c
Onlusten in Poolse steden
GAVOOR UW FIAT NAAR
K0REVAAR GARAGE!
'PM.
Ierland verdeeld
door referendum
over abortus
Chaos rond opvolging Begin
Leger lijkt situatie in
Beiroet nu te beheersen
Drie bommen ontploft
in centrum van Londen
Herdenldng ondertekening akkoorden van Gdansk
DONDERDAG 1 SEPTEMBER 1983
Buitenland
PARIJS (UPI) - In Parijs zijn gis
teren twee bommen ontploft
voor de gemeentehuizen van het
10de en het 20ste arrondisse
ment. Een voorbijganger liep
lichte verwondingen op. De
schade was echter aanzienlijk.
Een organistie die zich de 'Caribi
sche revolutionaire alliantie'
(ARC) noemt, liet later weten de
bommen te hebben geplaatst uit
protest tegen de sluiting van een
piratenradiostation van in Parijs
wonende Franse Westindiërs.
"De ARC zal opnieuw toeslaan en
op andere niveaus, als het Franse
kolonialisme en zijn dienaren het
Aanslagen uit
protest tegen
verbod Parijse
radio-piraat
schap. De ARC liet in mei voor
het eerst van zich horen, toen zij
de verantwoordelijkheid nam
voor 17 bomaanslagen in één
nacht in Parijs en op de eilanden
Guadeloupe en Martinique in het
Caribisch gebied. Sindsdien zijn
er meer acties geweest in Parijs,
op Martinique en in Frans-Guya-
Burgemecster Jacques Chirac van
Parijs, die tevens leider is van de
neo-gaullistische oppositie,
noemde de explosies een
"verontrustend teken van de toe
neming van het geweld in de gro
te steden, vooral in Parijs".
LONDEN (GPD) - De Britse anti-terroristenbrigade is een uitgebreid
onderzoek begonnen naar de drie bomaanslagen die vannacht in het
centrum van Londen zijn uitgevoerd. De aanslagen leidden niet tot
slachtoffers, maar veroorzaakten wel materiële schade.
De eerste bom ontplofte even voor middernacht buiten een douane-ge
bouw in de wijk Holborn. Een tweede, aanzienlijk krachtiger bom, ging
even later af vlak bij een Israëlische bank in de vermaarde winkelstraat
Oxford Street.
Door de ontploffing werd aanzienlijke schade toegebracht aan de gevel
van een nabijgelegen Wimpy bar. Rond twee uur vannacht was er een
derde ontploffing, deze keer veroorzaakt door een bom die buiten een
woonhuis in de sjieke wijk Chelsea was geplaatst.
WENEN - Op de derde verjaardag van de ondertekening
van de akkoorden van Gdansk zijn tienduizend Poolse
metaalarbeiders van de Nowa-Hutahoogovens in de
buurt van Krakau gisteren slaags geraakt met Zomo-een-
heden, de Poolse speciale politie. Ofschoon de Poolse
autoriteiten blijkbaar hebben gedacht dat Gdansk zelfde
gevaarlijkste onrusthaard zou zijn, werden uit Krakau en
omgeving hevige onlusten gemeld. In andere Poolse ste
den kwam het tot vreedzame demonstraties voor de ont
bonden vrije vakbond Solidariteit.
Kort na twee uur gistermiddag
kwamen in Krakau ongeveer
2000 pro-Solidariteit-demon-
stranten, die op weg waren naar
het kerkhof om kransen te leg
gen op de graven van slachtof
fers van de staat van beleg, in
botsing met de politie. De groep
groeide snel aan tot 10.000 en
toen de metaalarbeiders van hun
werk kwamen, breidden de ge
vechten tussen arbeiders en de
versterkte politie-eenheden zich
verder uit. Op het traangas, de
wapenstokken en de waterka
nonnen van de gehate Zomo ant
woordden de demonstranten
door
Anton Koene
met het teruggooien van traan-
gasbommen en het werpen van
straatstenen.
