c
Computer- gestuurd hart
niet langer een utopie
tffl
MIDDENSTANDSDIPLOMA
X Zirkzeei
DIPLOMA
CAFÉBEDRIJF
Beurs Amsterdam
PAGINA 14
Varia
MAANDAG 15 AUGUSTUS 1983 L
Revolutionaire ontwikkeling op het gebied van pacemakers
door Rob Hirdes
DIEREN - De bionische man, zo
als we die tot dusverre alleen van
televisieseries kennen, is niet
langer een futurologisch hersen
spinsel van programmamakers.
Want sinds enige tijd lopen er in
Europa zo'n 200 mensen van
vlees en bloed rond met een
computer-gestuurd hart.
Pacemaker-fabrikant Vitatron in
Dieren is er namelijk in geslaagd
met toepassing van chips een
meervoudig programmeerbare
hartstimulator te ontwikkelen,
waarvan er inmiddels vele tien
tallen zijn geimplanteerd. Na een
klinische evaluatie-periode, die
nu in acht wordt genomen, zul
len deze computer-gestuurde pa
cemakers officieel worden geïn
troduceerd. Deze revolutionaire
pacemaker kan op elk gewenst
moment, via een op de borst van
de drager te houden ontvanger-
tje, een schat aan informatie
spuien.
Via een computer-verbinding
„biecht" de impuls-generator,
zoals de pacemaker ook wel
wordt genoemd, bijvoorbeeld
feilloos op hoe dikwijls hij reeds
heeft moeten ingrijpen, hoe lang
de levensduur van de batterij
nog is, onder welke omstandig
heden hij zijn arbeid heeft moe
ten verrichten, hoe de patient
reageert op medicijnen.
Kortom; de pacemaker „kijkt" als
het ware in het hart en alle diag-
nostieke gegevens kunnen doo
de cardioloog via een beeld
schermpje op de bureaucompu
ter worden uitgelezen. Boven
dien kan de medicus, indien ge
wenst, de pacemaker van buiten
af bijstellen.
Dat is een aanzienlijke verbetering
ten opzichte van de thans nog
gangbare pacemakers. Ondanks
al hun fabelachtige eigenschap
pen hebben de traditionele types
een groot nadeel. Na hun implan
tatie stellen ze weinig gegevens
beschikbaar aan de behandelend
specialist.
Maar naast het afscheiden van tal
loze diagnostieke gegevens kun
nen de nieuwe, programmeerba
re impuls-generatoren ook
kwaadaardige ritmestoornissen
van het hart onderdrukken en
zonodig corrigeren. Zoals een
plotselinge terugval in de fre
quentie van het hartritme. Of een
ineens optredende overmatige
hartslag. Uiteraard signaleren ze
dergelijke symptomen feilloos
om ze daarna in het uitleesbare
inwendige geheugen op te slaan.
En met deze meer dan opzienba
rende technologische ontwikke
ling op het gebied van de micro-
elektronica, waarmee Vitatron
een wereldprimeur beleeft, staan
we eigenlijk meteen aan de voor
avond van de pseudo-computer-
gestuurde mens. Want deze tech
nische hoogstandjes zouden ook
kunnen worden aangewend om
andere organen in het lichaam
bij te sturen. Zoals zenuwen en
spieren.
Probleem
Het stroomverbruik is altijd een
van de belangrijkste aspecten ge
weest bij een pacemaker. Im
mers, zodra een batterij uitgeput
raakt, moet de hele pacemaker
worden vervangen. Hiertoe is
een chirurgische ingreep nodig.
De ontwikkeling van de hartsti
mulator, die alleen een impuls
geeft als het hart binnen een be
paalde periode zelf geen activi
teit vertoont, betekende reeds
een belangrijke bijdrage aan de
stroombesparing.
