Paus
zondag
naar
Lourdes,
het 'Babel van de smart
mm
Reportage
Massale opkomst pelgrims verwacht
ondanks strenge veiligheidsmaatregelen
Wereldraad wil vredeseoncilie
Kritiek op congres
joden en christenen
raw
VRIJDAG 12 AUGUSTUS 1983
Varia
PAGINA 13
door
Rudolph Bakker
LOURDES (GPD) - Ko
mende maandag - Maria
Hemelvaart - is het in
Lourdes zo propvol pel
grims, dat er niemand
meer bij kan. Toch heeft
de plaatselijke bisschop
er dit jaar ook de paus
nog bij uitgenodigd en
wordt het aantal te ver
wachten bezoekers op
300.000 geschat. Lourdes
is berekend op massa's,
maar hoe dat zondag en
maandag moet aflopen
blijft een goddelijk raad
sel.
Eerst had de paus al in juni '81
zullen komen, ter gelegenheid
van het internationaal eucha
ristisch congres, maar toen
werd er op hem geschoten op
het Pietersplein en ging de reis
niet door. Nu is het heilig jaar
de aanleiding, dat paus Johan
nes Paulus II voor 1983 heeft
uitgeroepen en dat in het teken
staat van Maria's onbevlekte
ontvangenis. Nu is Lourdes
het wereldcentrum van de Ma-
ria-verering, en de paus komt
als pelgrim, wat niet wegneemt
- aldus de veiligheidsexperts -
dat er evengoed op hem ge
schoten kan worden. Lourdes
krijgt het zondag (als de paus
aankomt) en maandag (als hij
's avonds weer vertrekt) dan
ook heel moeilijk. Men bindt er
de strijd aan tegen de massa,
en tegen de dood.
Meteen was er al onmin over de
middelen. Zo meldde het offi
ciële programma, dat er groot
feest zal zijn op de zogenaamde
prairie, een open terrein dat
door de rivier van de heilig
dommen is gescheiden. Men
zag er de pelgrims al onder hun
parasols, geflankeerd door
picknickmanden en opgevro
lijkt door muziek, voortge
bracht op zelf meegebrachte
instrumenten. Daar komt nu in
het geheel niets van in. De
Franse veiligheidsdiensten
hebben verordonneerd dat de
prairie louter met lege handen
mag worden bezocht. Geen
eten en drinken dus de hele
dag, geen parasols of muziek
Razend
De „rector van de heiligdom
men" is een oud-parachutis
ten-aalmoezenier uit de tijd
van de oorlog in Algerije. Deze
père Bordes is razend gewor
den toen hij hoorde dat zijn
plannen in de war zouden lo
pen. Hij heeft het aan de pre
fect gezegd en aan de staatsse
cretaris voor de publieke vei
ligheid. Franchesi. Zijn stel
ling is dat „er toch verdomme
niet in elk stokbrood een hand
granaat zal zitten of in elke
vioolkist een mitrailleur". De
politie daarentegen stelt uit er
varing vast dat een enkele
handgranaat of een enkele mi
trailleur soms al meer dan ge
noeg is.
Een ander ding dat père Bordes
zorgen baart is, dat de paus zo
van de massa zal worden geïso
leerd dat hij het gevoel moet
krijgen of hij in een luchtledig
zweeft. Hierover liet de pater
weten dat „dé heilige vader
dieper in het hart zal worden
getroffen door de leegte die
men om hem heen wil schep
pen dan hij zou zijn door de ko
gel uit de loop van een revol
De paus, zondag naar Mitterrand en Lourdes. Veiligheidsmensen houden het hart vast.
ver. En tussen neus en lippen
door kreeg een stel carmelites-
sen er nog van langs, die de
komst naar Lourdes zondag
had afgezegd omdat ze in een
restaurant zouden moeten
eten. „Dan vasten ze maar een
dagje", aldus père Bordes.
