c
'Mijn principe
is: bij twijfel
niet inhalen"
Wibo's Aktua gaat tiende seizoen in
ZATERDAG 8 OKTOBER 1983
Extra
Hij zegt pal te staan voor de Westeuropese veiligheid en geen gelegenheid onbenut te laten om de
mensen te waarschuwen voor het Sowjetrussische gevaar. Wibo van der de Linde, de boomlange
aktualiteiten-chef van de TROS televisie: "Maar van stemmingmakerij is absoluut geen sprake".
Vanavond gaat TROS Aktua het tiende seizoen in. Een interview.
Wibo van de Linde: "Die Koreaanse Boeing, daar kwam ik niet uit".
snel maatregelen, dan zal dat on
getwijfeld consequenties hebben
voor Televizier Magazine. Ik zou
dat enorm betreuren. Ik leef bij
dat soort gezonde concurrentie-
overwegingen. Over één ding
kan ik mij altijd heel nijdig ma
ken. Als mensen bij Aktua grijn
zen als er bij Brandpunt een sto
ring is".
Deze maand begin je aan je tien
de jaar bij de TROS. Ben je in die
tijd. veel veranderd?
,Je mag hopen dat ieder mens in
zo'n periode wat leert. Wat de
menselijke beinvloeding op je
werk betreft, verander je natuur
lijk. Maar technisch-operatio-
neel, qua aanpak van je rubriek,
de keuze, de ideeën, ben ik niet
veel veranderd. Dat komt ook
omdat ik voor een dergelijk pro-
gramma nog geen betere formule
voorhanden heb".
- Even terug naar de tijd bij
AVRO's Televizier. Ik herinner
mij jou als een verslaggever die
de zaken toen degelijk aanpakte.
Recht-toe-recht-aan-joumalis-
tiek. Geen soeza er omheen. In
dat opzicht ben je toch wel veran
derd.
„Dat jij dat erin ziet is jouw goed
recht. Dat moet jij dan maar
doen. Mijn werkopvatting is ech
ter precies dezelfde als toen ik bij
de AVRO werkte. Het enige ver
schil is dat ik bij Aktua TV een
wat duidelijker mening over be
paalde zaken laat horen. Maar
die mening had ik bij Televizier
óók al. Het heeft met de struc
tuur te maken. De AVRO heeft
een neutraler opstelling en de
TROS heeft een gezicht. Het gaat
erom wat een bepaalde omroep
vereniging van je verlangt. Me
neer Van de Linde heeft de zend
machtiging niet in zijn zak. Het
TROS-bestuur bepaalt de lijn".
Waaraan moeten mensen bij Ak
tua voldoen?
„Het moeten actieve mensen zijn,
die hard willen werken. En dan
bedoel ik geen slavenarbeid,
maar zelf ideeën aandragen, je
bezinnen op wat er volgende
week gedaan kan worden. Eer
lijkheid betekent voor mij: be
trouwbaar werk afleveren. Mijn
mensen moeten hun onderwer
pen zo maken dat ze niet alleen
zichzelf ermee amuseren. Het
moet interessant zijn voor een
groot publiek. En ik denk dat dat
laatste het moeilijkste is van ons
vak. Ons wordt vaak verweten
dat we bepaalde dingen teveel
populariseren. Dat we de dingen
te gemakkelijk zouden verko
pen. Daar praat ik graag over. Ik
heb er onlangs nog met 150 man
op de School voor de Journalis
tiek in Utrecht over zitten dis
cussiëren. Over het illustreren
van de onderwerpen. En we kwa
men toch tot de gezamenlijke
conclusie dat je bij vermijding
van illustraties al heel gauw uit
komt op droge gesprekken ach
ter de tafel".
Ruim mandaat
De Aktua-formule. Is dat jouw ei
gen inbreng of was het gewoon
een opdracht?
„Ik denk dat ik mij gelukkig mag
prijzen met een uitermate ruim
mandaat. Toen ik hier in de
markt was heeft de TROS-lei-
ding gezegd: wij willen graag een
actualiteitenrubriek zoals je die
bij de AVRO maakte en daarbij
heb je de ruimte om wat duidelij
ker stelling te nemen. Dat sprak
mij aan. Vervolgens mocht ik de
rubriek naar eigen idee gaan in
vullen. Uiteraard in samen
spraak met de redactie. Boven
dien zou eventuele controle al
tijd pas achteraf plaatsvinden. Ik
werk overigens zelf volgens het
principe: bij twijfel niet inhalen.
