Gereformeerden verlegen met zichzelf
c
KERKDIENSTEN
Koster Van Diggelen had maar één baas: zijn plichtsgevoel
Verschillen niet wegwerken9 maar bespreekbaar maken
ZATERDAG 27 AUGUSTUS 1983
Geestelijk leven
5T
EL
Lange tijd stonden de gereformeerden in kerkelijk Nederland te boek als
een hechte groep, zuiver in de leer en met een sterk kerkgevoel. Krach
tig door isolement. Wie afweek van de rechte lijn. lag eruit. En als een
funn groep meende, dat de kerk desondanks zélf de verkeerde weg was op-
vonei gegaan, dan kwam er weer een kerkje bij, nog rechtzinniger in leer en
leven. Zo bleef de zaak toch gezond.
Die tijd is goed voorbij. "Er bestaan nu in onze kerken op allerlei gebied
grote verschillen. Ze brengen ons in verlegenheid. Scheuringen bieden
geen oplossing meer. Die zijn als gestrande schepen". Het gaat niet
meer, zoals vroeger meestal het geval was, over één enkel probleem. De
IT problemen zijn velerlei en diep ingrijpend. In een aantal gevallen lig-
E gen standpunten zelfs volstrekt tegenover elkaar. Wat scheidt lijkt ster-
Bek ker dan wat verbindt.
inl. ti Sommigen willen terug naar de vertrouwde paden. Anderen zoeken het
bij opwekkingsbewegingen of basisgroepen. Weer anderen, vooral jon-
geren, wenden zich teleurgesteld af. "Er is sprake van een - in veel
gevallen geruisloze - uittocht".
De schrijvers van 'Samen geloven', het speciale nummer vón het blad
'Kerkinformatie', leggen de gereformeerden vandaag de vraag voor,
hoé als kerk in deze tijd met al die verschillen om te gaan. In elk geval
tje j anders dan vroeger. Met meer harmonie en creativiteit.
DaWie vroeger twijfelde aan de juist- De schrijvers beoordelen dat posi-
130 heid van de kerkelijke leer, kon tief. "Liever onzekerheid dan
'v. Ki bij de bevoegde instanties een een schijnzekerheid, die door
m. T< bezwaarschrift indienen. Die be
hoefte verminderde sterk, toen
de synode van Middelburg (1965)
een zekere speelruimte toestond,
k De leer van de vaderen bleek op
I sommige punten niet meer .te
I handhaven. Er kwam een meer
'dynamische binding' aan de be-
M lijdenis, al had de synode bezwa-
ren tegen die term. Het gevolg
was wel, dat instemming met de
'ware leer' een moeilijker te han-
Korti teren middel werd om het ty
pisch gereformeerde karakter te
bewaren.
Schijnzekerheid
afgiDe onzekerheid over de 'zuivere
lie ei ^eer' was he* resultaat van voort-
gs Zj gaand onderzoek. Dat maakte
ie, n duidelijk, dat een eenvoudig be-
53 r roep op bijbelteksten ter onder
steuning van bepaalde stand-
punten niet meer verantwoord
is. "Het gezag van de bijbel
waarvoor wij in onze kerken
(H97 geacht worden te buigen - blijkt
spele een nogal genuanceerd gezag te
ie p zijn. Juist zij die 'Schriftgetrouw'
7. Lc willen zijn ontdekken, dat de
Schriften te gemakkelijk door de
vaderen als bewijs zijn aange
voerd. Wat in vroeger tijden het
laatste woord was, blijkt nu een
vóórlaatste woord, waarover dis
cussie nodig is".
EL
Bij de 'tucht' duiken onmiddellijk
twee vragen op: wat is nu precies
het goede spoor en wié houdt de
gemeente in dat spoor? "Welnu,
als er geen volstrekte duidelijk
heid meer bestaat over wat de
zuivere leer is, dan wordt het ook
moeilijk elkaar daaraan te hou
den. Daarbij komt, dat kerkera-
den, classes en synodes niet voor
iedereen de bevoegdheid meer
hebben om gezaghebbende uit
spraken te doen".
