y
Amerikaanse neger
het dromen al
heeft
Kerken Oegstgeest op weg naar hereniging
-c
Reportage
Twintig jaar na de Droom
van Martin Luther King
'Geen andere keus'
VRIJDAG 26 AUGUSTUS 1983
Varia
Als voorbeeld van extreme zuinig
heid noemde ik, voor ik met vakan
tie vertrok, het meermalen gebruik
maken van hetzelfde waswater
voor verschillende doeleinden. Ik
heb inmiddels geleerd dat dit, al
thans in het verleden, toen de wel
vaart ons nog niet was komen aan
waaien, helemaal niet ongebruike
lijk was. „Ook ikzelf doe minstens
drie dingen met mijn zeepsop
schrijft mevrouw T. de Boer-Van
der Veen uit Damwald. „Eerst de
witte was. dan de lichtbonte, dan
de donkerbonte. dan de vloer, en
soms schrob ik ook nog de stoep met
de rest!"
„Vroeger, thuis op de boerderij, ik
spreek nu van na de oorlog tot aan
de wasmachinetijd, werd het was
water ook tot de laatste druppel ge
bruikt. Eerst de witte was. dan de
bonte, dan de werkbroeken en
zwarte sokken, en daarna werd de
vloer van het washok er mee ge
schrobd".
„Ook nu, anno 1983, heb ik in mijn
huis een lavet (klein rond badkuip-
je), waar mijn jongste zoon nog net
in kan, en ook móet, want onder de
douche krijg ik hem niet schoon, en
ook dit water wordt altijd nuttig
besteed. In een droogteperiode zo
als nu, en wanneer het water niet te
,^epig" is, gaat het over de tuin,
maar anders wordt er wasgoed in
geweekt, modderschoenen of laar
zen mee schoongemaakt, en eventu
eel mee gedweild".
„Zo ging dat vroeger. Een geyser -
tje, laat staan een boiler in de keu
ken bestond nauwelijks, voor elke
emmer water moest er een ketel wa
ter op 't gas gezet. Woonde je in een
volkswijk, dan was je eigenlijk be
ter af, want dan haalde je bij de
„water- en vuurbaas" een emmer
kokend water voor één of twee
cent".
„Men was ook zuinig met koud wa
ter. Wij hadden vroeger een melk
boer „De Sierkan". „Dag meneer
Sierkan", zeiden wij dan als kind,
in wezen was „De Sierkan" een
coöperatie in Den Haag. Op de kar
stonden twee grote sierkannen, ge
vuld met melk. 's Winters hing daar
een soort molton-geval omheen om
bevriezing te voorkomen. De (ar
me) man moest zijn handel alléén
voortduwen over hobbelige keien.
Als de Sierkan kwam alle dagen,
ook 2e kerstdag nota bene, enzo-'
voort dan spoelde mijn moeder
eerst, een soort drang van „lekker
fris", de melkkoker om. Maar dat
beetje water werd niet zomaar
weggegoten in de gootsteen, nee
hoor: óf op 't plantje, óf in 't afwas
teiltje, waar dan later nog wat ko
kend water bij kwam voor de af-
Een lezeres uit Assen:
„Het was algemeen gebruik om de
bonte was na de witte was in het
zelfde sop te doen, tot en met de
half-automatische wasmachines.
Het bespaarde zeep, water, maar
vooral ook tijd, hoe gek dat laatste
ook moge klinken! Maar het was
wel meer werk!"
„Terwijl de machine voor de twee
de keer met 't bontgoed draaide,
werd in een aparte teil het witgoed
gespoeld, dat daarna door de wrin
ger of „losse" centrifuge ging. Zo
had je in een paar uur de hele ge-
zinswas aan de lijn. Met de komst
van de vol-automatische wasma
chine moest je het hele was-afspoel-
programma afwerken. Je kunt ook
nu nog het sop opvangen door de
afvoerslang in een teil te leggen,
maar daar moet je dan bij blijven
staan, anders loopt later het spoel-
vocht op dezelfde manier weg. Die
tijd gunnen we ons niet meer, en
half-automatische wasmachines
zijn (sinds circa 15 jaar denk ik)
simpelweg niet meer in de handel".
