„Ze hebben de partij
aan flarden geschoten
Raad van Kerken achter demonstratie
tl
DONDERDAG 22 SEPTEMBER 1983
PAGINA 17
Roald Dahl. van de grote i
verhalen ..Kiss Kiss" enzovoort en
de kinderverhalen „Sjakie en de
chocoladefabriek" enzovoort, heeft
in Engeland opschudding veroor
zaakt door zijn recensie in ..Litera
ry Review" van Tony Clifton 's boek
„God Cried", waarin over de Israë
lische aanval op Beiroet in 1982
wordt verhaald. In de Spectator
noemde Paul Johnson de recensie
„een belediging voor het fatsoen"
en hij riep op tot een boycot van de
„Literary Review".
Nu had Roald Dahl blijkbaar nog
geboft, want in zinsneden als „in
juni 1982 begonnen we allemaal de
joden te haten" en in zijn voorspel
ling dat we na lezing van het boek
allemaal heftig anti-joods zouden
worden" schijnt men ter redactie
joden" en anti-joodsnog bij
tijds te hebben veranderd in Is
raëli'sen anti-IsraëlischDat
scheelde. Maar zijn vergelijking
van Begin en Sjaron met Hitier en
Goering bleef toch staan..
Roald Dahl heeft nu op de kritiek
gereageerd met een ingezonden
stuk in The Times dat ik voor u ver
taal:
Mijnheerzojuist teruggekeerd uit
het buitenland merk ik dat er een
stormpje is opgestoken rond een re
censie die ik schreef over Tony Clif-
tons boek „God Cried", waarin de
Israëlische aanval op Beiroet in
1982 wordt beschreven. Paul John
son heeft in de Spectator blijkbaar
een beroep gedaan op alle .fatsoen
lijke sclirijers" voortaan de Litera
ry Review te boycotten, waarin
mijn artikel is verschenen.
Een van uw redactieleden, Frank
Johnson, en ook Peter Hillmore van
The Observer, staan blijkens uw
dagboekschrijver op 8 september
sympathiek tegenover Paul John
sons verlokkingen. De New States
man heeft zich ook bij deze jacht
partij aangesloten, bovendien heb
ik een groot aantal schunnige brie
ven en telefoontjes gekregen van
Britse joden en joodse instellingen,
die me allemaal van grof antisemi
tisme beschuldigen.
Mij antisemiet te noemen is even
dwaas als mij anti-Arabisch te
noemen, simpelweg omdat ik de ac
ties van kolonel Gadaffi kritiseer.
Ik ben niet antisemitisch. Ik ben
anti-lsraël. Ik placht dat niet te
zijn. Maar de oorlog in Libanon en
het doden van 24.000 burgers alleen
al in Beiroet hebben mij van ge
dachte doen veranderen.
Dit verschrikkelijke cijfer heeft
weinig publiciteit gekregen. Tij
dens het grote Duitse luchtbombar
dement op Coventry in de Tweede
Wereldoorlog werden ongeveer 800
burgers gedood. Tijdens de afgrij
selijke RAF-aanval op Dresden
werden misschien 5000 mensen ge
dood, maar ik ben niet zeker van de
exacte cijfers. In Beiroet, en ik wil
dit herhalen, waren het er 24.0000.
Antisemitisch zijn is niet hetzelfde
als anti-Israël-zijn. Het eerste was
een etiket dat zeer terecht op Hitier
en de nazi's werd geplakt, maar
ongelukkig genoeg wordt het van-
daag-de-dag nog bij iedereen opge
plakt die de huidige Israëlische re
gering durft te kritiseren. Ik ben op
het ogenblik anti-lsraël omdat ik
anti-doden ben, en in de afgelopen
jaren hebben de Israëli's meer men
sen gedood dan enig ander land ter
wereld, met uizondering misschien
van Indonesië en Cambodja.
Ik heb, in vergelijking met Paid
Johnson, het voordeel dat ikzelf ac
tief was in de Hitler-oorlogen
daarbij heb ik voor mijn hele leven
genoeg zien doden. Sindsdien heb
ik voortdurend het weinige dat ik
kon doen gedaan om slachtpartijen
tussen naties te veroordelen.