Dat niet eerder micro-computers
in pacemakers zijn ingebouwd,
hangt vooral samen met het te
hoge stroomverbruik van be
staande micro-computers. Dat
probleem is echter inmiddels
ook opgevangen door de ver
vaardiging van chips met een
laag stroomverbruik. Daartoe
heeft Vitatron een eigen fabriek
onder de naam Vitarel in San
Diego in de Verenigde Staten ge
sticht, waar complete micro-cir
cuits worden gefabriceerd, die
een prettige bijdrage aan de
stroombesparing leveren.
Dit jaar is het trouwens een kwart
eeuw geleden, dat de eerste pace
maker ter wereld werd inge
plant. Dat gebeurde in oktober
bij een Zweedse hartpatiënt. Het
apparaatje werkte weliswaar
slechts enkele uren, maar het
heeft toch de basis gelegd voor
een hele reeks technische ont-.
wikkelingen, die het mogelijk
hebben gemaakt, dat momenteel
over de hele wereld meer dan
600.000 mensen ondanks hun
hartkwaal - een vrijwel normaal
leven kunnen leiden.
Uiteraard zijn de huidige pacema
kers nog slechts in weinig op
zichten vergelijkbaar met het
proto-type, maar het uitgangs
punt is in feite onveranderd ge
bleven. De impuls-generator, die
in het lichaam van een patient
wordt geplaatst, wekt met een
bepaalde frequentie impulsen
op, die via een geisoleerde draad
tot in het hart wordt geleid, waar
zij de hartspier prikkelen, zodat
samentrekking plaats heeft.
Kikkerpoot
Door de eeuwen heen is het hart
het onderwerp geweest van vele
onderzoekingen. De oudste ons
bekende tekening van het hart
dateert uit ongeveer 50.000 jaar
voor Christus en is gevonden in
een grot in het Spaanse Altamira.
Aan de implantatie van de eerste
hartstimulator zijn uiteraard vele
jaren van onderzoek vooraf ge
gaan. Het idee spierweefsels en
in het bijzonder hartweefsels
elektrisch te stimuleren, is eigen
lijk al bijna twee eeuwen oud.
Rond 1790 ontdekte ene Galvani
tijdens experimenten met een
kikkerpoot, dat spierweefsels sa
mentrekken bij het toevoeren
van elektrische prikkels.
De verklaring voor het verschijnsel
was trouwens afkomstig van de
Italiaanse graaf Volta, die drie
jaar later tot de conclusie kwam,
dat tijdens spierconcentraties
elektrische energie ontstaat. Een
landgenoot van hem slaagde er
enkele jaren later in om de har
ten van onthoofde misdadigers
vlak na hun executie met elektri
sche prikkels te laten samentrek
ken.
Toch duurde het nog vele jaren al
vorens een patient via elektri
sche stimulatie van het hart weer
tot leven te brengen. Dat was in
1870. Maar experimenten gingen
gestaag door en in 1932 leidden
die tot de eerste echte kunstmati
ge hartstimulator. Dat apparaat
woog maar liefst 7,5 kilo en was
gezien zijn gewicht uiteraard niet
implanteerbaar. Bovendien
werkte het gevaarte op een veer,
die elke zes minuten moest wor
den opgewonden. Maar toch.
Al spoedig werden de apparaten
kleiner en lichter, totdat uitein
delijk in 1958 de eerste pacema
ker, gemaakt van transistoren en
oplaadbare batterijen, kon wor
den ingebracht bij een hartpa
tiënt. Dat was dus in Zweden.
Overigens werden op dat moment
ook elders ter wereld aan derge
lijke impuls-generatoren ge
werkt. Onder andere in Neder
land. Aan de Groningse universi
teit. Voor de fabricage van deze
Nederlandse pacemaker namen
de Groningse onderzoekers con
tact op met de firma Vitatron,
hetgeen uiteindelijk resulteerde
in de produktie en implantatie
van de eerste Nederlandse pace
maker in 1962.
