c
BOEKEN
Wereldraad maakt pas op de plaats
m
Remco Camperts
komkommerboekje
Literaire slapstick
Spannende 'Vlucht naar Brittannië
'Prater Violet' tragedie door leesbaarheid versluierd
Varia
DONDERDAG 11 AUGUSTUS 1983
Avontuur blijft boeien. Anders
zouden er met zoveel thrillers
en dergelijke verschijnen. Ze
blijven binnenkomen. Het is
ondoenlijk ze allemaal te be
lichten. Het moet bij wat kren
ten uit deze pap van intrige,
spionagemisdaad en oorlog
blijven.
Niemand zal het me euvel dui
den dat ik als kranteman met
meer dan normale belangstel
ling John Katzenbachs 'In het
heetst van de zomer' heb gele-
Daarin raakt een Amerikaanse
journalist in gewetensnood. In
Amerika moet alles worden ge
publiceerd. Geen enkel detail
mag worden overgeslagen, hoe
gruwelijk ook. Dus komt zijp
geweten knel te zitten tussen
zijn belangen als broodschrij
ver en de plichten van een ge
wone burger als een moorde
naar hem telkens weer opbelt
om hem op de hoogte te bren
gen van de bijzonderheden van
het doden van volmaakt on
schuldige slachtoffers.
Maar gezien de knappe wijze
waarop Katzenbach zijn eerste
verhaal opbouwt, de spanning
doseert en vlot vertellend naar
een climax toewerkt, geloof ik
dat zijn 'Hete zomer' niet al
leen mij als journalist zal inte
resseren.
'In het heetst van de zomer' door
John Katzenbach, Uitgeverij Veen
tf 24,50).
De veelschrijver Hammond In-
nes heeft ook weer een thriller
geproduceerd: 'De zwarte
vloek'. En die vloek is dan olie.
Olie, waarmee de verzekering
kan worden opgelicht, maar
ook olie, waarmee het milieu
kan worden vergiftigd. Een
beetje modieus is het wel: olie
speculaties, terroristen, milieu
activisten en dergelijke.
Maar Innes weet geroutineerd al
te gemakkelijke effecten te
vermijden. Hij komt geloof
waardig over vooral door de
duidelijke kennis van de stre
ken waarin hij zijn verhalen
laat afspelen. Ditmaal de klei
ne oliestaten in het Midden
Oosten. Maar wie de vroegere
verhalen van Innes heeft gele
zen blijft vergeefs op verras
sing hopen.
Aan die al te gemakkelijke her
kenbaarheid gaat ook 'De Al
batros' van Evelyn Anthony
mank. De eerste verhalen over
de Britse geheime agente Davi-
na Graham kon ik wel waarde
ren, al waren ze wellicht te
royaal met de kwast der
romantiek bijgeschilderd.
Maar als die in haar werk bikkel
harde tante voor de derde maal
een verrader in eigen kring
gaat opsnuffelen. dan is het
stramien al te bekend. Drie
maal is scheepsrecht: voor de
derde maal wacht er ook een
andere man aan het eind. Met
een losse opmerking erbij, die
voor Evelyn Anthony de moge
lijkheid open laat om nog eens
een beroep op de heldin te
kunnen doen. Ik zit er niet op
te wachten.
Voorts een nieuwe en natuurlijk
weer psychologische thriller
van Mary Higgins Clark: 'Com
positie in rood'.
Het verhaal van de lieve Jenny
en de boze Erich. Zij een on
schuldig gescheiden vrouwtje
met twee schatten van kinde
ren, hij een succesvol schilder
die om vreemd opgeklopte re
denen Jenny in sneltreinvaart
trouwt om haar daarna het le
ven danig zuur te maken. In
het verleden liggen die rede
nen. En ook een paar moor
den..
Heel glad en gemakkelijk ver
teld. Dat zeker, maar het ver
haal is net zo geloofwaardig als
dat van Roodkapje. En die ver
gelijking is niet toevallig...
'Compositie in Rood' door Mary Hig
gins Clark, Uitgeverij Veen
22,50).
Len Deighton begint én eindigt
'Vaarwel Mickey Mouse' met
hetzelfde beeld: een bus Ame
rikanen loopt leeg op een door
onkruid overwoekerd ex-mili
tair vliegveldje ergens in Enge
land. Het beeld lijkt identiek,
maar het venijn zit in de staart.
