Boer, pas op je computer
Verboden wasgoed
buiten te hangen
Het veehoudersbedrijf anno 1983
Onredelijke huurbepalingen
komen nog dagelijks voor
PAGINA 21
AI lijken de rechten en plichten van huurders en verhuurders
de laatste jaren redelijk adequaat geregeld, toch duiken er nog
vrijwel dagelijks merwaardige contractregels op.
Konsumenten Kontakt en het Nederlandse Verbond van
Huurders signaleerden er enkele. De Alphense jurist Martin
Jobse doet er nog een schepje bovenop.
Via brandschone leidingen belandt de melk rechtstreeks vanuit de tepels in een container.
door Jan Westerlaken
De eerste melkbeurt zit er
zojuist op. Loeiend verlaten de
koeien de loopstal. Terug naar
de wei. De meter op de tank
geeft zeshonderd liter aan.
Boer Verduyn knikt
goedkeurend. Buiten klinkt
het geknetter van een traktor.
De knecht zuigt de gierkelder
leeg. Een indringende stank
verspreidt zich over de
boerderij. Niemand stoort zich
eraan.
Erf, boerentuin en opstallen
bieden een verzorgde aanblik.
Kraakhelder en prima
onderhouden. Op het eerste gezicht
een welvarend bedrijf. Het gazon
heeft door gebrek aan regen een
vreemd groene kleur. De
boomgaard draagt vruchten.
Vogels zoeken er bescherming
tussen de bladeren. Twee jonge
katjes springen verschrikt op als
het geritsel en gekwetter boven ze
te hevig wordt.
Stadsmensen raken van die
waarnemingen direct onder de
indruk. Geen gejacht, maar rust.
Schone schijn. Het leven op het
land is goed, maar een achturige
werkdag kennen ze er niet.
Computer
Het boerenleven anno 1983. De
melkemmer, het houten blok, de
melkbus en de zeis? Ze zijn
geschiedenis. De computer en
andere vernuftige apparaten
hebben hun plek ingenomen. Waar
nauwelijks twintig jaar geleden vijf
knechten hun handen vol aan
hadden, dat doen nu de boer en
zijn vrouw samen. Het is aanpoten
maar ze kunnen het redden.
Dankzij de techniek.
Hoewel Cor Verduyn toch nog wel
eens terugdenkt aan die tijd. "Het
was gezellig", weetje. "Je zat met
een clubje bij elkaar, maakte
grappen, je had echt plezier.
Iedereen had zijn groepje koeien.
De dieren kenden je ook, ze
kwamen al naar je toelopen als je
het hek open deed."
Nu heeft de boer nog maar
nauwelijks contact met de koe. Is
die een soort werktuig geworden?
Cor Verduyn ontkent dit. "De
liefde voor de beesten is er wel.
Heb je die niet, dan moetje geen
boer worden. Want als je gaat
schelden, tieren en schoppen,
bereik je alleen maar dat de koe
nerveus wordt en minder melk
gaat geven. Ik verlies nooit uit het
oog dat ik met iets levends werk.
Als een dier ziek is vecht ik voor
zijn gezondheid. De mensen
hebben wat dat betreft een
verkeerd beeld van ons. 't Is niet zo
dat we dan maar meteen de slager
laten opdraven. Maar men moet
wél begrijpen dat wij geen
filantropen zijn. Een boerderij is
een bedrijf waar je niet uit louter
liefde dieren houdt. Dat kan niet.
Dan ga je kapot."
Boer Verduyn heeft het allemaal
aan den lijve ondervonden. Van
het gezapige boerenleven naar een
bruisende onderneming. De boer
is geen boer meer, maar een
manager. Hoofd van een klein
bedrijf dat alleen maar kan
voortbestaan door efficiënt en
consequent werken.
Gestudeerd
Het boerenleven, zo zou Verduyn
die dag enkele keren opmerken, is
een paar treetjes omhoog gegaan.
Net als de burgermaatschappij.
"De tijd van domme boeren is
voorbij. Als je vroeger niets kon,
dan kon je altijd nog boer worden.
Die vlieger gaat nu niet meer op.
Jonge boeren hebben gestudeerd,
weten precies waarover ze praten.