"Het gezag van hen die volgens het
oude patroon bevoegd zijn tot
tuchtoefening is verzwakt. Niet
alleen in de ogen van hen die het
voorwerp zouden kunnen zijn
van tucht, maar soms ook naar
het besef van mensen die tot het
uitoefenen van deze tucht zijn
geroepen".
"Wij weten niet meer zo. precies,
wie wijzelf zijn. De verlegenheid
zit erg diep; wij zijn ook met on
szelf verlegen. Vroeger waren ge
reformeerden in elk geval niet-
rooms, niet-hervormd, niet-hu-
manistisch. Ze waren één in hun
afkeer. Maar nadere kennisma
king met allerlei verschijnselen
_heeft dat beeld aangetast. Toen
De afdeling 'pastoraat' van de commissie 'gemeente-opbouw' in
de Gereformeerde Kerken in Nederland is met een speciaal
nummer van het blad 'Kerkinformatie' gekomen over het om
gaan met verschillen in geloofsbeleving.
De 'gewone' gereformeerden (zo'n 860.000 in diMand) hebben
tegenwoordig in eigen kring met zoveel verschillende inzich
ten en standpunten te maken, dat een op de oude voet verder
gaan eenvoudig niet meer kan. Ze staan op een tweesprong,
om niet te zeggen op een weinig overzichtelijk kruispunt. En
de vraag 'waarheen' brengt velen in verlegenheid. Gevolg is
een - in veel gevallen geruisloze - uittocht.
De synode van 1981 gaf de afdeling 'pastoraat' de opdracht een
geschrift te maken over die uiteenlopende geloofsvisies en het
leven daarmee. In de hoop dat dit in de plaatselijke kerken de
nodige gesprekken op gang zal brengen.
Het geschrift is getiteld 'Samen geloven'. Een van de schrijvers
is de Leidse dr. J. M. Vlijm.
Men mag aannemen, dat elke kerkeraad voor belangstellende
gemeenteleden een aantal exemplaren van deze uitgave zal
bestellen. Wie het geschrift persoonlijk wil bezitten, kan het
aanvragen bij het Dienstencentrum van de Gereformeerde
Kerken, postbus 202, 3830 AE Leusden.
De gereformeerde synode van Assen (1926), die leidde tot de afzetting van de Amsterdamse predikant Geelker
ken. Het ging over de vraag of er ooit wel een levensechte sprekende slang is geweest (Genesis-verhaal). Tiental
len jaren hebben de greformeerden met 'Assen' in hun maag gezeten. Pas in 1967 trok de synode de uitspraak van
1926 als bindende leeruitspraak in.
Gereformeerden van nu. kunnen zich niet meer voorstellen, dat zulke dingen in hun kerk zijn gebeurd, en zetten
bij in een tragisch lijstje'. Het is geen wonder, dat kerken met deze geschiedenis achter zich onzeker worden bij
het inspelen op de toekomst.
De schrijvers van 'Samen geloven
hechten veel waarde aan de erva
ringen die mensen in de
werkelijkheid opdoen en die in
vloed hebben op hun denken en
leer. "Wie inzicht wil krijgen in
wat er in onze kerkelijke gemeen
schap aan de hand is, dient aan
deze ervaringen serieuze aan
dacht te schenken. Lange tijd
kan iemand zich onaangedaan
voelen door allerlei veranderin
gen om zich heen. Maar dan in
eens slaat 'het' toe. Dan blijken
de antwoorden niet meer te klop
pen op de vragen. De vragen zijn
ook totaal anders geworden".
Vele vormen
Het tweede deel van het geschrift
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
geeft een schets van
van geloofsbeleving die tegen
woordig in de gereformeerde
kerken worden gevonden. "Men
sen zoeken het heil op grond van
verschillende oriëntaties".