Tussen die twee scènes in schil
dert Deighton een oud oorlogs
schilderij. Het leven, de gevoe
lens, de strijd en soms de dood
van een aantal Amerikaanse
vliegers, die in de tweede we
reldoorlog vanuit Engeland
meehielpen aan het murw ma
ken van Duitsland en de Duit
se bevolking.
Er valt heel wat te lezen over
vliegtuigen, over vliegers en
over hun erg menselijke moei
lijkheden. Veel gebeurt er niet.
Deighton heeft wel levendiger
boeken geschreven. Boven
dien is zijn visie nogal eenzij
dig. Het moet na veertig jaar
mogelijk zijn genuanceerder te
schrijven. Maar als oorlogs
beeld is het wel belangwek
kend.
Ook in de'literatuur is het kom
kommertijd: wij hebben u
maar weinig waardevols te be
richten, zeker waar het de Ne
derlandse Letteren betreft. Nu
zal niemand vreselijk lijden
onder het tijdelijke gemis van
Belangrijke Boeken van onze
eigen Auteurs van Naam: je
kan er donder op zeggen dat te
gen Sint-tijd de Nederlandse
Literatuur weer torenhoog in
de boekhandels gestapeld ligt.
Waarom Remco Campert nu op
eens gemeend heeft het kom
kom merigste boekje van de
laatste decennia te moeten pro
duceren is - behalve om reden
van geldgebrek - mij een raad
sel. Bij de Bezige Bij ("BB LI
TE-RAIR"!) is verschenen De
Harm Miepje Kurk Story,
een humoristisch niemandal-
letje van hoogst onbenullig ge-
haalte. De ik-figuur, Romke
Terkamp (ja, ik kan het ook
niet helpen, ironie in de litera
tuur en wat al niet), wordt ver
liefd (nou ja: "Tussen Miepje
Kurk en mij was het sex op het
eerste gezicht".) op de vrouw
van zijn vriend Harm. Het ge
volg: onbeduidende verwik
kelingen op moreel en sexueel
gebied, met bovenmensefijke
inzet uitgesmeerd door de au
teur over zo'n honderd pagi-
naatjes. Gelukkig is Campert
geheel uit zichzelf op het ac
tuele en dolkomische idee ge
komen aan het gegeven-van-
niks een enge, maar mooie fe
ministische lesbienne toe te
voegen, geestig Froukeline
Scharnier geheten.
In het verloop van het "verhaal"
scharrelt Froukeline met Miep
je en gebeurt er ook verder
niets, tot Froukeline bij Rom
ke binnendringt: ze wil ten be
hoeve van Miepje een kind van
Camperts angstige, talentloze
alter ego. Romke wil niet, maar
móet: Langzaam begon ik
aan de veters van mijn schoe
nen te prutsen. "Weet Miepje
hiervan'? 'Nee, natuurlijk niet.
Het wordt ons kind. Hoe ik er
aan kom is van geen enkel be
lang. Nou. komt er nog wat
van? Kleed je uit!' Nog nooit in
de geschiedenis van het sexuele
verkeer heeft een man zich zo
langzaam uitgekleed. Veters
weigerden losgeknoopt te wor
den, de ritssluiting van mijn
broek wilde niet open. geruime
tijd slaagde ik er niet in mijn
Remco Campert.
overhemd over mijn hoofd te
krijgen. Maar tenslotte was het
zo ver: ik bevond me in staat
van ontkleding. Froukeline die
op bed was gaan liggen bekeek
me schattend. 'Ik heb niet de in
druk dat je brandt van begeer
tezei ze".
Tenslotte lukt het toch, al poogt
de auteur of zijn alter ego zich
"onder Froukeline uit te wur
men. Maar het was al te laat.
Duizenden zonsopgangen, ster
ren, cirkels en bellen glansden
en wentelden voor mijn ogen.
Hel was even of de tijd stil
stond. Froukline Scharnier
had een kindje bij me ge
maakt".
Kortom, TROS- en Veronica-
amusement van het allerellen
digste allooi. De geestigste ci
taten heb ik hierboven ver
klapt: lezing van dit stukje
heeft u zo hopelijk een ver
moeiende tocht naar de boek
handel en 17,50 bespaard.