Soms weet een knul van achttien
nu al meer van het bedrijf dan zijn
vader die het zijn hele leven al
runt."
Verduyn doet het (nog) allemaal
zelf. Weet precies te vertellen welk
nummer (in plaats van een naam)
welke koe heeft. Het bloknootje
van vroeger is verdwenen. Een
koekalender is ervoor in de plaats
gekomen. "Daar kunnen we
absoluut niet buiten", stelt de boer.
"Alles kun je erop aangeven.
Wanheer de koe tochtig is,
Hij heeft honderd koeien.
Vroeger moesten er vele
mensenhanden aan te pas
komen om die tweemaal per
dag te melken. Met behulp
van de computer kan vandaag
de dag één man dat karwei
klaren. Cor Verduyn uit Ter
Aar, typisch voorbeeld van
een 'computerboer', een dagje
op de vingers gekeken.
wanneer ze ziek is geweest,
wanneer er iemand moet komen
om haar te insemineren, wanneer
ze drachtig is en wanneer het kalf
moet worden geboren."
De boerin heeft ook een taak in het
bedrijf. Ze is huisvrouw in de
eerste plaats, maar verleent hand
en spandiensten als dat nodig
mocht zijn. Zijn er jonge dieren,
dan zorgt zij voor bijvoeding. "Ik
neem de lichte klusjes voor mijn
rekening", vertelt ze. "Af en toe
kom ik ook wel eens met m'n
handen aan de techniek. Als het
nodig is pak ik alles aan. Ik ga
rustig op de traktor zitten. Geen
enkel punt."
Wat boerin Verduyn niet doet, in
tegenstelling tot veel andere
boerenvrouwen, is zelf kaas
maken. Ze heeft haar reden
daarvoor. Té bewerkelijk en de
melk levert meer op dan de kaas.
Ooit haalde ze het diploma
kaasmaker. Nog nooit heeft ze er
gebruik van gemaakt.
Rondleiden
Het bedrijf is
in trek. Klassen schoolkinderen
komen er een kijkje nemen, of
partikulieren rijden het erf op om
even aan het leven op de boerderij
te ruiken. Mevrouw Verduyn
neemt dan de rondleidingen voor
haar rekening.
"Kinderen reageren soms heel
teleurgesteld als ze hebben
aangebeld en ik verschijn in
gewone kleren aan de deur.
Dezelfde als hun moeder draagt.
Dan zie je aan hun gezichten dat ze
denken: is dat nou een boerin? Die
domper is gauw over. Zeker als we
de stal ingaan om naar de jonge
dieren te kijken."
Die ene opmerking van een
Amsterdamse vrouw zal boerin
Verduyn niet gauw vergeten. Het
bevestigde haar vermoeden dat
stadsmensen maar zo bitter weinig
afweten van het leven buiten. "Er
liep hier een grote kip rond. Toen
de vrouw die zag, merkte ze op:
gut, is die kip in verwachting?"
Stadsmensen.
Van de boerendaggelder naar de
techniek. De boeren kunnen er
niet meer buiten. Eén druk op de
knop en acht koeien worden
tegelijk gemolken. De hele stapel
is in anderhalf uur verwerkt. "Wat
we met de techniek kunnen doen
is aan loon nooit op te brengen.
Natuurlijk, dat moderniseren kost
handenvol met geld. Maar je moet
met je tijd mee, of je wilt of niet. De
klok terugdraaien kan niet meer.
Als ik naar mijn vader kijk: op elke
tien koeien had hij een knecht.
Daar bleef het niet bij. De dochters
en zonen werden voor dag en dauw
uit bed getrommeld. Voor ze naar
school gingen hadden ze er al een
halve dagtaak op zitten."
"Alles is anders nu. Ik kan me nog
herinneren dat ik van een oude
tante vierduizend gulden had
geleend. Nachtenlang lag ik
wakker en piekerde hoe ik dat geld
in 's hemelsnaam zou moeten
terugbetalen. En nu? Ze lenen
honderd keer zoveel en maken zich
er totaal niet sabbel over hoe dat
geld terugbetaald moet worden."
