Schreiner voorspelt grote
toekomst swingtip
C
Schaken
VISSPORT
De laatste
Oplossing
ZATERDAG 15 OKTOBER 1983
Extra
DOOR BRAM VAN LEEUWEN
Vissen met de vaste hengel loopt
als een rode draad door de his
torie van de hengelsport. Wat
eens begonnen is met een
boomtak en evolueerde via de
bamboe- of rieten stok is nu
een visserij met hypermoderne
en superlichte materialen.
Eerst was het glasvezel, van
daag is vooral het grafiet(car-
bon) populair en voor morgen
kondigt de toepassing van bo
ron zich al aan.
Gemakshalve vergeet ik dan
maar even de complete mis
lukking die hengels van alumi
nium werden. In al die tijd is
aan het principe van de visserij
weinig of niets veranderd. De
hengels veranderden van uiter
lijk - werden langer en lichter
van gewicht - maar de maxi
male lengte van de vislijn bleef
beperkt tot iets meer dan de
lengte van de hengel. Daarmee
was de koek op.
In de naoorlogse jaren toen de
nylonlijn haar intrede deed en
het stugge, veel minder bruik
bare, silk na een langdurige
staat van dienst voorgoed in de
vuilnisbak verdween, kon een
nieuwe vorm van visserij zijn
opmars beginnen: het vissen
met de werphengel en de
werpmolen.
Vooral de grotere soepelheid van
het nylon maakt het mogelijk
- zo'n lijn op een spoel te winden
n dat met een vrij beperkt
- werpgewicht over grote afstan
den te verplaatsen. Ondanks
het onmiskenbare voordeel dat
aan zo'n werpmolen verbon
den is: de slipwerking voor
komt lijnbreuk bij het haken
en drillen van grote vissen,
bleef de vaste hengel zijn
schijnbaar onaantastbare
plaats in de hengelsport inne-
Sterker nog: de vaste hengel is
ook in een tijdperk met mate
rialen die werden ontwikkeld
in het kader van de ruimte
vaart nog steeds veruit de
meest verkochte en gebruikte
hengel in ons land.
In de hengelsport zijn in de loop
der decennia steeds 'vernieu
wers' opgestaan die meenden
het ei van Columbus te hebben
ontdekt. Geregeld keren in
hengelsporttijdschriften en op
visbeurzen de uitvinders van
'wonderpennen', 'altijd van
gende voertjes' en 'nieuwe
hengelontwerpen' terug. Als
na korte tijd blijkt dat de vin
dingen tenminste evenveel na
delen blijken te bezitten als de
hooggeroemde voordelen ver
dwijnen ze weer even snel als
ze zijn opgekomen. Slechts in
er nog een plaatsje voor de
'hersenspinsels' zijn.
Werkelijke vernieuwingen zijn
tot dusver schaars geweest, ze
ker als het gaat om de methode
van vissen. Slechts de intro-
duktie van de werpmolen kan
als het begin van een werkelijk
nieuw tijdperk worden aange
duid. De daarop geënte visme-
thoden werden nu ruim dertig
jaar geleden voor het eerst op
een baanbrekende manier be
schreven in het boek van Jan
Schreiner, getiteld 'Flitsend
nylon'.
In de Nederlandse hengelsportli
teratuur werd het een stan
daardwerk naast boeken als
'Beet' van Kick Geudeker en
'Sluimerend dynamiet' van het
duo Van Onck/Van Beurden.
Nu ruim drie decennia nadat
Schreiner aanprees om de bra
sem ook eens op afstand met
de werphengel te bevissen is
diezelfde auteur ervan over
tuigd een nieuw revolutionair
tijdperk voor de nationale hen
gelsport te kunnen inluiden.
Dezer dagen verscheen namelijk
bij de uitgeverij Interdijk zijn
nieuwe boekwerk 'Vissen en
vangen met matchhengels'.
Aan die paperback ging al een
flink aantal publicaties in het
maadblad 'Vissport' vooraf,
waarin de 'nestor' van de hen
gelsport een paar tipjes van de
sluier oplichtte.
En het zijn juist die 'tipjes' waar
om het bij deze nieuwe vorm
van visserij gaat. Getooid met
-illustere namen als swingtip,
springtip, quivertip en stilwa-
tertip vormen ze evenzovele
vervangers voor de dobber als
traditionele beetregistrator.