Helemaal alleen als pelgrim
komt de paus niet. Zondag
middag zal hij op het vliegveld
van Lourdes worden opge
wacht door de Franse presi
dent Mitterrand, met wie hij in
het nabijgelegen Tarbes een
ontmoeting heeft. Dit gesprek
duurt lang genoeg om boven
de gebruikelijke plichtplegin
gen uit te gaan en de paus zal
van de gelegenheid gebruik
maken zijn zorgen over Frank
rijk te uiten. Hij is ertegen dat
de socialistisch-communisti-
sche regering abortus niet al
leen goedvindt, maar die ook
nog in bepaalde gevallen door
het ziekenfonds laat vergoe
den. En een ander groot zeer
voor de paus is dat president
Mitterrand en zijn mannen al
les op alles zetten om de staats
steun aan particuliere scholen
af te schaffen. Omdat het leeu-
wedeel van deze particuliere
scholen katholieke scholen
zijn, voelt de paus niets voor
deze plannen.
Noodzakelijk kwaad
Als dit noodzakelijk kwaad is af
gehandeld, wijdt Johannes
Paulus zich verder uitsluitend
aan de verering van Maria.
Zondagavond is er de gebrui
kelijke en ditmaal extra feeste
lijke processie met kaarsen
door de straten van de stad. De
maandag begint al om half
acht op de prairie, waar de
paus om kwart over negen de
mis opdraagt. Om kwart over
twaalf is er een toespraak die
ook over sommige radio- en tv-
stations te volgen is. Die mid
dag verzinkt de paus in parti
culier gebed in de beroemde
grot, waar de arme Bernadette
Soubirois in 1858 achttien
maal oog in oog met Maria
stond en waar de molenaars
dochter de bron tot borrelen
bracht waarvan het water ge
neeskrachtig heet te zijn. De
Franse veiligheidsdiensten
zullen opgelucht ademhalen
als de paus maandagavond om
acht uur gezond en wel weer
op het toestel naar Rome stapt.
Lourdes - het „Babel der smar
ten" - is na Rome de grootste
katholieke bedevaartplaats
van de wereld. In 1979, het jaar
waarin Bernadette een eeuw
dood was, waren er 4,5 miljoen
bezoekers. Sinds 1858 kwamen
er in totaal zo'n 200 miljoen.
Wonderbare genezingen waren
er genoeg. Toch stierven er
meer doodzieke pelgrims in de
armen van hun verzorgers in
hitte en stank voordat ze de te
rugreis konden aanvaarden, en
de meeste der overlevenden
keerden terug zonder door het
wonder te zijn aangeraakt. Een
ander ding is dat de gezonde
gelovigen er komen om zich op
te laden met nieuwe energie.
Het merendeel van de bezoe
kers bestaat uit vrouwen, vol
gens de statistieken, en wel
van even boven de vijftig, en
oor het
Verschijningen
Voor wie in wonderen gelooft
zijn ze er ook, en vooral in het
midden van de vorige eeuw
was er een opleving van nieu
we religieuze gevoelens, die in
1854 hun symbool vonden in
het dogma van de onbevlekte
ontvangenis. Verschijningen
als die welke door Bernadette
Soubirous werden waargeno
men stonden niet op zichzelf.
Zelfs in het hartje van Parijs -
in de drukke Rue du Bac -
werd de „kapel van de wonder
baarlijke medaille" gebouwd
op de plaats waar in 1834 de
jeugdige Catherine Labouré
vijfmaal een ontmoeting met
de heilige maagd had. (Mani
festeerde Maria zich ooit aan
jongens? Toch wordt de moe
derkerk geheel door mannen
beheerd). De kapel in de Rue
du Bac wordt elk jaar door een
miljoen gelovigen bezocht en
de paus was er ook toen hij in
1980 een eerste bezoek aan
Frankrijk bracht.