Vakantie
Techniek is het sleutelwoord voor
de boer van nu. Maar techniek kan
falen. Wat dan? "Het zou
verschrikkelijk zijn als de stroom
eens zou uitvallen. Daar kun je nu
net niks tegen beginnen. Met de
hand melken? Vergeet het maar. Ik
kan dat wel, maar de knecht niet.
Je kunt best stellen dat er dan
paniek uitbreekt. Als ik niet kan
melken, staat mijn zaak stil. En
voor de dieren betekent niet
gemolken worden een steeds
hogere spanning op de uiers. Dat is
beslist niet leuk."
De allergrootste boerenbedrijven
zijn nog meer gemechaniseerd dan
bij Verduyn het geval is. Boeren
die een gesloten televisie-circuit
hebben en vanuit de huiskamer
rechtstreeks het gebeuren in de
stallen kunnen volgen. Zo'n
investering heeft de Ter Aarder
niet gedaan. Voordat hij 's avonds
in zijn bed stapt maakt hij een
laatste ronde. Vermoedt hij dat een
koe die nacht zou kalven, dan zet
hij de wekker en kijkt in de loop
van de nacht hoe het ermee is.
Voegt eraan toe: "Het gebeurt wel
dat ik al te laat ben om een handje
te helpen."
De boer van nu kan trouwens, als
hij dat wenst, met een gerust hart
op vakantie gaan. Vroeger kon hij
niet weg. Er was niemand om voor
de dieren te zorgen. Zo kon hij ook
niet ziek zijn. Die tijden zijn
eveneens veranderd. In gevallen
van vakantie of ziek zijn kan de
boer nu een beroep doen op een
goedkope waarnemer. Het kost
hem wat geld, maar het rijk draagt
bij in de kosten.
Verkoop
Een klacht die de laatste tijd steeds
luider wordt, is dat
middenstanders zich tekort voelen
gedaanomdat er veel boeren zijn
die hun produkten rechtstreeks
aan de consument verkopen. Vele
miljoenen guldens zouden er op
die manier aan hun kassa worden
onttrokken. Oneerlijke
concurrentie, zeggen ze.
Een glimlach verschijnt op het
gezicht van Verduyn. "Ik denk dat
het allemaal wat overtrokken
wordt. Wat mij aangaat: ik verkoop
elke dag een halve liter melk aan
mijn buurvrouw. Daar blijft het bij.
Eerlijk gezegd wil ik die verkoop
aan de deur niet aanhalen. Het kost
je tijd en het geeft verplichtingen.
Als je zit te eten moetje van tafel
en ook nog vriendelijk blijven en
een praatje maken. In ons dorp
wonen achtduizend mensen.
Misschien wordt er in totaal
honderd liter melk direct verkocht.
Dan zit ik al aan de hoge kant.
Denk je dat een melkboer daarvan
op de fles zal gaan? De supermarkt
is veel erger voor die man. Die
koopt zoveel tegelijk op, dat 'ie
goedkoop kan verkopen. Die grote
supers nekken de kleine melkboer.
Dat litertje van ons heeft niks te
betekenen."
Waarom ze het dan doen? "Zie het
maar als een soort traditie. Vaak
gaat het om mensen die al
jarenlang bij die boer komen. Nou,
dan jaag je ze niet meer weg. De
ene boer verkoopt melk of een
brok kaas, wij stellen onze
boerderij open voor bezoekers en
een derde doet weer wat anders.
Rijk worden we van die verkoop
zeker niet."
Met je hoofd
Wie boer was, zei men vroeger, had
een zwaar leven. Zijn die tijden
met de komst van de techniek
veranderd? Eigenlijk weinig. Nog
altijd is het ploeteren geblazen.
Van de vroege ochtend tot de late
avond. "Vooral geestelijk",
benadrukt Verduyn, "is het een
heel stuk zwaarder geworden. Wat
je jaren geleden met je lichaam
deed, moetje nu met je hoofd
doen. Zeven dagen lang."
De contracten die een huurder
moet ondertekenen suggere
ren vaak dat hij weinig of he
lemaal geen rechten heeft.
Bangmakende, geldkostende
en discriminerende regels in
huurovereenkomsten missen
dikwijls elke rechtsgrond. Ze
hebben echter wel effect op
de huurders die zich erdoor
laten imponeren. En daar is
het de verhuurder om te
doen.