Twaalfduizend
Het inplanten en dragen van pace
makers is heden ten dage me
disch gezien althans - niets bij
zonders meer. In ons land lopen
zo'n twaalfduizend mensen rond
met een pacemaker. Anders ge
zegd; één op de duizend Neder
landers heeft zo'n hartstimulator
en dankt daaraan zijn leven. Vi
tatron Medical in Dieren met een
personeelsbestand van ongeveer
tweehonderd is de grootste Eu
ropese fabrikant van impuls-ge
neratoren en neemt op de we
reldranglijst een vooraanstaande
plaats in.
Pacemakers worden in de medi
sche wereld toegepast, indien
het hart het aantal samentrek
kingen of „polsslagen" van zo'n
zeventig per minuut niet meer
maakt om welke reden dan ook.
Die onmisbare samentrekkingen
van de spieren worden veroor
zaakt door elektrische impulsen
van de natuurlijke pacemaker;
de zogenaamde sinusknoop. De
ze worden door het gehele hart
geleid. Indien in dit systeem een
defect ontstaat, waardoor het
zijn werking niet meer naar be
horen kan uitvoeren, wordt een
kunstmatige pacemaker inge
plant.
Mondstukken
Het nog vrij jonge gereedschap
dat als 'verfstripper' snel po
pulair is geworden bij doe-
het-zelvers is nog een stuk
praktischer en veelzijdiger
geworden. Onlangs kwam
een heel nieuw type in de
handel. De 'loop' is door de
nieuwe vorm beter beveiligd
tegen de uitgeblazen hete
luchtstroom.
Belangrijker is echter dat er
losse mondstukken bij ver
krijgbaar zijn. Eén geeft een
extra brede luchtstroom, om
grote verfvlakken te 'strip
pen', een tweede, conisch ge
vormde, maakt de uitgebla
zen luchtstroom juist kleiner
(gerichter) en dat is handig
om bijvoorbeeld geprofileer
de vlakken te bewerken. Het
derde mondstuk heeft een af-
schermplaatje dat de lucht
stroom aan één kant afbuigt.
Dit is bestemd voor het verf-
strippen vlak langs ramen.
Het glas wordt daardoor niet
of nauwelijks verhit.
LEIDEN Op de veemarkt werden
vandaag in totaal 1544 dieren aange
voerd. Het betrof hier 953 slachtrun-
deren en 591 schapen/lammeren.
De prijsnoteringen: stieren le kw: ƒ8,50
tot ƒ9,40; 2e kw: ƒ8,20 tot ƒ8,50; vaar
zen le kw. ƒ8,- tot ƒ9,05; 2e kw: ƒ7,10
tot ƒ7,90; koeien le kw: ƒ8,- tot ƒ9,-; 2e
kw: 7,20 tot ƒ7,90; 3e kw: ƒ6,75 tot
ƒ7,10; worstkoeien: 5,75 tot ƒ6,90; ex
tra kw: ƒ9,75 tot ƒ14,-; schapen: ƒ180
tot ƒ210; lammeren: ƒ195 tot ƒ245.
Toelichting slachtrunderen: redelijk
(aanvoer), matig (handel) en lager
(prijzen); schapen/lammeren: rede
lijk, redelijk en lager.
Aardappelen 0,60-0,72, andijvie 0,60-
0,70, pronkbonen 1,35, stokbonen
1,40-1,70, snijbonen 2,00-2,90, stambo
men 1,40-1,90, Chinese kool 0,69-0,75,
rode kool 0,36-0,79, spitskool 0,78-
0,85, postelein 1,15-1,45, prei 1,69-1,77,
spinazie 0,57-0,93, stoofsla 0,19, ijs
bergsla 0,69-0,87, broccoli 3,00-3,25,
spruiten A 1,85, spruiten B 1,65, sprui
ten C 0,40, spruiten D 1,15, champig
nons bakje 0,75-0,80, uien 0,65-0,79,
meloenen 2,50-3,15, bloemkool 6 per
bak 2,10-2,35, bloemkool 8 per bak
1,60-2,05, bloemkool 10 per bak 1,15,
sla 0,23-0',33, bleekselderij 0,85-1,05,
bospeen 1,15-1,30, peterselie 0,30-0,46,
selderij 0,19-0,37, paprika 0,50-0,70.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Groente
veiling van 12 augustus 1983.
