m
De bavianenkoning
Hier ben ik dan
Sara en
de deur
Voor niks gaat de zon op
Wat te
beleven
in die
dagen?
GRIFFEL
Ronja de roversdochter
MET DE
GRIFFEL!
BEKROOND
METEEN
ZILVEREN
BEKROOND
WOENSDAG 5 OKTOBER 1983
Anton Quintana
beentje of niet, hij blijft een
mens, geen baviaan. Morengó-
roe zal zich, net als bij de apen,
moeten aanpassen om zijn
plaats onder de mensen te vin
den.
Dit thema wordt op een over
tuigende manier uitgewerkt.
De langzame vereenzelviging
van Morengéroe met de bavia
nen wordt geloofwaardig en
natuurgetrouw beschreven.
Dieren, zoals de luipaard en
eenhoorn, spelen op beslissen
de momenten een symbolische
rol. 'De bavianenkoning' is een
prachtig verhaal om te lezen,
maar niet gemakkelijk. Span
nende gedeelten vol actie wor
den vaak afgewisseld met
overpeinzingen van Morengé
roe of beschrijvingen van het
dagelijkse leven. Bovendien is
het een gemis dat een verkla
rende woordenlijst ontbreekt.
'De bavianenkoning' staat voor
kinderen vanaf 12 jaar, maar is
ook voor volwassenen een fan
tastisch boek, goed en mooi ge
schreven.
'De bavianenkoning', Anton Quinta
na, uitg. Van Goor, f 16,90.
Varia
PAGINA 21
(vanaf 12 jaar)
dat van hem als apenleider ac
tie wordt verwacht. Bovendien
heeft de luipaard de Grijze ge
dood, de wijze baviaan die in
feite de troep apen aanvoerde,
en de jongen altijd bescherm
de. Nu de Grijze is gedood,
komt Morgengóroes positie in
gevaar. De luipaard moet hoe
dan ook dood. Speer, mes, pijl
en boog: de jongen heeft niets
om te jagen. Hij besluit een
groot vangnet te maken. Bij de
bavianen stuit hij op onbegrip.
Hun gedrag maakt dat de jon
gen steeds meer een weerzin
tegen de apen krijgt. Na het
vangen van het dier zal Moren
géroe de bavianen verlaten, te
rug naar de mensen. Want daar
hoort hij ondanks alles thuis.
'De bavianenkoning' is een in
drukwekkend, aangrijpend
verhaal. Haarfijn tekent
Quintana het karakter van Mo
rengéroe. De jongen wil graag
ergens bijhoren, maar ervaart
dat de mensen hem niet moe
ten. Door zijn hooghartige hou
ding doet hij alsof het hem
niets kan schelen. Zijn bittere
ervaringen maken dat hij zich
zelf en zijn omgeving met zelf
spot bekijkt. Morengéroe heeft
de mensen door, maar ook
zichzelf.
Door af te dalen naar het niveau
van de bavianen, ontdekt de
jongen dat hij zijn mens-zijn
niet kan loochenen. Buiten-
Ver boven de overige bekroonde
boeken uit steekt het met de
gouden griffel onderscheiden
'De bavianenkoning' van An
ton Quintana. Een bijzonder
verhaal, met een origineel ge
geven dat bekwaam is uitge
werkt.
'De bavianenkoning' speelt zich
af in de hooglanden van Cen-
traal-Afrika. Hoofdpersoon is
Morengéroe, kind van een
Massai-herder en een Kikoe-
joe-boerin. Door zijn gemeng
de bloed hoort hij nergens
thuis: de Massai zijn jagers, de
Kikoejoe veehouders. Moren
géroe leeft bij de Kikoejoe, dié
het liefst doen alsof hij niet be
staat. Maar van zijn vader heeft
Morengéroe een koppige trots
geërfd: hij stelt zich hooghartig
op en bekijkt zijn stamgenoten
met geamuseerd leedvermaak,
waarbij hij zichzelf ook niet
spaart.
In een dronken bui doodt Moren
géroe een stamgenoot. Hij
wordt verbannen en zwerft
rond in de wildernis. Daar stuit
hij op een troep bavianen. In
een dwaas man-tot-man ge
vecht met de apenleider weet
hij het dier te doden, maar
komt er zelf ook niet best van
af. Hij raakt gedeeltelijk ver
lamd. Langzaam zakt de jon
gen af tot een dierlijk niveau.