Als ik zelf denk: nu kom ik in
vaarwater waarin ik advies nodig
heb, dan kan ik dat ook vragen
aan de directie of zelfs aan de
voorzitter. Dat' gaat dan in de
geest van: lijkt je dit verstandig,
enzovoorts".
Uit vrees voor ledenverlies?
„Nee, nee, dat bedoel ik niet zo
zeer. Er zijn soms zaken die jouw
omroep in een proces kunnen
verwikkelen. Neem die Menten-
affaire. Dat was toch een vrij risi
codragende zaak, maar dat heeft
men toch helemaal aan mij over
gelaten. Dus het werkt goed. Ik
heb een hele grote vrijheid en ik
draag die vrijheid ook uit op de
mensen met wie ik werk. Ik ben
niet het soort baas dat over ie
mands schouder loopt mee te kij
ken. Hoewel dat soort dingen
veelvuldig over mij wordt geroe
pen. Maar ja, zoals je weet wor
den over mij allerlei fabels ver
teld".
In elk geval sta je bloot aan nog
al wat kritiek. Dat moet toch een
oorzaak hebben.
„Ik denk dat iedereen die aan de
weg timmert, daarmee gecon
fronteerd wordt. Je steekt je nek
uit. Hoge bomen vangen veel
wind. Ik heb nooit problemen
met een eerlijke kritische
aanpak. Ik heb natuurlijk veel
vuldig tegenover collega's geze
ten die mij scherp'aan de tand
voelden, maar dat was zelden of
nooit vooringenomen. Neem
Joop van Tijn. Ik vind dat een
zeer geachte collega. Daar ko
men dan verhalen uit waarvan ik
kan zeggen: daar leer ik wat van.
In die verhalen staan bepaalde
conclusies waarvan ik zeg: ver
dorie, dat zet mij aan het denken.
Maar ik heb ook te maken met
kwaadaardige vertellingen. Fa
bels dat wij met films zouden
manipuleren. En ik wil niet ver
helen dat ik daar dan toch in het
geheel niet goed van word, om
dat ik weet hoe het allemaal tot
stand is gekomen. Maar ja, men
schijnt er behoefte aan te heb
ben".
Denkproces
Een van de kenmerken van Ak
tua TV is het sterk benadrukken
van bepaalde zaken. Bij jullie
leidt dat regelmatig tot het op
dringen van een visie. Neem die
reportage over de actiegroep On-
kruit die protesteerde tegen de
NAVO-oefening Atlantic Lion.
Beeld en geluid spraken boekde
len, maar toch ging er in het on
dersteunende commentaar de
zweep nog eens overheen. Een
goed journalistiek produkt heeft
dat niet nodig.
„Het meeste tekstwerk schrijf ik
persoonlijk. Deze ook. Jij noemt
het de zweep er overheen. Uiter
aard krijgen de twee makers van
de reportage die tekst eerst te le
zen. Ik heb het in dit geval ook
nog verder rondgereikt aan en
kele mensen op onze redactie en
gevraagd wat ze ervan vonden.
Ik vertel je dit om aan te geven
dat zo'n tekst niet zomaar wordt
uitgekraamd. Er is wel degelijk
een denkproces aan voorafge
gaan. Wat jij zegt - dat wil ik wel
toegeven - Aktua heeft inder
daad de naam dat het zich met
name over onze westerse veilig
heid keihard opstelt. Ja, een ze
ker herhalingseffect daarbij
schuwen wij niet. Maar wat is
daar op tegen? Ik vind dat goed.
Ik onderstreep alleen maar dat ik
mensen die zo optreden, blind en
doof vind. Je moet duidelijk ma
ken waar je staat. Ik heb daar op
de School voor de Journalistiek
óók over gepraat. Daar vroeg
men zich af of je dat commentaar
niet duidelijker moet scheiden
van de reportage zelf. Wij praten
bij Aktua zelf ook wel over de
vraag of dat misschien niet gelei
delijk aan zou moeten gebeuren.
