"Armoede activeert je"
"Ik vul een gat op"
De rechter als
tv-presentator
-C
Marius den Outer, uitvinder van de Velotype
Leidenaar geeft nieuw kwartaalmagazine uit
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1983
De Hilversumse
kantonrechter mr. L.P.
Galema zal in het
winterseizoen voor de
Avro-televisie een aantal
echte (civiele) rechtszaken
gaan behandelen. De
uitspraken zijn
rechtsgeldig. Mr. Galema
zal de serie, die onder de
naam 'Het komt voor'
vanaf half november op
het scherm verschijnt, zelf
presenteren. Wat heeft de
rechter bewogen om op het
verzoek van de omroep in
te gaan? En kan er zo maar
recht worden gesproken op
een andere plek dan in de
rechtszaal?
Kantonrechter Galema
weet precies wat hij wil.
Geen amusementspro
gramma maken, maar Ne
derland een kijkje gunnen
achter de schermen van
justitie. Niets meer en
niets minder.
Zelf omschrijft de rechter het zo:
"De charme van mijn werk is dat
niemand goed begrijpt waar ik
nu mee bezig ben. Als ik ergens
kom en ik ben wat aan de late
kant, hoor ik steevast de opmer
king: 'Hoeveel heb je er nu weer
achter slot en grendel gezet?'
Kijk, dat beeld zal door het tele
visie-gebeuren, hoop ik, veran
deren. Liever nog had ik gezien
dat de Avro bij mij in het kanton
gerecht was gekomen. Omdat de
opnamen dan technisch niet
goed uit de verf zouden komen,
kon dat niet. Dus moest ik met
mijn gevolg naar de studio."
De rechter op de stoel van een tv-
presentator. Voor Nederlandse
begrippen een nieuw gegeven.
Amerikaanse televisiemakers
kennen het fenomeen al een
poosje. Maar in een wat andere
vorm dan de Avro nu van plan is
dit op de buis te brengen. Gale
ma heeft er een filmpje van ge
zien. En, geeft hij eerlijk toe, het
sprak hem wel aan. Alleen had
hij zijn bedenkingen tegen het
stemmen van het publiek (over
hoe de rechter de zaak zou beoor
delen) dat bij de opnamen aan
wezig was. De Avro heeft dit ele
ment overigens ook in 'Het komt
voor' ingebouwd.
Niet zonder scepsis is de kanton
rechter uiteindelijk met de om
roep rond de tafel gaan zitten om
te bekijken hoe het nieuwe pro
gramma er moet gaan uitzien. In
de eerste plaats had mr. Galema
toestemming nodig van de presi
dent van de rechtbank. Die had
geen bezwaar toen hij hoorde
wat de kantonrechter precies
voor ogen stond.
Extra
Levendig
door Jan Westerlaken
Galema: "Ik heb me vooral afge
vraagd of het wel levendig ge
noeg zou zijn en of er wel vol
doende zaken zouden zijn die
zich voor een televisieprogram
ma zouden lenen. Na een week
heb ik de knoop doorgehakt en
'ja' gezegd tegen de Avro. Maar
ik blijf alert. Waar de zaak wat
bijgestuurd moet worden, ge
beurt dat ook."
Nu al is hem gebleken dat de Avro
en hijzelf een verschillende kijk
op het nieuwe programma heb
ben. De omroep is het om kijkers
te doen. "Maar ik wil laten zien
hoe een rechter en speciaal een
kantonrechter, in Nederland
werkt", zegt Galema vastbera
den. "Zo iemand is net als ieder
een mens. Hij verdiept zich in
een bepaalde zaak en geeft dan
een oordeel. Geen hap-snapge-
doe, maar eerst gaat er e^n dege
lijk onderzoek aan het vonnis
vooraf."
Dreigt de rechter door zijn optre
den als tv-presentator geen
speelbal te worden van het we
reldje waar doorgaans slechts
kijkcijfers een belangrijke rol
spelen? De rechter: "Ja, ik heb
me dat wel enigszins gereali
seerd. Helemaal kan ik dat nu
nog niet overzien. Pas als alles
achter de rug is kun je dat bepa
len en kan ik voor mezelf nagaan
of ik voldoende aan mijn trekken
ben gekomen. Wanneer het niet
aan mijn verwachtingen voldoet,
kan ik er altijd mee stoppen. Die
vrijheid heb ik. Bovendien besef
ik heel goed dat ik erg kwetsbaar
ben. De Avro krijgt door mij be
kendheid. De andere kant is dat
justitie een kans wordt geboden
de kijkers te laten zien waarmee
zij precies bezig is."
