Even
een wit
voetje
halen
Een avondje ongevallendienst
ZATERDAG 15 OKTOBER 1983
ken vindt ze helemaal geen pro
bleem, "want geen mens ruikt na
een dag hard werken nog naar
zeep. Maar wat je hier soms te
genkomt. Vuil, dat gewoon vast
gekoekt zit aan het lichaam. Dat
is echt niet van één dag. Onder
goed, dat met veiligheidsspelden
aan elkaar wordt gehouden. Voe
ten, die gewoon zwart zijn. Dan
durven ze nog te zeggen dat wij
Nederlanders zo'n schoon volkje
zijn. Nou, als je hier een paar we
ken rondloopt weetje wel beter".
22.45 - "Ik heb hier iemand met
een verschrikkelijke bloedneus",
alarmeert een hevig geschrok
ken Leidenaar. Hoe lang die
neus al bloedt? "Een kwartier",
zegt de man met de zakdoek voor
zijn neus. "Tien minuten", zegt
de geschrokken vriend.
De dokter is elders in het zieken
huis bezig, de bloedneus moet
even in de gang wachten. Voor
dat hij arriveert is het bloeden
opgehouden. Toch wordt de
neus nog nauwkeurig nageke
ken: "De mensen willen per slot
van rekening niet voor niets ko-
23.20 - Na wat routineklusjes als
een in de zijkant van het oog ver
dwenen contactlens, een klop
pende vingertop, een gekneusde
pink en weer een enkeltje, draaft
er een huilend jongetje op. Hy
heeft een tak in zijn oog gekre
gen. De arts twijfelt of het hoorn
vlies is beschadigd. Het oog
wordt met een pleister afgeplakt.
Het jongetje, zijn vriendje en de
begeleider vertrekken met een
kaart waarmee ze de volgende
ochtend bij de oogarts van het
ziekenhuis terecht kunnen.
Overval
24.00 - Twee politiemannen bren
gen een 76-jarige Leidenaar naar
binnen, wiens neus er verdacht
scheef uitziet. Hij had na een
kaartavondje zijn vrouw willen
ophalen toen hij in de Waard-
straat werd overvallen door drie
jongens. Geld hadden ze willen
hebben, maar in plaats van zijn
portemonnee had de bejaarde de
knapen een klinkende oorvijg
overhandigd. Maar uiteindelijk
had hij het onderspit moeten del
ven. Daar zit hij dan. Een lelijke
snee, een scheve neus, bloed op
zijn jas en twee ontstelde dames
aan zijn zijde, die nu helemaal
nooit meer de straat op willen.
Triest genoeg blijkt zijn neus ge
broken te zijn. De keel-, neus- en
oorarts zal hem de volgende och
tend vroeg weer recht zetten. En
ook dit slachtoffer mag geen
neut nemen voor de schrik. De
enige meevaller is dat de twee
agenten die het drietal hebben
gebracht het ook weer trouw
naar huis brengen.
00.45 - Een Fransman met een he
vig bloedend been. Wilde voor
het slapen nog even de vuilnis
zak buitenzetten. Helaas stak er
een scherp stuk blik uit die zak.
Gevolg: een diepe beenwond.
Daarmee waren hij en zijn blon
de vriendin eerst langs de dienst
doende apotheek gegaan voor
een verbandje. De apotheker had
het span wijselijk doorgestuurd
naar het ziekenhuis. Alleen: ze
kwamen bij h$t AZL terecht en
dat had geen dienst. Dus moes
ten ze weer door naar het Diaco-
nessenhuis.
De verpleegkundige staf zou het er
wel in willen slaan dat elk zie
kenhuis om beurten dienst heeft.
Veel te weinig aspirant-patiënten
weten dat het Elisabeth-zieken-
huis dienst draait van vrijdag 13
tot zaterdag 13 uur, het Diaco-
nessenhuis van dinsdag 13 tot
woensdag 13 uur en het AZL de
rest van de week.
De Fransman is uiteindelijk geko
men waar hij zijn moest. Maar
voor het hechten komt de in
schrijving. Dat levert heel wat hi
lariteit op. "Hij bloedt dood en zij
willen eerst z'n geloofsovertui
ging weten", schaterlacht de
blonde.
Geen rust
01.30 - Juist als de portier, de ver
pleegster en de arts denken de
rest van de nacht sluimerend te
kunnen doorbrengen komt er
een ambulance aangescheurd.