De basis voor deze nieuwe vorm
van visserij ligt bij de match-
hengels. Een verzamelnaam
voor een categorie hengels in
de meest uiteenlopende uit
voeringen, maar doorgaans
herkenbaar aan een aantal ge
meenschappelijke kernmer-
ken. Daarvan is het grote aan
tal hooggeplaatste kleine gelei-
deringen wel het meest opval
lende.
De hengels hadden hun oor
sprong in Engeland waar ze
worden onderscheiden in twee
typen: de matchhengel voor de
visserij met de pen(dobber) of
de visserij met behulp van
loodverzwaring. Jan Schreiner
vertelt in zijn boek hoe hij de
afgelopen vijf jaar uitvoerig
heeft geëxperimenteerd met
deze hengels. Uitgangspunt
was om ze aan te passen aan
typisch Nederlandse omstan
digheden.
Dat is een nogal ingrijpende be
zigheid geweest. Engelsen vis
sen over het algemeen name
lijk in stromend, soms zelfs
hard stromend, water. Boven
dien wordt daarbij gebruik ge
maakt van lijnen die in onze
ogen nogal aan de dikke kant
zijn.
Schreiners experimenten waren
erop gericht de matchhengel te
gebruiken in Nederlands vis
water dat merendeels stil staat
of slechts licht stroomt. Daar
bij paste hij ook veel dunnere
lijnen toe.
Wie Schreiners ervaringen leest
komt tot de overtuiging dat de
auteur met name zeer enthou
siast is geworden over de bee-
tregistratie met behulp van de
zogenaamde swingtip. Langs
de waterkant in ons land een
merkwaardig fenomeen. Want
de weinige hengelaars die er
op dit moment mee vissen krij
gen steevast te horen dat ze
met een gebroken hengel vis
sen. Het topje van de hengel
hangt er namelijk 'geknakt' bij.
In werkelijkheid gaat het om
twee volkomen aparte zaken.
In de eerste plaats de hengel
waarmee de vis kan worden
vastgeslagen en gedrild. En als
tweede de met een stukje sili-
conenrubber aan de top van de
hengel bevestigde beetregi
strator. Die indicator heeft de
vorm van een dun topje dat is
voorzien van een tweetal gelei-
deringetjes.
Door de hengel evenwijdig of
schuin op de oever te plaatsen
in speciale hengelsteunen en
de lijn zo straks te draaien dat
de swingtip iets schuin in de
bocht van de lijn komt te han
gen kan aan de beweging van
deze tip elke actie van de vis in
de buurt van het aas haar
scherp worden afgelezen.
Schreiners conclusie is dat de
ze registratie onder bepaalde
omstandigheden beter is dan
die van de traditionele dobber.
Niet in de laatste plaats omdat de
vertaling van de aanbeet van
de vis zich binnen enkele me
ters van de hengelaar afspeelt,
terwijl het aas tientallen me
ters verderop kan liggen. Dat
biedt vooral voor hengelaars
van wie het gezichtsvermogen
minder wordt uitkomst.
Schreiner voorspelt deze nieuwe
vorm van visserij, waarin tallo
ze variaties mogelijk zijn, een
grote toekomst. Als lezer krijg
je de indruk dat het inderdaad
niet om een ééndagsvlieg gaat.
Tegelijkertijd besef je dat het
waarschijnlijk nog geruime
tijd zal duren voor deze 'tipvis-
serij' in ruime kring zal worden
toegepast.
Daarvoor zijn we in ons land te
veel gehecht aan de vaste hen
gel. Het boek is in elk geval een
eerste aanzet tot de toepassing.
En het zal beslist niet het laat
ste papier zijn dan wordt ge
spendeerd aan de zegeningen
van de matchhengel.
Het 240 pagina's tellende boek
kost in de winkel f27.50.
Hengelaar Peter van der Voort
keek raar op toen hij met ro
de maden vissend in de Rijn
bij Leiderdorp een voor hem
onbekende vissoort aan de
haak sloeg. Hij nam de onge
veer 15 centimeter lange vis
mee naar huis en hield hem
in leven. Bij het snuffelen in
wat boeken kwam hij erach
ter dat de fraai getekende
vis een zonnebaars was die
in deze omgeving slechtst
zelden voorkomt.