In de havenstad Gdansk was het
tot 's avonds acht uur rustig. Ook
hier werd gevolg gegeven aan de
oproep van Solidariteit tussen
twee en vier uur 's middags het
openbaar vervoer te boycotten.
Rond acht uur echter trokken ze
venduizend demonstranten naar
het monument voor de gevalle
nen van 1970 bij de Leninwerf.
De oproerpolitie dreef de menig
te met de wapenstok uiteen. De
politie reed in jeeps op betogers
in en pakte in het wilde weg
mensen op.
Politie en legereenheden hadden
eerder op de dag het gebied
rondom de Lenin-scheepswerf,
waar Walesa werkt en waar de
overeenkomst drie jaar geleden
is ondertekend, afgezet. Ook
rond het gebied rondom het mo
nument, waarvan de oprichting
onderdeel van de overeenkomst
was, lag een politiecordon. Wale
sa, die gevolgd door een grote
menigte te voet van de kerk van
Sint Brigitta naar het monument
onderweg was, werd ongeveer
een kilometer daar vandaan door
de oproerpolitie tegengehouden.
Samen met drie anderen mocht
hij doorlopen. Rond 20 minuten
later keerde hij terug met een
bos bloemen in zijn hand. Walesa
bewaarde het zwijgen, maar zijn
biechtvader pater Henryk Jan-
kowskk prees de menigte voor
diens „heroische opstelling".
Terwijl kreten opklonken als
Bewaard
Het lichaam van paus Pius X
vertoont. 69 jaar na zijn dood,
geen enkel teken van ontbin-
ding.
Een functionaris van het Vati-
caan, die niet genoemd wilde
worden, zei, dat hij verbaasd
was geweest door de levens
echte verschijning van de
paus, nadat het zilveren mas
ker van diens gezicht was ge
haald. Vele lichamen van hei
ligen zijn ongeschonden ge
bleven, aldus deze functiona
ris. "Het is de zonde die ont
bindt en iemand zonder zon
de kan zijn aardse vorm na
zijn dood behouden", zo leg
de hij uit.
Groei
De wereldbevolking bedroeg
op 30 juni dit jaar ruim 4 mil
jard 721 miljoen mensen. In
de 12 maanden die vooraf
gingen aan de peildatum
steeg de wereldbevolking
met ruim 82 miljoen mensen.
Meer dan de helft van de men
sen op aarde woont in slechts
vijf landen: China (mc'cr dan
1 miljard), India (bijna 757
miljoen), de Sowjet-Unie (bij
na 275 miljoen). Verenigde
Staten (ruim 230 miljoen) en
Indonesië (160 miljoen).
Sabotage
Een tot dusver onbekende man
heeft een in een der toegangs
wateren naar de Zweedse
marinebasis Karlskrona een
duikbootversperring onklaar
gemaakt. Naar de Zweedse
marine bekendmaakte stuitte
een patrouille op een man die
bezig was de verankeringen
van het metalen net los te ma
ken. De patrouille slaagde er
in het duister niet in de man
aan te houden
„Geen vrijheid zonder Solidari
teit" keerden Walesa en Jan-
kowski terug naar de kerk.
Bij het verlaten van de kerk, waar
hij een mis bijwoonde, hield Wa
lesa een korte toespraak. Hij zei
daarbij dat Solidariteit „een gro
te overwinning heeft geboekt".
„Het gaat er niet om tanks aan te
vallen, maar te laten zien hoe
groot ons aantal is. Hij dankte de
arbeiders van de Leninwerf om
dat zij gehoor hadden gegeven
aan zijn oproep tot een vreedza
me demonstratie en daarna naar
huis te gaan.
In Warschau arresteerde de politie
willekeurig mannen en vrouwen
toen de groep mensen in de
buurt van het bloemenkruis bij
de St. Annakerk niet ver van de
Warschause binnenstad te groot
werd om het nog te kunnen over
zien. De oude binnenstad zelf
was al tevoren afgesloten. Bij het
invallen van de duisternis werd
de spanning voelbaar en drei
gend.