Mr. Galema voegt eraan toe: "Ik
heb de Avro niet gezocht, maar
zij mij. Met de hele omroep heb
ik verder niets te maken. Bin
nenkort moet ik zelfs een rechts
zaak behandelen die tegen de
Avro is aangespannen. Voor mij
maakt dat niets uit. Die omroep
en ik hebben een zakelijke ver
bintenis. Meer niet. Er is dus
geen enkele reden voor mij om
een collega-rechter te vragen die
zaak over te nemen. Ik doe dat
gewoon zelf."
Eenvoudige zaken
Rechtszaken op de tv: het zal de
kijker zeker interesseren. Wat
voor zaken kan hij zoal verwach
ten? Zware? Lichte? Wie bepaalt
wat geschikt is? En is er ook ge
dacht aan bescherming van de
privacy?
De kantonrechter/presentator:
"Het gaat om eenvoudige zaken
die voor iedereen goed te begrij
pen zullen zijn. Zaken die zich
bovendien gemakkelijk lenen
voor een eindbeslissing. Een
voorbeeld? Neem twee partijen
van wie de ene een boot aan de
andere heeft verkocht. De koper
had gedacht dat ook de buiten
boordmotor bij de koop was in
begrepen. Maar daar was, vol
gens de verkoper, geen sprake
van. Dan heb je een geschil. Zulk
soort zaakjes komen aan de orde.
Je hebt dan ook niet het pro
bleem dat één van de partijen in
hoger beroep kan gaan. Het be
lang van de zaak is daar niet
hoog genoeg voor. De uitspraak
heeft een bindend karakter en
wordt direct afgewerkt"
Geschillen die zeker niet op de
buis te zien zullen zijn, zijn zaken
met grote belangen. Huurzaken
en arbeidszaken, bijvoorbeeld,
vindt de rechter niet geschikt om
uit te zenden.
Mr. Galema ziet zich na de tv-
rechtszitting wel voor een moei
lijkheid geplaatst: hoe formu
leert hij in korte tijd een goed
vonnis? "Daar moet je echt even
voor gaan zitten", licht de kan
tonrechter toe. "Ik heb de Avro
nadrukkelijk verzocht om een
rustige kamer met een bureau in
te richten. De ene keer lukt het
motiveren van een vonnis in tien
minuten, de andere keer heb je
er wat langer voor nodig. Je kunt
ook nog in onvoorziene situaties
verzeild raken. Als je een bewijs
moet leveren en er zijn geen ge
tuigen aanwezig. De zaak moet
dan worden aangehouden. In
zo'n geval zou je er in een volgen
de uitzending op kunnen terug
komen."
Amsterdam
Eén zware last heeft de Avro mr.
Galema inmiddels van de schou
ders genomen. De omroep heeft
met het kantongerecht in Am
sterdam de afspraak gemaakt dat
laatstgenoemde de gedingen zal
selecteren die zich voor 'Het
komt voor' lenen. Omdat het
kantongerecht in Hilversum wel
eens geen geschikte zaken voor
handen zou kunnen hebben,
heeft Amsterdam gezegd 'aan
trekkelijke' zaken opzij te leggen
en aan Galema toe te sturen. Het
kantongerecht in de hoofdstad
beschikt over tien kantonrech
ters, die in Hilversum over
slechts twee.
Bovendien is het kanton Amster
dam een flink stuk groter dan dat
van Hilversum. Gevolg daarvan
is weer dat de kantonrechters
meer zaken te behandelen krij
gen dan hun collega's in het
Gooi. "Daar zitten altijd wel een
paar zaken tussen die voor het te
levisieprogramma bruikbaar
z^jn", denkt mr. Galema. Er
wordt ook nog naar andere bron
nen (gedacht wordt aan bureaus
voor rechtshulp) gezocht. Het
laatste oordeel over de vraag of
een geschil wel of niet geschikt is
om voor de tv te worden behan
deld, ligt in handen van Galema.