Op de brancard een patiënt met
een slagaderlijke bloeding. Hij
weet nog te vertellen dat hij met
zijn hand in glas is gevallen.
Het slachtoffer heeft een shock.
Daarom mag hij zonder te zijn in
geschreven door naar de behan
delkamer. Daar aangekomen
blijkt het er allemaal niet best uit
te zien. De witte hand hangt er
maar een beetje bij. Het glas
heeft een aantal pezen doorge
sneden. Portier Bart zal zo goed
en zo kwaad als het kan de hel
pende hand gaan bieden. En zo
peest het drietal diep in de nacht
met een griezelig diepe wond.
Van slapen zal wel weinig ko
men.
Een ongelukje is niet aan kantoortijden gebonden.
Daarom draaien de EHBO-afdelingen van de drie Leidse
ziekenhuizen elk op hun beurt één of meer dagen per
week ongevallendienst. En daar geldt niet altijd: hoe
later op de avond, hoe schoner volk. Het is er een komen
en gaan van mensen met sportblessures en gekneusde
vingertopjes, maar ook met gapende wonden en zelfs
doorgesneden polsen.
door Miep Hoensen
19.00 - Ze maakte nog even
een snijmachine schoon in de
slagerij waar ze werkte. In
eens zat haar pink helemaal
onder het. bloed. Of alles er
nog aan zat kon ze niet pre
cies meer zien. Op de onder-
zoektafel blijkt dat alles er
nog aan zit, alleen heeft het
venijnige apparaat een stuk
nagel in het midden wegge
sneden. De twee overgeble
ven stukjes nagel aan de zij
kant moeten gewoon weer
aangroeien, er zit niets an
ders op. In het ziekenhuis
gaat er voorlopig een ver
bandje en een mitella om
heen. Het meisje plus vriend
vertrekken, zichtbaar opge
lucht.
19.15 - Een betonvlechter heeft
een rol staaldraad in z'n zij gekre
gen. De buitenlandse werkne
mer stamelt dat hij bang is dat er
van binnen iets beschadigd is. Er
moet boven een foto worden ge
maakt. Dat duurt even. Intussen
stroomt de gang vol buitenlan
ders. Allemaal familie. Verpleeg
ster Corrie Haasbroek: "Dat zie
je heeL vaak bij buitenlanders.
Die mensen leven zo met elkaar
mee, die worden allemaal opge
trommeld. Toch wél hartverwar
mend".
Na een half uur verdwijnt de op
tocht weer. De foto heeft uitge
wezen dat er inwendig gelukkig
niets beschadigd is.
19.30 - Een groot, gapend gat zit er
in de gloednieuwe sportbroek
van een jong Leidenaartje. Hij
was net lekker aan het schaatsen
op de ijsbaan aan de Vondellaan.
Krijgt hij ineens de punt van ie
mands schaats in z'n knie. Corrie
kijkt er niet van op. "Zodra de
ijsbaan weer open is komen ze
hier bij bosjes. Je zou bijna bloe
men gaan uitdelen".
De knie van het schaatsertje moet
worden gehecht. Zijn vader slaat
dit handwerk berustend gade.
Het slachtoffer zelf kijkt be
nauwd toe hoe er net naast dat
gat een paar prikken worden ge
geven. Nog angstiger is hij over
zijn nieuwe broek. Hij vraagt het
nauwsluitende geval ogenblik
kelijk terug. De eerste weken zal
er van schaatsen weinig komen,
maar zijn broek heeft hij nog.
Kraakbeen
19.40 - Marco had voor het slapen
gaan nog even zin om het dak
van de schuur te beklimmen.
Nog vlugger dan hij er op zat
kwam hij weer naar beneden.
Gevolg: een vervaarlijk dikke
neus. Misschien gebroken? Cor
rie denkt dat het zo'n vaart niet
zal lopen. "Het is heel frappant,
maar kinderen breken bijna
nooit hun neus. Het is vaak alle
maal nog kraakbeen, en dat is zo
soepel als wat".
De foto wijst uit dat zich onder de
gezwollen neus een bloeduitstor
ting heeft genesteld. Een mooie
pleister en een kleurige ballon,
en Marco kan alsnog naar bed.
"Morgen maar niet op de schuur
klimmen, hè Marco?", roept Cor
rie hem nog na.