'Samen geloven' noemt er zes (hoe
wel er méér zijn): de bevinding
(persoonlijk deel hebben aan het
heil), de daad (geloven drukt zich
uit in handelen), de viering (ont
moeting met het heilige), de ga
ven van de Geest (warmte en en
thousiasme in de gemeente,
waarbij mensen zich geborgen
weten), de belijdenis (de oude
weg niet verlaten) en de mensen
(alles wegdoen wat afleidt van
solidariteit met de menselijke
nood).
De schrijvers geven geen recept
hoe de onderlinge vervreemding
in eigen kring kan worden over
wonnen. "Er is geen heil te ver
wachten van maatregelen van
bovenaf'. Wel pleiten zij sterk
voor 'open gesprekken'.
"Ontmoeting met de ander kent
vele vormen. Niet alleen ge
sprek, maar vooral ook het sa
men eerbiedig luisteren naar de
Schriften, het gebed, het zich be
kommeren om elkaar in moei
lijkheden, het delen in eikaars
vreugden". "Naarmate de ge
sprekken meer en dieper zijn in
gebed in zulke andere ontmoe
tingen en een achtergrond heb
ben in de ontmoeting met God.
zal de mogelijkheid van verbin
ding toenemen".
Het geschrift besluit met prakti
sche aanwijzingen voor ge
spreksgroepen en groepsge
sprekken. Het geeft louter als
hulpmiddel - ook suggesties
voor gespreksstof voor acht of
negen avonden. De bedoeling
van dit alles is, geloofsverschil
len bespreekbaar te maken.
De verschillen moeten vooral niet
worden weggewerkt door te pro
beren mensen in hun opvattin
gen en gevoelens te veranderen.
"Wie de ander wil kneden naar
eigen beeld, overschat zijn moge
lijkheden en doet de vrijheid van
de ander geweld aan".
De samenstellers geven dan ook
een aantal 'spelregels' voor deze
ontmoetingen. "Als we het spel
samen willen leren, kan het
speels toegaan. Of we in onze
kerken echt in harmonie samen
kunnen geloven, hangt af van on
ze instelling".
Lezing van dit geschrift verdient
warme aanbeveling, omdat het
een heldere analyse geeft van
wat er in deze gereformeerde ker
ken in de jaren 80 - 100 jaar na
de uittreding uit de Hervormde
Kerk (Doleantie) aan de hand
is. Het is eerlijk en openhartig en
probeert mensen die, hoewel van
gelijke kerkelijke komaf, elkaar
niet zo gemakkelijk meer herken
nen tot ontmoeting en gesprek te
brengen. En tot een bewuster ge
loofsbeleving. Waarbij het tegoed
van de één de ander in zijn of
haar tekort kan helpen. Zónder
dat het weer koekoek-één-zang
wordt.
LEIDEN - De kerk is altijd een rij
ke voedingsbodem geweest voor
5 anekdotes. Daar zijn zelfs boek-
olled )es over, en die gaan vaardig
over de toonbank. Ze zorgen voor
-N wat ontspanning in de soms lood-
J zware ernst.
Koster P. van Diggelen van de
Ro| Leidse Zuiderkerk, die 1 septem
ber na 21 jaar met pensioen gaat.
wil niet beweren, dat hij zóveel
S. vermakelijks in zijn baan heeft
beleefd dat hij er een boek over
I zou kunnen schrijven, ook al
heeft hij, gezien zijn bijdragen in
I het landelijke kostersblad, een
I vlotte pen. Maar hij kan zijn be-
zoeker wel een poosje amuseren
met een serie kluchtige voorval
len. Dat deed hij dan ook, zelfs
voordat ik hem ernaar vroeg,
"want de mensen vinden dat
leuk en ze lezen het graag".