ROB VOOREN
(Remco Campert. De Harm Miepje
Kurk Story. Ui tg. De Bezige Bij,
Amsterdam 1983, 17,50.
'Vlucht naar Brittannië' is een historisch verhaal
dat zich afspeelt in de tijd van de Engelse koning
Arthur. Willem, een Hollandse boerenzoon,
wordt door zijn heer vals beschuldigd van dief
stal en moord. De jongen vlucht naar Engeland,
waar hij wordt opgevangen door Jay, de 'heilige
man' van Rye, en diens dochter Gwen. Jay zorgt
er voor dat Willem als schildknaap in dienst kan
komen van sir Bedwyr, een van de beroemde rid
ders van koning Arthur. Zo maakt Willem ook
kennis met de geheimzinnige tovenaar Merlijn
en wordt dikke maatjes met Pier, de andere
schildknaap van ridder Bedwyr.
Samen trekken ze ten strijde tegen de gevreesde
Pieten (de Schotten). De rauwe gevechten zijn
Willem een gruwel: veel liever helpt hij de ge
wonden door zijn kennis van geneeskrachtige
kruiden. Tijdens de krijgstocht blijkt dat een
paar verraders van plan zijn sir Bedwyr te ver
moorden. Met de hulp van Caw de visser, per
soonlijk bewaker en spion van sir Bedwyr, weten
de jongens het moordcomplot op te rollen. Na
afloop van de strijd besluit Willem naar Rye te
rug te keren, om zich met behulp van Jay te be
kwamen als kruidendokter. Met pijn in het hart
neemt hij afscheid van Pier en ridder Bedwyr,
die hem rijkelijk voor zijn diensten beloont.
Schrijfster Reneé Cartwright, ondanks haar Engel
se naam een Nederlandse, heeft haar best ge
daan, maar is duidelijk een debutante. Het span
nende gegeven is amateuristisch uitgewerkt,
waarin het woordje 'te' en het toeval een grote rol
spelen. Allereerst is het twijfelachtig of een kas
teelheer de moeite zou nemen een onbeduidende
boerenzoon te achtervolgen tot over de Noordzee
toe, alleen vanwege wat gestolen spullen en een
gedode wachtpost. 'Toevallig' wordt Willem met
een persoonlijke schildknaap van een hoogstaan
de ridder en 'toevallig' redt hij zijn meester. De
ridders in dit verhaal zijn veel te netjes en be
leefd, terwijl het in werkelijkheid onbehouwen
bonken waren. Het slot - Willem wordt voor zijn
diensten met een robijn beloond - is 'ongeloof
waardig. Te meer omdat hij kort daarop gezui
verd wordt van de verdenking door zijn vroegere
kasteelheer.
Daarbij komt dat de schrijfster slechts de grote lij
nen aanhoudt. Er wordt weinig aandacht besteed
aan het inkleuren van smaakmakende details -
die historische verhalen zo aantrekkelijk maken -
zelfs het Engelse landschap wordt heel terloops
aangeduid, het verhaal had zich even goed in een
ander land kunnen afspelen.
En toch: hoewel het verhaal niet volmaakt is uitge
werkt, voorziet het wel in een duidelijke behoef
te. "Vlucht naar Brittannië' is een spannend
boek, waarmee je heerlijk kunt wegdromen. Alle
geopperde bezwaren tegen de uitwerking zijn
meer bedoeld als kritische kanttekeningen, niet
om het lezen van het boek tegen te maken. Waar
om ook? Kinderen maken toch wel zelf uit wat ze
willen lezen. Wedden dat het juist dit soort boe
ken is?
MARGOT KLOMPMAKER
In de zes jaar voorafgegaan aan
Prater Violet publiceerde
Christopher Isherwood slechts
twee (korte) verhalen; één er
van werd door de redactie van
de New Yorker ingrijpend ge
wijzigd, het andere was voor
namelijk geschreven om René
Blanc-Roos, taalleraar en wor-
stelcoach, een plezier te doen.
"Hij was een warme maar
strenge bewonderaar van mijn
werk en droeg me op iets, wat
dan ook, te schrijven om niet
uit vorm te raken", schrijft Is
herwood over Blanc-Roos, aan
wie hij later Prater Violet
zou opdragen.