Bernadette Soubirous was een
van de vier kinderen uit een
aan lager wal geraakt mole
naarsgezin. Het anti-clericale
Parijse ochtendblad „France-
Soir" schrijft stout, dat Berna-
dette's vader „een dronkaard"
was en haar moeder „een alco-
holiste", wat op hetzelfde neer
komt, al zijn het details die in
de katholieke literatuur over
Lourdes niet worden terugge
vonden. Als Bernadette op 11
februari 1858 met een zusje en
een vriendinnetje hout gaat
sprokkelen langs de rivier en
afdwaalt naar de grot van Mas-
sabielle, heeft ze haar eerste
ontmoeting met „het", zoals ze
de verschijning aanvankelijk
beschrijft. Het duurt enige tijd
voordat „het" bij latere ont
moetingen begint te spreken
en de verschijning stelt zich
pas met zoveel woorden voor
nadat Bernadette erom ge
vraagd heeft, daartoe aangezet
door de plaatselijke pastoor en
door de politie aan wie ze alles
heeft verteld en die haar verha
len maar raar vinden.
Geneeskrachtig
Op 25 februari 1858 zegt de heili
ge maagd tot Bernadette: „Ga
drinken aan de fontein en was
je er". Daarop krabbelt de mo
lenaarsdochter in het zand en
er komt water. Geen enkel we-
tenschappelijk-chemisch on
derzoek heeft ooit met zoveel
woorden beaamd dat dit water
ook maar enige geneeskrachti
ge werking zou hebben. Toch
wordt het over de hele wereld
in flessen verkocht en ver
stuurd. En werd Lourdes een
van de best lopende onderne
mingen van de moederkerk,
geolied als een Zwitsers horlo
ge en aan de gang gehouden
door een geestelijkheid die zes
procent uitmaakt van een be
volking van ruim 18.000 zielen.
Een van de wonderen van Lour
des is de ongelooflijke snel
heid waarmee het nieuws zich
verspreidde. Bernadette zelf
ging nog aan het hoofd van een
van de eerste processies, voor
dat ze in Nevers in een klooster
verdween, waar ze haar laatste
tuberculeuze jaren in waarlijk
heilige heldhaftigheid sleet,
constant gedwarsboomd door
de moeder-overste. Ze was pas
35 toen ze in 1879 dit leven ver
liet, waarvan Maria had gezegd
dat ze er nooit gelukkig zou
zijn, om het wel te worden in
het hiernamaals. Bernadette
werd gebalsemd en als een
wassen pop tentoongesteld in
het klooster van Sint Gildard,
waar ze een eeuw later nog
steeds te zien is. Evenals de
massa's in Lourdes is een der
gelijke „Madame Tussaud"
niet meer met normale maat
staven meetbaar.
Ongerustheid
Toen Paus Johannes Paulus in
1980 naar Frankrijk kwam ont
stond er onder de leiders van
de Franse kerkprovincie enige
ongerustheid. Het ging toen -
en gaat nog steeds - niet goed
met de kerk in Frankrijk, een
van de eerste dingen die de
paus toentertijd bij zijn aan
komst overigens ook zei. Ne
gentig procent van de Fransen
laat zich weliswaar dopen, al
ziet men de kerk daarna louter
als gepast decor voor huwelij
ken en begrafenissen. Frank
rijk is ook het land waar de ar
beiderspriesters door het Vati-
caan werden gedwarsboomd,
en waar 84 procent van de
priesters de soutane heeft afge
legd en 86 procent van mening
is dat de kerk erop vooruit zou
gaan als het celibaat werd afge
schaft.
In dit land van cynici komt de
Poolse paus weliswaar over als
een volwaardig „spectacle",
maar zyn aartsconservatieve
taal kan je maar beter verge
ten. De kerkleiders waren dan
ook in 1980 bang dat de pause
lijke taal de vooruitgang niet
zqu dienen en dat deed ze ook
niet. In het Parijse „Pare des
Princes" voor jongeren spre
kend propageerde de paus on
der andere dingen die geen der
juichende jongeren zou onder
schrijven. (Geen seksuele rela
tie voor het huwelijk, geen
scheiding, geen abortus.) Na
het vertrek van Johannes Pau
lus drie jaar geleden was het
directe nadelige effect voorna
melijk van financiële aard.
Groeien deed de kerk er niet
meteen door. Grotere populari
teit ontstond wellicht louter
door de benoeming van mon
seigneur Lustiger tot aartsbis
schop van Parijs, een succes
dat de paus niet ontging en dat
hij onderstreepte door de mon
seigneur daarop tot kardinaal
te verheffen.