Als dat zo is, moet ik er maar mee
beginnen, het risico nemend dat
het vervolg ongelezen blijft. Hier
voor twee van zijn verhaaltjes.
Het gebeurde tijdens een trouwerij
in de 'Zuider'. Toen het plechtige
moment was aangebroken dat de
dominee de ringen aan de vin
gers van de geliefden zou schui
ven, merkte hij tot zijn schrik,
dat er maar één ring in de zak
van zijn toga zat, terwijl het paar
hem vóór de dienst er locn twee
had gegeven. Verlegenheid
alom. Er zat niets anders op dan
het ringenritueel achterwege te
laten. Na de dienst werd de weg
van consistorie naar kerk door
familie en koster, de dominee
voorop, grondig afgezocht, maar
wat ze ook zagen, géén ring. Die
werd later gevonden achter een
dikke naad in de voering van de
toga. Daar zat het kleinood stevig
vast.
Poep
Wat de koster ook niet vergeet zijn
de telefoontjes op een avond van
mensen die hem vroegen de
neonverlichting op het dak van
de kerk onmiddellijk uit te scha
kelen omdat daar heel iets an
ders viel te lezen dan de bedoe
ling was. Jongens waren in het
donker het hoge dak opgeklau
terd en hadden de schuine poot
van de letter 'r' en de hele letter
'u' in de lichtgevende tekst 'God
roept ook u' zo zwart geverfd, dat
de blijde boodschap was ver
minkt tot de profanatie 'God
poept ook'.
Na een schoonmaakbeurt de vol
gende dag kon de koster de
lichtknop weer met goed fatsoen
Later is de spieuk,
die in een gebogen lijn de voor
kant van de kerk sierde, toch ver
wijderd. Tijdens een storm wa
ren een paar letters losgeraakt en
bij een controle bleken nog meer
verbindingen te zijn doorgeroest.
Van Diggelen had in de buiten
dienst van een ziekenfonds ge
werkt toen hij koster werd. "Het
trok mij wel aan. Geen wonder,
want het was me met de paplepel
ingegoten. Mijn vader is dertig
jaar koster in Sassenheim ge
weest. Financieel ging ik er niet
op achteruit. En m'n huisvesting
werd er beter door. Maar dat was
zeker niet het voornaamste mo
tief om in deze baan te stappen.
Ik had er gewoon zin in".
Toch hebben de kosters lange tijd
moeten knokken voor een betere
positie. Acht jaar zat Van Digge
len in het hoofdbestuur van de
kostersbond en dertien jaar in
het bestuur van de afdeling Lei
den.
"De kerken hebben soms moeite
gehad met de bond. Kosters
moesten maar vertrouwen stel
len in hun kerkbesturen. Maar
kerkbestuurders zijn ook men
sen met fouten en gebreken. Ze
den werd nauwelijks gedacht. Je
was eigenlijk een stukje onroe
rend goed. Zonder het CNV had
onze kleine bond het nooit gered.
In het algemeen kan gezegd wor
den. dat de kerken zich aan de
landelijke richtlijnen en afspra
ken houden, al zijn er nog steeds
uitzonderingen".
De neiging bestaat, kosterstaken
door vrijwilligers te laten overne
men. Van Diggelen heeft daar
wel begrip voor als dit gebeurt
uit financiële nood, hoewel je be
zuinigingen niet altijd 'van on
deraf moet beginnen. Maar als
het louter een kwestie is van uit
breiding van het vrijwilligers
werk - een middel tot gemeente
opbouw dan komt hij met be-
VAN DIGGELEN ,foto H
..geen opvolger...
probeerden het kerkelijke leven
zo voordelig mogelijk te laten
reilen en zeilen, en daarvan kon
den kosters gemakkelijk de dupe
worden. Aan arbeidsvoorwaar-
"Een kerk moet zolang mogelijk
haar eigen arbeidsplaatsen veilig
stellen, zeker in deze tijd. Voor
vrijwilligers is er genoeg ander
werk. Het kosterswerk wordt
ook wel onderschat. In een ge
meente hier in de buurt bleken
voor eén koster maar liefst vijftig
vrijwilligers nodig te zijn".
