c
C
- Expositie in Antwerpen toont
OtEnsors korte schildersleven
t
J
J
MAANDAG 19 SEPTEMBER 1983
Kunst
In het Koninklijk Museum voor Scfcone Kunsten in Antwerpen wordt
tot 30 oktober een grote overzichtstentoonstelling gehouden van het
werk van James Ensor. Deze expositie omvat meer dan 200 werken en
brengt verspreide schilderijen uit de gehele wereld samen.
James (baron) Ensor, die leefde van 1860 tot 1949, wordt algemeen ge
zien als een van de baanbrekende kunstenaars van deze eeuw. De
meeste grote musea hebben werk van hem verworven, maar het mid
delpunt van de collectie ligt nog steeds in Antwerpen.
De opzet van de tentoonstelling doet zowel de "klassieke" (voor 1893)
als de moderne periode alle eer aan. De bekende Ensor-themata als
het burgerlijk gezinsleven, de maskermensen, het passieverhaal en
de Christusfiguur, de dood en de zelfstudies komen alle aan bod.
ANTWERPEN (GPD) - Eenenveer
tig volle jaren blijft het schilderij
voor de mensheid verborgen. Dan
pas - 1929 - laat James Ensor 'De
intrede van Christus in Brussel'
uit zijn atelier halen. Het meters-
grote doek wordt tentoongesteld
in het Paleis voor Schone Kun
sten op de Brusselse Mont des
Arts en het verwekt te midden
van de 796 andere werken van de
meester alsnog sensatie. Aan alle
voorwaarden voor het verkrijgen
van die opschudding is, langer
dan eenenveertig jaar, ruim
schoots voldaan. Men kent Ensor
als een eigenzinnig figuur in de
wereld der kunsten, een 'verstok
te eenzaat' zoals men dat in
Vlaanderen zegt. Ensor staat
voor non-conformistisch, voor fel
le spot, voor het eigen gezicht dat
de lijntjes naar een soms bittere
satire moeilijk kan ontberen.
Een sensatie dus. Men staat voor
het doek en ziet Christus, met
een gouden stralenkrans omge
ven, op een ezel met extra-lange
oren Brussel binnenrijden. Hij
zit midden in een optocht van
het soort waar men in het Zuiden
weet van heeft: een kakelbonte
stoet vol prelaten, opgetuigde ge
neraals, fanfares, boerenkoppen,
prollen, narren en zotskoppen.
Bier stroomt door de straten;
overal vlaggen en banieren.
Christus rijdt onder een vuur
rood spandoek met 'Vive la So
ciale' erop en op het podium van
de saltimbanken wachten de
dorpsgekken met hun poster 'Vi
ve Jésus, roi de Bruxelles. Een
blijde intrede? Wie het ziet denkt
aan zeven dagen feest bij zeer
goed weer, maar de zeven kwade
dagen komen als de reactie de
keel schor schreeuwt. Christus,
koning van Brussel en omstre
ken? Spotternij!
Men heeft dan nog niet gezien dat
Ensor zichzelf op de ezel heeft
gezet om zo de dag van zijn leven
mee te maken. Ensor Superstar.
Ziet, de wereld loopt er voor uit.
De man die eens gesmaad werd
en geen enkel aanstootgevend
schilderijtje aan de salons kwijt
kon, wordt nu ingehaald als een
koning, met zang ën dans en gro
te staatsie.
Het was Ensors mooiste en meest
gekoesterde manier om wraak te
nemen op een niet bepaald wel
willende wereld. Dat die wereld
hem intussen danig te pakken
heeft gekregen is vers twee van 's
levens litanie. Op het moment
van de eerst tentoonstelling is
Ensor al - letterlijk lang en breed
- een van de bonzen geworden
die vroeger op een stevige veeg
konden rekenen.
Vlak vóór het Brussels spektakel
stuk verheft de Alpenjager Al-
bert, koning aller Belgen, Ensor
in de adelstand. De nieuwe ba
ron kiest een wapen, woont de
onthulling van ziin standbeeld in
Oostende bij en wordt even later
- 1933 - wat plechtstatig uitgeroe
pen tot de 'Prins der schilders'.
Het zijn wat feiten uit een leven
dat maar enkele tientallen jaren
een schildersleven was.
James Sidney Ensor, in 1860 in
Oostende geboren, heeft het -
naar duidelijk zal zijn - niet ge
makkelijk gehad in een land en
een tijd waarin de gestrengheid
van conventies tussen droom en
daad met recht tot de praktische
bezwaren gerekend mocht wor
den. De belangrijkste jaren lig
gen in de tijd dat hij - schilde
rend en om zich heen maaiend -
niet
die bezwaren ook voelde e
geheel ten onrechte in
kwam tegen een burgerdom dat
hem, Ensor de bevlogen schil
der. tot mikpunt had gemaakt.