Sperziebonen 1,70-1,95, spitskool 0,44,
bospeen II 0,50-1,25, waspeen Al-per
kist 6,00-11,00, All 3,60-6,10, BI 12,20-
16,30, Cl 5,70-7,30, breekpeen BI 2,80-
3,30, Cl 7,20-10,60, sla (natuur) II 0,12,
uien per kg 0,50-0,52, peterselie (krul)
0,56-0,68, selderij 0,17-0,48, bloemkool
6 per bak I 1,55-2,07, 6 II 0,42-1,09, 8 I
0,99-1,54, 8 II 0,62-0,91, 10 I 0,60-1,01,
10 II 0,67-0,71,12 I 0,73.
Grote fruitverkoop
a.s. dinsdag 16 aug. in de Groenoordhallen Leiden tij
dens de Veemarkt van 8-1 uur bij W. J. Sira
Voor bestellinaen bellen 132608
Fruit voor voordelige prijzen
Holl. handperen nieuwe oogst 2 kilo2,50
Blauwe pruimen Holl. p. kg 2,50 p. 2 kilo4,50
Franse lekkere perziken p. bak inh. 38 st12,50
Hollandse mooie sperziebonen voordelig
invriezen p. kiio 1,85 p. kist Inh. 12 kg voor20,00
De allerfijnste hand navel sinaasappelen
nieuwe oogst en goedkoop p. kist inh. 110 st. 32,50
Vol sap grote pers sinaasappelen p. kist 75 st. 27,50
1 kist grote navel hand sinaasappelen inh. 72 st.
32,50
Holl. doré aardapp. p. 5 kg 7,00 p. baal 25 kg 30,00
20 pers sinaas5,00 I 12 nav. sinaas5,00
13 perziken5,00 I 10 rode gr. fruit7,00
2 kg Holl. appelen 4,50 2 kg Gr. Smith6,50
1 doos lekkere sinaasappelen vol sap
v.d. hand pers Inhoud 138 stuks voor de lage
prijs van32,50
Grote gele Spaanse meloenen p. st. 2,00 p. 3 voor
5,00
grote sortering verse groenten
Privé adres W. U. SIRA
Leiden, Lage Rijndijk 68b, tel. 132608
BESSELS EN MOOIJ
DAG- EN AVONPQPLEIDiNGEN
Medisch sekretaresse - sekretaresse
ass.-sekretaresse - kantoorassistente
receptioniste -
typen - steno Ned. en moderne talen.
Middenstand boekhouden - MBA
bedrijfscorr. Nederlands,
Frans, Duits, Engels, Spaans.
Conv. Frans, Duits, Engels. Spaans.
Informatica - notuleren - tekstverwerking.
023-264979
Santpoorterstraat 42, Haarlem.
Balieverkoop
e Hoek-, T en U lijn
e Verdamper protielen
e Daktrim profielen
e Platen
tegen
Warmte
Koude
Condens
Geluid
In oktober start o.m. te LEIDEN de avondopleiding
Examen op 5 januari 1984 in 10 plaatsen onder toezicht
van het Ministerie van EconomischeZaken. Inlichtingen:
STICHTING HORECA OPLEIDINGEN NEDERLAND,
Jul. van Stolberglaan 47, 2595 CA Den Haag, tel. 070-
868483, ook 's avonds.
IN MINDER DAN 10
MAANDEN
Inlichtingen en aanmelding vanat 15 augustus
elke avond van 19.00-21.00 uur.