Maar ik heb er wat moeite mee
om mijzelf in een soort Hilter-
mann-situatie te lanceren. Dan
kom ik alleen nog maar de uit
zending binnen om commentaar
te geven".
- Maar je kunt toch moeilijk ont
kennen dat de benadering van
bepaalde onderwerpen dicht te
gen stemmingmakerij aanzit.
,Daar zou het in kunnen ontaar
den, maar ik vind absoluut niet
dat wij dat doen. Menigeen, zal
het van harte met mij oneens
zijn. Ik tob er niet mee, maar het
verbaast my wel eens dat er al
tijd maar in kritische zin over
Aktua gesproken wordt. Er zijn
toch talloze mogelijkheden in
Nederland om een ander geluid
te horen. Ik ben ziels overtuigd
van bepaalde zaken. Waar ik
maar <*en heel klein steentje kan
bijdragen om mensen te waar
schuwen voor het Sowjetrussi
sche gevaar, zal ik dat niet nala
ten".
Je hebt je opvallend neutraal op
gesteld in de affaire met de Zuid-
koreaanse Boeing. Als je er dan
zo van overtuigd bent dat de Rus
sen niet te vertrouwen zijn, dan
was dit toch een uitgelezen kans
om genadeloos uit te halen.
„Ik heb er inderdaad niks over ge
zegd omdat ik er flink mee wor
stelde. Menigeen zal gedacht
hebben, nou zal Wibo wel eens
flink gaan uithalen. Maar ik vond
dat je zo'n incident niet nodig
moet hebben om dan pas te zeg
gen: zie je wel, die Russen zijn
toch schurken". Ik kwam er ge
woon niet uit. Het is toch hele
maal niet arrogant om ergens
eens een keertje niet uit te ko
men? Dus dacht ik in dit geval:
dan zeg ik maar niks".
W eekbladkarakter
- Er is een groot verschil in
aanpak tussen Aktua-Radio en
Aktua-tv. Op de radio zijn jouw
collega's puur journalistiek be
zig.
„Dat wordt inderdaad gezegd,
maar ik denk toch dat het niet
helemaal een eerlijke vergelij
king is. Aktua-Radio doet z'n za
ken in vijf minuten en de tv-ru-
briek is van behoorlijk wat grote
re lengte. Bovendien heeft de tv-
rubriek een weekbladkarakter.
De radio is meer een aanhangsel
van nieuws en is veel fragmenta-
door Dick Versteeg
rischer. Over dit soort zaken heb
ik uiteraard uitgebreid gespro
ken met Henk Kamperman, de
voormalige chef van Aktua-Ra
dio en sinds kort mijn tweede
man. Henk blijkt echter weinig
moeite te hebben met de om
schakeling. Het valt dus kenne
lijk nogal mee, dat verschil. Maar
ja, er wordt nu eenmaal een aan
tal ingeramde absolute onwaar
heden over mijn rubriek en over
de gehele TROS verteld. Neem
nou dat onuitroeibare verhaal
dat er kongsies zijn tussen de Te
legraaf en de TROS. Kijk. TROS
Kompas wordt bij de Telegraaf
gedrukt en er is natuurlijk over
leg over advertenties. Maar nee,
zo wordt geroepen, de TROS en
de Telegraaf spelen onder één
hoedje. Ze zeggen niet: redactio
neel staat TROS Aktua onder cu
ratele van de Telegraaf. Dat zeg
gen ze niet. Maar als je roept dat
er een kongsie is dan suggereer
je veel meer dan alleen maar
drukcontracten".
Uiteraard beschouw jij Aktua
als de beste actualiteitenrubriek
op tv, maar wie volgt daarna?
Waar kijk je graag naar?
„Wie zegt dat Aktua-Tv in mijn
ogen het beste is?
Nou, het zou merkwaardig zijn
als jij andere actualiteitenru
brieken beter zou vinden dan die
van jezelf.
„Beter is voor mij niet het juiste
woord. Ik kijk bij voorkeur naar
AVRO's Televizier en Brand
punt. Televizier is natuurlijk een
oud kindje en ik geniet van het
interviewtalent van Jaap van
Meekren. Bovendien, ik vind het
nog altijd een toonaangevende
rubriek in het magazine-wezen.