Dit alles is typerend voor Isher
wood wiens leven en werken,
om een cliché te gebruiken,
verdraaid veel met elkaar te
maken hebben; ook in Prater
Violet dat gebaseerd is op de
samenwerking van Isherwood
met deDuitse regisseur Bertold
Viertel. Hij, Viertel, heeft het
boek kort na verschijning nota
bene zelf besproken, wat een
Engelse critica de ongehoorde
uitspraak ontlokte dat Viertel
op de één of andere manier
minder echt leek dan Isher-
woods creatie van hem.
Die creatie heet dr. Friedrich
Bergmann. Hij is een zeer in
drukwekkende, erudiete fi
guur, een kunstenaar-in-Exil,
die samen met Isherwood een
grappige, romantische film
moet maken met de titel Pra
ter Violet Het is dit geweten
loze entertainment tegen de
achtergrond van het opkomen
de fascisme in Europa, waar
Bergmann zich mateloos aan
ergert en wat hem steeds weer
in woedende (soms heel ko
misch weergegeven) tirades
doet uitbarsten.
Isherwoord luister vol begrip
naar hem, maar daar blijft het
bij. "Je bent erg vriendelijk,
Christopher. Je bent mijn eni
ge vriend in dit land. (Enge
land, red.) Maar jij kan het niet
begrijpen. Jij hebt je altijd vei
lig gevoeld en beschermd. Jij
kan het niet weten wat het is
om een balling te zijn, eeuwig
een vreemdeling... Ik schaam
me diep dat ik hier ben, in vei
ligheid".
Prater Violet is het zoveelste
voorbeeld van wat C. Connolly
eens Isherwoods "fatale lees
baarheid" noemde: het is on
derhoudend, humoristisch, het
staat vol prachtige anekdotes.
Maar dat alles versluiert de ei
genlijke tragedie, die in het
boek wordt beschreven.
WIM BRANDS
„We zijn altijd te
aardig voor vrouwen"
van Raymond Queneau
Toen de Franse schrijver Ray
mond Queneau in 1976 de laat
ste adem uitblies, was hij bij
het Nederlandse lezerspubliek
vrijwel onbekend. Eén van de
weinigen die om zijn dood een
traantje moet hebben ge
plengd, is ongetwijfeld Rudy
Kousbroek geweest. Misschien
was hij toen hij het overlijdens
bericht onder ogen kreeg al be
zig aan de vertaling van Que-
neau's boek 'Exercises de sty
les', dat in 1978 onder de titel
'Stijloefeningen' bij de Bezige
Bij verscheen.
In dit boek wordt een weinig op
zienbarende gebeurtenis uit
het dagelijkse leven op 99 ver-
chillende manieren verteld. De
recensenten kwamen superla
tieven te kort om het boek te
prijzen. Men bewonderde
vooral Queneau's taalvirtuosi
teit en verfrissende humor.
Die beide elementen zijn even
eens sterk aanwezig in Que-
neans tweede, nu door Joyce
Co in het Nederlands ver
taalde boek, dat - getrouw het
origineel de provocerende ti
tel 'We zijn altijd te aardig voor
vrouwen' draagt.
Het verhaal is simpel. We schrij
ven 1916. Een aantal Ierse op
standelingen bezet een post
kantoor in Dublin. De konings
gezinde portier en de directeur
van het postkantoor worden
met lood getruffeerd, de loket
bedienden krijgen een penalty
onder het zitvlak en dè typistes
worden met klappen onder de
al dan niet aanvallige derrière
verjaagd. Een dom gansje dat
terugkomt om haar tasje te ha
len, wordt getroffen door ko
gels van de Engelse militie, die
het pand heeft omsingeld.
'n Nachts wordt zij door de be
zetters samen met de twee an
dere lijken 'tewaterbesteld',
d.w.z. in de rivier de Liffey ge
gooid.
Terwijl de opstandelingen bezig
zijn zich te nestelen in de ver
overde veste en kratten 'oewis-
kie' laten aanrukken, ontdek
ken zij het meisje Gertie, dat
tijdens de aanval op het toilet
zat. Het meisje ontpopt zich als
een femme fatale. Zij wendt al
haar verleidingskunsten aari
om de macht van de bezetters
uit te hollen.
