijen elkaar hebben
kunnen vinden.
Het overleg, dat van Nederlandse
zijde onder leiding staat van mr.
R. Schreurs van de Rijkslucht
vaartdienst (RLD). zal nu dins
dag in Den Haag worden voort
gezet. Daarmee staat vrijwel vast
dat ook de tweede vlucht van
British Caledonian van Schiphol
via het bij Londen gelegen vlieg
veld Gatwick naar Paramaribo
niet zal kunnen doorgaan, want
die vlucht zou dinsdagochtend
moeten vertrekken.
De Nederlandse delegatie had gis
teren de gehele dag besprekin
gen op het Britse ministerie van
vervoer, die pas 's avonds laat
werden afgesloten. Het Britse
ministerie noch de Nederlandse
ambassade wilde vanochtend
enige uitspraak over het verloop
van de discussies doen.
Het conflict vloeit voort uit het
door Suriname eenzijdig opzeg
gen van de luchtvaartovereen
komst met Nederland per 15 ok
tober. Tot die datum deelden de
KLM en de Surinaamse lucht
vaartmaatschappij SLM de lu
cratieve route tussen Schiphol
en Zanderij-
