Blik in de weekbladen Europese gedachte op een laag pitje Europese Parlement bespreekt TAchtergrond voorstel voor Europese Unie DE TIJD EISEVIERS DONDERDAG 15 SEPTEMBER 1983 Varia Ik was nog betrekkelijk jong toen ik op de hoogst schilderachtige markt in Sarajevo mijn camera richtte op een pittoresk tafereeltje: Bosnische vrouw in harembroek, bij een mandje kakelverse want aange koekte eieren. Dat laatste verzin ik, in werkelijkheid ben ik vergeten wat ze precies verkocht, maar een feit is dat in heel Joegoslavië de dorpelingen voor dag en dauw op weg gaan naar de markt in de stad, en dat er op elke paardewa- gen dan wel een grootmoedertje zit I dat deels voor de gezelligheid, deels I uit bittere noodzaak de meest re cente oogst aan eieren uit het kip penhok voorzichtig in de schoot van haar rok houdt, om op die ma nier ook nog een paar dinars winst te maken. Dus laten we het op die scharreleieren houden. Ik richtte dus mijn simpele toeris tencamera op dat omaatje, dat meteen afwerende gebaren begon te maken, mij begon uit te schelden, en daarbij de steun verwierf van omstanders die mij boos aankeken. Een mes tussen je ribben is erger, maar dat wist ik toen nog niet. Bo ze Bosnische blikken waren op dat moment nog het ergste wat mij ooit was overkomen. Geschrokken trok ik mijn camera in, maakte veront schuldigende gebaren, en repte mij zo bedaard mogelijk weg. Ik moet nog een foto hebben die ik later uit de heup schoot van een bejaarde Bosniër met een schilderachtig kar retje, waarbij het karretje net niet op de foto was gekomen. Vijftien jaar later was ik met foto graaf Ed van der Elsken in Mos kou. Ed zag er met zijn baard, zijn hartveroverende lach, en zijn bont muts gegarneerd met tijgertanden zo buitenwerelds uit, dat de Mosko- vieten over het algemeen bereidwil lig poseerden als hij hun daar in zijn beste Amsterdams om vroeg. 'Hé lief ie, kijk 's effe in m'n lens, dan maak ik 'n mooie kiek van je!' riep hij dan, en er was geen mens die dat niet woordelijk verstond. Maar twee keer ging het toch falie kant mis. De eerste keer was in het befaamde warenhuis 'Gastronom' in de Gorkistraat, dat wat aankle ding in al zijn oude luister is ge handhaafd, waardoor de eentonige voorraad er des te schrijnender te gen afsteekt. Zodra Ed foto's van het interieur begon te nemen, werd hij hardhandig beetgepakt door een woedende Rus, die meende dat hij niet defraaite, maar de schaar ste fotografeerde. Andere Russen kwamen sussend tussenbeiden en verontschuldigden zich voor hun stadgenoot. De tweede keer was op het Rode Plein, waar Ed een dikke ijsver koopster bij haar karretje fotogra feerde. Een typisch Moskous tafe reeltje, je zou denken dat zo'n vrouw wél gewend was gefotogra feerd te worden, maar ze begon te schreeuwen dat het toch op zijn minst eerst gevraagd had mogen worden! In al deze gevallen waren er ande re redenen waarom de mensen niet wilden dat er gefotografeerd werd:t mohammedanisme, géne, ponte- neur. Maar één ding hadden zij ge meen: zij beschouwden de camera als een agressief wapen dat tegen hen gebruikt werd. Na vele jaren voelde ik een soortgelijke weerzin tegen de camera toen ik de foto zag van de wijze- waarop de Rotter damse politie foto's maakte van ac tievoerders van Onkruit. E.en prijs winnaar voor World Press Photo 1984! Links van de actievoerder een agent die hem bij beide armen vasthoudt. Rechts van de jongen een agent die hem bij beide oren beethoudt, om hem op die manier te dwingen zijn gezicht naar de ca mera te wenden. Links, half op de rug gezien, de agent met de pola roidcamera. En daarbij dan nog het curieuze feit, dat de beide agen ten die de jongen dwingen te 'pose ren', zelf eigener beweging voor de cameraman staan te poseren. Zoals jagers dat doen bij een neergescho ten hert, en zoals sommige (wat ik hier wilde schrijven