Baasjes
Wat koster Van Diggelen het
leukst heeft gevonden, was het
contact met mensen van allerlei
slag en uit allerlei geledingen,
van de kerk en daarbuiten. Poli
tieke forums brachten hem bij fi
guren als de oude Drees, Romme
en Veldkamp, concerten bij so
listen als Rampal, Krebbers en
Olof.
Het verlies aan privacy ondervond
hij als een nadeel. "Ménsen reke
nen erop, dat je altijd voor ze
klaar staat. Het kerkvolk niet het
minst. Je bent toch in ónze
dienst, zeggen ze dan. Buiten
staanders, je huurders dus, zien
je meer als manager van een ge
bouw. De benadering is dan ook
heel verschillend".
Maar Van Diggelen klaagt daar
achteraf niet over. "Het hoort ge
woon bij je baan. En als kerk
mensen me soms teleurstelden,
dan heb ik wel geleerd daar over
heen te kijken. Je bent voor som
migen al gauw een dwarsligger
als je niet overal in meegaat. Een
slóóf heb ik nooit willen zijn. Dat
word je zó met zoveel baasjes. Er
zijn grenzen aan je beschikbaar
heid. Eigenlijk had ik maar één
baas: m'n eigen plichtsgevoel.
Zonder zelfverheffing kan ik zeg
gen, dat dót me nooit in de steek
heeft gelaten". En mevrouw Van
Diggelen, die net met een fris-
drankje binnenkwam, stak bij
het horen van deze woorden haar
rechterduim bevestigend om
hoog.
Jammer
Koster Van Diggelen hoeft geen
opvolger in te werken. Immers,
de gereformeerden proberen de
Zuiderkerk op een nette en voor
delige manier kwijt te raken.
Hij betreurt het, dat zijn afscheid
daarmee moet samenvallen.
Toch heeft hij het al een tijd zien
aankomen. Een kerk van 1100
zitplaatsen, waar nog maar zo'n
200 mensen komen, is moeilijk te
handhaven. "Je mag het jammer
vinden, maar je moet daar toch
niet al te emotioneel op reageren.
Met ach-en-wee's schiet je niks
op. Doe je het nü niet, dan moet
het over een paar jaar. Je moet in
de kerk ook nuchter kunnen zijn
en afstand kunnen nemen".
Dat doet Van Diggelen zelf ook, nu
hij bij de grens naar zijn pen
sioen is gekomen. Hij is niet bang
voor het 'gat', waarin sommigen
hem door het wegvallen van een
drukke baan zien terechtkomen.
"Wal ik ga doen? Heel eenvoudig,
mij richten op een nieuwe levens
fase".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Van Hof. 11.45 oecum. dienst;
Marekerk 10 dr. Meijers; 5 ds. Smaling
I vrij- (Rijnsburg);
>nde- Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. Kra-
andt mer;
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. Horten-
sius; 11.15 ds. Hortensius en pastoor
Van Well;
j'tenj Bethlehemk.(Driftstr.) 10 ds. Hemmes:
var Bevrijdingsk.(Montgomerystr-) 10 ds.
Jansen, 5 ds. Rietveld;
Vredesk.(Burggravenl.) 10 dr. Lamping
isje ir (afscheid);
urwo Waalse kerk (Breestr.) geen dienst.
a .Jeugdkapel Middelweg 28: 11.30; jeugd-
kapel Bevrijdingsk 10.30.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Bovenberg.
hoe Diakonessenhuis 10 30 ds. Wagenvoor-
gez de. zat. 3 sept. 10.30 rk dienst pr. Dele-
laag marre
eidei Endegeest: zie Oegstgeest
Geref. Kerk. Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 10 ds. Wolthaus, Z.woude.