Israël, dat zonder twijfel het garni
zoen van de Verenigde Staten in
het Midden-Oosten is (ongeveer 9
miljoen dollar per dag steun), moet
leren zichzelf netjes te gedragen in
een wereld waarin zij nog steeds
een zeer jong kind is, en haar kin
derjuffrouw, de Verenigde Staten,
zou haar beter manieren moeten le
ren.
Misschien interesseert het mijn
joodse critici te weten dat er aar
dig wat pintjes joods bloed door
mijn aderen vloeien, dank zij mijn
Noorse grootmoeder, Hesselberg, en
mijn over-over-grootvader die
Preuss heette".
Tot zover Roald Dahl. Geen al te
sterk verhaal. De laatste alinea al
helemaal niet, maar ook zijn verge
lijkingen mankeert het aan accu
ratesse. Volgens het „Handboek
van de Tweede Wereldoorlog" wer
den in Coventry 544 mensen ge
dood, en in Dresden naar schatting
160.000-200.000. Dat scheelt nogal
met 5000. Het „misschien" bij Indo
nesië (half miljoen communisten in
1965 vermoord) en Cambodja
(schattingen van 1 tot 3 miljoen)
had hij vergeleken met die 24.000
doden ook wel weg kunnen laten
De Iran-Irak-oorlog heeft tot nog
toe zo'n 150.000 mensen het leven
gekost, Ethiopië-Erilrea zo'n
80.000, Afghanistan meer dan
100.000 (de cijfers kreeg ik via het
Polemologisch Instituut in Gronin
gen). De burgeroorlog in 1975-1976
in Libanon, waar Israel weinig
mee van doen had, kostte trouwens
ook al tussen de 60.000 en 80.000 do
den. Roald Dahl schrijft beter dan
hij vergelijkt...
Bij duizenden lopen ze weg, de leden van de Communistische
Partij van Nederland en de abonnees op de partijkrant De
Waarheid. Sommigen omdat de vernieuwingen in krant en
partij te ver gaan, anderen juist omdat ze vinden dat de CPN
veel te traag los komt van haar stalinistische verleden. Van
degenen die tot nog toe hun partij trouw bleven, kampen er
velen met een grote emotionele tweestrijd.
Na de toevloed van veel jonge leden in de jaren zestig en
zeventig, begon de CPN rond 1980 een nieuwe, meer open
sfeer te ademen. Oude taboes werden plotseling bespreek
baar, heilige huisjes bleven niet langer onaangetast en de
partijcongressen veranderden van de traditionele applaus
machine in een babylonische spraakverwarring.
Onder invloed van de vernieuwingsgezinden kwam steeds
meer op de helling te staan. Voorlopig hoogtepunt was het
partijcongres van eind vorig jaar. Toen werd de Sowjet-
Unie afgezworen als natuurlijke bondgenoot, werd de vrou-
wenstrijd als even belangrijk bestempeld als de klassen
strijd, verdween het marxisme-leninisme uit het woorden
boek van de partij en kreeg het dagblad De Waarheid de
status van „krant voor heel links".
Ook met het eigen partijverleden maakte het roerige CPN-
congres vorig jaar schoon schip. Zo werd het leugenachtige
geschrift op grond waarvan in het heetst van de Koude Oor
log enkele vooraanstaande partijleden waren geroyeerd, in
getrokken. Het democratisch-centralisme als structuur van
de partij is logelaten.
Het congres besloot duidelijk tot vernieuwing, zij het dat de
kameraden die daarbij het verst wilden gaan, werden terug
gefloten. Het opofferen van de eigen partij aan de vorming
van een nieuwe, grotere partij links van de PvdA, werd al
thans voorlopig verworpen. In het nieuwe partijbestuur
kregen de gematigde vernieuwers de overhand.
Een tegenstroming kon niet uitblijven. Behoudende krachten
bundelden zich in het Horizontaal Overleg van Communis
ten. Steeds sterker klinkt het protest tegen de vernieuwin
gen. Volgend jaar, wanneer de CPN haar nieuwe beginsel
programma wil vaststellen, hopen de horizontalen de ge
wraakte vernieuwingen weer goeddeels te kunnen terug
draaien.
Voor sommige radicale vernieuwers is de tegenaanval van de
horizontalen aanleiding geweest hun positie op te geven
(Waarheid-hoofdredacteur Schmidt en Kamerlid Schreu-
ders) of zelfs helemaal uit de partij te stappen. Ze vrezen dat
de klok te ver achteruit zal worden gezet.