Hij leert bij gebrek aan beter
slakken, torren en wormen
eten. Nauwkeurig bestudeert
hij het groepsgedrag van de ba
vianen en neemt geleidelijk"
aan hun gewoonten en gedrag
over. Half kreupel scharrelt
Morengéroe rond tussen de
apen en wordt een soortge
noot. Hij ontdekt dat hij als lei
der wordt beschouwd, omdat
de oude apenkoning door hem
is gedood. Maar de jongen be
seft goed dat hij slechts een
schijnkoning is: er zijn andere
apen, de Grijze bijvoorbeeld,
die in werkelijkheid de dienst
uitmaken. Toch wordt hij geac
cepteerd.
De verdierlijking gaat steeds ver
der. Woorden verliezen hun be
tekenis en Morengéroe gaat de
taal van de bavianen gebrui
ken. Allerlei sluimerende in
stincten komen boven. Maar
Morengéroe blijft een mens. Er
zijn momenten waarop hij be
seft hoe dwaas de situatie is.
Het rustige leventje van de apen
wordt ruw verstoord door de
nachtelijke roofpartijen van
een luipaard. Morengéroe weet
Wat is er te beleven tijdens
de Kinderboekenweek
van 5 tot en met 15 okto
ber?
Wie iets wil doen kan te
recht in bibliotheken en
boekhandels. De meeste
organiseren allerlei acti
viteiten. Kleurwedstrij-
den, puzzel tochten, prijs
vragen enz.
In de hal van het Centraal
Station van Den Haag
wordt het weekend van 8
en 9 oktober weer een
kinderboekenmarkt ge
houden. Een groot aantal
uitgevers, schrijvers en
tekenaars is aanwezig
om hun werk te laten
zien en erover te vertel
len.
Speciaal voor deze Kin
derboekenweek is een
jeugdmusical geschre
ven: "Wordt er in de ruim
te ook gelezen?'. De KRO-
televisie zendt de musi
cal woensdagmiddag 19
oktober uit.
(3-5 jaar)
'Sara en de deur'is een prenten
boekje voor jonge kinderen (3-
5 jaar) dat voortreffelijk in el
kaar steekt. De illustraties la
ten zien hoe peuter Sara door
de geopende voordeur naar
binnen stapt en zelf de deur
weer dicht duwt. Per ongeluk
komt haar jas tussen de deur
klem te zitten. Wat nu? Nie
mand is thuis om haar te hel
pen en Sara zelf is nog te klein
om de deurknop te kunnen
pakken. Daarom moet het
meisje zelf een oplossing zien
te vinden.
Inhoud en vormgeving zijn goed
op jonge kinderen afgestemd.
De situatie waarin Sara be
landt kunnen peuters zich
goed voorstellen en zal hen
aanspreken. Bovendien is dit
een van de weinige boeken
waarin de illustraties volledig
zijn aangepast aan de ooghoog
te waarop een peuter zijn om
geving bekijkt. Alles is gete
kend vanuit een lager perspec
tief dan gewoonlijk.
Het boekje wordt gemaakt door
de tekeningen, die de tekst ei
genlijk overbodig maken. De
voortreffelijke illustraties beel
den een heel scala van emoties
uit: teleurstelling, woede, ver
driet. Dat maakt de loop van
het verhaal zo glashelder dat
een kind het verhaal zelf kan
volgen of vertellen aan de hand
van de plaatjes. Alleen: is de
kat niet wat erg groot uitgeval
len vergeleken met Sara?
De Kinderboekenweek is weer
,j ■-■■■
Marifot Klotóa»è«tóke? .teè3»reekt
de meeste bekroonde boeken,
Ce es aa Hoore neemt er één
voor jsijn rekening. Hierboven
wordt begonnen met het enige
uitgereikte goud teen gouden
penseel wetd niet toegekend),
onder op deze pragma en op do
volgende komt het zilver aan
Dó waarde, die aan de bekronin
gen moet worden gehecht,
kor.it op de derde pagina aan
enige leden van de griffeljury.
'Ronja de roversdochter', ge
schreven door Astrid Lindg-
ren, is een mengeling van fan
tasie en werkelijkheid. Een
roversgeschiedenis met als
hoofdpersonen twee kinderen:
Ronja en Birk. Hun vaders, de
roverhoofdmannen Mattis en
Borka, zijn gezworen vijanden
en ontlopen elkaar zo veel mo
gelijk. In het geheim raken
Borka's zoon Birk en Mattis'
dochter Ronja bevriend, nadat
ze elkaar het leven hebben ge
red. Daarom geeft Ronja zich,
wanneer haar vader Birk ge-
In 'Voor niks gaat de zon op' zet
Els Pelgrom de klok zo'n 100
jaar terug in de tijd. De 11-jari-
ge Fine, een eenvoudig platte
landsmeisje, gaat in dienst bij
een rijk doktersgezin in de
stad. Haar vader is ziek en de
rest van het gezin moet werken
om de hongerige magen te vul
len.