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Breder-
veld, Soest;
imerfOude Vest 10 ds. Koolstra;
DrtvelMaranathak.(L. Morsw.) zie herv. gem..
evr Bevnjdingsk.(Montgomerystr) zie herv
el n ^em.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Ver-
'Geref. K. Vrijg. (Herengr.): 10 en 5 ds.
T Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur): 9.30 en 5
lrtem ds. Den Hertog.
ir. 4 iGeref. Gem. (N. Rijn): 10 leesd., 7 ds. De
Te Gier.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 dienst.
V Doopsgez.-Remonstr Gem. (Lokhorstk
V Pieterskerkstr.): 2.30 inleiding en in-
I trede da. De Clercq.
I BBaptistengem. (O. Rijn 3): 10 hr. Van
I m Diggelen (Leiderdorp).
I BEvang. Christengem. (Middelstegr. 3):
aM 10 hr. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 nam. hr. Van Duu-
e ren (Driebergen).
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): 10
t dienst, evang. Jerry en Esther Terry
)f oir Ver. St. over 'Gods plan voor hu
welijk en gezin'.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. Dek-
Herensingel zat. 19, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 19, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 19, zo. 8.30,10,11.30,18
en 19 (lof):
Boshuizerkade zat. 19, zo. 9.30 en 11.
Lammenschansweg zat 19. zo. 9 en
10.30
Haarl.sl
12.15,
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
9.30. 10.45 1
liginfp
ki a. ker
DiaOLege,. ^es Heils (Hooigr.): 10 heiligings-
samenk.. 7.30 verlossingssamen-
i-yr komst.
I GOud-Kath. K. (Zoeterw singel): 10.
)0 nlRooms-Kath. K Haagweg zat. 19, zo. 9
tallin en 10.45:
AARL ANDER VEEN: Hen*. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 hr. Stam. Nieuwkoop.
Geref. Kerk: 10 ds. Modderaar. 6.30 ds.
Jeroense. Hoofddorp.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst. 3.30 ds.
Van Amstel (Ede).
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem
Adventk. 9.30 ds. De Jonge. 6.30 ds.
Bogers; Kruisk. 9.30 ds. Broeijer,
Utrecht; Opst.kerk 9.30 ds. v.d Hei
den, 6.30 ds. De Jonge; Nabij 9.30 ds.
Bogers; G. Herderk. 10 dr. v. Vliet.
6.30 ds. Nieuwenhuis; De Bron 9.30
ds. Moll, 10.15 ds. Nieuwenhuis, 6.30
ds. Moll, zangdienst; Ashram 10
mevr. ds. v. Everdingen. Leiden;
Driehoorne 7; Oudsh.kerk 10 ds. Vlas
blom. Boskoop: Sionskerk 9.30 en
6.30 ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk: Mar.kerk 9.30 ds. Schakel,
R.dam, 6.30 ds. Stolk; Salv.kerk 9.30
ds. Stolk, 6.30 ds. Plaatzer, Barneveld.
Avondmaal. Zie ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg.(Rijnstroom): 9.30
dienst, 5 ds. Hidding.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
9.30 ds. De Jong, 4.30 br. Woensdregt.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.30 ds. De
Romph.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 en 6.30
(medew. Youngh Gospel Singers.
Eindhoven) ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw
62): 10 hr. Vork.
Volle-evang.gem. ('De Ark", Pr. Hen-
drikstr. 54): 10 hr. Bulthuis.
Leger des H. (Corn.Remonstr. Kring
(Van Mandersloostr. 36): 10 ds. Van
Rossum.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 19, zo. 9.45 en
11.30:
Piusk. zat. 19, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 19. zo 9 en 11.30
BENTHUIZEN Herv Gem. 9.30 en 6
ds. Exalto.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Vogelaar
BODEGRAVEN Herv. Gem Dorps
kerk 9.30 ds. Bosma, IJsselmonde,
6.30 ds. v.d. Hoef;
Salv.kerk 9.30 ds. De Ruiter, Ermelo,
6.30 ds. v. Osch, Renkum;
Bethl.kerk 9.30 ds. v.d. Hoef.