De officiële salons wisten geen
raad met het werk van deze man
dat geheel buiten de gangbare
produktie lag. Hij werd gewei
gerd, buitengesloten. Het talent
bewees evenwel bij voortduring
zichzelf en zo waren er ten leste
in het chicaneren bedreven gees
ten voor nodig om Ensor buiten
de poorten te kunnen houden.
Als er weer eens een tentoonstel
ling is van de kunstenaarsgroep
'Les XX', waarvan Ensor deel
uitmaakte, schrijft hij: „Ik weet
van niets en ik wacht, ongerust
èn onzeker, geprikkeld en argwa
nend, zoals de draak van Fessine,
opgejaagd in de bossen van Mi-
comence, met zijn staart vol gal,
zijn bokspoten, zijn verscheurd
hart vol vreemd venijn, duwend,
schijtend, boerend, veestend,
pissend, brullend met verschrik
kelijke kreten'.
Die explosieve geladenheid mist
men bij de oudere Ensor die zich
braaf en trots laat fotograferen in
Oostende en Brussel en zijn
naam opsiert met de titel die een,
niet bestaand, baronaat veron
derstelt. Ze hebben hem dan
toch te pakken gekregen, is de
conclusie die blijft. Want, na alle
officiële erkenning en eerbetoon
is er weinig meer gebeurd dat
ook maar flauw herinnert aan de
Ensor die met kracht op het the
ma 'Un Giorno di Regno' kon
componeren. Een burleske? Een
symfonie?
Men kan het benoemen in Antwer
pen waar het Museum voor
Schone Kunsten, dat ook in zijn
gewone doen veel mooie midda
gen waard is, een ronduit schitte
rende keuze uit het werk van En
sor presenteert.
Christus in Antwerpen, koning van
de vlakte, van de polders, van de
aanrollende golven, koning van
het spel van transvertieten, van
alle aureolen, de dansende ske
letten, koning van de maskera
des: Ensor de gekruisigde.
De inrichters van deze expositie
hebben niet de gemakkelijkste
De zonderlinge maskers van James Ensor.
(Foto GPD»
en dankbaarste weg gekozen
door zich uitsluitend te bepalen
bij het werk met geniale kanten.
Ook de prille opkomst en het droe
ve verval tot krachteloosheid
worden getoond en dat maakt de
tentoonstelling te waardevoller.
Bovendien geldt dat Ensor ook
in zijn nadagen België's grootste
kunstenaar was en dat mag wat
zeggen als men becijfert dat na
zijn top - rond de eeuwwisseling
is het een eind bekeken - België
in de greep komt van de boeren-
borstel die het Vlaamse Expres
sionisme dicteert en jarenlang de
illusie in stand houdt dat regio
nale helden ook wereldhervor
mers kunnen zijn.
De sterkste jaren van Ensor liggen
tussen 1880 en 1900, tussen zijn
twintigste en veertigste. In die
twee decennia helpt hij België
aan een Gezicht binnen de zich
dan uiterst explosief ontwikke
lende moderne kunst. Hij maak
te een nieuwe, eigen wereld,
schildert al dat vertrouwd was in
een fantasmagorie van kleuren
die de voorstelling onderge
schikt durft te maken aan de
krachten die binnen het schilde
rij de dienst uitmaken. Pijn en
angst gaan er hand in hand met
uitbarstingen van dolle vreugde
en plezier.
Antwerpen biedt - ter herkenning -
honderddertig schilderijen, hon
derdtien tekeningen en aquarel
len, honderdvijfenveertig etsen
en voorts brieven, boeken, ets
platen, foto's en andere docu
menten.
ANDRE OOSTHOEK
In diverse scholen te:
ALPHEN A/D RIJN, LEIDEN,
Merenwijk en Zuid-West,
LEIDERDORP, LISSE, NOORDWIJK.
NOORDWIJKERHOUTen
OEGSTGEEST. Aanvang: 1e week
vanokt. 1903
De wekelijkse cursus bloemen-
schikken staat onder leiding van een
i bevoegde leerkracht,
bestaat uit 8 lesavonden.
Na iedere les van 19.30-21.30 uur
de deelnemers een fraai bloem-
Het cursusgeld bedraagt f 158,-,
inclusief bloemen en het materiaal,
alsmede een cursusboekje, de cursus
dus volledig verzorgd.
In september start ook nog de
vakopleiding bloemenschikken
en -binden (bloemist-winkelier).
Opgave binnen 10 dagen door ee
(brief)kaart te zenden aan Stichting
Bevordering Onderwijs aan Volwassenen
(SBOV). Sir Winston Churchillweg 2.
2251CX VOORSCHOTEN.