20.00 - Strompelend komt hij de
EHBO binnen. Een robuust type,
dat nu geveld blijkt te zijn door
een hooivork. Hij stond gewoon
in het veld te werken toen een
collega die vork even in de grond
avond, die de arts doet verzuch
ten dat het weer overduidelijk
sporttijd is. "We proberen hier al
tijd het dammen en schaken te
propageren, maar geen mens
trapt erin", grapt verpleegster
Corrie. De nachtelijke werkers in
het ziekenhuis worden er moede
loos noch sjagrijnig van. Per slot
van rekening is en blijft sporten
een gezonde bezigheid, al die
verstuikte en verzwikte enkels
daargelaten. De gang van zaken
is inmiddels bekend. Op het ge
gil van de patiënt, die door de
arts wordt betast, heeft Corrie
haar als troost bedoelde grapje
alweer klaar: "Hij wordt er nog
voor betaald ook, erg hè?"
21.00 - Dit keer is een judoka het
slachtoffer. Een hele jonge, met
angstige bruine ogen. De band
gebruikt hij provisorisch als mi
tella sinds het moment die avond
dat een ander op zijn arm was ge
vallen. Het judopak heeft nu wei
nig imponerends meer.
Natuurlijk wil hij het liefst meteen
worden geholpen, maar die
vlieger gaat niet op. De regels
van het ziekenhuis gelden ook
voor degenen die bloedend of
met pijnlijk vertrokken gezicht
binnenkomen. De portier moet
eerst alle gegevens op het beeld
scherm laten intikken: geboorte
datum, naam, adres, postcode,
telefoon, geloofsovertuiging.
Moet dat nu allemaal eerst? "Ja,
dat is echt nodig", meldt de por
tier. "Het is noodzakelijk om de
hele administratie-rompslomp
van ziekenhuis, verzekering en
huisarts in goede banen te lei
den. Maar als iemand echt op in
storten staat mag hij meteen
door naar de behandelkamer.
Dan wacht ik mijn kans wel even
af, of ik loop even mee en vraag
de gegevens daar".
Wat de judoka met de grote bruine
ogen betreft: van hem wijzen de
foto's uit dat niet het sleutelbeen
is gebroken, zoals het vermoe
den was, maar een stukje van de
bovenarm. Hij krijgt een gips-
spalkje.
Humor
21.30 - Ook een student krijgt zo'n
spalk aangemeten. Tijdens het
volleyballen kwam hij die avond
op een medespeler terecht. Ge
scheurde enkelbanden, zo luidt
de diagnose. Een week of vier is
hij daar wel mee zoet, maar on
danks die sombere tijding blijft
hij lachen. "Heb jij een wit voetje
gehaald?", klinkt het vanuit de
gang als de student wegrijdt in
de rolstoel van het ziekenhuis-
.Met recht een vrolijke boel in
dat ziekenhuis. De slachtoffers
worden als het ware aangemoe
digd door de verpleegkundige
staf. Corrie daarover: "Je pro
beert de mensen toch een beetje
aan het lachen te krijgen. Het
scheelt vaak zo'n hoop als je dit
werk met de nodige humor ver
richt. En soms is het geven van
een kop koffie en een sigaret
weer het halve werk".
22.00 Volgende patiënt: een zo
genaamd ballonnetje (een bulti
ge bloeduitstorting) op de enkel
van een voetbalster. "Ik stapte
op een bal, en toen hoorde ik het
ineens kraken", griezelt ze met
haar twee vriendinnen nog na.
Ook bij dit drietal ontbreekt het
niet aan humor. Na de hele cere
monie zijn de dames allesbehal
ve van plan om afgebluft naar
huis te gaan. "Nee hoor, m'n tas
staat lekker nog in de kantine,
we gaan gezellig nog even te
rug".
22.20 - De eerste klanten met een
paar borrels op die avond. Twee
overduidelijke eerstejaars stu
denten met een "klein snijwond-
je". Dat wondje moet wel wor
den gehecht. Of het binnen of
buiten de sociëteit was, wil Cor
rie weten in verband met het ge
ven van een tetanus-injectie.
"Nou, binnen, want iemand
sloeg een flas kapot, en toen
sloeg ik met m'n hand op de tafel
en ja, toen sprong er glas in m'n
vinger".
Dat hij wordt gehecht vindt de stu
dent nog wel best, maar dat' hij
na deze handeling geen borrel
meer mag nemen bevalt hem een
stuk minder. "Wat, geen b&rrel,
dat kan toch niet?"