Bijgaand een gesprek met een oude getrouwe CPN-er, die
zich door de nieuwlichters de wet niet wil laten voorschrij-
Piet Lanser: "De Waarheid is er tegenwoordig voor iedereen, behalve nog t
Over de krant kan Piet Lanser
zich nog het meest opwinden.
Al voor de oorlog colporteerde
hij met De Waarheid, wierf
abonnees, regelde de bezor
ging en fietste 's zondags 70 ki
lometer door de altijd winderi
ge Haarlemermeerpolder om
het abonnementsgeld op te ha
len.
Die krant, waaraan iedere recht
geaarde communist zijn hart,
ziel en niet gering deel van zijn
inkomsten gaf, is volgens Lan
ser verloederd. De Waarheid is
verworden tot een gewoon
bourgeoisnieuwsblad dat het
nieuws van de kapitalistisch
ingestelde persbureaus zonder
enig commentaar publiceert.
Lanser: „Duizenden mensen zijn
in de oorlog gedood of in con
centratiekampen gezet vanwe
ge de risico's die ze hadden ge
nomen met het bezitten en ver
spreiden van De Waarheid. Het
was de krant voor de hele be
volking. Dat is voorbij".
Het staat hem helder bij hoe het
was. „De Waarheid leidde in de
jaren dertig de huuracties en
de acties tegen de executaire
verkopen. In de oorlog verzette
de krant zich tegen het fascis
me en was daarna betrokken
bij allerlei acties, vooral stakin
gen. Adverteerders waren er
niet. De leden hielden de krant
op de been, soms zelfs van hun
pensioentje dat ze van de stich
ting '40-'45 kregen".
Voor Lanser en zijn vrouw, die
ieder het verzetsherdenkings-
kruis kregen voor hun illegale
activiteiten in de oorlog, is de
Waarheid een bron van erger
nis geworden. Sedert de offi
ciële lijn van de CPN zich richt
op herijking van de traditione
le ideologie, weerspiegelt hun
dagblad ook niet meer de ware
leer. Ook merken zij niets meer
van de krant als organisator
van akties. „Dat is een rot
idee".
De 71-jarige Piet Lanser uit het
Haarlemmermeerse Rijsen-
hout heeft het abonnement op
zijn lijfblad opgezegd. Dat was
een pijnlijke beslissing, na al
les wat hij en zijn gezin ervoor
hebben gedaan. Maar hij kon
zich niet meer met de inhoud
verenigen. Bovendien werden
zijn ingezonden stukken met
kritiek op de huidige partijlijn
niet geplaatst. „De krant is er
tegenwoordig voor iedereen,
behalve nog voor ons", zegt hij
verbitterd.
Niet zonder geweld
Vanaf zijn twaalfde jaar is Lanser
aangesloten bij de communis
tische beweging. De jonge
Lanser koos voor de stroming
die hij het best vond aansluiten
bij zijn rechtvaardigheidsge
voel en bij zijn strijd voor de
vrede. Ofschoon hij geweld
verafschuwt, kon hij geen paci
fist worden. Met Lenin gelooft
Lanser dat een socialistische
maatschappij niet zonder ge
weld kan worden bereikt. Dat
bewijzen volgens hem Nicara
gua en El Salvador en Mozam
bique.
Lansers ideaal is een maatschap
pij waarin de ene mens de an
der niet uitbuit. Vanuit die vi
sie heeft Lanser zich zijn hele
leven ingezet voor anderen.
Met zijn vrouw stond hij altijd
voor iedereen klaar. Huiselijk
leven hebben ze daarom nau
welijks gekend. Ook had hij tal
van functies in het openbare
leven. Zo was hij ruim dertig
jaar lid van de gemeenteraad
van Haarlemmermeer en zat
hij zestien jaar in de Provincia
le Staten van Noord-Holland.
Mensen zoals Lanser zijn niet
moeilijk te vinden in de Com
munistische Partij Nederland.
Vooral in de zogenaamde ge
staalde kaders treft men derge
lijke bewogen en gedreven
mensen aan. Lanser: „Een ech
te communist gaat altijd door.