zal ik niet op schrijven, dan 'overdo' is het mis schien een beetje, je moet omzichtig zijn met zulke vergelijkingen). Mij verbaast het altijd, waartoe politieagenten en militairen zich laten brengen. Hoe is het mogelijk dat jonge Chileense militairen in volksbuurten op mensen achter de ramen van hun eigen huis schie ten? Hoe kan het bestaan dat jeug dige Zomo's in Polen op hun leef tijdgenoten inranselen? Hoe valt het te verklaren dat een jeugdige Rotterdamse politieagent bereid is de oren van een demonstrant van zijn leeftijd vast te pakken opdat deze gefotografeerd kan worden? Ik kijk niet zonder respect naar die jongen. Hij was ongewapend (de politie niet). Zijn optreden was vrijwillig (dat van de politie niet). Hij werd er niet voor betaald (de politie wel). Hij liep lijfelijk risico (de politie minder). Hij demon streerde als antimilitarist tegen be wapening, en niet voor eigen gewin (of hoogstens indirect). Je kunt het om politieke, ethische of praktische redenen oneens zijn met zijn ma nier van actievoeren, maar ik voel toch een zeker ontzag voor zijn op treden, omdat ik uit (luttele) erva ring weet dat zulke demonstraties helemaal niet zo'n lolletje zijn als sommige mensen schijnen te den ken. Er zijn leukere dingen die je 'voor de kick' kunt doen., Ik vond dan ook dat-hij heel mooi op de foto stond, en ik zou liever zij n vader zijn dan van die politieagent aan zijn oren. STRAATSBURG - Zelfs de meest fanatieke 'Euro peaan' zal moeten toegeven dat de Gemeenschap in een crisis terecht is gekomen. Van de hooggespannen verwachtingen en de idealen over de toekomst van een verenigd Europa is weinig overgebleven. Het Eu ropa-van-de-tien wordt vooral gekenmerkt door te genstellingen. In de huidige economische crisis denkt elk van de aangesloten landen in eerste instantie aan de eigen belangen. De Europese gedachte verzandde in de nadagen van de oliecrisis van 1973. De eerste economische terugval leidde tot een pas op de plaats voor de Gemeenschap. De volgende crisis, die nog steeds voortduurt, bracht een terugval in de Europese gedachte met zich mee. De ene na de andere poging om het mechanisme van vernieuwing en eenwor ding weer op gang te brengen, is mislukt. En elke Europese topconfe rentie lijkt een steeds moeizamer aangelegenheid te worden. In de strijd tegen de werkloosheid zoeken de aangesloten landen naar wegen om de thuismarkt af te schermen ten behoeve van de eigen producenten. Allerlei vormen van protectionisme, zichtbaar en bij voorbeeld door het stellen van zware technische eisen, nemen hand over hand toe. Maar ondanks deze crises bestaat de Europese gedachte nog steeds. Het vuur is blijven branden, zij het op een laag pitje. Dat blijkt uit voorstellen om van de Gemeenschap een echte Europese Unie te maken, nadat in 1972 de regeringsleiders hiertoe opriepen. De Unie had in 1980 een feit moeten zijn. De plannen van onder meer de Belg Tindemans en een commissie van 'drie wijze mannen' zijn op niets uitgelopen. En ook een voorstel van de Duitse en Italiaanse minis ters van buitenlandse zaken, Genscher en Colombo, maakt weinig kans. Parlement In de komende week ligt het ini tiatief bij de 434 leden van het Europese Parlement. Zij be spreken in Straatsburg een voorontwerp voor een nieuw verdrag, dat de verdragen van Rome van 1957 zou moeten vervangen. In februari 1984, dus net voor de nieuwe Eu roverkiezingen, moet het ont- werp-verdrag worden vastge steld. De speciale commissie die het ontwerp-verdrag opstelde, ge looft dat de vorige pogingen om de Unie te verwezenlijken mislukten, omdat de onder handelingen zijn gevoerd door nationale diplomatieke delega ties. Noch de nationale parle menten, noch het Europees Parlement, werden erbij be trokken. Nationale kortzichtig heid werd zo troef, waardoor de oorspronkelijke voorstellen „verwaterden tot onbeduiden de compromissen". Het Europees Parlement heeft hier lering uit getrokken. Ge kozen werd voor het op gang brengen van een politiek pro ces, dat wordt gesteund door alle partijen en nationaliteiten, die in Straatsburg zijn verte genwoordigd. Op die wijze konden nationale belangen on dergeschikt worden gemaakt aan de Europese gedachte. Dat wil niet zeggen dat de commis sie, die onder leiding staat van de Italiaan Altiero Spinelli (links socialist), met schokken de voorstellen komt. De plannen kunnen rekenen op de instemming vari een grote meerderheid van het Parle ment, en zijn dan ook het resul taat van een groot aantal fijn afgestemde compromissen. Resolutie In de ontwerp-resoliitie wordt voorgesteld de Gemeenschap, de Europese Politieke Samen werking (EPS) en het Europe se Monetaire Systeem (EMS) samen te voegen. Na de over gangsperiode zou de Unie de verantwoordelijkheid moeten krijgen voor de internationale economische betrekkingen van Europa, het monetaire stelsel en belangrijke onder delen van het veiligheidsbe leid. Elke democratisch geregeerde Europese natie moet lid kunnen worden van de nieuwe Unie, maar aansluiting is niet verplicht voor de huidige tien leden van de Gemeenschap. Dat kan betekenen dat slechts enkele EG-leden besluiten tot samenwerking in een Unie. Onder andere de Nederlandse regering voelt hier weinig voor, omdat een Europa van twee snelheden het gevolg kan zijn. De commissie stelt verder een uitbreiding van de bevoegd heden van het Parlement voor. Op dit moment beschikt het Parlement nog slechts over een uiterst beperkte invloed, als je het vergelijkt met de po sitie van de nationale parle menten. De wetgevende be voegdheden ontbreken vrijwel geheel, terwijl de controleren de taak weinig om het lijf heeft, omdat controle op de mi nisterraad van de EG uitge sloten is. Juist de raad neemt de belangrijke besluiten. De resolutie voorziet in een wet gevende macht, die gedeeld wordt door Europese Raad (van regeringsleiders en staats hoofden) en Parlement. De Eu ropese Commissie blijft ge handhaafd als het dagelijks be stuur van Europa. De voorzit ter van de Commissie wordt door de Raad benoemd, maar het Parlement kan verhin deren dat de Commissie in functie treedt. Aanpassing De commissie acht wijziging van de huidige verdragen dringend gewenst om deze aan te passen aan de huidige omstandig heden. Ook moet rekening worden gehouden met nieuwe gebieden waarop de Gemeen schap een rol speelt, maar waarin nog niet was voorzien li t .f.il fi n f,t Het gebouw van het Europese Parlement in Straatsburg. ten tijde van het opstellen van de verdragen van Parijs (1951) en Rome (1957). Aanpassing is ook gewenst, vanwege de groeiende onderlinge afhanke lijkheid. Een belangrijk uitgangspunt bij het werk van de commissie- Spinelli is het streven naar een grotere financiële armslag van de Gemeenschap, die nu nog failliet dreigt te gaan door het veel te dure landbouwbeleid. Nu nog krijgt de EG maximaal 1 procent van de btw-op- brengst van de lidstaten. Dit plafond dreigt binnenkort overschreden te worden. Maar de staten willen pas meer be talen, zodra het landbouwpro bleem is geregeld. In het nieuwe stelsel krijgt de Unie een vast percentage van de btw-opbrengst, en niet zoals nu een steeds wisselend per centage. Stijgen de uitgaven doordat bijvoorbeeld het aan tal taken toeneemt, dan moet Toevalligheden Volgens de commissie moet de Gemeenschap een betere structuur krijgen. Ook het aan tal werkzaamheden kan worden uitgebreid, waarbij in eerste instantie gedacht wordt aan taken die de lidstaten niet of niet voldoende vervullen. Op andere gebieden zou de in vloed van de Unie langzaam vergroot kunnen worden, ter wijl ook de Raad kan besluiten de Unie meer bevoegdheden toe te wijzen. In tegenstelling tot deze voor stellen lijkt