Voor diegenen, die weer terug wil
len naar die goeie ouwe zuinige
tijd, geeft mevrouw W. Snellens-
Greebe uit Haarlem een bruikbare
handleiding:
„Het sop van de witte was gebrui
ken voor meer doeleinden is toch
heel normaal? Zo werd het ook door
mijn moeder geleerd! Eerst: de wit
te was een nacht weken in sodawa
ter, eventueel in aparte emmers ook
de bonte was en de sokken. De vol
gende ochtend de was uit het'week-
water, over het wasbord halen, en
de extra vuile plekken met groene
zeep aansmeren (uiteraard na de
was gewrongen te hebben). Dan: de
witte was opkoken in een sop van
waspoeder met wat soda (soda te
gen kalkvlekken). Vlekken nog even
naboenen op het wasbord (na de
was enigszins te hebben laten af
koelen). Dan is het sop toch nog
schoon genoeg om er de bonte was
en de sokken in te wassen? Zakdoe
ken en andere stukken die daar
voor in aanmerking kwamen, wer
den apart behandeld. Met het laat
ste sop kon de straat geboend wor
den. of de omeving van het kolen
hok, waarna werd nagespoeld met
een van de teilen met spoelwater.
Ook kon de plé naderhand wc) een
extra beurt krijgen met het bleek-
water".
door
Henk Kolb
WASHINGTON (GPD) - Zo
mer 1963: het Amerikaans
Congres had van president
John F. Kennedy een wet
op de Burgerrechten voor
gelegd gekregen, die de
zwarte bevolking een eind-
weegs zou moeten verhef
fen uit een tweederangs be
staan. Op 11 juni zei hij, in
een televisietoespraak, de
volksvertegenwoordiging
te zullen vragen 'een ver
plichting aan te gaan, die zij
in deze eeuw nooit volledig
op zich heeft genomen ten
aanzien van de stelling dat
ras geen plaats heeft in
Amerikaans leven of wet'.
De rassenkwestie, oordeel
de Kennedy, was een more
le zaak „zo oud als de
Schrift en zo duidelijk als
de Amerikaanse grond
wet".
Politiek was dit in die dagen nog
éen risicodragende uitspraak,
maar Kennedy had besloten-
dat Amerika leiderschap nodig
had ten tijde van vooral in
zuidelijke staten gewelddadig
verzet tegen gelijkberechtiging
van de negers. Honderd jaar
eerder had Abraham Lincoln
de bijl gezet aan de wortels van
de zwarte slavernij met zijn
Proclamatie van Vrijmaking.
Dat was tijdens de burgeroor
log, die daarmee van een bloe
dige politieke twist om het
voortbestaan van de Unie tus
sen Noordelijke en Zuidelijke
staten, naar het hogere plan
van strijd om menselijke vrij
heid werd getild.
In Jackson, Mississippi, stonden
anno 1963 politiemannen met
grommende honden aan de lijn
tegenover een menigte met ste
nen bewapende zwarte mede
burgers, die de moordenaar
opeisten van een zwarte oor
logsveteraan: „Wij willen ge
lijkheid - wij wensen vrijheid"
Dat was enkele dagen nadat de
president de Nationale Garde
en een legerdivisie in staat van
paraatheid had gebracht om
aan de universiteit van Alaba
ma twee zwarte studenten te
laten inschrijven. Honderd jaar
vrijmaking en formele gelijk
heid waren niet genoeg ge
weest om stemrecht en werk
gelegenheid te verzekeren, be
hoorlijke huisvesting en onbe
lemmerd gebruik van openba
re instellingen als scholen, uni-
Martin Luther King: "Eindelijk vrij! Dank almachtige God,
zijn eindelijk vrij!"
versiteiten, vervoer, hotels en
restaurants.
In het Witte Huis ontving Kenne
dy de leiders van de Beweging
voor de Burgerrechten, die in
het zuiden dagelijks met
moord en doodslag werden be
dreigd. Hij wilde hen een mas
sale demonstratie in Washing
ton uit het hoofd praten. Ken
nedy vreesde dat volksverte
genwoordigers zouden weige
ren om onder zulke pressie
vóór de wet op de burgerrech
ten te stemmen.