Konsumenten Kontakt en het Ne
derlands Verbond van Huurders
namen een stapel bepalingen on
der de loep en kwamen soms
middeleeuwse toestanden tegen.
Met die onredelijke contracten,
zeggen zij, moet men direct
naar de huurcommissie stappen
of met de rechter dreigen. KK en
het NVvH kwamen na hun on
derzoek tot de conclusie dat heel
wat regels in huurcontracten ver
boden zijn. Zij zeggen dat het tijd
wordt voor standaardcontracten,
die op redelijkheid en op de wet
zijn gebaseerd. De Nationale Wo
ningraad en het Nederlands
Christelijk Instituut voor de
Volkshuisvesting hebben zo'n
standaardcontract samenge
steld. Maar woningbouwvereni
gingen of particuliere verhuur
ders hoeven daar geen gebruik
van te maken. Zij maken hun ei
gen regels. Neemt de verhuurder
daar geen genoegen mee, dan
gaat de zaak niet door.
Opzegtermijn
Een constructie die veel voorkomt
is het huren van een huis of ka
mer voor de periode van één jaar.
Maar in dat contract staat tevens
dat wanneer de huur voor het
verstrijken van dat jaar niet is
opgezegd, het contract stilzwij
gend voor nog eens eenzelfde
tijd wordt verlengd.
Een opzegtermijn van drie maan
den is normaal. Maar de verhuur
der houdt de huurder aan het
contract. Wil hij toch tussentijds
weg, dan zal hij óf een boete óf de
huur moeten betalen zolang de
woning of de kamer niet op
nieuw wordt bewoond.
Tegen deze merkwaardige regeling
maken vooral de Bureaus voor
Rechtshulp bezwaar. Zij hebben
onlangs een landelijke enquête
gehouden om er achter te komen
hoe vaak deze regel wordt mis
bruikt. De signalen kwamen uit:
de bepaling wordt te pas en te
onpas gehanteerd.
Jurist Martin Jobse van het Bu
reau voor Rechtshulp in Alphen:
"We willen, zodra we harde cij
fers op tafel kunnen leggen, pro
beren een wetswijziging tot
stand te brengen. Het opzeggen
van een gehuurde woning of ka
mer is drie maanden. Een eige
naar verlengt de huurtijd zomaar
tot een jaar. Daar moet verande
ring in komen. De Huurwet moet
hoognodig worden aangepast
omdat hij de huurder te weinig
bescherming biedt." De huurtijd
is al genoemd, maar ook aan
service- en administratiekosten
en de waarborgsom kan nog wel
het een en ander worden gesleu -
teld.
Niet zagen
Hoewel extreme regels nog nauwe
lijks voorkomen, hebben Konsu
menten Kontakt en het Neder
lands Verbond van Huurders er
een paar gevonden. Over het niet
mogen houden van huisdieren;
een eigenaar die altijd toegang
tot de woning moet hebben; on
redelijke servicekosten die moe
ten worden betaald; geen rente
vergoeding over de waarborg
som en het niet mogen kiezen
van een eigen behangetje op de
muur.
Met dit soort regels probeert de
verhuurder zijn huurders in
toom te houden. Juridisch, zeg
gen Konsumenten Kontakt en
het Nederlands Verbond van
Huurders, staat hij wankel. Bei
de instanties kwamen ook con
tracten tegen die zelfs lachwek
kend waren. Zoals het niet bij de
woning mogen opslaan van vod
den, vellen, beenderen of andere
onreine voorwerpen; het niet op
de muren mogen slijpen van
messen en bijlen; het niet mogen
hakken, zagen en timmeren in
het huis.
De katholieke woningstichting St.
Martinus in Gaanderen (bij Doe-
tinchem) maakt gebruik van een
wel heel oud huurcontract. Een
waskuip met een stamper mag
op zolder niet worden gebruikt;
sterke drank in de woning verko
pen is verboden. De huurder
hangt uitzetting boven het hoofd
als hij op dronkenschap wordt
betrapt.
Bont maakt ook de woningbouw
vereniging Het Oosten in Am
sterdam het. Wasgoed te drogen
hangen in het weekeinde mag
niet. Lappen de huurders dit ver
bod aan hun laars, dan lopen ze
kans een boete van vijf gulden te
krijgen voor elke dag dat die was
buiten hangt.