"Doe het nou niet, joh", zegt de
verpleegster moederlijk, "door
die alcohol blijft het bloed veel
langer stromen. Neem maar een
keer cola".
Vastgekoekt
Al komen er nog zulke lallende
slachtoffers binnen, de mensen
in de witte jassen blijven vrien
delijk. Iedereen heeft wel eens
een borrel op. Wel griezelen ze
dikwijls van de onhygiënische
staat waarin sommige mensen
verkeren. Verpleegster Corrie
kan er smakelijke verhalen over
vertellen. Dat degenen die uiter
aard onvoorbereid bij de EHBO
belanden niet naar viooltjes rui
Sporters kunnen tot de vaste bezoekers van de ongevallendienst ivoren gerekend.
zette. Maar daar bevond zijn klei
ne teen zich toevallig ook. Zijn
huisarts had hem wel een teta
nus-injectie gegeven, maar erg
gerust was hij er niet op. Temeer
daar die kleine teen zo onder
hand de vormen van zijn grote
teen begon aan te nemen. Kon de
dokter niet even een foto ma
ken?
Hij krijgt zijn foto. Er blijkt niets
ernstigs beschadigd te zijn. Weg
strompelt hij weer.
De dokter: "Dat soort gevallen zie
je hier heel vaak. Mensen die al
langs hun eigen huisarts zijn ge
weest, maar het zaakje toch niet
vertrouwen. Wat je ook heel dik
wijls krijgt zijn mensen die al da
genlang ergens pijn hebben, en
dan plotseling 's avonds of 's
nachts naar de ongevallendienst
komen. Eigenlijk kunnen ze best
wachten tot ze de volgende dag
naar het spreekuur van hun ei
gen arts kunnen gaan. Want als je
al dagen iets hebt ben je natuur
lijk geen ongeval. Als ze hier een
maal zijn sturen we ze niet zo
maar weer weg, maar dergelijke
gevallen horen hier niet thuis".
Niets loos
20.15 - De ambulance brengt een
man, die tijdens het sporten te
gen een ander is aangebotst. Hij
was eerst gewoon naar huis ge
gaan, maar had daar ineens de
panische angst gekregen dat zijn
nek beschadigd zou zijn. Weder
om moeten röntgenfoto's uit
sluitsel bieden. Er blijkt niets
loos te zijn.
Volgens Corrie is het geen zeld
zaamheid dat zich bij de EHBO
mensen met nekklachten mel
den. "Het lijkt wel alsof mensen
extra bang zijn als hun nek er
gens bij betrokken is. Ik denk uit
angst voor verlamming. Maar
meestal is het loos alarm".
Gelukkig kan hij er nog om lachen.
20.20 Marieke wilde even laten
zien hoe perfect ze de radslag be
heerste. Toen stond daar, on
wrikbaar, een ijzeren balk waar
haar enkel een hele kwade aan
had. Na lange tijd wachten, foto's
maken en weer wachten volgt
voor Marieke het pijnlijkste deel
van de avond. De dokter moet in
haar enkel knijpen om te weten
te komen of de banden aan de zij
kant nog intact zijn. Een hande
ling die noodzakelijk, maar heel
vervelend is. Ook voor de toe
schouwers.
Net zo vervelend is het lange wach
ten. Op sommige momenten zit
de gang vol. Het kan niet anders.
De dokter die EHBO-dienst
heeft moet ook 'het huis', de op
genomen patiënten van het zie
kenhuis, behandelen. Waar er
vroeger twee artsen rondliepen
moet men het vanwege de bezui
nigingen nu met één doen.
Het is voor de dienstdoende dokter
's avonds en 's nachts dus een
kwestie van heen en weer rennen
en goed opletten waar zijn of
haar aanwezigheid het meest no
dig is: op de EHBO of in het
'huis'.
In principe gaat de EHBO voor. Is
de arts elders bezig, dan kan hij
of zij altijd worden 'opgepiept'.
Heel ernstige gevallen gaan linea
recta door naar het ziekenhuis
zelf, richting operatiekamer bij
voorbeeld. En mocht de EHBO-
arts echt in de problemen ko
men, dan kan hij één van de chi
rurgen thuis bellen. Ideaal is het
systeem niet. "Maar je hebt nu
eenmaal niet voor iedere landge
noot een dokter", zegt de dienst
doende arts berustend.
Enkels
20.50 - De zoveelste enkel van van