Maar als jij vraagt: wat is puur
journalistiek de beste rubriek,
dan denk ik dat Brandpunt daar
voor in aanmerking komt. En als
je vraagt: wat is nou de rubriek
die het meest in het oog springt
en het hardst achter de affaires
aanzit, dan is dat Aktua, geloof
ik. Dus het meest spraakmakend
- en hopelijk niet alleen in schan-
daalmakende zin. Dit is een ru
briek die past in het kader van de
grote populaire omroep".
Show
Aktua moet gezien worden als
een show?
„Inderdaad. Wij hebben nooit on
der stoelen of banken gestoken
dat Aktua-Tv actualiteiten maakt
die een show-business-effect
hebben. Eigenlijk ben ik daar bij'
Televizier al mee begonnen dooi
de productverkoop, het aankon
digen van de onderwerpen, al om
half negen te starten. Daarin pas
te ook dat ik Hiltermann als „G.
B. J." ging verkopen. Dat zyn na
tuurlijk typische show-elemen
ten. Daar hoef je niet ingewik
keld over te doen. Het is ook iets,
waarvan ik dan hoop dat het zo'n
man een lift geeft. Ik heb echt de
grootste bewondering voor Jaap
van Meekren, maar als ik daar
nog zat, zou Hiltermann nooit,
zoals nu, als een wormvormig
aanhangsel aan die rubriek han
gen. Dan zat-ie wel midden in
mijn programma. Vroeger bij Te
levizier liet ik hem 5 6 minuten
z'n gang gaan. Ik heb hem wel
vaak onder tafel tegen z'n sche
nen moeten schoppen omdat-ie
te lang doorging. Ik ben daar
nogal kordaat in. Als ik Hilter
mann nu in Aktua zou hebben,
zou ik zeggen: drie minuten
Guus. Heel puntig"
Er staan tal van nieuwe ontwik
kelingen voor de deur. Abonnee
televisie bijvoorbeeld. Houden
dat soort zaken je bezig? Voel je
het als een bedreiging
„Wat heb ik eraan om het als een
bedreiging te zien? Ik denk dat
het heel simpel is. Wie gewenst is
blyft aan de bak. Als je program
ma's blijft maken waar de men
sen trek in hebben, dan overleef
je. Er staan natuurlijk grote ver
anderingen te wachten in het
omroepbestel. Ongeacht welke
kant het opgaat, zal het voor ie
dere omroepvereniging beteke
nen, dat er flink aangepoot zal
moeten worden om in de markt
te blijven. En dan denk ik niet
alleen aan Tros Aktua, maar
vooral aan het amusement. Ge
lukkig is er bij de TROS nog
strijdvaardigheid en daar voel ik
mij heel wel bij".
„Het grote voordeel hier is dat er
weinig tijd is voor geouwehoer.
Dat is onverantwoord. Je zult my
overigens echt niet zien grijnzen
over wat er bij de VARA allemaal
gebeurt. Kijk, we hebben er met
z'n allen geen donder aan dat er
moeilijkheden zijn bij „Achter
het Nieuws". Ik vind het belang
rijk dat je een paar spetters van
rubrieken hebt, die tegen elkaar
opknokken om de beste te wor
den. Toen ik tussen Televizier en
Aktua die baan bij de Verenigde
Naties kreeg, zeiden twee colle
ga's van andere omroepen open
lijk tegen mij: „Nou, we zijn toch
wel behoorlijk opgelucht dat jy
vertrekt". Echt waar. Het is his
torisch. Ik zat een biertje met die
twee te drinken en dacht, ach
laat maar. Zo'n uitspraak zou je
echter bij mij nooit over de lip
pen krijgen"
,Ik ben me rot geschrokken van de
hartproblemen van Jaap van
Meekren. Maar als die man z'n
werk aan de wilgen hangt en
men neemt bij de AVRO niet
Vredenhof
- Nog even over jouw avontuur met
de jeugdserie ..Het geheim van
Vredenhof'. Je bent overladen
met slechte recensies.
„Ik vond dat inderdaad niet aardig.
Het is door sommigen echt de
grond ingeschreven".
- Je hebt geroepen: ik heb nu bewe
zen dat een drama-produktie
aanzienlijk goedkoper gemaakt
kan worden.