Gaarne duidelijk uw naam, adres en
cursusplaats vermelden. (Sla opgave
ontvangt u een bevestiging.
c@uclCYLieuiiis
19 september 1983
Honderd jaar geleden stond i
de krant:
Te Sassenheim viel de tim
mermansleerling J.W. uit een
hooiberg, brak het linkerbeen
boven de knie en kwetste zich
ernstig aan het onderlijf. Dit is
binnen eenige weken het derde
geval van beenbreuk in die ge
meente.
Een tachtigtal werklieden
der sajetfabriek van den heer
Eigeman in Ververstraat te Lei
den, zijn Maandag door hun
nen patroon in de gelegenheid
gesteld de Amsterdamsche ten
toonstelling (de Internationale,
Koloniale en Uitvoerhandel-
Tentoonstelling, Red.) te bezoe
ken. De kleedermakers vereeni-
ging heeft dienzelfden dag op
kosten van de kas een bezoek
aan Neerlands hoofdstad ge
bracht, mede om de tentoonstel
ling te bezichtigen.
Een geweldig geraas, gelijk
aan den knal van een kanon,
bracht deze dagen in den vroe
gen ochtend grooten schrik on
der de bewoners van een voor
stad van Parijs. Een waterre
servoir van eene waschinrich-
ting, die 25000 liter water be
vatte en geplaatst was op een
ijzeren verhevenheid, was naar
beneden gestort. In zijn val
ging het gevaarte door het keu
kendak van een naast bij gele
gen huis, waar natuurlijk het
huisraad in duizenden stukken
vloog, terwijl het water, dat uit
den bak stroomde, het geheele
huis en ook de waschinrichting
onder zette. De mannen der
brandweer, die te hulp kwa
men, hebben een géheelen dag
noodig gehad om de vertrekken
ledig te pompen.
Vijftig jaar geleden:
- In Rijnsburg zijn de aanvoe
ren van bloemen den laatsten
tijd zeer aanzienlijk en feitelijk
té groot. Alles is natuurlijk voor
het binnenland v.v. de groote
steden bestemd. Betaald werd:
Anjers 2-35 ct. Gladiolussen 20-
50, Dahlia's 40-95, Chrysanten
10-18, Zinnia's 30-65, Afrika
nen 8-12, Rozen per bos 10-18 ct,
Montbretia's 5-10 en Godetia
20-30 ct.
Leidse bioscopen
LUXOR (121239): "Spiderman", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo 14.!5,
16.30, 19.00 en 21.15 uur, al.
LIDO 1 (124130): "Brandende liefde",
Bioscopen
LIDO 3: "Merry Christmas Mr. Law
rence", da. 14.30,19.00 en 21.15 uur,
zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
LIDO 4: "The year of living dange
rously", da. 19.00 en 21.15 uur, do.,
vr., ma. en di. ook 14.30 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "101 Dalmatiërs", za.,
zo. en woe 14.30 uur, al.
STUDIO (133210): "Meaning of life"
(Monthy Phyton), da. 14.30,19.00 en
21.15 uur, zo. ook 16.45 uur, 16 jr.
TRIANON (123875): "An Bloem", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15,
16.30, 19.00 en 21.15 uur. 12 jr.
REX (125414): Teenager in love", da.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Pruimenbloe-
sem", vr. en za. 23.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
(voor reserveringen 01720-20800)
EURO 1: "Brandende liefde", da.
Nachtvoorstelling: "Brandende lief
de", za. 24 uur, 16 jr.
EURO 2: "Brandende liefde", da.
19.00 en 21.15 uur. 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Hogeschool
standjes", za. 24.00 uur, 18 jr.
Kindervoorstelling: "Kuifje en de
zonnetempel", za., zo. en woe. 13.45
uur, al.
EURO 3: "Octopussy", da. 18.30 en
21.15 uur, za., zo. en woe. ook 13.30
uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Lucky lips", za.
24.00 uur, 18 jr.
EURO 4: "Flash dance", da. 18.45 uur
en 21.00 uur, za., zo. en woe. ook
14.00 uur. al.
Nachtvoorstelling: "Flash dance", za.
24.00 uur, 16 jr.
Bioscoop Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354).
GREENWAY: "The world according
uur, al.
"Dragon slayer" (Walt Disney), za., zo.
en woe. 15.45 uur, al.
"Die Blechtrommel", ma. 20.00 uur,
di. 13.30 uur, 12 jr.
Kindervoorstelling: "Sjors en Sjim-
mie", za., zo. en woe. 14.00 uur.
Bioscopen Katwijk
(voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: "Lone Wolf Mcquade", do.,
ma., di. en woe. 14.45 en 20.00 uur,
vr., za. en zo. 14.45, 19.00 en 21.15
uur, 12 jr.
CITY 2: "The magnificent Seven",
zelfde tijden als City 1,12 jr.