Presidentiële raadgevers betwij
felden hoe dan ook of er ge
noeg voorstanders zouden zijn
om de wet aangenomen te krij
gen. De zwarte aanvoerders,
onder wie Martin Luther King,
waarschuwden dat zonder de
uitlaatklep van een geweldloze
demonstratie hun aanhang
zich tot nieuwe en radikaler
voorgangers zou kunnen wen
den. Kennedy koos voor de de
monstratie.
Op 15 september 1963 ontploften
vijftien staven dynamiet in de
kelder van een zwarte kerk in
Birmingham. Vier meisjes, die
net hun koorkleedjes hadden
aangetrokken, waren dood.
Birmingham in Alabama, waar
politiechef Bull Connor zijn
blanke mannen op Moederdag
naar huis had gestuurd, terwijl
een tierende menigte met
knuppels en kettingen een
groep zwarte strijders voor
burgerrechten in elkaar sloeg
en omsingelde.
Niettemin: op 28 augustus 1963
demonstreerden in Washing
ton 250.000 mensen (voor het
merendeel zwart, maar niet al
léén zwart, zoals Kennedy met
veel politiek instinct via de
vakbonden had geregeld). Er
kwam geen geweld aan te pas
Onder toezicht van minister
van justitie Robert Kennedy
was alles perfect geregeld en
van politieke trektouwtjes
Bij het monument voor Abra
ham Lincoln, op een bloedhete
dag, sprak Martin Luther King
de nu legendarische rede uit,
die eindigde met de beschrij
ving van zijn droom van een
ook voor de zwarte bevolking
beter Amerika: 'Free at last!
Free at last! Thank God Al
mighty, we are free at last!'
De wet op de burgerrechten, die
ondcrwijs-integratie bestreek
en toegang tot openbare gele
genheden werd in 1964 aange
nomen. De wet op het stem
recht in 1965. Maar de radikale
negerleider Malcolm X be
stempelde de 'mars op Was
hington' later als 'farce in Was
hington' en onder de 250.000
stond een zwarte man, boos te
schreeuwen: 'Naar de hel met
je droom. Martin! NU, verdom
me, NU.'
President Kennedv werd enkele
maanden nadien vermoord in
Dallas, Malcolm X, die een mi
litant en trots zwart socialisme
zocht als alternatief voor het
blanke kapitalisme, werd in
1965 doodgeschoten. Martin
Luther King in april 1968, Ro
bert Kennedy in juli van dat
jaar. En twintig jaar na de de
monstratie van 1963 maakt
Washington zich op voor een
herdenkingsbetoging, in het
besef dat de droom van domi
nee King, alle onmiskenbare
vooruitgang ten spijt, nog
steeds ver blijft van de reali
teit.
Na Vietnam, in een economische
crisis, is de strijd om de bur
gerrechten en dat is vooral
strijd tegen discriminatie -
van de straat verhuisd naar
rechtszalen en politieke strijd
perken. De betrekkelijke een
dracht van 1963 heeft geen
stand gehouden, de leiders van
de diverse ethnische belangen
groepen vinden elkaar moei
lijk en voor korte duur.
Atlanta en Birmingham, in 1963
brandpunten van de rassen-
strijd, hebben nu, zoals andere
van Amerika's grootste steden,
zwarte burgemeesters. Van 500
is het aantal gekozen zwarte
functionarissen tot ruim 5100
gestegen. In plaats van acht.
gaan zwarte kinderen nu ruim
12 jaar naar school en hoger
onderwijs valt ten deel aan
tweemaal zoveel zwarte stu
denten als een tiental jaren ge
leden. Maar van zwarte jonge
ren is 44 procent functioneel
analfabeet: zij kunnen lezen
maar begrijpen niet wat er
staat.
Het Amerikaanse bureau voor de
volkstelling heeft de cijfers bij
de hand, die aantonen dat de
zwarte Amerikaan nog steeds
leeft in een zeer ruwe
werkelijkheid en hel lijdt ook
geen twijfel dat de compassie
voor hun lot onder druk van de
economische crisis is terugge
lopen. Niet alleen heeft een ne
ger in Amerika nooit een
rechtvaardig aandeel gehad in
de welvaart, hij wordt ook het
hardst getroffen door het eco
nomisch onheil.