Hoewel het devies van de man
nen 'correct blijven' luidt, gaan
zij één voor één voor de bijl
voor ,haar weelderige anato-
miè. Intussen stoomt commo
dore Cartwright, de verloofde
van Gertie, met zijn kanon
neerboot de Liffey op om aan
de bezetting een eind te ma
ken. Terwijl één van de man
nen zich verlustigt aan Ger
ties lichaam, wordt zijn hoofd
eraf geblazen door een uit het
boordkanon afkomstige gra
naat. "Het ontzielde lichaam
vervolgde nog enkele secon
den zijn ritmische bewe
ging...".
Zelfs het 'brein' van de opstande
lingen weet niet aan Gerties
charmes te ontsnappen. In zijn
stervensuur biedt hij haar zijn
in de strijd afgerukte lid aan.
Op deze nobele geste reageert
zij met de opmerking: "Slap
gevalletje"!
Uniek is de passage waarin een
kleermaker in het heetst van
het gevecht tegen het meisje
een betoog over de komende
mode afsteekt; hij voorziet dat
het corset weer de grote toneel
meester zal worden van het
nieuwe vrouwelijke silhouet:
'gulle borsten, wespentaille en
Parijse derrière'.
Ik moet toegeven: veel lijkt nog
al gruwelijk in dit boek, maar
de manier waarop Queneau
zijn verhaal vertelt, maakt het
luchtig als een omelette Sibé-
rienne. Met zijn verrassende
wendingen is dit boek een lite
raire slapstick van de eerste or
de.
Queneau heeft een afkeer van ge
beeldhouwde zinnen en voelt
duidelijk meer voor de spreek
taal. Hij is dan ook een meester
in het weergeven van dialogen.
Hij laat ons zien hoe slecht
mensen in het vuur van hun
gesprek naar elkaar kunnen
luisteren en domweg hun ei
gen stokpaardjes blijven berij
den. Dat levert situaties op die
doen denken aan het beste
werk van Ionesco en Beckett.
Niet alleen aan de inhoud van de
ze roman zult u veel plezier be
leven, ook de buitenkant mag
er zijn. De geestige omslagil
lustraties van Mark Smeets
zijn een feest voor het oog.
Raymond Queneaa, Wc zijn altijd te aar
dig voor vrouwen'. Vertaling: Joyce 8c
Co, uitg. Peter v.d. Velden, Leiden 1983.
CEES VAN HOORE.
VANCOUVER - De krachtigste
uitspraken zijn niet altijd de
meest vruchtbare. Van de vele
rake opmerkingen die tijdens de
zesde Assemblée van de Wereld
raad van Kerken vielen, is deze
uitspraak van een Noorse bis
schop het best te gebruiken als
typering van de fase waarin de
oecumene verkeert. Na de grote
vernieuwingsdrang die de we
reldraad in 1968 in Uppsala be
zielde en de gewaagde stappen
die in 1975 in Nairobi volgden, is
Vancouver 1983 de assemblée
van de consolidatie geworden.
door
Hans Willems
Het definitieve oordeel moet aan
de kerkhistorici van volgende
generaties worden gelaten, maar
de waarnemers in Vancouver
waren opvallend eensgezind in
hun oordeel dat de Wereldraad
van Kerken pas op de plaats
maakt. Het aantal nieuwe pro
gramma's zal zeer bescheiden
zijn. De assemblée bepaalde zich
ertoe het bestaande werk kri
tisch te evalueren en de lijnen
voorzichtig door te trekken.
Op zich is dat ook vooruitgang,
want Konrad Raiser, de vertrek
kende tweede man van de we
reldraad, merkte terecht op dat
omstreden programma's na Van
couver niet meer omstreden zijn.
Het pleit om het anti-racisme-
programma heeft de wereldraad
gewonnen. Niemand, ook de ge
delegeerden uit conservatieve
kerken in het Westen, twijfelde
aan de juistheid van verdergaan
de steun aan mensen die om hun
huidskleur vervolgd of onder
drukt worden. De sprekers die
het meeste indruk maakten, wa
ren dan ook uitgerekend de twee
belangrijkste zwarte kerkleiders
uit Zuid-Afrika, Desmond Tutu
en Allan Boesak.