In het doktershuis valt Fine van
de ene verbazing in de andere:
de mooie inrichting, het lekke
re, overvloedige eten, maar
ook de afstandelijke en zelfs
neerbuigende houding van de
dokter en zijn vrouw. Haar
mooie naam Fine wordt door
de doktersvrouw omgedoopt
tot Mina. 'Dat past beter bij je'.
In het koetshuis woont de wees
jongen Engel, dokters manusje
van alles. Hij wordt als een
voetveeg behandeld. Het paard
van de dokter wordt nog beter
verzorgd. Engel is welkom ge
zelschap voor de eenzame Fi
ne, want aan de oude dienst
meid Geesje heeft ze niet zo
veel. Totdat Engel na een ruzie
met de dokter opeens ver
dwijnt, want tegenspraak
duldt het doktersechtpaar niet.
Geesje geeft Fine de raad hun
mevrouw in alles te gehoorza
men. Maar als de dokters
vrouw het meisje voor een on?
ADVERTENTIE
BOEKHANDEL
DE KLER
Alle op deze pagina bespro
ken boeken zijn bij ons direkt
leverbaar, óf via onze TERMI
NAL te bestellen en dan bin
nen drie dagen verkrijgbaar.
(vanaf 9 jaar)
benullig karweitje laat opdra
ven, kan ze zich niet langer in
houden.
Uiteraard wordt Fine ontslagen
en op straat gezet. Het meisje
wil echter niet met lege han
den bij haar ouders aankomen.
Van haar zelf verdiende geld
koopt Fine een klein varkentje.
Bovendien haalt ze Engel over
met haar mee te gaan. Dan kan
hij als boerenknecht de kost
verdienen.
'Voor niks gaat de zon op' is een
fraaie zedenschets van het le
ven rond 1880. Een miniatuur-
schets van hoe men toen leefde
en dacht in bepaalde kringen:
de gewoonten, het standsver
schil, de minachting van de rij
ken voor mensen van eenvou
dige kom af (zeker van het plat
teland). Een van de sterke pun
ten van haar verhaal zijn de
veelzeggende details. De
knecht die in de regen moet
blijven staan, terwijl het paard
wordt toegedekt met een de
ken. De doktersvrouw die met
witte handschoenen aan con
troleert of de schilderijen en de
deuren aan de bovenkant zijn
schoongemaakt en een rijks
daalder onder het matras ver
stopt om Fine te testen op haar
eerlijkheid.
Pelgrom is in staat met weinig
woorden een gevoel neer te
zetten, sfeer te creëren of een
situatie aan te geven. Haar ka
raktertekening blijft aan de op
pervlakkige kant. Soms
schrijft Pelgrom onlogische
zinnen. ('Aan weerszijden van
het pad lagen witte keien.
Daarbinnen sloegen de hon
den aan'.) Maar het is knap wat
de schrijfster in een boekje van
krap 70 bladzijden heeft weten
te bereiken. Voor kinderen
vanaf 9 jaar.
'Voor niks gaat de ion op', Els Pel
grom, ill. Margriet Heymans, uitg.
Zwijsen).
Het plattelandsmeisje Fine
vangen neemt, vrijwillig over
aan Borka, om haar vriend te
redden. Mattis is woedend
over het verraad van zijn oog
appel. 'Ik heb geen dochter
meer', roept hij uit.
Het gezeur van hun vaders zat,
besluiten de kinderen er van
door te gaan. In het bos maken
ze een grot bewoonbaar en
houden zich met jagen en vis
sen in leven. Maar echt geluk
kig voelt Ronja zich niet. De
ruzie met haar vader zit het
meisje dwars. Ook de stoere
roverhoofdman valt het verlies
van zijn enige kind bijzonder
zwaar. Dat doet hem dan ook
besluiten zich met zijn tegen
stander te verzoenen om zo
zijn dochter terug te winnen.
Een verschrikkelijk tweege
vecht moet uitwijzen wie de
uiteindelijke leider van de
twee roversbenden wordt.
Al is het verhaal op een fantasie
volle manier uitgewerkt, het
gegeven is heel reëel: Ronja
moet kiezen tussen haar vader
en haar vriend, en vader Mattis
moet zijn trots opzij zetten, wil
hij zijn dochter terug winnen.