Recessie, werkloosheid en ar
moede hebben de sociale en
economische vooruitgang van
zwarte Amerikanen tot stil
stand gebracht, zeggen de
volkstellers. Tweemaal zoveel
werkloosheid als onder blan
ken (18.9 procent), maar net de
helft van het gemiddelde inko-
April 1968: op een ezelwagen wordt het stoffelijk overschot van de
vermoorde Martin Luther King naar zijn laatste rustplaats ge-
men van een blanke familie, 55
procent van de zwarte babies
heeft een ongehuwde moeder,
tegen 11 procent van de blanke
borelingen.
Het feit dat de ^warte Amerika
nen zich hebben kunnen los
maken uit hun ergste misère
was in niet geringe mate te
danken aan sterke familieban
den. Die traditionele structuur
gaat steeds meer verloren
Vrouwen-alleen staan aan het
hoofd van bijna 41 procent van
de zwarte huishoudens. Van de
kinderen woont 49 procent m
een huishouden met één ou
der.
Terwijl president Reagan zich
vooral richt op de confrontatie
met het
herbewapening,
behalve een flink stuk econo
misch herstel ook een portie
sociale zorg heeft opgeofferd,
onderschrijven zijn statistici
de grieven van de zwarte min
derheid. In de VS wonen zo'n
26,5 miljoen negers, twaalf pro
cent van de bevolking. Van
hen lijdt 35.6 procent een be
staan onder de officiële armoe
degrens (een jaar-inkomen van
9862 dollar voor een familie
van vier - grofweg: fl 29 500),
dat is driemaal het percentage
voor blanken.
Wat doen zwarte Amerikanen: zij
bezetten de helft van alle ar
beidsplaatsen in de sector van
schoonmakers, werksters en
bedienden en een derde van de
beschikbare werkgelegenheid
als ophalers van huisvuil. On
geveer een kwart van de post
bodes. verpleeghulpen, bood
schappenjongens en bedien
den zijn zwart. Van de artsen,
juristen en ingenieurs, was in
1980 drie procent zwart. Onder
de dominees en pastoors, rech
ters, computerprogrammeurs,
werden zes procent zwarten
geteld Vier procent zwarte
Amerikanen werken als be
drijfsleider of in een leidende
administratieve functie.
Twintig jaar geleden. Martin Lu
ther King: „Ik droom dat eens
deze natie zal op staan, zal le
ven volgens de ware betekenis
van zijn overtuiging:Wij hou
den deze waarheid voor van
zelfsprekend, dat alle mensen
in gelijkheid zijn geschape-
n....Ik droom dat mijn vier klei
ne kinderen eens zullen leven
in een natie, waar zij niet zullen
worden beoordeeld naar de
kleur van hun huid, maar naar
het gehalte van hun karakter".
Het naar hem genoemde kind zal
nu bij de demonstratie voorop
lopen - de nog zwart witte beel
den uit 1963 flikkeren over de
Amerikaanse beeldschermen.
Men hoort weer die stem. Het
merendeel van zijn opvolgers
echter, dringend nog steeds
om de titel 'voornaamste erfge
naam', heeft het dromen in
middels afgeschaft.
De kerkeraden van de gerefor
meerde kerk en de hervormde
gemeente van Oegstgeest zijn
tot de overtuiging gekomen,
dat de kerk, als lichaam van
Christus, pas dan ten volle kan'
functioneren als aan de schidd
van het naast elkaar bestaan
en langs elkaar heen leven een
eind komt. Zij hebben zich
eensgezind bereid verklaard,
op weg te gaan naar hereni-,
ging van hun kerken ter plaat
se, in navolging Pan de synodes
van de beide herken.
De Oegstgeester kerkeraden me
nen, dat de opdracht van de
Heer der Kerk geen andere
keuze laat, en willen deze weg
dan ook in gehoorzaamheid
gaan. Zij zijn zich er wel van
bewust, dat naast de vreugde
bij zeer velen bij sommige ge
meenteleden vragen leven
over deze hereniging. Hierover
willen zij graag met de leden
van hun gemeenten van ge
dachten wisselen.