Uit Wroclaw, het industriegebied
dat eveneens bekend staat om
zijn weerstand, komen ook be
richten over demonstraties en ar
restaties. De Poolse autoriteiten
maken zich zorgen dat als de de
monstraties uit de hand lopen
ook de vredesbijeenkomsten van
vandaag tot protestdemonstra
ties zullen worden.
Dienstplicht
op Sri Lanka
COLOMBO (Reuter) De regering
van Sri Lanka heeft gisteren be
sloten de militaire dienstplicht in
te voeren, na de etnische onlus
ten van vorige maand waarbij ze
ker 385 mensen om het leven
kwamen en honderden wonin
gen, winkels en bedrijven wer
den vernield.
Volgens de minister van onderwijs
zullen medisch goedgekeurde
mannen tussen de 18 en 55 of 60
worden opgeroepen om de poli
tie en de strijdkrachten te hel
pen.
Met traangas probeert de Poolse oproerpolitie betogende metaalarbeiders
BEIROET (Reuter/UPI) - Het liba-
nese leger heeft vannacht de toe
stand in Beiroet onder controle
gekregen, getuige de betrekkelij
ke rust in de stad na de hevige
beschietingen van de laatste da
gen. "Er zijn nog enkele verzets-
haarden, maar die zijn vandaag
opgeruimd", zo zei de Libanese
legerbevelhebber, generaal Ibra
him Tannous.
De Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, George Shultz,
verzekerde dat de Verenigde Sta
ten "op alle mogelijke manieren"
president Gemayel zouden hel
pen een nationale dialoog in Li
banon te bewerkstelligen om het
geweld een halt toe te roepen. Hij
riep alle betrokken landen, met
name Syrië, op tot steun aan een
dialoog "die moet leiden tot een
nieuwe nationale benadering ten
gunste van verzoening en een
heid".
President Gemayel riep eerder een
vergadering bijeen van de leiders
van de elf belangrijkste groepen
om een eind te maken aan de
"nachtmerrie van geweld". Maar
de linkse Druzische leider, Walid
Joumblatt, verwierp de oproep,
zeggend dat een dialoog uitgeslo
ten is "na de huidige moordpar
tijen van het Libanese regime, en
zijn leider Amin Gemayel".
Shultz zei verder dat de Ameri
kaanse mariniers in Libanon
zich krachtig zullen verdedigen
als ze worden aangevallen. Naar
zijn mening waren de aanvallen
op de mariniers van de laatste
dagen niet doelbewuste acties,
ofschoon daarover tegenstrijdige
berichten zijn. Bij die aanvallen
kwamen maandag twee mari
niers om en de Amerikaanse
troepen raakten betrokken bij
schotenwisselingen toen ze be
gin deze week onder vuur kwa
men te liggen.
Shultz zei dat het niet de bedoeling
was sterkte, rol of taak van het
Amerikaanse contingent van de
internationale vredesmacht te
veranderen. Ook de andere deel
nemers, Groot-Brittannië,
Frankrijk en Italië, gaven de ver
zekering dat ze hun troepen zul
len handhaven. Maar de Franse
president Mitterrand stelde wel
dat zijn land niet betrokken wil
raken bij een burgeroorlog in Li
banon.
JERUZALEM - De Israëlische re
geringscoalitie Likoed kiest van
avond een opvolger voor premier
Begin. De keuze gaat tussen vi
ce-premier Levi en minister van
buitenlandse zaken Shamir. De
kansen van Levi schijnen iets be-
door
Jaap van Wesel
ter te zijn. Maar het is lang niet
zeker dat de nieuwe leider van de
Likoed ook Israëls volgende pre
mier wordt. Ondanks alle belof
ten van trouw aan Begin en de
Likoed sluiten de coalitiepart
ners een coalitie met de Arbei
derspartij niet uit.
Vijf Knessetleden van de coalitie
hebben laten weten alleen een
regering van nationale eenheid
te zullen steunen, \vaarin zowel
de Arbeiderspartij als de Likoed
vertegenwoordigd zullen zijn. De
huidige coalitie steunt op 64 van
de 120 Knessetleden. Deze vijf
kunnen dus het vormen van een
nieuwe Likoed-regering torpede
ren, zelfs als de religieuze partij
en bereid zijn om met de opvol
ger van Begin verder te gaan.