Handelsopleiding AKKERMAN
Witte Singel 57a, Leiden. Tel. 071-134057.
AANDELEN binnenland doorlopend
Noteringen van
maandag 15 augustus 1983
(tot 12:29 uur)
378 00 382 00
35.50+ 36.30
159.80 159 30
154.50 1 54.50
96.00+ 9330
0.50 164 50
203.00 204.00
134.20 133.90
203.50 205.5(
250.00 250 0C
1520.00 1525 00
193 50 194.50
152.00 152.00
205.00 207.50
172.50 174.00
38000 38001
holland soa
holl kloos
huntdougl
215.50 215.50
126.00, 12700
110.00 106 00
6000.00 8000 00
590.00 590.00
telegraaf c
ttlb.hyp. c
twkaWhc
517.00 520.00
230.00 233 00
34.90 35.20
217.50 217.50
4150.00 415000
890.00 L 870.00 L
24500 245.00
423.00 424,00
248 00 248.00
73.800 75.00
80.60+ 80 60
westingh. 43.25 45.10
belegglngslnst.
leveraged 159.00 159.00
nwyorkind 1175.00 1185.00
obam 115.00 115.00
tokyo pac. 105.60 106.50
viking 50.80 52.40
werdldhave 158.00 156.20
OBLIGATIES
staatsleningen
0112*4 81-91 122 70 123.40
yb 81-92 111.10 111.60
Vt-82-92 111.10 111 60
V* 82-92 109 90 110.20
Vit 82-92 106.70 107.20
Vb 831-90 94.30
nmb s 8% 78 148.50
nmb s Vb 78 146.00
pandbrieven
Igh 11 81-88 102.70
fgh 9 78-86 99.00
fgh 9 83-92 100.00
fgh 7*4 77-85 98.40
wuh 8*4 78-87 98.70
parallelmarkt
officieel toegelaten
indices e.d.
indices (a.n.p.-c.b.s)
Staatsleningen
nw.3 langl.
Goud (onbew.) 40.250-40.750.
Zilver (onbew.) 1115-1185
buitenlands geld
Duitse marit (100) 110,00 114.00
Griekse drachme (100) 3.20 4,00
Finse mark (100) 51.00 54.00
Joeg dinar 2,40 3.40
•£rse pond 3,42 3.72
VERKLARING DER TEKENS
HV handel verboden
NG otfoèle nol. geschorst
a achtergestelde lemng
c certificaten van aandelen
Aan het begin van de handel ging
de notering van de ABN met f 10
r boven en Amro boekte een
winst van 11. NMB won f 3.
De Amsterdamse Effectenbeurs
toonde maandagmorgen een
vriendelijke stemming. Mede door
een opleving vrijdagavond op de
Amerikaanse beurs gingen de prij
zen naar boven.
De bankaandelen gaven een over
wegend vaste stemming te zien.
De uitkomsten van de Amrobank
lokte vraag naar die aandelen uit.
Op de beurs wordt verondersteld
dat de uitkomsten van de ABN tus
sen da 20% tot 40% zijn gestegen.
Deze gegevens worden vrijdag 19
augustus om half twee bekend ge
maakt. Maandag 22 augustus ko
men de halfjaarcijfers van de NMB.
Kon. Olie bleef beperkt tot f 0.30.
Unilever was f 1.70 hoger en de
aandelen Hoogovens en Akzo ste
gen omstreeks f 1.
De verzekeringsfondsen waren
verdeeld, waarbij Amev f 1,70 in
herstel was. De hypotheekbanken
gingen omstreeks f 0,50 naar bo-
Vast in de markt lag Pakhoed en
locale vraag naar die aandelen had
tot gevolg dat de koers met ruim f 3
opliep tot f 62. Tijdens de handel
trok de notering verder aan.
De bouwaandelen waren even
eens hoger. Van de uitgeversaan
delen was Elsevier-NDU hoger. De
scheepvaartmarkt was zwak. Nedl-