Een ander omstreden programma,
namelijk dat over mensenrech
ten, kwam in Vancouver breder
dan ooit over het voetlicht. Het
programma is wel de achilles
pees van de wereldraad ge
noemd, omdat de variatie in di
plomatieke middelen waarvan
de wereldraad zich bedient, door
critici zonder ophouden wordt
uitgelegd als selectieve veront
waardiging. Met hun omstreden.
Want erg zwakke, verklaring
over Afghanistan hebben de ver
tegenwoordigers van de lid-ke
ken nu zelf eens mogen ervaren
dat Oost-Europa vanwege de ge
voelige positie van de kerken
daar, nu eenmaal een andere
aanpak vereist.
In een overmoedige bui had de as
semblee de Afghanistan-resolu-
tie bijna zodanig aangescherpt
dat het breekpunt met de Oost-
europese kerken in zicht kwam.
Zelfs William Thompson, de
Amerikaanse jurist die met on
bewogen precisie de meest af
schuwelijke situaties in de we
reld in uitgewogen publieke ver
klaringen weet te presenteren,
dreigde even zijn kalmte te ver
liezen. Hij wist als geen ander
hoe er achter de schermen ge
knokt was om een veroordeling
van de Russische aanwezigheid
in Afghanistan tot de assemblée
door te laten dringen. Dat mon
nikenwerk dreigde nu met een
stemming teniet te worden ge
daan.
Maar de afgevaardigden uit Euro
pa en een deel van de Derde We
reld zagen op het juiste moment
het risico van een breuk en de
zwakke Afghanistan-resolutie
haalde met vlag en wimpel de
eindstreep. De critici van de we
reldraad zullen er zich ongetwij
feld met verve meester van ma
ken maar ook zij zullen bij nade
re beschouwing toch moeten toe
geven dat de Oosteuropeanen in
de wereldraad hun nek al ver,
heel ver hebben uitgestoken.
Ook hier geldt de Noorse wijs
heid dat de krachtigste uitspra
ken niet altijd de meest vrucht
bare zijn.
De oecumenische beweging maakt
pas op de plaats omdat zij, onder
indruk van het onvoorstelbare
lijden waarmee zij uit alle delen
van de wereld geconfronteerd
wordt, geen pasklare antwoor
den heeft. De jaren tachtig heb
ben niet voor niets voedsel gege
ven aan het doemdenken. De
Oost-West-tegenstelling verlamt
.de rijke wereld. De kloof tussen
Noord en Zuid wordt wijder en
wijder en op tal van plaatsen zijn
hoopgevende ontwikkelingen te
nietgedaan. Het simpele feit dat
in de drie weken dat de wereld
raad in Canada bijeen was in lan
den als Sri Lanka, Tsjaad, Opper-
Volta en Guatemala bruut ge
weld nieuwe slachtoffers maak
te, doet de zwakke en machtelo
ze kerken zwijgen. De vertegen
woordigers uit de Derde Wereld
waren opvallend openhartig over
de hopeloze situatie in hun lan
den, merkte de Nederlandse af
gevaardigde ds. Maija van der
Veen-Schenkeveld al na een
week op.
Bij alle sombere geluiden is het op
merkelijk dat de meeste assem-
blée-gangers zeer positief zijn
wanneer naar hun ervaringen
wordt gevraagd. De belangrijk
ste oorzaak daarvan blijkt een
ontwikkeling die zich moeilijk in
resoluties of krantekoppen laat
uitdrukken, namelijk het ont
staan van een eigen oecumeni
sche spiritualiteit, vooral tijdens
de kleine bijbelstudiegroepen en
de talloze vieringen die als een
rode draad door de assemblée
liepen, was een verbondenheid
voelbaar die voor velen meer be
tekent dan de vijf kilo papier die
ze te verwerken kregen.
Meer dan ooit tevoren waren de
kerken in theologische bezin
ning en liturgische viering op
zoek naar het bijbelse funda
ment van de christelijke eenheid.
Dr. Wim Balke, hervormd dele
gatielid en als gereformeerde-
bonder bij voorbaat zeer kritisch
tegenover de wereldraad, moest
bij al zijn bezwaren toegeven dat
de geloofs verbondenheid van
mensen uit zoveel landen en tra
dities, hem iets gedaan had. Be
halve de assemblée van de con
solidatie moet Vancouver dan
ook de assemblée van de verin
nerlijking genoemd worden.