Ik kende een vrouw die niet
meer van bed kon. Zij verza
melde toch nog 25 handteke
ningen tegen de neutronen
bom".
Juist onder deze oudere commu
nisten zijn er velen die ver
vreemd zijn van de huidige
partij. Er is een vernieuwings
beweging die de macht heeft
gegrepen en die nu de oude
waarden van de CPN wil losla
ten. Zo willen de vernieuwers -
Lanser noemt ze de vernielers -
de banden met Moskou losla
ten, van het partijblad De
Waarheid een „open" linkse
krant maken en de CPN zeer
nauw laten samenwerken met
andere linkse partijen.
Er zijn vernieuwers in gradaties,
maar allen hebben kans gezien
de CPN in de ernstigste crisis
van haar bestaan te brengen.
„Ze hebben de partij aan flar
den geschoten", zegt Lanser,
.juist nu de oorlogsdreiging en
de economische crisis het
grootst is, gaat er geen kracht
meer van de CPN uit. En wie
let er nog op onze fractie in de
Tweede Kamer? Wat die pres
teren is toch ronduit bescha
mend?!."
Volgens Lanser zijn de vernieu
wers in de minderheid, maar
hebben ze op slinkse wijze de
leiding overgenomen. „Het
zijn slappelingen. Ze vertrek
ken als de grond te heet onder
hun voeten wordt in plaats van
dat ze terugvechten. Zo'n
Schmidt, die hoofdredacteur
van de krant was, zegt dat hij
niet meer is opgewassen tegen
de kritiek. Dan had-ie in de
oorlog moeten leven".
Zijn kritiek op de vernieuwers is
ook fundamenteel. „Van inter
nationale solidariteit is geen
sprake meer. Ze scheren Oost-
Europa over één kam met
Amerika. Alsof er geen oor
logsdreiging van Amerika en
West-Duitsland uitgaat, zeggen
ze dat de socialistische landen
geen vredesmacht zijn. Daar
entegen wordt van Oost-Euro
pa een vijandbeeld geschapen.
Ook menen ze de regering van
Nicaragua en de bevrijdings
beweging van El Salvador de
les te moeten lezen".
„De krant werd uitverkocht aan
CRM, toen ze kredieten vroe
gen van het Bedrijfsfonds voor
de Pers. De redactie kreeg een
redactiestatuut, waardoor geen
verantwoordelijkheid meer
hoeft te worden afgelegd aan
de partij. Nu weigeren ze be
richten te accepteren, zelfs van
vooraanstaande partijgenoten.
Van pluriformiteit is geen
sprake meer".
Burgerlijke pers
De klaagzang gaat door: „De ver
nieuwers gaan de discussie uit
de weg. De vernieuwers lopen
met hun verhalen liever naar
de burgerlijke pers. Dat doe ik
nu ook, maar niet om de partij
een schop te geven. Een redac
teur van de krant noemt de
paus, die notabene de fascisti
sche regimes in Zuid-Amerika
de hand boven het hoofd
houdt, een vredesvorst. Het is
niet voor niets dat al vierdui
zend leden de krant hebben
opgezegd en nog meer de partij
verlaten".
Lanser zegt beslist niet te willen
vasthouden aan oude vormen
en gedachten, maar als com
munist geef je je principes niet
prijs. Hij citeert opnieuw Le
nin: „De kapitalisten moeten
worden weggejaagd, omdat ze
nooit vrijwillig afstand zullen
doen van hun macht".
De vernieuwers geloven daar
niet meer in, vertelt Lanser.
„De leider van de vredeswerk-
groep zegt dat Rusland de wa
pens moet opgeven. Met ande
re woorden: Rusland zet de
deur open voor Amerika. Er is
geen bereidheid om actie te
voeren tegen het kapitalistisch
stelstel".
In zijn tirade tegen de vernieu
wers komt hij op een partijge
note in Haarlemmermeer, te
vens lid van het huidige partij
bestuur. Met verachting herin
nert hij zich hoe die eens stelde
dat zij in de buurt van haar wo
ning nooit woonwagenbewo
ners zou dulden. Diezelfde da
me vond ook dat de zwembad
tarieven wel omhoog konden.
t)an moesten de mensen maar
een flesje cola minder nemen.