Kan dit eigenlijk wel? Hij is kan
tonrechter in Hilversum en tot
dat kanton behoort Amsterdam
niet. "Klopt", geeft Galema toe.
"Om die Amsterdamse zaken te
kunnen behandelen heb ik in de
eerste plaats de medewerking
nodig van de kantonrechters in
de hoofdstad. In de tweede
plaats moet ik tot plaatsvervan
gend kantonrechter worden be
noemd. Dat is een zaak die door
de Kroon moet worden bekrach
tigd. Normaal gesproken is dat
een formaliteit. Maar ik kan met'
die Amsterdamse zaken pas aan
de gang als de koningin haar
handtekening heeft gezet dat er
geen bezwaar is om mij als
plaatsvervangend kantonrechter
aan te stellen."
Over de bescherming van de priva
cy merkt de rechter op: "Nie
mand hoeft zich daar enige zor
gen over te maken. Ver van tevo
ren wordt er contact met de men
sen gezocht of ze aan het pro
gramma willen meewerken.
Voordat zij een besluit nemen
praten we over eventuele conse
quenties die aan de uitzending
zijn verbonden. Iedereen weet
dus precies wat hem of haar te
wachten staat als hij of zij met
mij in zee gaat."
Consequenties
Consequenties heeft het voor de
partijen zeker. Er moet te allen
tijde aan de uitspraak worden
voldaan. Plezierige bijkomstig
heid voor die partijen is dat de
Avro de kosten van het geding
voor haar rekening neemt. Wordt
de verliezer daartoe veroordeeld,
dan betaalt de omroep dit. Zij
heeft hiervoor een potje in het le
ven geroepen waaruit die kosten
worden betaald. Blijft er een res
tant over, dan wordt dit bedrag
over beide partijen verdeeld.
"Misschien heeft de Avro dit wel
gedaan om de mensen te lok
ken", denkt mr. Galema.
Kan hij als arbiter in dit soort situa
ties optreden? "Ik ben geen arbi
ter, dat woord moet je vergeten.
Het enige wat ik doe is mijn
werk. Alleen om technische re
denen verhuis ik naar een andere
omgeving. De mensen (griffier
en deurwaarder) met wie ik in de
rechtszaal samenwerk, gaan ge
woon mee naar de studio. Hier
gebeurt hetzelfde als wat zich
normaal gesproken op de recht
bank afspeelt. De minister van
justitie hoeft geen toestemming
te geven. Ik ben een onafhanke
lijk rechter die alleen zijn presi
dent verantwoording schuldig is.
Het enige verschil met de rechts
zaal is dat ik nu door televisie
kijkend Nederland op de vingers
word gekeken of ik het wel naar
behoren doe."
Om zijn besluit voor het meewer
ken aan dit amusementspro
gramma toe te lichten, haalt
de kantonrechter een oud tv-pro-
gramma aan van dr. V^n Swol.
De arts sprak daarin over medi
sche gevallen die hij in zijn prak
tijk tegenkwam. "Waarom",
vraagt Galema zich af, "zou
dan geen rechtszaken voor de te
levisie mogen behandelen? Ie
dereen lijkt daar heel erg tegen
aan te kijken. Maar er is niks bij
zonders aan de hand. In wezen
doe ik precies hetzelfde als wat
Van Swol destijds heeft gedaan".
Nut
Of een serie als 'Het komt vooi
wel of geen zin heeft, daar zullen
de meningen ongetwijfeld i
verdeeld zijn en blijven.
De kantonrechter zegt er
over: "Ik zie het nut er wel
in. Alle mensen kunnen zier
ze in een rechtszaal aan hun trek
ken komen. Ik zal ze zelfs helpen
als dat nodig is. Zenuwachtig
hoeft eigenlijk niemand te zijn
Iedereen mag aanvoeren wat hij
wil. Bij mij in Hilversum mag er
tijdens de zittingen niet worden
gerookt. Maar ik heb wel i
meegemaakt dat er een erg
veuze man voor het hekje stond
die al twee keer naar zijn pakje
sigaretten had gegrepen. Na
derde poging heb ik die mar
woon zijn gang laten gaan. Als
hem dat helpt om wat te kalme
ren, wie ben ik dan om te verbie
den dat hij een sigaret opsteekt?