Tot zover was de vangst een
toevalstreffer. Opmerkelij
ker werd het toen hij enige
tijd later op dezelfde plek
weer een zonnebaars ving.
Beide exemplaren hebben
inmiddels een plekje gekre
gen in een aquarium. De een
zwemt op het ogenblik rond
in het grote zoetwateraqua
rium van restaurant De Ho
ge Wilgen in Aalsmeer en de
ander heeft zijn domicilie in
een bak in het PTT-gebouw
aan de Koningstraat in Lei
den.
De zonnebaars behoort tot de
vissoorten waar de Organi
satie ter Verbetering van de
Binnenvisserij op het ogen
blik naar speurt. De OVB is
namelijk bezig om een foto
boek te maken van alle in
ons land voorkomende vis
soorten. Ook de zeldzame.
De zonnebaars behoort tot die
laatste groep. De vis die ma
ximaal veertig centimeter
lang kan worden wordt af en
toe gevangen in het gebied
beneden de grote rivieren,
maar is in onze omgeving
een bijzondere verschijning.
(foto Holvast)
Dit is de laatste hengelspor
trubriek van dit seizoen. Na
een uitgebreide 'winters
laap' kunt u 'Vissport' vol
gend jaar mei terug ver
wachten. Voor het eerst niet
midden in de gesloten tijd
want die wordt in 1984 gro
tendeels afgeschaft.
Tot slot maak ik u nu alvast
attent op de grote hengel
sporttentoonstelling 'Visma'
die volgend jaar van 28
maart tot en met 3 april in
het Rotterdamse Ahoy-com-
plex wordt gehouden.
Horizontaal:
2. kostuum; 5. rustig - kalm; 8.
Eur. hoofdstad; 10. kosteloos;
11. telwoord; 12. open plaats
i.e. bos; 13. papegaai; 15. gees-
tesverschijning - spook; 17. ie
mand die zeer rijk is; 20. vier
handig zoogdier; 22. schaaps
kameel; 25. bevel; 26. vernis;
27. wild zwijn; 28. schrijfgerei;
29. zitplaats; 30. zangstem; 32.
vuurtong; 33. vallei; 34. maal;
35. scheepsvloer; 36. wandver
siering; 37. vereniging; 40. be
lemmering; 43. rechtsk. term;
45. grappig, plagende; 48. strik;
51. smalle opening; 52. water
kering; 53. sportterm; 54.
wreed heerser; 55. bevel; 56.
slaapplaats.
Verticaal:
1. roofdier; 2. schets - ontwerp; 3.
slagader; 4. opening; 5. soort
brood; 6. Noorse goden; 7,
traag - langzaam; 9. eentonig;
10. fam. lid; 14. vis; 16. schil
dersgerei; 18. kleinigheid; 19.
5
uWF
A
T
T
E
5
i
A
A
R
T
P
I
R
V
E
E
V
V
R
U
1
i
U#
M
b
L
K
K
1
b
S
J
b
0
c
■V
V-
L
V
b
N
L
N
R
0
b
s
1
S-
0
V
b
R
1
U
1
L.
I>
B
R[?
P
1
A
P
A
A
R
V
s V
N
C
b
A
A
N
K
N
U
P
1
N
C
S
P
u
N
I
N
C
0
V
E
b
R
t
b
s
K
N
S
b
T
W
t
b
s
1
R
Li
p
K
K
u
K
K
R
T
K
V
S
s
N
N
t>
b
R
5
1
b
b
K
'J
b
J
b
T
o
R
V
A
b
V
ST|0
PPE
R
S
p
1
L
N
V
b
werkplaats; 21. tentoonstelling
v. wassen beelden; 23. bedie
ning - dienstbetoon; 24. spier
kramp (infectieziekte); 28. ge
neesmiddel; 31 vuurpijl; 38.
klimplant, 3ü. schel; 41. riv. in
Frankrijk; 42. eikeschiller; 44.
stilte; 46. smart; 47. niet kun
nende spreken; 49. groente; 50.
verheugd.
De prijs van 25,- werd toege
kend aan C. v.d. Zande-Hoo-
gendorp. Zeeweg 153, 2224 CE
Katwijk.
De prijs wordt de winnaar toege
zonden.
Oplossingen met vermelding van
"Puzzel" voor donderdag op
briefkaart of in enveloppe zen
den aan Redactie Leidsch Dag
blad, Postbus 54, 2300 AB Lei
den.