Kamerbewoners
De verhuurders voeren voor die
'merkwaardige' regels aan dat zij
ze nodig hebben als stok achter
de deur om de huur, indien no
dig, te kunnen opzeggen. Zowel
Konsumenten Kontakt als het
Nederlands Verbond van Huur
ders vindt dit een onzinnig argu
ment omdat de wet hierin reeds
voorziet. Immers, een huurder
die zich niet als een 'goed huur
der' gedraagt, heeft geen recht
op bescherming en kan uit de
woning worden gezet. Het zijn
dreigementen, constateren KK
en het NVvH, waarmee de ver
huurder bij de rechter geen
schijn van kans maakt.
De huurder is dus niet altijd mach
teloos. "Maar soms is het wel erg
lastig", merkt Martin Jobse op.
"Helaas gaat deze regel niet op
voor kamerbewoners. Zij zijn
een bijzonder kwetsbare groep.
Wat wil je? Als je zit te springen
om woonruimte dan kijk je niet
zo nauw, je bent je al lang blij dat
je wat hebt gevonden. Natuurlijk
is het beter eerst alle bepalingen
eens op je gemak te lezen en dan
pas je handtekening onder een
contract te zetten."
De Alphense jurist tipt huurders
om eerst met de verhuurder aan
tafel te gaan zitten en te praten
over de staat van de woning
waarin die aan het einde van de
rit moet worden achtergelaten.
In de wet is daarover vrijwel
niets geregeld.
Martin Jobse: "Dikwijls gaat de
huurder verbeteringen (centrale
verwarming, douche, tegels) aan
brengen waarvan de verhuurder
achteraf zegt: zo zag de woning
er niet uit toen je erin trok, breng
hem dus maar terug in de oude
staat. Weigert de verhuurder dit
dan doet de eigenaar het zelf. De
verhuurder draait wel voor de
kosten op. Men kan dit voorko
men als men aan het begin van
de huur een lijst opmaakt waarin
men vastlegt wat wel en wat niet
is toegestaan. Zo kan men zich
zelf een hoop narigheid en kos
ten besparen."
Ennia
De verzekeringsmaatschappij En
nia spant met haar huurcontracl
de kroon. In negatieve zin, wel te
verstaan. De verhuurder stelt in
dit contract dat de huurder zich
'ter zake van alle huuraangele-
genheden uitsluitend mag wen
den tot verhuurster'. Een regel
die volstrekt in strijd is met hel
grondrecht op een behoorlijke
verdediging en zelfs met hel
recht op vereniging doordat de
huurder geen lid zou mogen zijn
van een huurdersvereniging oi
andere belangengroepering.
Martin Jobse over die bepaling
"Dit raakt kant noch wal. Een
slag in de lucht. Ik begrijp mei
dat een maatschappij zo groot als
Ennia dergelijke regels in huur
contracten opneemt. Zij moei
toch weten dat dit onderdeel
voor de rechter geen schijn van
kans maakt. Maar het staat ei
wel. Ik kan me heel goed voor
stellen dat mensen hierdoor in
verwarring worden gebracht."
Konsumenten Kontakt en het Ne
derlands Verbond van Huurders
ontdekten dat er ook huurders
zijn die zich zeer redefijk en tege
moetkomend gedragen. Is een
huurder het niet eens met de ver
huurder over het heffen van (te
hoge) 'contractkosten', dan kan
hij zich verweren met artikel 6
van de Huurprijzenwet. Hierin
staat dat de verhuurder geen on
redelijk geldelijk voordeel mag
behalen. Deze, maar ook andere
zaken, kunnen bij de huurcom
missies aanhangig worden ge
maakt. Zij kennen die zaken en
weten welke wegen er moeten
worden bewandeld als er on
recht bestreden moet worden
Vanzelfsprekend kunnen de
moeilijkheden ook worden voor
gelegd aan deskundigen van bu
reaus voor rechtshulp, die vaak
een speciale afdeling hebber
voor huuraangelegenheden
JAN WESTERLAKEN
Eén druk op de knop: acht koeien gemolken.