,Ik heb aangetoond datje met wei
nig geld, met enthousiaste ama
teurs een produkt kan maken
waarvoor dan wellicht de des
kundige critici de schouders op
halen. maar dat het publiek uit
eindelijk toch leuk blijkt te vin
den. Als je die kritieken leest
lijkt het wel of ik iets verschrik
kelijks heb uitgehaald. Maar het
was een spannend verhaal. Door
de groep die in het begin even
achterbleef - de kijkers van 12 tot
14 jaar - ging de waardering in
eens tien punten omhoog toen
het verhaal in de fase van de ont
knoping was terechtgekomen.
Oké, het amateurspel en mis
schien nog een heleboel meer
was niet goed, maar men heeft
zich er dan toch maar kostelijk
mee vermaakt in positieve zin.
Dat kan je toch niet tegenspre
ken? Ik heb dus aangetoond dat
het ook op die manier kan. Dat
wil natuurlijk niet zeggen dat ie
dereen het dan in het vervolg
ook maar zo moet gaan doen".
- Hoe waren de reacties intern?
Vooral in de sector van het dra
ma tobt men met een voortdu
rend gebrek aan geld en midde
len. Dus daar zal men dan toch
wel erg geinteresseerd zijn in hoe
je „Het geheim van Vredenhof'
zo goedkoop hebt kunnen maken?
,Op de drama-afdeling van de
TROS had men het over „het op
geblazen niets", dus daar zullen
ze zeker niet zo gaan werken.
Maar het zal ongetwijfeld bij me
nige omroep onthouden worden
dat bepaalde dingen goedkoper
kunnen, dat er misschien wat
sneller kan worden gewerkt. En
dat je misschien - en ik denk dat
dat het aardigste van alles is - dat
er misschien eens wat vaker op
de gok kan worden opgenomen
op lokatie. Zonder dure decor
stukken. Ik heb er echt geen ver
heven bedoelingen mee gehad.
Het was voor mij een poging om
eens te kijken wat voor armslag
je hebt met je fantasie. En verder
heb ik er alleen maar heel hard
aan gewerkt".
„Kijk, binnen dit gebouw ben ik in
het begin van de serie natuurlijk
uiterst smalend bekeken. Maar
tegen het eind begon iedereen er
hier toch over te praten. Vooral
toen de waardering zo ging stij
gen. Het is inderdaad logisch dat
men op onze drama-afdeling
zegt: schoenmaker blyf bij je
leest. Ik zou ook nogal vreemd
opkijken als die jongens ineens
TROS Aktua gingen maken.
Maar uiteindelijk heb ik daar
toch niet zo verschrikkelijk mee
te schaften, want wat ik deed
was toch een waanzinnig experi
ment".
Opa
Vallen van jou nog meer van dit
soort experimenten te verwach
ten?
,Nou nee. Vergeet niet dat het toch
enorm veel tijd heeft gekost. Ik
heb mij ook niet aangediend als
de nieuwe glanzende jeugddra
ma-regisseur. Aktua is mijn werk
en het Geheim van Vredenhof
was een uitstapje".
,Mijn directeur, Cees Baay, heeft
echt het lef gehad om te zeggen:
oké Wibo, doe maar. Want er was
echt niet zo vreselijk veel en
thousiasme voor myn plannetje.
Maar Baay heeft het risico geno
men. Hy is na de cijfers van de
eerste aflevering door diepe da
len gegaan en was uiteindelijk
net als ik erg blij dat het uitein
delijk op een waardering van 72
is geëindigd. Maar hij heeft wel
van tevoren tegen mij gezegd, als
het niet goed genoeg is. gaan we
de serie 's middags uitzenden"
,Dat soort zaken wordt hier altijd
keurig van tevoren, elegant maar
hard geregeld. Overigens - en dat
mag best eens gezegd worden -
ik denk dat de TOOS echt de eni
ge omroep is waar dit soort avon
turen kan. En ik heb er echt van
genoten hoor. Ik heb er met hart
en ziel aan gewerkt. Zoals je weet
heb ik ook een boek over Het Ge
heim van Vredenhof geschreven.
Dat staat bij mij thuis in de kast
en als mijn dochters straks gro
ter zijn en zelf ook kinderen heb
ben, dan heeft opa ooit nog eens
een boek geschreven. Dat soort
dingen heeft toch een gevoels
waarde voor my".