Waarmee ik wil zeggen dat ik
het programma zal proberen a
te tonen dat iedereen die met de
rechter te maken krijgt op zijn
gemak wordt gesteld. Achter de
balie zit geen boeman. Ik ben
ook maar een gewoon mens var
vlees en bloed dat zijn werk zc
goed mogelijk probeert te doen.'
„Een helderziende heeft het
me voorspeld toen ik 21 jaar
was: het zal tot het eind van je
leven duren voor je geweldig
zult slagen". Marius den
Outer knikt voldaan. Hij is 83
en zijn laatste uitvinding, de
Velotype, wordt algemeen
beschouwd als een
revolutionaire omwenteling.
Dank zij nieuwe elektronische
mogelijkheden kon hij, samen
met zijn compagnon N.
Berkelman, een
schrijfmachine ontwerpen
waarmee men in één aanslag
een heel woord kan tikken.
Op het gebogen toetsenbord
staan de letters van het alfabet
heel anders gegroepeerd dan
reeds honderd jaar
gebruikelijk is. De klinkers
staan in het midden, links
staan de medeklinkers
waarmee woorden beginnen
en rechts waarmee ze eindigen,
en een deel van de
medeklinkers staat zowel links
als rechts. De Velotype ordent
alle letters van de aanslag van
links naar rechts en legt ze vast
op papier of in een
elektronisch geheugen.
„Je kunt er net zo snel mee
schrijven als je spreekt of denkt",
zegt uitvinder marius Den Outer.
„Ik ben oud-stenograaf en ik heb
mijn hele leven gezocht naar een
methode om sneller een leesbaar
schrift te kunnen maken. Dat
denkproces waarmee een
stenograaf woorden opneemt en in
steno vertaalt voordat hij ze door
zijn hand laat opschrijven, dat is
een heel ingewikkeld procédé. Ik
wist dat het pas beter kon als je
hele lettergrepen tegelijk kon
neerschrijven met de machine"
Uitstervend ras
De kleine, magere man is sedert
zijn 28ste jaar beroepsuitvinder.
„Een uitstervend ras", zegt hij.
„Het is financieel niet meer te
doen. Patent aanvragen kost zo
krankzinnig veel geld.
„Uitvinden", zegt hij, „is de gave
hebben om dingen te combineren.
Dat vastbijten in een probleem, ja,
dat is een eigenaardigheid in mijn
karakter. Het kan ook domheid
was in de wieg gelegd om
tuinarchitect te worden, maar mijn
vader kon niet alle vijf kinderen
laten studeren. Ik was pas op de
tuinbouwschool in Boskodp toen
hij zei: ga jij maar op de bank
werken. Ik was 18 jaar. Op de bank
begon ik met het tikken van
enveloppen voor het niet
Marius den Outer (83) met zijn vinding.
aanslag een heel woord.
onaardige salaris van 100 gulden
per maand. Na vijfjaar ben ik als
.particulier stenograaf gaan
werken. Ik had mijn eigen systeem
ontwikkeld. Er waren van die
godsdienstige groeperingen die
stenografen inhuurden. Ik moest
geruisloos werken; er mocht nog
geen velletje papier knisperen".
In die tijd probeerde Marius den
Outer de Franse stenomachine
Grandjean te verbeteren, die een
voor buitenstaanders onleesbaar
kortschrift produceerde. Hij
ontwierp in 1935 de Tachotype, een
machine die het gesproken woord
kon bijhouden maar waarvan de
weergave helemaal moest worden
herschreven. Den Outer zegt: „Er
zijn honderden vindingen gedaan
op het gebied van schrijfmachines
sinds de eerste modellen op de
markt kwamen. Maar in wezen
veranderde er niet veel. We hebben
wel zeshonderd patenten uitge
zocht.
Al die machines gebruiken
„Op mijn Tachotype hadden ze
ook terecht kritiek: u verminkt de
woorden. Dat was ook zo. Enfin,
toen kwam de Tweede
Wereldoorlog. De fabriek die de
Tachotype maakte werd verwoest
en alle matrijzen en mallen waren
weg. In 1972 nam ik patent op een
nieuwe machine: de Autotype.
Maar ik bleef zoeken naar iets
anders".