Feministen
Piet Lanser heeft twee verklarin
gen voor de veranderingen in
de partij. De eerste is het lid
maatschap en de tweede het fe
minisme. „Vroeger werd geke
ken wie lid werd van de partij.
Dat was een selectie om te
voorkomen dat je mensen in
de partij kreeg die niet brand
schoon waren. Ze moesten ook
bereidheid tonen om voor de
partij te werken. Pas na beoor
deling door leden konden ze
lid worden".
„Nu kan iedere zwerver lid wor
den, zonder meer. Zwerver
jmoet niet persoonlijk worden
opgevat, het is de uitdrukking.
Dat loslaten van de selectie
heeft ertoe geleid dat sociale
werkers, studenten en het wit
te boordenproletariaat binnen
de partij kwamen. Het is goed
om jonge intellectuelen te heb
ben, maar ze wisten het met
een beter dan de kameraden
die al lang meedraaiden. Ze
wilden de lijn uitstippelen en
verder niets".
De komst van de feministen
heeft de partij evenmin goed
gedaan, vindt Lanser. „We
hebben altijd samengewerkt
met vrouwen. Dat was voor
ons geen vraagstuk. Maar de
feministes kwamen op de be
langrijkste posities en zorgden
voor een omwenteling. Het op
treden van deze vrouwen heeft
onder andere het vertrek van
Marcus Bakker tot gevolg ge
had".
De veranderingen in de party
hebben Lanser doen besluiten
om het voorzitterschap van de
afdeling Haarlemmermeer op
te geven. Hij bezoekt de verga
deringen ook niet meer. „Ik
wilde de partij niet bestrijden",
legt hij uit. Nu vraagt hij zich af
of hij daar niet in de fout is ge
gaan. „Ik had misschien wel
moeten blijven zitten. Maar op
dat moment kon ik er niet te-
DrüftP
Lanser probeert nu ook wat
meer begrip op te brengen
voor de vernieuwers. „De
bourgeoisie heeft een enorme
druk op de partij uitgeoefend.
Dagelijks wordt het commu
nisme aangevallen op een ma
nier waar de honden geen
brood van lusten. Je moet erg
gehard zijn als je daar niet on
derdoor wilt gaan".
Lopen de verschillen tussen de
orthodoxe communisten en de
vernieuwers uit op een breuk
in de partij? Lanser denkt van
niet. „Het is er wel vaker hard
aan toegegaan in de partij. Niet
zo erg als nu, maar we zijn er
steeds bovenop gekomen. Ik
geloof dat we ook nu tot elkaar
kunnen komen. De onenigheid
maakt ons strijdbaarder om tot
een oplossing te komen".
De Raad van Kerken in Neder
land steunt de landelijke demon
stratie van 29 oktober in Den
Haag tegen de plaatsing van
nieuwe kernwapens in Europa.
Namens de raad zal de voorzit
ter, professor dr. D. C. Mulder, de
mensen toespreken. De raad heeft
de aangesloten kerken gevraagd,
hun betrokkenheid bij deze de
monstratie 'ernstig te overwe
gen
In zijn toespraak zal professor Mul
der zich baseren op de onvoor
waardelijke afwijzing van uit
breiding en modernisering van
kernwapens, waarover de Raad
van Kerken in 1978 en 1979 al uit
spraken deed.
Oude kerken. Gebruik van mo
numentale kerkgebouwen voor
meer doeleinden dan alleen de
kerkdienst is een mogelijkheid
om exploitatietekorten te ver
minderen of weg te nemen. Over
dracht van het gebouw aan een
stichting zou het maatschappelij
ke draagvlak vergroten.
Tot deze conclusie komt een rap
port. dat in opdracht van de 'Ver
eniging van beheerders van mo-
mumentale kerkgebouwen in
Nederland' is uitgebracht. Minis
ter Brinkman van welzijn, volks
gezondheid en cultuur werd van
daag in Rotterdam een exem
plaar aangeboden. In een toe
spraakje zei hij, dat het rapport
een handreiking kan zijn om op
Legaat
Uit Groningen kreeg de Bond te
gen het Vloeken (Veenendaal)
een legaat van f. 10.000. Er was
juist een nieuw contract afgeslo
ten voor een driejarige 'reclame'
op 160 bushaltes.