Een verhaal van liefde, haat en
vriendschap gevat in een fanta
sievol kader. De aantrekkings
kracht van 'Ronja de rovers
dochter' ligt in de combinatie
van fantasie, realiteit en humor
die het verhaal, ondanks de
psychologische diepgang, vro
lijk en luchtig houden.
Lindgrens beste boek is het niet.
'Ronja' haalt niet het niveau
van bijvoorbeeld 'De gebroe-
ders Leeuwenhart'. Blijkbaar
waren er dit jaar weinig betere
(vanaf 9 jaar)
boeken die de toe'ts der kritiek
van de griffeljury konden
doorstaan. Voor kinderen van
af 9 jaar een boek dat vlot leest,
uitstekend vertaald door Rita
Tornqvist en rijkelijk geillu-
streerd door Hon Wikland.
Astrid Lindgren
De roversdochter Ronja
(vanaf 9 jaar)
Henk Barnard behoort zo langza
merhand tot de Nederlandse
auteurs die hun boeken gere
geld bekroond zien. In het
verleden heeft Barnard al en
kele griffels gewonnen, waar
onder een gouden. Dit jaar is
de schrijver de Staatsprijs voor
Kinder en Jeugdliteratuur toe
gekend en zijn meest recente
boek 'Hier ben ik dan' is be
kroond met een zilveren grif
fel. Het zijn waarderingen voor
de oprechte moeite die Bar
nard zich getroost om door
middel van zijn boeken be
langstelling en begrip op te
wekken voor culturele minder
heden zoals Surinamers, Ma
rokkanen en Turken.
'Hier ben ik £an' is een avontuur
lijk verhaal over de 11-jarige
Turkse jongen Aydin. Zijn fa
milie woont in Rotterdam,
maar Aydins vader heeft de
jongen teruggestuurd naar
Turkije. Daar wordt Aydin op
een internaat orde en tucht bij
gebracht, want de Nederlandse
scholen zijn volgens zijn vader
veel te vrij.
Wanneer een Rotterdamse
vrachtwagenchauffeur in Ay
dins dorp strandt met zijn wa
gen, wordt de heimwee de jon
gen te machtig. Hij verstopt
zich in de vrachtwagen om zo
mee te kunnen rijden naar Ne
derland. Pas in Bulgarije
wordt Aydin door de woeden
de chauffeur Nico ontdekt. Ni
co staat voor een moeilijke be
slissing: hij moet vier grenzen
over waar de politie en de
douane knap lastig kunnen
zijn. Tot overmaat van ramp
heeft Aydin zijn paspoort ver
geten.
Toch besluit Nico de jongen mee
te smokkelen: het begin van
een avontuurlijke tocht dwars
door Europa (een kaartje met
de reisroute staat voor- en
achterin het boek). Tijdens de
lange reis wordt heel wat tus
sen Nico en Aydin afgepraat.
Nico begrijpt niet veel van de
Turken. Aydin probeert het
een en ander uit te leggen. Dat
is de opzet van het boek:-meer
begrip bijbrengen voor de ei
gen zeden en gewoonten van
de Turken en hun problemen,
niet alleen in Nederland, maar
ook in hun eigen land. Deze
boodschap zit verpakt in een
onderhoudend en spannend
verhaal. Is dit boek een zilve
ren griffel waard? Ja en nee.
Barnard schrijft om kinderen be
wust te maken van de wereld
om hen heen. Zijn boeken zijn
vol engagement, modieus wel
licht, maar wèl eerlijk ge
meend. Barnard is een gewe
tensvol auteur die schrijft van
uit een innerlijke betrokken
heid met de problematiek die
hij aansnijdt. Maar hoe hij zich
ook inzet: Barnard blijft een
buitenstaander die - dat kan
niet anders - vanuit een andere
positie over Turken schrijft
dan een Turk zelf zou doen. En
dat geeft de lezer het nadruk
kelijke gevoel dat een bood
schap wordt uitgedragen en
hem iets wordt geleerd. Waar
bij Barnard meer aandacht
heeft voor de inhoud dan voor
de vorm.
'Hier ben ik dan': een spannend
boek, maar geen literaire top
per. Een griffel waard? Als de
inzet van een auteur een crite
rium is voor een griffel: ja.
Maar gelet op de literaire kwa
liteiten van 'Hier ben ik dan' ga
ik twijfelen.
Een verhaal voor kinderen vanaf
9 jaar met weinig beschrijven
de gedeelten, veel vlotte dialo
gen en toegankelijk taalge
bruik. Rietje Venema, de
vrouw van Barnard, heeft het
boek geïllustreerd.