Teruggekeerd naar hun eigen ker
ken, staan de gedelegeerden
voor de niet geringe opgave om
de de samenhang tussen geloofs-
verbondenheid en het riskante,
naar buiten gerichte werk van de
wereldraad vast te houden en te
verduidelijken. In Vancouver is
met hartstocht gewerkt aan de
verbinding tussen leer en leven,
geloof en daadkracht, woord en
actie.
Na Vancouver lijkt de kloof tussen
de wereldraad en de kerken wat
kleiner geworden. Het feit dat
vele evangelicals zich in de as
semblée uitstekend thuisvoel-
den en dat er zelfs uit de zeer be-
lijnde en stijve immigrantenker-
ken in Canada en de Verenigde
Staten hartelijke woorden wer
den gesproken over het gebeu
ren in Vancouver, duidt er op dat
de pas op de plaats die de we
reldraad maakt, anderen in staat
stelt een achterstand in te halen.
Op de deelname van de rooms-ka-
tholieke kerk hoeft de wereld
raad daarbij voorlopig niet te re
kenen. Volgens prof. dr. Herman
Fiolet, secretaris van de raad van
kerken in Nederland, is de relatie
Rome-Genève op een absoluut
dieptepunt beland. Op enkele
concrete onderdelen van het we
reldraadprogramma doen
rooms-katholieke theologen op
persoonlijke titel mee, maar
structureel wil het Vaticaan van
geen verplichtingen weten. De
uitvoerige brief die kardinaal
Willebrands als hoofd van het
Vaticaanse secretariaat voor de
eenheid aan dr. Philip Potter
schreef, laat geen twijfel bestaan
over de verkoelde relaties.
De brief, een verplicht nummertje
bij iedere assemblée, sprak on
der meer over de 'realiteit' van
het nee dat het Vaticaan tien jaar
geleden op theologische gronden
uitsprak inzake een eventueel
lidmaatschap. Van onderhande
lingen is geen sprake, hooguit
van een 'rijping' van relaties en
van 'groei' in oecumenische
broederschap. Termen die moe
ten verhullen dat er gwoon niets
gebeurt. Het enige lichtpuntje
dat prof. Fiolet ziet, is de aange
kondigde gezamenlijke studie
over de oecumenische inbreng
die rooms-katholieken op plaat
selijk en regionaal vlak hebben.
De stilstand in de oecumene mani
festeert zich ook in de de kwestie
van de deelname van vrouwen.
De discussie over de wijding van
de vrouw is in een groot aantal
kerken muurvast komen te zit
ten en dat levert nogal wat fru
stratie op. Intussen doen de
vrouwen in het werk van de we
reldraad zelf zeer nadrukkelijk
voor honderd procent mee. De
oecumenische beweging plukt
daar de vruchten van.
Een belangrijk thema dat de as
semblée in Vancouver beheerste.
ADVERTENTIE
BOEKHANDEL
DE KLER
LEIDEN-LEIDERDORP
OEGSTGEEST-KATWIJK
Alle op deze pagina bespro
ken boeken zijn bij ons direkt
leverbaar, óf via onze TERMI
NAL te bestellen en dan bin
nen drie dagen verkrijgbaar.
was de verbinding die gelegd
moet worden tussen de vredes
bewegingen en de strijd om ge
rechtigheid in de Tweede en Der
de Wereld. Volks- en bevrijdings
bewegingen hebben elkaar no
dig, niet uit eigenbelang, maar
omdat vrede en onrecht alles met
elkaar te maken hebben. De we
reldraad heeft op dat punt be
langrijke mogelijkheden. Vol
gens drs. Jone Bos, afgevaardig
de namens de hervormde kerk,
kan er uit een omvangrijk pro
gramma voor gerechtigheid en
vrede zelfs een nieuwe oecume
nische beweging groeien. Mis
schien zijn dat krachtige woor
den die niet zo vruchtbaar zullen
blijken, maar het feit dat van zo
veel kanten naar de uitspraken
van de wereldraad over vrede en
gerechtigheid werd uitgezien,
bewijst in ieder geval dat de oe
cumenische beweging met gezag
'kan spreken.