Deze week is een der sterkst be
zette toernooien ter wereld van
start gegaan, het Interpolis-
toernooi te Tilburg. Evenals
twee jaar geleden werd ook vo
rig jaar een partij uit dit toer
nooi door de schaakmformator
uitgeroepen tot de beste partij
van het semester.
Wit: Karpov; zwart: Hübner. 1. e4
c6 2. d4 d5 3. Pd2 de4: 4. Pe4:
Lf5 5. Pg3 Lg6 6. h4 h6 7. Pf3
Pd7 8. h5 Lh7 9. Ld3 Ld3: 10.
Dd3: Pgf6 11. Lf4 e6 12. 0-0-0
Le7 13. Pe5 0-0 14. c4 c5 (Hier
begint de eigenlijke strijd; het
voorafgaande was theorie) 15.
d5 Pe5: 16. Le5: Pg4 17. Lg7:!?
(De stelling vroeg om krasse
maatregelen omdat 17. f4 du
bieus is. Er zou kunnen volgen
Pf2 18. Dc3 Pdl: 19. Tdl; f6! 20.
de6: Db6 21. Pf5 De6 22. Pe7
De7: 23 Ld6 De4 24. Lf8:
Df4:+) Kg7: 18. De2 Lg5+ 19.
Kbl Pf6 20. de6: Dc8 21. e7 Te8
(De sterke vrijpion verlamt het
zwarte spel en vormt daardoor
genoeg compensatie voor het
geofferde stuk) 22. Td6 Dg4 23.
door
Dirk Sikkel
De5 Kg8 24. Tel Pd7 (op Ph5
was gevolgd 25. Pf5 Lf4 26.
Dd5 met de dreiging Th6:)
De AVRO begint 21 oktober met
een damcursus voor begin
ners. De televisiecursus is op
gezet rond de match om de we
reldtitel tussen Harm Wiersma
en Jannes van der Wal.
De deelne(e)m(st)er leert de goe
de zet kiezen nadat men iedere
stelling naar waarde heeft ge
schat. Dat gerichte zoeken ge
beurt met een viertal plannen:
vastzetten, aanvallen, combi
neren en damhalen. Het practi-
sche van de les is dat aan de
hand van grootmeesterpartijen
duidelijk wordt dat ook de
"groten" met deze principes
werken.
Een cursuspakket, te bestellen
bij de AVRO 22,50 overma
ken op postgiro 123400 tnv.
AVRO-academie-Hilver-
sum), kan ook door visueel ge
handicapten verkregen wor
den (wel vermelden: voor visu
eel gehandicapte). Dat is moge
lijk in Braille en op band.
De uitzendingen bestaan uit
twee gedeelten:
Een stukje instructie (theorie)
in de vorm van computerani
maties. Het is voor het eerst
O 10 3
AHB9
V 2
9 AB8
O AHVB984
5
Noord gever, niemand kwets
baar. Noord opende 1 Sch, oost
2 Ha, zuid 3 Ru (OW passen
verder), noord 3 Sch, zuid 4 SA
(azen vragen), noord 5 Ru, zuid
6 Ru. Noord twijfelde aan de
juistheid van dat bod en bood
nog 6 Sch, waarop zuid conclu
deerde dat het dan maar 6 SA
moest worden. Dat werd rond-
gepast naar oost die met smaak
BONDSREPUBLIEK DUITS
LAND - Voor de tiende
achtereenvolgende keer heb
ben de Duitse en Westberlijnse
posterijen voor bloemen en
planten gekozen als motieven
op de jaarlijkse weldadigheids
zegels. Deze keer laten de ze
gels (dag van uitgifte 13 okto
ber) bedreigde alpenbloemen
zien. Zowel de Duitse als de
Westberlijnse zegels hebben
waarden van 50 20; 60 30;
80 40 en 120 60 pfennig. De
zegels zullen tot en met 30
maart 1984 aan de loketten te
koop zijn.
Het valt direkt op dat ook dit
keer bijna in alle gevallen de
bijslag de helft is van de nomi
nale waarde. Dit "systeem"
passen beide posterijen al ja
renlang toe, zowel by de Ju-
den vrijpionnen compenseren
nu een volle toren!) Lf4 29. g3
Lc7 30. Kc2 (Karpov speelt het
nauwkeurig af; 30. Ph6+ Kh7
31. Pfö faalt op Tad8) b5 31.
Ph6: Kh7 32. Pf5 Tg8 33 d6
La5 34. Te6 Tg5 35. Tf6: Th5 36.
d7 Th2 37. Pe3 en zwart geeft
het op.