Geref. Kerk: 9 ds. Elderman, 6.30 ds.
Vaatstra, Ridderkerk.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
dr. Haitsma. 6.30 zie geref. kerk:
De Stek 9.30 ds. Lapré, Koudekerk.
Geref. Kerk: 9.30 ds v 't Hoff, 6.30 ds.
Vlasblom.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem.: 9.30 leesdïenst, 7 ds. Hak
kenberg.
Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Welbedacht,
ha.
Rk Kerk: dorp zat. 19. zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 19, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz. 7 ds. v.d. Wal. ha.
Geref. Kerk: 10 ds. v.d. Wal, ha.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 7 ds. Biesma.
HOOGMADE. Herv. Gem. 10 mevr. ds
Jongeling, L.dorp
Rk Kerk: zat. 19, zo. 10
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30 ds. Kolk-
Rk Kerk: zat. 19,
1. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. Kret. S.heim. 6
ds. De Graaf, H.woude, jeugddienst;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Heu-
le, Wassenaar, opendeurdienst.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): zie Katwijk
aan Zee.
Geref. Kerk 9.30 prof. dr. Wessels.
A.dam, 6.30 ds. Koster.
Rk Kerk: zat. 19, zo. 9.30 en 11.15
O. Kerk 10 ds. De Jong. 6 ds. Schuur-
Ichthusk. 10 ds. Van Sliedregt, 5 prof.
dr. v.d. Beek (Valkenburg);
Pniélk. 9.30 ds. Schuurman, 6 ds. De
Jong;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
Vroegindeweij; Overduin 2.15 ds.
Baas.
Hoeksteen 10 dovendienst hr. Landman
(Rotterdam); 10 Duitse dienst.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): 9.30 ds. Van
Veen (Wassenaar).
Geref. Kerk: Vr.kerk 9.30 en 5 ds. v.
Breevoort,
Triumfatork. 9.30 ds. Koster, 5 zie Ont-
moetingskerk.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 ds. Brink, 7 lees-
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Slagboom
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.); 10 en 5.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Geref. Kerk: 10 dr. Bade, 7 zie herv. 1
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 mevr. ds. Westera.
6.30 ds. Stegeman,
Hoofdstr. 10 ds. Stegeman.
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v.d. Bom.
ha.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schalk.
Geref. Kerk: 9.30 en 7 kand. Bos. Urk.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds
De Gelder:
Pauluskerk 10 hr. Stam (Nieuwkoop). 7
ris n*.
Geref. Kerk. 10 ds. Boswijk. 7 ds. Jas
pers Foeks (Oude Wetering).
Geref. K. Vrijg.: 10.30 ds. De Putter; 3.30
ds. Grutter.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 10.45 en 5
kand. Bruins (Zwolle).
Chr. Geref. Kerk: 10 ds. Van Dijken en 7
ds. Van Dijken
Geref. Gem.: 10 en 4 ds. Hakkenberg.
NIEUWKOOP Herv Gem. 9.30 hr.
Goedhart, 6.309 ds. v. Driel, Aarlan-
derveen.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Noote-
boom, ha.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 dienst.
Remonstr. Gem.: 10 ds. Bosman.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Boer, 6.30 ds. De Leeuw, Maarn.
Geref, Kerk: 9.30 ds. Wijngaarden. 7
Geref. Kerk: 9.30 ds. Den Heeten
(Hoofddorp). 6.30 ds. v.d. Wal (Hille-
gom).