de ontwikkeling van de Gemeenschap vooral een gevolg te zijn van een serie van toevalligheden. Een eerste aanzet vormde de Organisatie voor Europese Economische Samenwerking, die in 1948 op gericht werd onder druk van de Verenigde Staten in het ka der van het Marshall-plan. Toen al botsten Groot-Brittan- nië en Frankrijk over de vraag of de OEES wel of geen supra nationaal karakter moest krijgen. Deze strijd duurt ei genlijk nog steeds voort. De or ganisatie bestaat nog steeds, maar heet nu Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Naast de OEES en de gelijktijdig opgerichte Raad van Europa, ontstond in 1951 de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, gelanceerd door de Fransman Robert Schuman. De EGKS had tot doel om te verhinderen dat Duitslands overheersende positie op dit terrein zou kunnen leiden tot een nieuwe oorlog. Een drei gend conflict tussen Frankrijk en West-Duitsland kon hier door voorkomen worden. De gevonden oplossing was ronduit geniaal. In plaats van het beknotten van de Duitse positie, werd besloten een ge meenschappelijke markt voor ijzer, kolen en staal te stichten. Elk deelnemend land (Frank rijk, West-Duitsland, Italië en de Benelux) kreeg dezelfde rechten en toegang tot de ge meenschappelijke markt. Dis criminatie op grond van natio naliteit werd verboden. De EGKS kende voorts een parle mentaire vergadering, die in september 1952 voor het eerst in Straatsburg bijeenkwam. Uit het succes van de EGKS groeide de wens ook op andere terreinen tot een nauwere sa menwerking te komen. Met na me de drie Benelux-landen be pleitten al in 1955 de inrichting van een algemene gemeen schappelijke markt, met spe ciale aandacht voor de energie voorziening en transport. Dat leidde tot de ondertekening, op 25 maart 1957, van de ver dragen van Rome, waarbij de Europese Economische Ge meenschap en de Europese Gemeenschap voor Atoome nergie (Euratom) het licht zagen. Uitbreiding In de jaren '60 groeit de gemeen schappelijke markt verder. Quota's en importheffingen worden afgeschaft, de land bouwpolitiek komt tot stand. Maar de gewenste uitbreiding van de Gemeenschap blijft uit. Pas in 1969, na het aftreden van de Franse president De Gaulle en nadat Groot-Brittan- nië een groot deel van haar Empire heeft losgelaten, be ginnen nieuwe onderhande lingen. Tegelijkertijd groeit het plan om te komen tot de oprichting van een Europese Economische en Monetaire Unie. Voor het eerst wordt het voorstel geventi leerd op de top van regerings leiders in Den Haag in 1969. Drie jaar later wordt dit voor stel in Parijs verder uitge werkt. Daarbij laat de Raad na drukkelijk weten te zullen streven naar een monetaire unie, die in 1980 tot stand moet zijn gekomen. Daarna stokt de vooruitgang. Weliswaar treden Engeland, Ierland en Denemarken (in 1973) en Griekenland (in 1981) nog tot de Gemeenschap toe, maar deze uitbreiding kan niet verhullen dat de lidstaten eer der denken aan het eigen be lang in plaats van dat van Eu ropa. Elke vernieuwingspoging is tot nu toe op niets uitgelopen. Nu probeert het Parlement de Unic-gedachte nieuw leven in te blazen. Lukt het dit keer, dan kan Europa over tien jaar beschikken over één munt, een serieus te nemen wetgevende vergadering en een belastings telsel dat voor het overgrote deel in elk land van de Unie hetzelfde is. De zeven leden tellende 'com missie voor institutionele vraagstukken' heeft al met al twee jaar aan de voorberei dingen van het voorontwerp van het verdrag tot oprichting van de Europese Unie ge werkt. Mogelijk is dat ook deze nieuwe poging om de Gemeen schap uit het moeras te halen tevergeefs zal blijken te zijn. De kansen dat dit gebeurt, lijken aanzienlijk. De Tijd van deze week is een must voor de fans van de overleden ca baretier Wim Kan. Het weekblad snuffelde in 12 plakboeken van de