De kerkeraden roepen gerefor
meerden en hervormden op,
alle hinderpalen, zoals onjuiste
beeldvorming en organisatori
sche problemen, weg te doen
en samen te bouwen aan een
Krachtige, levende gemeen
schap, "tot eer van God en tot
heil van de plaatselijke samen
leving".
De centrale kerkeraad van de
hervormde gemeente en de
kerkeraad algemene zaken van
de gereformeerde kerk hebben
deze intentieverklaring een
stemmig aangenomen.
In een nadere toelichting zeggen
de kerkeraden, dat de ene
plaatselijke gereformeerd-her
vormde kerk niet van de ene
op de andere dag tot stand
komt. "Ook al zouden we dat
misschien wel een beetje wil
len". "Het verwerkelijken zal
geleidelijk moeten gaan. En
het kan en mag ook niet zonder
dat hierover in de gemeenten
uitvoerig is gesproken".
Er komen nog gemeente- en
groothuisbezoek-avonden. In
januari volgend jaar wordt be
gonnen met een regelmatige
wisseling van predikanten in
de kerkdiensten.
'Wij zoeken'
In het Oegstgeester Kerkblad
van vandaag plaatste de gere
formeerde kerkeraad onder
het kopje 'Wij zoeken....' deze
'advertentie'.
"De Gereformeerde Kerk van
Oegstgeest wil graag op korte
termijn voorzien in de volgen
de vacatures: wijkouderlingen
(4), jeugdouderlingen (2), be
jaardenouderling (1). wereld
diaken (1) en contactpersonen
(11). Uit liefde tot de Heer moe
ten kandidaten bereid zijn wat
'vrije' tijd ter beschikking te
stellen van Zijn gemeente en
Zijn wereld. Geboden wordt
een 'werkkring', die ook uzelf
ten goede kan komen. Voor in
lichtingen en aanmeldingen
kunt u contact opnemen met
de scriba, de heer C. Smeenk,
♦elefoon 175066, of met een der
predikanten, ouderlingen of
diakenen".
Gregoriaans
Tijdens een cursus gregoriaans
buiten kerkelijk verband is in
Leiden een gregoriaans koor
opgericht onder de naam
'Schola Gregoriana Lugdunen-
sis'. Het koor beoogt het instu
deren en uitvoeren van zo au
thentiek mogelijke gregoriaan
se zang.
Het lidmaatschap staat open
voor belangstellenden van bei
de geslachten, ongeacht ge
loofsovertuiging of wereldbe
schouwing. Een enigszins re
delijke stem en het goed kun
nen zingen van een toonladder
zijn vaak al voldoende voor
toelating.
De repetities zijn op maandag
avond van 7 tot 8 uur op de
Thomas-zolder, Lammen-
schansweg 71 Leiden, voor het
eerst op 5 september. Op het
programma staan bezoeken
aan gregoriaanse vesperdien
sten in Amsterdam en Utrecht,
een repetitiemiddag op 15 ok
tober en een eerste uitvoering
van liturgische zang tijdens
een vesper op zondag 30 okto
ber om half 5 in de Lodewijks-
kerk (Steenschuur).
Wie nog meer inlichtingen wil,
kan secretaris Louis ten Bosch
schrijven of bellen: Klikspaan-
weg 46, 2324 LZ Leiden, tele
foon 071-760513.
Gereformeerde Gemeenten
bedankt voor Norwich (Cana
da) C. Vogelaar Benthuizen.
Ds. R. J. van der Veen (Amstel
veen) zal per 1 oktober zijn
werk als algemeen secretaris
van de Nederlandse Zendings
raad beëindigen. Hij is 62 jaar.
In 1969 begon hij zijn werk bij
de raad. Het officiële afscheid
is op 30 september. In de Pau-
luskerk te Oegstgeest spreekt
dan onder anderen dr. Philip
Potter namens de Wereldraad
van Kerken. Na deze bijeen
komst wordt in het Zendings
huis een afscheidsreceptie ge
houden.
Afscheid. Mevrouw ds. M. A.