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Visser,
5 hr. Visser;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Harteveld (Rotter
dam). 7 ds. Lijesen (Hattem);
De Rank (Golfbaan) 10 hr. Visser. 8
Duitse dienst;
Sole M10 9 ds. Keuning. ha.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Lije
sen (Hattem). 7 zie herv. gem.;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 geen dienst, 7 ds.
Keuning;
Stichtingskerk (tent) 10 ds. Slofstra.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30
Wierda-Boer (Hillegom).
4.30 ds. Houtman.
Ned. Geref Kerk (Gem.centrum): 8.45
ds. Brink (Haarlemmermeer), 4 ds. De
Van Wijckerslooth 4 dr. Jansen
Schoonhoven.
Endegeest: 9.30 ds. Friederich.
Rk Kerk: Will.kerk z
19, zo. 9 en 10.30
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9 30 ds. De Korte.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks. 6.30
ds. Boswijk (Lisse).
Remonstr. Gem.: 10 dr Meyering
(Oegstgeest).
VALKENBURG: Herv Gem. 10 ds.
Vermeulen, 6.30 ds. Hagen, Zwolle,
zangdienst.
Geref. Kerk: 9.30 prof."dr. v.d. Berg, Lei
den, 6.30 ds. Polet, A.dam.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. 't Hooft
Rk Kerk: zat. 19. zo. 9, 10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 dienst, 7 ds. De Zwart;
De Ontmoeting (Noordhofland) 9.30 ds.
v.d. Schoot;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds.
Metering.
Geref Kerk: 9.30 ds. De Zwart. 7 zie
herv. gem.
Geref K. Vryg.: 10 en 5 prof. Schilder
(Kampen).
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 19. zo. 11.30;
M Godskerk zat. 19. zo. 10.
1 li;
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v Hoegee (Alphen a.d. Rijn).
Rk Kerk: Victork. zat. 19, zo. 9.30 en 11
Jozefk. zat. 19. zo. 8.30 en 10.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v.d. Kamp, 7 ds. v.d. Hoek, Oost
burg.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 2.15 dienst.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Romein, 5 ds. Van Niel;
Bethelkerk 9.30 ds. Van Niel. Camping
10 hr. Poppe.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Damsma, 5
ds. Cziria;
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Snel, 7 ds.
Damsma;
ter.
Chr. Geref Kerk: 9.30 (ha) en 5 ds. Van
Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 hr
v.d. Steen (Baarn).
Rk Kerk: zat. 19. zo. 10.30.
SASSENHEIM; Herv. Gem. 9.30 ds. v
Achterberg, 7 ds. Germans, ha.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Baas, 7 ds. Ferwer-
da (ha).
Chr. Geref. Kerk: 11 ds. Den Hertog
(Leiden), 5 dr. Rebel (Amersfoort).
Rk Kerk: zat. 19. zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Klein
Kranenburg. 6.30 ds. Kielder. Vianan.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Broer, 6.30 ds. Aal-
ders.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. De Reuver (Ca-
pelle a.d. IJssel). 7 muziekdienst;
Kievietk. 10 dr. van Bruggen;
Messiask. 10 ds. Van Heerden (Scheve-
ningen);
Dorpscentrum 9.30 ds. Talsma (Den
Haag).
Geref Kerk: Zijllaan 10 en 7 ds. v.d.
Meulen;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 ds. v.d.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam): 10.30 ds.
Knoppers (Alkmaar/Hoorn).
WOUBRUGGE: Herv Gem. 9.30 ds. v.d.
Hoek. Oostburg. 6.30 ds. Schalk. Lei-
muiden.
Geref Kerk: 9.30 ds. Aalders, 6.30 ds.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Rietveld.
Rk Kerk: St. Jan zo. 9.30 en 11;
Chr. Dienaark. zat. 19, zo 10;
H. Rijndijk zat. 19. zo 9.30, 11.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem 9.30
kand. Taselaar, Alphen, 6.30 ds.
Christ. Eek en Wiel.
Geref Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Verburg.