De oplossingen van de opgaven
uit de vorige rubriek luiden als
volgt:
I. 1. h6 en zwart geeft het op. Op
bijvoorbeeld fg5: volgt h7 en
Pg6 mat. II. 1. Tf3+Ü 2. Tf3!
en zwart heeft nu een dolle to
ren. Er volgde 2.Tb5+ 3. Ke6
Te5+ 4. K17 Te7+ 5. Kg8 Tg7+
6 Kh8 Tg8+ 7. Kh7 Tg7+ 8
fg7: pat. III De meest dringen
de voortzetting is: 1. d5 Td5:
(op cd5: volgt 2. Pg4 h5 3. Pf6+
Kf8 4. Pd5 en wint) 2. Pg4 Dd6
3. PP6+ Kf8 4. Pd5: cd5: 5.
Tc8+ en zwart gaf op. IV. De
combinatie is kort maar zeer
verrassend: 1. Tal 2. Tbl
(De2 Dd5: of Tb2 Pe3!) Pg3+!
3. hg3: Ta8 en wit kan Th8 mat
niet meer verhinderen.
dat de Nederlandse televisie
op een dergelijke wijze van de
computer gebruik maakt!
Match-fragmenten. Zoals ge
zegd zullen de verschillende
plannen met voorbeelden uit
partijen Wiersma-Van der Wal
worden toegelicht. Tevens zal
presentator Rob Clerc beide
grootmeesters regelmatig in de
uitzending ontvangen.
De zeven uitzendingen vallen op
de volgende dagen:
LES 1-21 oktober Overzicht
van spelregels en plannen.
LES 2—28 oktober Dam halen
LES 3- 4 november: Combine-
LES 4-11 november: Aanvallen
(en verdedigen).
LES 5-18 november: Vastzetten.
LES 6-25 november: Herhaling.
De meesterklasse-competitie is
verrassend begonnen. Lands
kampioen Studiecentrum kon
in de nieuwe opstelling Ver-
goed-Roosnek, Kreijns-Gos-
schalk bepaald nog niet impo
neren, resulterend in een scha
mele 22 punten uit de eerste
vier wedstrijden en een voorlo
pige voorlaatste plaats.
Een wel heel bijzonder spel deed
zich voor in de wedstrijd tus
sen EGBC en Volmac:
A H B 9 8 4
H
0 7 6
10 8 3 2
10 7 6 5 N 3
Zll2 WO *V109664
V 7 6 4 Z
LES 7- 2 december: Een volledi
ge matchpartij.
Bovendien worden de eerste zes
lessen afgesloten met de zgn.
"dampuzzel van de week",
waaraan tevens een prijsvraag
is verbonden. Alle uitzendin
gen worden ondertiteld door
teletekst.
Een dergelijke tv—cursus dam
men is (helaas) een zeldzaam
heid en daarom zal de KNDB
en de club in het bijzonder, op
de juiste manier op dit buiten
kansje in moeten springen. Na
tuurlijk is ledenwinst niet de
bedoeling van deze samenwer
king tussen TV en KNDB,
maar waarom zou dat niet een
bijverschiinsel kunnen ziin?
De Nederlandse Dambond heeft
een folder uitgegeven hoe de
verscheidene verenigingen
zouden kunnen reageren. De
lijn van redeneren is als volgt:
Open huis. extra instructie, si
multaan. demonstratie, vi
deo-kijken. damtoernooi. Het
eerste punt is gewoon een
potje dam.
doubleerde, gevolgd door drie
maal pas.
West ging vervolgens in trance.
De gangbare opvatting is datje
nu juist niet in de kleur van
partner moet uitkomen, maar
daarover hadden OW in een
eerdere wedstrijd nu net een
verschil van mening gehad.
Kort en goed, west besloot wel
met harten te starten, waarop
zuid ijlings 13 slagen bij elkaar
grabbelde. Hoeveel punten
dacht u dat het opleverde? Als
u zegt "veel" is dat inderdaad
voor de hand liggend, maar
niet juist. Na afloop bleek dat
OW zelfs nog 10 imp's aan het
spel hadden verdiend! Aan de
andere tafel was namelijk 7
SA geboden, eveneens gedou
bleerd en na dezelfde harten-
start nog gemaakt ook.