Tienen
Den Outer: „Mijn broer is
scheepsofficier. Dat had ik ook
willen worden. Mijn tweede vrouw
was schilderes, en eerlijk gezegd
had ik ook die richting uit gekund.
Ik had immers altijd tienen voor
tekenen op school. Dat is eigenlijk
hopeloos, als je zoveel talenten
hebt. Ik heb mijn hele leven aan de
schrijfmachine gewerkt, en omdat
ik moest eten vond ik intussen
hangmappen uit en
archiefsystemen.
„Ik heb hele dossiers aangelegd
over de taal; lettergrepen en
klanken geteld. Hoeveel komen ze
voor in het Nederlands, en
bijvoorbeeld in het Duits. Ten
slotte bouwde ik een dummy van
een nieuwe machine, waarmee ik
ging oefenen. Op de bovenste rij
van het toetsenbord de klanken die
met de lippen worden gevormd,
daaronder de gehemelteklanken
en onderaan de keelklanken. Een
instrumentmaker maakte een
dummy met veren aan de toetsen.
Maar we waren bang dat het zou
uitlekken en daarom gebruikten
we aanvankelijk blanco toetsen.
„Uitvinders zijn in principe altijd
arm", zegt Den Outer. „Ik denk wel
eens dat de Grote Bouwmeester in
de hemel mensen als ik niet in
weelde laat leven, want dan kwam
er niets meer uit. Armoede
activeert. Teleurstellingen ook.
Een uitvinder moet eigenlijk alleen
blijven; niet trouwen zoals ik deed.
Een vrouw eist alle aandacht op,
ten koste van je levenswerk. Ik heb
twee vrouwen door ziekte verloren
(Foto c
en toen leerde ik pas om alleen
verder te leven".
„Nu woon ik met een hond in een
aardig huisje in Nunspeet, dat ik
zelf onderhoud. Ik zal bewijzen dat
het mogelijk is. Ik gebruik een
huishoudmachine, boen zelf de
lakens met de hand.
Daar heb ik een systeem voor
ontwikkeld waarbij ik de lakens
zigzag opvouw en ze deel voor deel
met zeeppoeder bewerk. Ik ben
trots als het hagelwit wordt; ruik
wel drie keer de frisheid.
Op reis
„Wat een malle oude man he? Maar
zo word je als je leeft zoals ik.
Altijd tweedehands auto's, omdat
ik niet wilde afbetalen. Zelfs nu ik
mijn AOW heb en een hele kleine
lijfrente, leef ik zuinig. Als ik een
boek zie van 45 gulden, dan durf ik
dat eigenlijk niet te kopen. Maar
het is geweldig dat ik nu misschien
op reis kan om de pyramiden te
zien en de oude culturen in Peru".
De voldoening over het succes van
zijn Velotype is een vreemd gevoel
voor Marius den Outer: „Het
auteursrecht duurt nog tot lang na
mijn dood. Ik sta erboven. Het is
soms net alsof ik naar een ander
kijk. Maar ik vecht bewust tegen
de ouderdom. Als ik even inzak
hoor ik in gedachten mijn vrouw
weer roepen 'rechtop' en dan recht
ik opnieuw mijn rug, met nieuwe
energie".
ROELIE MEIJER
Leidenaar At Stikvoort ooit
dagbladjournalist en
recentelijk nog belast met het
opzetten van een nieuw
dagblad in opdracht van
miljonair Rienk Kamer -
brengt met ingang van
volgende week een nieuw
magazine uit. Een blad voor
mensen die met (groot) geld
omgaan.
Leidenaar At Stikvoort brengt
volgende week een nieuw fi-
nancieel-economisch maga
zine op de Nederlandse
markt. De naam: 'Kapitaal'.
Het blad richt zich voorna
melijk op de 'hogere wel
stand', zoals Stikvoort het
uitdrukt. Of anders gezegd:
op directeuren van bedrijven
en op hen die met geld
werken.
Het magazine komt eenmaal per
kwartaal uit. De eerste vier num
mers verschijnen tussen nu
(woensdag is het in de kiosken te
koop) en september 1984. Daarna
worden de (financiële) resultaten
op een rijtje gezet en wordt beke
ken of 'Kapitaal' voldoende
draagvlak heeft om ermee door
te gaan.