maestro vol perskritieken, fo to's, persoonlijke aantekeningen en brieven. Daaruit blijkt dat de topartiest en perfectionist twij felde aan alles wat hij deed. Na elk optreden sloeg de onzeker heid toe. Wie het waagde een voorstelling van Kan kritisch te benaderen, had het bij de artiest verbruid.'Ik voel een slechte kri tiek als een bekeuring', schrijft hij. Alleen met Henk van der Meyden onderhield Kan hartelijke be trekkingen. Hoofdzakelijk door de volstrekte kritiekloosheid en slaafsheid waarmee Van der Meyden de cabaretier benader de. Kan leefde in, grote afzonde ring. Interviews gaf hij zelden. En zelfs dan liet hij nooit het ach terste van zijn tong zien. Kan was ongrijpbaar. De mode van tegenwoordig is een wirwar van stijlen, looks, trends, kleuren en combinaties. Makke lijk, want 'je vindt er altijd wel wat bij wat je past', zegt een in koopster. Slonzig of glamour: al les kan, alles mag. 'Men heeft veel meer aandacht voor kleding gekregen', wordt geconstateerd. Er is een nieuw kledingbesef ontstaan. 'Uit behoefte aan iden titeit en zekerheid koopt de con-' sument een vorm van uiterlijk die de suggestie oproept van een interessante persoonlijkheid'. Wat dacht u van het 'Veronica- uiterlijk'? Kort broekje, hoogge hakte laarsjes, grote witte trui met afzakkende schouders en v- hals met daaronder een bruin lijf zonder bh. MAGAZINE EM belicht in het omslagartikel het wel en wee van de Nederlandse wapenindustrie. Op de omslag prijkt de afbeelding van een vuurwapenpatroon met daaron der de vraag "Wat en voor wie", maar het blad blijft het antwoord op die vraag schuldig. De schrij ver van het artikel constateert dat (voornamelijk linkse) parle mentariërs sinds jaar en dag be windslieden aan hun jasje trek ken om te weten te komen wat de Nederlandse "wapensmidse" produceert en waar de produk- ten naar toe gaan, maar hun moeite is tevergeefs: de gege vens daaromtrent blijven ge heim. Ook op een rondgang langs enkele wapenproducenten - DAF, Eurometaal - komt het blad weinig meer te weten dan wat al bekend was. Verder: EM wist de hand te leggen op "een vertrouwelijke notitie" van het PvdA-kamerlid Knol, waarin deze een mildere Neder landse houding bepleit ten op zichte van Suriname. Knol, en met hem het WD-kamerlid Weisglas, vindt dat het verdrag met Suriname moet worden bij gesteld en dat de diplomatieke relaties moeten worden hersteld. Ex-Ogem-topman Udink zet in een persoonlijke ontboezeming zijn ervaringen rondom de onder gang van het concern op een rij tje en beschuldigt zijn medeve rantwoordelijke voorganger K. Fibbe van een gebrek aan solida riteit. TROS-programmamaker Wim Bosboom (ex-VARA) geeft zijn visie op "het probleem" bij de VARA en in de wekelijkse "special" besteedt EM aandacht aan de wintersport. Er zijn steeds meer mensen zonder werk die zich bezighouden met "scharrelen en ritselen": zelfge maakte produkten verkopen, straatvoorstellingen geven. Er schijnt zelfs een werkloze gynae coloog te zijn die zijn praktijk in de achterkamer uitoefent. ''De kaste van overtolligen blijft niet op z'n krent zitten, maar zoekt een uitweg", stelt HP vast. Deze 'lappendeken-economie' werkt informeel: arbeidsvoorwaarden, cao's en sociale premie-betalin gen behoren tot een andere we reld. Tussen het zwarte circuit van de koppelbazen en het witte van de werknemer met een baan tje van negen tot vijf is dus het grijze circuit geslopen. Voor de overheid betekent dit alles een onwelkome uitdaging. Zijn deze veranderingen de eerste tekenen van herstel of is het een kanker die koste wat het kost moet wor den uitgesneden? vraagt het weekblad zich bezorgd af. Twee verslaggevers togen vorige week naar Sri Lanka om over de achtergronden van de 'Kristall- nacht' tegen de Tamils meer aan de weet te komen. Zij kwamen er achter dat de regering op het mo ment tussen