CITY 3: "Big bomber", zelfde tijden
als City 1, al.
CITY 4: "Schot in de roos", do. 14.45
en 20.00 uur, vr. 14.45,19.00 en 21.15
uur, 16 jr.
CITY 4: "An officer and
man", za. 19.00 en 21.15
14.45 uur, ma. en di. 14.45
uur, woe. 20.00 uur, 12 jr.
Kindermatinee: "Martijn en
gier", za. en woe. 14.45 uui
LAK galerie - Cleveringaplaats 1, te
keningen van Catrien van Leeu
wen, tot 28/10; ma t/m vr van 9-17
Exposities
Galerie de Pomp - Eva de Groot,
email-etsen, t/m 29/9; di 19-21 uur,
woe, do, za, zo 14-16 uur, woe 10-12
Openbare Bibliotheek - Nieuwstraat
4, tentoonstelling kantwerk van
Maud Muller Massis, tot 26/9; ope
ningsuren bibliotheek.
Stelling - Lange Mare 65, tentoonstel
ling van schilderijen van Jacob
Mishori, t/m 1/10.
Vrouwenhuis - Hooigracht 79, exspo-
sitie 'Leidse kunstenaressen', t/m
26/10, ma t/m za vanaf 21 uur, zo
vanaf 14 uur.
Rijksmuseum voor Volkenkunde -
Steenstraat 1, 'Japan, profiel van
een cultuur', tot 1/10; di t/m za van
10-17 uur, zon- en feestdagen van
13-17 uur.
Museum Boerhaave - Steenstraat la,
'Potten Kijken Pillen Draaien in
de oude apotheek', t/m 27/2/'84; di
t/m za 10-17 uur, zo 13-17 uur, na
1/10 van 13-16 uur.
Hortus Botanicus - Rapenburg 73,
(Oranjerie), tentoonstelling 'De
Muskusrat' van Rijksmuseum voor
Natuurlijke Historie, t/m 25/9; ma V
m za 9-16.30 uur, zo 10-16.30 uur.
Hans v.d. Vlist - Botermarkt, kleuret
sen van Titia de Haas, tot 1/10; di
t/m za van 10-17 uur.
Het Leidse Beleg - Hooigracht 4a, ex
positie foto's Peter den Hollander,
tot 1/10.
Het Oude Raadhuis - gouaches, olie
verven en tekeningen van Djim de
Graaf, tot 23/9, di 19-21
zo 14-16 uur, za 11-16 i
ZOETERWOUDE
Art Galerie J.V.C. - Energieweg 41,
expositie van Karei Lengkeek, pen
tekeningen en acryl, tot 3/10; ma t
LEIDERDORP
Muzenhof - Wil Ouwendijk-Baake,
schilderijen, aquarellen; Marianne
Volkers, tekeningen, schilderijen
en druksels, t/m 5/10; dag. van 14-18
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Acade
misch Ziekenhuis' behalve van dins
dag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur
(Diaconessenhuis) en van vrijdag
13.00 uur tot zaterdag 13.00 uur (Elisa-
beth-ziekenhüis).
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis Élke dag van
16.00 tot 17.00 uur en van 18.30 tot
19.30 uur.
- de kinder- en jongerenafdeling: da
gelijks van 14.00 uur tot 19.00 uur.
- de afdeling intesieve zorg: uitslui
tend na overleg met het hoofd van de
afdeling.
Sportmedisch Advies Centrum:
Blessurespreekuur: Elisabethzieken-
huis Leiderdorp, 's maandags van
19.30-20.30 uur.
Bezoekuren St. Elisabeth-zieken-
Ziekenhuizen
14.30.-14.45
14.45 en van 18.30-19.30 uur. Klasse
afd. dagelijks van 11.15-12.00 uur, van
14.00-14.45 uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot) en
van 15.00-16.00 uur en van 18.30-19.30
i 15.00-
Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.
Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur.
Academisch ziekenhuis
Tel. 269111
Voor alle patiënten (behalve kinde
ren) zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur.
Praematurenafdeling dagelijks van
Bezoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige patiënten
doorlopend bezoek wordt toegestaan
kan de hoofdverpleegkundige hier
voor speciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-
19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdelingen:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.00 uur. (Alleen voor ouders van
kinderen kan er een afwijkende tijd
afgesproken worden met de hoofd
verpleegkundige).
Alphen aan den Rijn
Rijnoord:
Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra
bezoek voor de hartbewaking. 's och
tends 11.00-11.30 uur. Extra bezoek
voor vaders op de kraamafdeling: 's
avonds 19.30-20.30 uur. Kinderafde
ling 's middags 14.30-15.30 uur, 's
middags alleen voor ouders 14.30-
18.30 uur.
18.30-18.45