Het heeft er dan ook alle schijn van
dat de kabinetsformatie geruime
tijd zal duren. En bij de Likoed is
men er zich van bewust dat de
tijd niet in zijn voordeel werkt.
Ook diegegen die met de Likoed
verder willen regeren, zullen
naar andere alternatieven gaan
uitkijken naarmate het moeilij
ker wordt snel een kabinet te
vormen.
Het vertrek van Begin doet het be
staande politieke bolwerk op zijn
fundamenten trillen. De Likoed
is een confederatie van Begins
Cheroet-partij - die Begins op
volger kiezen en de liberale
partij. Er is onder de liberalen
een stroming die zich van Che-
roet wil losmaken. Het was Be
gin die de Likoed bijeenhield en
die de liberalen een zekere mate
van vertegenwoordiging in de re
gering gaf. Maar zij vrezen door
de Cheroet-partij zonder Begin
geheel in een hoek te worden ge
dreven.
ADVERTENTIE
Korevaar Garage is vertrouwd voor Fiat.
Omdat Korevaar Garage als Officiële
Fiat Dealer de beschikking heeft over origi
nele onderdelen en onderhoudsmiddelen.
En over uitstekend opgeleid personeel,
dat snel vakkundige service kan uitvoeren
tegen vaste, lage prijzen, waarmee u tevoren
al bekend bent.
STEENSCHUUR
«O Oiyï**
RAAMSTEEG
HOEFSTRAAT
JAN VAN HOUTKADE
KOREVAAR GARAGE B.V., KOREVAARSTRAAT 43
LEIDEN.TEL. 071-142146.
Vandaar dat er naar alternatieven
wordt gezocht. Zo'n mogelijk
heid is een nieuwe centrumpar
tij. De al eerder genoemde vijf
die op de wip zitten drie van
hen behoren tot de Liberale Par
tij - denken aan het terugroepen
van Ezer Weizman, de populaire
voormalige minister van defen
sie, die zich drie jaar geleden uit
de politiek terugtrok na een ruzie
met Begin. Weizman wordt van
verschillende kanten gepolst
over een come-back. Hij wordt
genoemd als mogelijke minister
van buitenlandse zaken.
Een andere probleemfiguur die de
vorming van een coalitie kan
beïnvloeden, is Sharon. Zowel
Levi als Shamir zijn bereid hem
een belangrijke post te geven in
een nieuwe regering. Maar ande
re elementen in de Likoed en
ook bij de religieuze coalitiege
noten voelen niets voor de terug
keer van Sharon, die met zoveel
smaad na het Kahan-rapport
over de Palestijnse kampen Sa-
bra en Chatila werd weggewerkt.
De situatie is dus volstrekt chao
tisch. De-kandidatuur van de één
doet de ander afvallen, zonder
dat er een sterke man als Mena-
chem Begin de heren tot de orde
roept. Daar ligt de kans van de
Arbeiderspartij die voor het mo
ment een eensgezinde indruk
maakt, nu oud-premier Rabin er
mee heeft ingestemd dat zijn ri
vaal Peres premier wordt als de
Arbeiderspartij er in slaagt een
regering te vormen.
„Iedereen zegt in de coalitie har
dop dat hij verder gaat met de Li
koed", zegt een vooraanstaand
politicus, „maar iedereen speelt
dubbel spel. Want tegelijkertijd
worden de alternatieve mogelijk
heden afgetast. Het is één groot
spel van bedrog". Waarschijnlijk
kunnen alleen nieuwe verkiezin
gen een oplossing brengen uit de
patstelling die onstaan is nog
voordat de kabinetsformatie
echt is begonnen.
Politici zijn het erover oneens
met hun partijgenoten, familie
leden kijken elkaar er niet
meer om aan, dokters, geeste
lijken, juristen zijn er hooglo
pende ruzies om begonnen. De
abortuskwestie heeft de Ieren
diep verdeeld.