ITraag aan Stikvoort: is er nog wel
plaats voor een dergelijk blad op
een overvolle markt? Hij meent
van wel. "Er is geen enkel blad
dat je met 'Kapitaal' kunt verge
lijken. We schrijven, dat kan na
tuurlijk niet anders, over onder
werpen die met geld en econo
mie te maken hebben. Maar we
pakken het heel anders aan. Ach,
een gigantische oplage zul je
nooit bereiken. Als we over een
jaar zo'n tachtigduizend lezers
hebben, zitten we aan de top en
ben ik tevreden."
Voorlopig is het nog lang niet zo
ver. Stikvoort heeft een kleine
dertigduizend exemplaren laten
drukken waarvan de helft in de
losse verkoop komt. De overige
At Stikvoort: "Eigenlijk is h
vijftienduizend worden ver
stuurd naar potentiële kandida
ten voor een abonnement. Abon
nees die hij dus denkt te vinden
in de hogere beroepen in het be
drijfsleven.
Beginners
Stikvoort voegt eraan toe dat het
magazine zeker niet wordt ge
maakt voor intellectuelen. Men
sen die bezig zijn met het opbou
wen van een onderneming kun
nen hun voordeel uit 'Kapitaal
putten, denkt hij. "Steeds meer
Nederlanders zijn geïnteresseerd
in geld. Praktisch elke krant
heeft tegenwoordig een econo
mische of financiële pagina.
Daaruit blijkt dat er voldoende
belangstelling voor deze zaken
•lijk waagstuk".
De omslag van het eerste i
met daarop een afbeelding van
de Krugerrand, het officiële
Zuidafrikaanse betaalmiddel,
vermeldt drie onderwerpen
waarover wordt geschreven: "De
vlucht van het goud"; "Ieder zijn
belastingparadijs" en "Hoeveel
service van welke bank?" Niet te
zware, maar ook niet te lichte
kost.
"En dat is ook de bedoeling", zo
licht Stikvoort de inhoud van het
eerste nummer toe. "Het blad
moet niet afschrikken. De artike
len zijn zodanig geschreven dat
iedereen het kan begrijpen. Geen
echte zware verhalen die je drie
keer moet lezen voordat je door
hebt wat er nu precies staat. Al
zal er best wel eens een regeltje
tussen staan waarvan je denkt:
gut, wat bedoelen ze daar nou
mee. Over het algemeen is het
magazine ook aantrekkelijk voor
de gewone man. Mits hij belang
stelling heeft voor onze econo-
In België geeft Stikvoort, naar hij
zegt met succes, eenzelfde soort
blad uit. Het stond evenwel niet
model voor de Nederlandse uit
gave. De gedachte om in eigen
land zo'n magazine op de markt
te brengen kwam tot stand na
overleg met mensen in de recla
mewereld en de doelgroep waar
op Stikvoort zich richt. Een be
scheiden onderzoek. Is die basis
niet te smal om zo'n duur project
te beginnen?
Behoefte
De Leidenaar: "Dat denk ik niet.,
De reacties die ik binnenkreeg
waren stuk voor stuk positief. De
toekomstige lezers lieten weten
het blad te zullen kopen of zich
erop te abonneren als het op de
markt is. Volgens de reclamebu
reaus zijn er voldoende bedrij
ven die in het magazine zullen
adverteren. Het voordeel voor
die ondernemingen is dat ik niet
elke maand op de stoep sta voor
een annonce, maar één keer per
kwartaal."
Waaruit Stikvoort heeft geconclu
deerd dat er een duidelijke be
hoefte bestaat aan een blad zoals
hij dat over een paar dagen zal
laten verschijnen. "Ik heb een
produkt ontdekt dat 'mijn' lezers
tot nog toe nergens hebben kun
nen vinden. Ze zijn uitgekeken
op dat wat nu op de markt is. Dat
gat vul ik nu op met 'Kapitaal'-
magazine."
Stikvoort heeft, zegt hij, veel geld
in de nieuwe uitgave gestopt.
"Eigenlijk is het een vreselijk
waagstuk. Twee dingen hebben
me uiteindelijk over de brug ge
trokken: scherp calculeren en er
kien op zijn dat de kosten niet de
pan uit vliegen. Ik zie kans om
zowel het een als het ander in
toom te houden. Dus moet het
lukken."
JAN WESTERLAKEN