Bosman-Huizinga (Oegstgeest)
neemt op 3 september afscheid
van de remonstrantse gemeen
te in Nieuwkoop. Die dag is er
een receptie in de 'Kosterij',
Dorpsstraat 133, van 4 tot 5
uur. Voor leden en vrienden
wordt om 8 uur een speciale
gemeente-avond gehouden.
Mevrouw Bosman is vijfjaar in
Nieuwkoop pastoraal werk
zaam geweest.
De Doopsgezinde Vredesgroep
besteedt ditmaal haar zomer-
conferentie - op 3 en 4 septem
ber in het Broederschapshuis
in Elspeet - aan het thema 'an-
ti-militarisme'. Het doel is,-
bruikbare argumenten bijeen
te brengen om het getuigenis
in en buiten doopsgezinde
kring te versterken.
Beledigend
De rooms-katholieke vredesbe
weging 'Pax Christi Neder
land' voelt zich diep beledigd
door de kritiek van president
Reagan op de vredesbeweging
in het algemeen. In een toe
spraak tot oorlogsveteranen
zei de president, dat de vage
vredespolitiek van de zoge
naamde vredesbeweging kan
leiden tot verzwakking van de
vrije volken. Mensen die kri
tiek hebben op de politiek van
'afschrikking door modernise
ring' werd verweten óf te fanta
seren óf van verkeerde voor
lichting uit te gaan. Reagan
vergeleek de houding van de
vredesbeweging met die van.
de Britse minister-president
Chamberlain tegenover Hitier
'Pax Christi' noemt deze uitspra
ken een 'aanval op de integri
teit en kundigheid van de vre
desbeweging en haar sympa
thisanten'. "Ze betekenen een
diepe belediging voor grote
groepen mensen over de hele
wereld".
Hulp. De stichting 'Mensen in
nood/Caritas Neerlandica'
heeft vorig jaar voor bijna 39
miljoen gulden hulp verleend.
Er ging ongeveer 33 miljoen
gulden naar de Derde Wereld. -
Voor Polen werd f 5 miljoen
besteed In vergelijking met
1981 werd vorig jaar f. 2 mil
joen meer uitgegeven, dank zij
de financiële bijdrage van de
Europese Gemeenschap voor
voedselhulp. De giften van
particulieren aan 'Mensen in
nood' beliepen een bedrag van
f. 14,6 miljoen.
Kerk. De gemeenteraad van
Nuenen heeft gisteravond met
10 stemmen voor en 7 tegen in
gestemd met de verkoop van
de leegstaande Sint Clemens
kerk in het kerkdorp Gerwen
aan de stichting 'Sint Jozef in
oprichting. Deze stichting wil
de kerk gaan gebruiken voor
bijeenkomsten van de volge
lingen van de geschorste Fran
se aartsbisschop Lefebvre, een
aartsconservatief man, die de
besluiten van het tweede Vati
caanse concilie naast zich neer
legt.
De kerk kost 'Sint Jozef f.
400.000. De stichtng is boven
dien verplicht de kerk te res
taureren. Dat kost nog eens f.
1,2 miljoen.
Zondag om 11 uur werkt het
jongerenkoor 'The Lord's
Folks' mee aan de viering in de
rooms-katholieke Herensingel-
kerk te Leiden. Het thema is
'dankbaarheid'.
Domkoppen
Een tv-uitzending was voor
kardinaal-aartsbisschop Toma-
sek van Praag aanleiding om
het staatsbureau voor gods-,
dienstzaken in Tsjecho-Slowa-
kije een brief te schrijven ter
onderstreping van de nood
zaak van geloofsvrijheid. In de
bewuste uitzending werden
gelovigen 'domkoppen' ge
noemd. Bovendien werden,
volgens de kardinaal, onware
en beledigende beweringen ge
daan over het gelovige deel
van het volk.
Volgens de primaat bestaat er in
zijn land geen geloofsvrijheid,
ook al wordt die in de grond
wet erkend. "Er is sprake van
een permanent in diskrediet
brengen en van discriminatie
van gelovige medeburgers.
Voortdurend mengt de staat
zich in kerkelijke aangelegen
heden"
De kardinaal eist, dat het reli
gieuze leven zich kan ontwik
kelen zoals de grondwet toe
staat. "Dat is noodzakelijk
voor het welzijn van de natie"