Op 7 september wordt in de Ierse
republiek een referendum ge
houden over het voorstel het
volgende artikel in de Grond
wet op te nemen: „De staat er
kent het recht op leven van de
ongeborene en garandeert, met
inachtneming van een even
groot recht op leven van de
moeder, dit recht in zijn wetten
te respecteren en, voorzover
praktisch mogelijk, te handha-
Waar deze nogal ingewikkelde
formulering op neer komt, is
dat geforceerde zwanger
schapsonderbreking in Ierland
onder geen enkele voorwaarde
meer zal kunnen worden uitge
voerd. Een strakkere, orthodo
xer en onomkeerbaarder anti
abortuswetgeving is niet voor
stelbaar.
En dat, terwijl abortus in Ierland
al verboden is, krachtens een
wet uit 1861 die nog eens door
de Britse bezetter werd inge
voerd. Voor de anti-abortus ij-
door
Henk Dam
veraars, vertegenwoordigd in
de zeer actieve en agressief op
tredende actiegroep 'Pro Life',
is dat evenwel niet voldoende.
Dode letter
Zij willen voorkomen dat in de
Ierse Republiek hetzelfde ge
beurt als wat in 1973 in de Ver
enigde Staten plaatsvond.
Daar werd de van kracht zijnde
wet die abortus verbiedt, een
dode letter doordat het Hoog
gerechtshof vaststelde, dat de
ze wet in strijd was met de nog
al ruim geformuleerde vrijhe
den die de Grondwet garan
deert.
Door het verbod op abortus in de
Grondwet op te nemen, is die
weg voor het Ierse Hoogge
rechtshof afgesloten. Boven
dien wordt zo voorkomen, dat
het in Straatsburg zetelende
Europese Hof voor de Rechten
van de Mens zich in de Ierse
wetgeving mengt. Met deze
uitgangspunten begon Pro Li
fe enkele jaren geleden aan zijn
campagne.
De actiegroep wist zoveel in
vloed uit te oefenen dat de
twee leidende politieke partij
en in de republiek, Fine Gael
van FitzGerald, en Fianna Fail
onder leiding van Haughey,
zich verplichtten een referen
dum naar de opneming van
een anti-abortusclausule in de
Grondwet te houden.
Daarbij maakte de actiegroep
handig gebruik van het gege
ven dat de twee partijen elkaar
electoraal gezien vrijwel in
evenwicht houden en dat dus
Fianna Fail noch Fine Gael
zich kon veroorloven niet mee
te doen. Immers, Ierland is het
meest roomskatholieke land
van Europa, en dus wint de
partij die 'roomser' is dan de
ander, de verkiezingen.
Toen FitzGeralds Fine Gael eind
vorig jaar de verkiezingen
won, moest hij wel het referen
dum uitschrijven, hoewel deze
als liberaal bekend staande po
liticus daar eigenlijk niets voor
voelde. Hij probeerde het nog
met een wat minder ver gaan
de formulering van het Grond
wetsartikel (de hierboven geci
teerde clausule is afkomstig
van de voorafgaande regering-
Haughey die vroegtijdig viel),
maar kreeg dat niet door het
parlement.
Fel
Daarom zal er op 7 september
over het oorspronkelijke voor
stel gestemd worden, en de
strijd tussen pro's en contra's
wordt, naarmate die datum
dichterbij komt, steeds feller.
De Ierse kranten hebben de af
gelopen weken vol gestaan
met lange, doorgaans in bittere
bewoordingen gestelde brie
ven van voor- en tegenstanders
van de Grondwetswijziging.
Antagonisten rukken eikaars
posters van de muren, mensen
lopen uit kerken weg omdat ze
vinden dat ze door hun plaatse
lijke pastoor te veel onder druk
worden gezet en zelfs zijn ver
hitte familievetes uitgebroken,
compleet met bij elkaar inge
gooide ruiten en dergelijke
folklore.