Hervormde Kerk: aangenomen
naar Surhuisterveen (Fr.) S. de
Roest Usselo. Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Roc-
kanje W. van der Kooy Lochem,
naar Genemuiden G. P. Wijn
beek Voorthuizen.
Ds. J. Maasland te Waddinxveen
is benoemd in de werkgroep
'Kernen van belijden' van de ge
meenschappelijke gerefor
meerd-hervormde raad van 'Sa
men op weg'. Hij is hoofdbe
stuurslid van de Gereformeerde
Bond in de Hervormde Kerk.
Ook de predikant dr. S. Meyers
te Leiden zit in deze werkgroep.
'De Rank'
Het bestuur van de Vereniging
ter voorbereiding van een her
vormde deelgemeente 'De Rank'
te Katwijk acht het moment ge
komen om bij de kerkelijke in
stanties de officiële status aan te
vragen. De uiteindelijke beslis
sing over zo'n aanvraag ligt bij de
synode.
Een hervormde en een gerefor
meerde wijk in Leiden, die sa
men anderhalve predikants
plaats kunnen betalen en op
zoek zijn naar geschikte kandi
daten voor deze posten, hebben
de Katwijkse deelgemeente ge
vraagd, hieraan mee te doen om
zo twee predikanten te kunnen
beroepen. Een van hen zou dan
een deel van de week in Katwijk
gaan werken.
Het bestuur van 'De Rank' heeft po
sitief op dit voorstel gereageerd.
In de Leidse beroepingscommis
sie is plaats voor enkele bestuur-
s— en gemeenteleden van 'De
Rank'.
Luther. De Evangelisch-Luther-
se Kerk van Nederland zal op 5
november - na de najaarszitting
van de synode de geboortedag
van Maarten Luther, nu 500 jaar
geleden, feestelijk herdenken.
Dat gebeurt in de lutherse kerk
aan de Lutherse Burgwal in Den
Haag.
Dr H A. Obermann, hoogleraar in
Tubingen, zal een rede houden
over 'Maarten Luther, mens tus
sen God en duivel'. Een koor, sa
mengesteld uit verscheidene lu
therse kerkkoren, verleent me
dewerking. Wie deze herdenking
wil bijwonen, moet een toe
gangsbewijs aanvragen bij de ju
bileumcommissie, adres: me
vrouw M. E. van Kooten, Kinder
dijkstraat 60-1, 1079 GM Amster
dam.
Miljoenen. De rooms katholieke
geloofsgemeenschap in Neder
land heeft vorig jaar bij verschil
lende acties in totaal ruim f. 125
miljoen bijeengebracht voor
steun aan kerken en organisaties
in de Derde Wereld.
Rebellie
Pastoor Vincent Connery (33)
van de parochie 'Heilig Hart' in
Norfolk (Virginia, Ver. Staten) is
met ingezonden stukken in kran
ten een actie begonnen tegen de
blijvende afwijzing door het Va-
ticaan van de vrouww als pries
ter. De Vaticaanse ambtsopvat
ting noemt hij een 'lachwekken
de goocheltruc'. Misschien kan
door een priesterstaking dit
mannelijke monopolie worden
doorbroken.
Volgens deze pastoor lijken de
rooms-kathoheke priesters in de
Verenigde Staten door het
groeiende tekort op kaarsen
die aan twee kanten opbranden.
"Wij zijn degenen die het werk
doen. Het wordt tijd, dat de sla
ven in opstand komen".
Connery's bisschop, mgr. Sullivan,
verklaarde, dat de pastoor het
volste recht heeft om zijn ge
dachten door derden te laten
toetsen. "Een dialoog is nooit
weg, al komt het mij wel voor,
dat de kerk op het punt van de
vrouw in het ambt een solide
grondslag heeft gevonden", zo
reageerde de bisschop.
Vrouw. Binnenkort krijgt de
Anglicaanse Kerk van Engeland
een wereldprimeur, een vrouw
als gewijd priester. Zij gaat
werken onder Chinees spreken
de immigranten in Londen.
Gehuwde priester. Gehuwde
Britse geestelijken die rooms-ka-
tholiek worden kunnen, als zij
dat wensen, in aanmerking ko
men voor het priesterschap. De
Britse bisschoppenconferentie
heeft daartoe besloten.
De paus zal, zo God wil,* volgend
jaar september een tiendaags be-
jzoek aan Canada brengen.