Het vereist enige moed om een
toernooi dat ruim 10 jaar gele
den van de agenda werd afge
voerd weer nieuw leven in te
blazen, maar in Leiden waren
ze daar niet bang voor. En zo
vond op 3 oktober de eerste af
levering plaats van een nieu
we, hopelijk lange, serie "Hut
spotdrives". Het was destijds
een novum, een ééndaags toer
nooi met na afloop een boekje
met spelverdelingen, voorzien
van deskundig commentaar.
Die formule bleef gehandhaafd
en met een eerste opkomst van
ruim 100 paren zal men in Lei
den stellig tevreden zijn ge
weest. Het fraai uitgevoerde
toernooiboekje met uitstekend
spelcommentaar van Wim
Goutier was een pronkstuk,
waarop de organisatoren te
recht trots mogen zijn. De 3-
Oktober Vereeniging, de VW,
Heineken en de Leiderdorpse
Bridgeclub vormden de stevi
ge poten onder de wieg van de
ze herboren Hutspotdrive.
In de ochtend en middag voerde
het paar Koistinen-Renqvist
het veld aan met een steeds
groeiende voorsprong. In de
beide laatste ronden evenwel
sloegen de runners-up, Borst-
de Roo, vernietigend toe en zij
wonnen met 50 punten ver
schil. Leiden's burgemeester
overhandigde hen de prachti
ge, echt zilveren hutspot. Het
beste Leidse paar was mevr.
Kasteleyn-Van Dortmond die
3e werden.
Volgende week een aardig spel
uit de Hutspottendrive.
gendmarken. die in het voor
jaar verschijnen, als dus by de
weldadigheidszegels. Het ge
volg is dan ook dat beide series
steeds op het randje van de
zwarte FlP-lijst balanceren.
Protesten, vooral van de zyde
van de Duitse filatelisten, die
overigens steeds sterker wor
den, hebben tot nu toe echter
nog niets uitgehaald.
Voor de goede orde zullen we de
series van de afgelopen jaren
nog even op een rijtje zetten.
Het zou jammer zijn als er een
serie zou ontbreken: 1974,
bloemen uit de siertuin; 1975,
alpenbloemen; 1976, boeketjes
tuinbloemen; 1977, weidebloe-
men; 1978, bosbloemen; 1979,
bladeren, bloemen en vruch
ten uit het bos; 1980, in het
wild groeiende kruiden; 1981,
moeras- en waterplanten en
1982, rozen.
Op 13 oktober geeft de Bondsre
publiek ook de jaarlijkse "dag
van de postzegel zegel uit. Af
gebeeld wordt deze keer op
een zegel van 80 pfennig een
moderne versie van de postil
jon.
Tot slot komt ook Duitsland met
een zegel (80 pfennig) ter gele
genheid van de 500ste geboor
tedag van Maarten Luther. Op
de zegel een portret van de 17-
de eeuwse kerkhervormer.
VERENIGDE NATIES - Voor
het vierde achtereenvolgende
jaar is de postadministratie
van de Verenigde Naties met
een vlaggenserie van de lidsta
ten gekomen en wel op 23 sep
tember. Evenals de voorgaan
de keren zitten de zegels in vel
letjes. In elk vel - per emissie
komen er vier uit zitten zes
tien zegels. En aangezien er ie
der jaar vlaggen worden afge
beeld van zestien lidstaten ko
men er dus steeds niet minder
dan 64 zegels uit. Een beetje te
gek eigenlijk, want daar moet
toch 64 keer 20 dollarcent (dat
is namelijk de waarde per ze
gel) is byna dertien dollar voor
worden neergeteld, of omgere
kend ongeveer veertig gulden.
Dit jaar zijn de vlaggen van de
volgende landen aan bod: in
vel 13: Groot-Brittannie en
Noord-Ierland, Barbados, Ne
pal en Israël; in vel 14: Malawi,
Oekrainse SSR, Jamaica en
Kenia; in vel 15: China, Peru,
Bulgarije en Canada; in vel 16:
Somalië, Senegal, Brazilië en
Zweden.