Het effect dat deze traditionalis
tische paus als middelpunt van
een atavistische opwinding als
die in Lourdes zal veroorza
ken, valt af te wachten. Een
aantal factoren is bekend: de
zingende massa's, de hitte, de
helikopters die als roofvogels
in de lucht hangen om slacht
offers van de algemene opwin
ding meteen naar een zieken
huis te brengen, en de papamo
biel met de paus achter ple
xiglas. En toch ook een beetje
voor de kijkers en luisteraars
thuis de spannende vraag: „Zal
er op hem worden geschoten?"
Tot de niet-officiële Lourdes-lite-
ratuur hoort een informatief
boekje („Lourdes, un pèlerina-
ge, une ville", Michel Chade-
faud, uitgever Edisud, Aix-en-
Provence), dat in feite een so
ciologisch onderzoek is, geba
seerd op statistieken en inter
views. Achter in het boek is
een aantal opstellen opgeno
men dat rond 15-jarige Lourde-
naren over hun stad en haar
heiligen-industrie op school
hebben gemaakt. Op het mo
ment dat het boekje uitkwam
stond het bezoek van de paus
te wachten, dat in *81 niet kon
doorgaan.
Uitbuiting
Een van de scholieren schrijft
zich te herinneren hoe de paus
in het Pare des Princes had uit
geroepen dat we allemaal te
gen de consumptiemaatschap
pij moeten zijn. En dan schrijft
de Lourdenaar: „Als de paus
straks naar Lourdes komt zal
hij kunnen zien hoe de kerk
zich tegen die consumptie
maatschappij verzet". In een
ander opstel wordt dit thema
nog duidelijker uit de doeken
gedaan, als een scholier
schrijft over de „hartverscheu
rende uitbuiting van de gods
dienst". Resumerend stelt een
derde: „Als de paus straks
komt is dat een zwart jaar. Ik
hoop dat ik er niet bij hoef te
zijn. Wat een janboel!" En de
algemene conclusie van deze
jeugd, die gedwongen is te le
ven in de onwerkelijke wereld
van het uitgebuite wonder,
luidt doodnormaal: „Wat ik
vooral hoop is dat de Football
Club de Lourdes kampioen
van Frankrijk wordt".
De Wereldraad van Kerken over
weegt een wereldwijd christelijk
vredeseoncilie bij elkaar te roe
pen om als kerken getuigenis af
te leggen van de betrokkenheid
bij vrede en gerechtigheid. Op
voorstel van de delegatie uit
Oost-Duitsland zal een voorstel
daartoe volgend jaar worden
voorgelegd aan het nieuwe cen
trale comité, het hoogste be
stuursorgaan van de wereldraad.
Door tijdgebrek kwam de assem
blee zelf niet toe aan een princi
pe-uitspraak over zo'n vredes
eoncilie.
De laatste dag van de assemblee
had een uitermate rommelig ver
loop. Met nog een tiental verkla
ringen en rapporten op de agen
da, behandelde de assemblee on
der grote tijdsdruk in hoog tem
po zulke uiteenlopende onder
werpen als vredeszaken, het
Midden-Oosten, Zuidelijk Afrika
en de aanbevelingen voor het
wereldraad-programma na Van
couver. Aan het eind van de mid
dag moest besloten worden na
de slotkerkdienst opnieuw bij el
kaar te komen om de resterende
agendapunten af te handelen.
Bij de behandeling .van de verkla
ring over het Midden-Oosten
maakten enkele Nederlandse de
legatieleden bezwaren tegen een
passage over Israël. Daarin werd
gezegd dat de schuld van christe
nen in het Westen voor het lot
van de joden velen onkritisch
maakt in hun steun aan de staat
Israël. Ds. Van der Veen-Schen-
keveld wilde aangetekend zien
dat het joodse volk voor christe
nen toch ook in positieve zin veel
betekent als het volk van het Ou
de Testament en als schenker
van Jezus Christus. De assem
blee had echter moeite met een
zo korte formulering van een in
gewikkeld theologisch pro-
bleeem en verwierp het Neder
landse voorstel met overgrote
meerderheid.