De roomskatholieke kerk (waar
van 95 procent van de Ieren lid
is) heeft zich over het alge
meen wat afzijdig opgesteld,
en als formele richtsnoer gege
ven dat de mensen „volgens
hun geweten" moeten stem
men. De kerk kan zich die po
sitie veroorloven: ook als het
plebisciet negatief zou uitval
len. dan nog blijft de bestaande
anti-abortuswetgeving
kracht.
Dat neemt niet weg dat op het
Ierse platteland de zeer
vloedrijke geestelijkheid wel
degelijk de gelovigen oproept
voor de clausule te stemmen.
Algemeen wordt aangenomen
dat het grote aantal voor-stem
mers op het platteland ervo
zal zorgen dat Pro Life zijn 2
krijgt en het verbod op abortus
dus in de Grondwet terecht
komt.
Problemen
Dan gaan er een aantal grote pro
blemen ontstaan. In de eerste
plaats voor de Ierse vrouwen,
van wie zich nu al jaarlijks
meer dan 3500 bij de Engelse
abortusklinieken melden (en
dat zijn dan de officiële cijfers;
het werkelijke aantal ligt ver
moedelijk twee of drie keer ho
ger).
De nu nog bestaande bureaus in
Ierland die adressen van abor
tusklinieken in Engeland ver
strekken, zullen worden geslo
ten. Vrouwen die verkracht
zijn, of het slachtoffer van in
cest zijn geworden, zullen een
ongewenste zwangerschap
niet kunnen laten afbreken.
Juristen hebben erop gewezen
dat de formulering van het
Grondwetsartikel zelfs zwan
gerschapsonderbreking in de
weg staat, als het leven van de
moeder gevaar loopt. Immers:
in de clausule wordt gespro
ken van een „even groot recht
op leven" van moeder en kind.
Bovendien: het artikel spreekt
van het recht op leven van „de
ongeborene". Strikt uitgelegd
(en de aanhangers van Pro Life
zullen dat zeker niet laten) is er
al van ongeboren leven sprake
vanaf de bevruchting. Dat be
tekent, dat bepaalde voorbe
hoedsmiddelen (de morning
after-pil bijvoorbeeld) vrijwel
zeker verboden zullen worden.
Uitzondering
En dat alles in een land dat bin
nen West-Europa toch al een
uitzonderingspositie inneemt
omdat voorbehoedsmiddelen
er niet vrij verkrijgbaar zijn.
Kortom, Ierland haalt zich een
stukje zedelijkheidswetgeving
op de hals. dat het land zo on
geveer in de jaren '50 plaatst.
Premier FitzGerald is, zoals ge
zegd, tegen het voorstel, en in
de Ierse kranten wordt mo
menteel uitgebreid gespecu
leerd over de vraag, of hij dat
ook publiekelijk nog voor de
7e september zal durven ver
klaren. Vier van zijn ministers
hebben dat in elk geval al wel
gedaan.
De Ierse politici zijn verdeeld
over het voorstel. Binnen elke
partij zijn voor- en tegenstan
ders van de Grondwetswijzi
ging te vinden. De tegenstan
ders durven dat echter vaak
niet te zeggen uit angst hun ze
tel in de Dail (de Tweede Ka
mer) op het spel te zetten.
Daarbij hoeven ze alleen maar te
denken aan wat er met dat par
lementslid van de Labour-par
ty gebeurde, die vorig jaar zei
het referendum „niet te zien
zitten". De plaatselijke krant in
zijn kiesdistrict, de Limerick
Leader, schreef beeldend: „De
geur van de dood omgeeft deze
man", en hij verloor bij de ver
kiezingen van november zijn
zetel.
Dan verdient nog een laatste as
pect de aandacht: de protes
tanten in Noord-Ierland, onder
leiding van dominee Paisley,
zullen ongetwijfeld uitroepen
dat de Ierse Republiek, bij aan
vaarding van de Grondwets
wijziging, maar weer eens
heeft bewezen „een werktuig
in de handen van Rome" te
zijn.
De eenwording van Noord-Ier
land en Ierland, de droom van
elke Ierse politicus, is daarmee
verder uit het zicht verdwenen
dan ooit tevoren.