de dertig- en vijftig duizend vrijwilligers opleidt om eventuele excessen de kop te kunnen indrukken. Adviseurs uit de VS, West-Duitsland en Ne derland zouden bij die opleiding assisteren. Maar de ministeries van buitenlandse zaken en van defensie in Den Haag zeggen van niets te weten. Het ministerie van defensie in Bonn bevestigt dat er Westduitse adviseurs in Sri Lanka zitten, het Pentagon in Washington zegt het verzoek van Sri Lanka om adviseurs te bestu deren, maar Buitenlandse Zaken in de VS ontkent ten stelligste. "De politie is wars van wat anders dan het normale is". Mariëtte Christophe, hoofdinspecteur van politie in Amsterdam, is één van de (nog steeds) weinige vrouwen met een hogere rang bij de Ne derlandse politie. Zij verhaalt in HN van haar ervaringen van agente tot de rang die ze nu be kleedt. "Als een vrouw niet wil voldoen aan de normen binnen de groep, dan heeft ze het heel moeilijk. Als man heb je dat ook als je afwijkt, maar als vrouw heb je dat al bij voorbaat. Pas je aan, of we werken je eruit. Zo hard gaat dat". In de opiniepeilingen heeft het CDA nog nooit zo laag gestaan als nu. Reden voor HN haar oor te luisteren te leggen bij enkele CDA-ers over de te varen koers voor de toekomst. Duidelijkheid, zo prediken de geïnterviewden zonder uitzondering. Deetman: "Je kunt beter zeggen waar het op staat, in pjlaats van de feiten de verhullen in allerlei formules. Daarom doen we het zo slecht bij de kiezers". Deetman vindt ver volgens dat aan de onderlinge twisten "radicaal" een einde moet komen, "met het risico dat mensen zich niet meer in de club zullen herkennen". Hans Gual- thérie van Wezel: "Het CDA moet zich niet zenuwachtig laten maken door Nijpels. Lubbers zal zich ontwikkelen tot één van de beste premiers die Nederland ooit heeft gehad.". Aantjes: "Zo als in het oude avondmaalsfor- mulier staat dat je je zaligheid buiten jezelf moet zoeken, zo zoekt het CDA de oorzaak van stemmenverlies buiten zichzelf. Aan de linkerkant van de partij is er een geweldige loyaliteit, veel groter dan aan de rechterkant. Dat zou moeten worden gehono reerd', zo belsuit Aantjes. Hoe veilig zijn vrouwen voor de avances van mannelijk personeel in de Bijlmerbajes? Met die vraag namen Ageeth Scherphuis en Robertine Romeny ter plekke poolshoogte. Een bewaarster: "Het gebeurt. Iedereen weet het, maar als er iemand een mond open doet doet, wordt ze be dreigd door haar medegevange nen". Een andere functionaris: "Op kantoor wordt een secreta resse in de kont geknepen. In de vrouwentoren wordt een gedeti neerde geneukt", aldus de reac ties op de bevindingen van vrou welijke gedetineerden. Rinus Ferdinandusse schrijft een necrologie over Wim Kan en ver baast zich erover dat collega-na- beschouwers Kan vooral herin neren vanwege diens oudejaars conferences. Ferdinandusse vindt de periode van het ABC-ca- baret interessanter. "Voor jonge ren als ik was dat toen een luilek kerland waar alles mocht". In VN voorts een portret van, en een gesprek met ABP-topman dr. J.W. van der Dussen. Hij ont kent iets met besluitvorming rond beleggingen te maken te hebben: "Ik heb algemeen beleid in mijn portefeuille en geen de- tailbeleid. Van wie er wat ge kocht wordt, met welk rende ment, is niet mijn competentie." Joop van Tijn gaat in op de toeval lige uitlatingen van de scheiden de voorzitter van de Eerste Ka mer, dr. Thurlings over een tot dusver geheim gebleven "eva cuatieplan" dat hij superviseerde tijdens de inhuldiging in de Nieuwe Kerk van koningin Bea trix. Daarbij zou hij volgens het draaiboek het leger hebben kun nen inroepen. De RVD en de hoofdcommissaris van de Am sterdamse politie zeggen ner gens van te weten". Het kleurkatern gaat over "Vrien dinnen", over ruzie, lol en de slappe lach.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1983 | | pagina 19