In de verklaring over Midden-
Amerika veroordeelt de wereld
raad iedere vorm van militaire
interventie door de Verenigde
Staten. De kerken in de VS wor
den gecomplimenteerd met hun
verzet tegen het Midden-Ameri-
ka-beleid, en kerken elders in de
wereld wordt gevraagd via hun
eigen regeringen druk te doen
uitoefenen op de VS.
De assemblee veroordeelt jn de
verklaring over Zuidelijk Afrika
de grondwetswijzigingen van
Zuid-Afrika als „bedrieglijk en
racistisch" omdat ze niet
werkelijk voorzien in een verde
ling van macht en de zwarte be
volking uitsluiten van de politie
ke besluitvorming. Zoals bekend
wil de Zuidafrikaanse regering
kleurlingen en Indiërs beperkte
democratische rechten geven in
een poging de niet-blanke ge
meenschap te verdelen.
De verklaring bepleit de onafhan
kelijkheid van Namibië volgens
VN-resolutie 435 en veroordeelt
de gewelddadige acties van
Zuid-Afrika tegen de zogenaam
de frontlijnstaten. De assemblee
roept de kerken opnieuw op in
vesteringen terug te trekken uit
bedrijven en instellingen die in
Zuid-Afrika opereren en dringt
er bij alle regeringen op aan een
effectief olie-embargo tegen Pre
toria af te kondigen.
De assemblee legde ten slotte een
groot aantal aanbevelingen op
het bordje van het nieuwe cen
trale comité betreffende het toe
komstige werk tot aan de volgen
de assemblee. Nieuw daarin is de
grote aandacht voor evangelisa
tie en een studie over de span
ning tussen evangelisatie en ar
rogante vormen van bekeringsij
ver door sekten en nieuwe reli
gieuze bewegingen.
Verder wordt aanbevolen dat de
wereldraad de strijd voor gerech
tigheid, vrede en de integriteit
van de schepping tot een belang
rijke prioriteit maakt. Hoewel de
aanbeveling in algemene termen
gesteld is, zien waarnemers in de
omschrijving mogelijkheden
voor de met name door vredes
bewegingen bepleite versterkte
inzet voor vrede en recht.
ADVERTENTIE
'83 Rijnsburg
In een hoofdartikel keert het
Nieuw Israëlitisch Weekblad van
vandaag zich in felle bewoordin
gen tegen het congres van joden
en christenen over de vredespro-
blematiek, dat van 21 tot 24 au
gustus in Amersfoort zal worden
gehouden. Organisatoren van
het congres zijn de Internationa
le Raad van Christenen en Joden
(ICCI) en het overlegorgaan van
Joden en Christenen in Neder
land (OJEC).
Onder de kop "vredeskarretje van
OJEC" schrijft het NIW, dat van
het bestuur van OJEC een aantal
kerken en de drie joodse kerkge
nootschappen deel uitmaken. De
joodse kerkgenootschappen
gaan zich nu binden aan politie
ke uitspraken die op het congres
zullen worden geformuleerd.
"Voor joodse organisaties be
hoort vrede echter, door het
verleden en door het heden, een
andere dan een algemene bete
kenis te hebben", schrijft het
NIW.
Het vervolgt: "men krijgt thans on
miskenbaar de indruk dat via
OJEC joodse lichamen zijn ge
spannen voor een politiek vre
deskarretje". Volgens het blad
zou mogen worden verwacht dat
OJEC streeft naar een beter be
grip voor joden, vooral in de ker
ken. Maar ook de besprekingen
en resoluties op de vergadering
van de wereldraad van kerken te
Vancouver tonen volgens het
NIW aan, "dat de kerken amper
een minuut zijn gevorderd op de
gradenboog van begrip".
De deelnemers passeren
in deze laatste etappe de volgende plaatsen:
9.45 Start te Den Haag
10.30 Wassenaar
12.25 Katwijk (Boulevard)
13.25 Noordwljk (Kon. Wllhelmlna Boulevard)
14.25 Rijnsburg (Brouwerstraat)
14.45 Finish winkelcentrum Lange Voort
In Oegstgeest.
