De misdaad afgetroefd
De minutieuze naspeuringen van
het Gerechtelijk Laboratorium
H
MUS
*■9
99
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1983
Op het Gerechtelijk Natuurkundig Laboratorium in Rijswijk worden
jaarlijks zo'n 40.000 bloedmonsters op het alcoholpercentage onder
zocht. Een routineklus waar veel Nederlanders wel eens van hebben
gehoord of mee te maken hebben gehad. Maar het is lang niet het enige
waar men zich op het Gerechtelijk Laboratorium mee bezighoudt. Vrij
wel alle sporen die verband kunnen houden met een of ander misdrijf
worden hier op hun bruikbaarheid onderzocht. Daarbij wordt een strik
te objectiviteit in acht genomen. Sterker nog: een razendslimme in
braak oogst bij de medewerkers van het lab niet zelden enige waarde
ring. volgens de Leidse hoogleraar criminalistiek prof. E.R. Groene-
veld, directeur van het instituut, laten de onderzoekers zich niet dwin
gen iets te vinden. "Onze bevindingen hoeven echt niet altijd een ver
dachte te belasten". Redacteur Bert Paauw schetst een beeld van de
bezigheden op het laboratorium.
Prof. Groeneveld: Wij laten ons
niet dwingen iets te vinden".
PAGINA 13
M
_IJ LJ LJULIJ
T 1
Bijlage van het Leidsch/Alphens Dagblad
"Sommige inbraken zijn
prachtig. Je ziet hoe die in
brekers de zaak beduvelen,
hoe ze proberen geen sporen
achter te laten, hoewel dat
vrijwel nooit voor honderd
procent lukt. Voor die slim
heid kan ik soms best waar
dering hebben. En als zo ie
mand het voor de rechtbank
redt omdat er te weinig be
wijzen zijn, nou ja, ik zou bij
na zeggen: dan heeft hij het
verdiend".
Professor E.R. Groeneveld, direc
teur van het Gerechtelijk Na
tuurkundig laboratorium in
Rijswijk, zegt het met een glin
stering in de ogen. De ander af
troeven op slimheid, het spreekt
hem duidelijk aan. Dat is dan
ook precies waar hij en zijn me
dewerkers zich dagelijks mee be
zig houden. Sporen die mogelijk
verband houden met een mis
drijf worden op het Gerechtelijk
Laboratorium op hun bruikbaar
heid onderzocht.
Groeneveld :"Bij het zoeken naar
sporen heb je geluk en fantasie
nodig. Fantasie is soms heel nut
tig, je moet je kunnen indenken
hoe een zaak gespeeld kan heb
ben, de ander als het ware aan
voelen. Als je geestelijk te veel
afstand neemt, dan vind je niks.
Meedenken over een misdrijf om
iets te vinden, dat is de lol. Dat
zoeken en vinden van verbanden
staat los van de personen achter
zo'n misdrijf. Wij trekken ook
geen conclusies ten aanzien van
het schuldig of onschuldig zijn
van iemand. Wij zeggen alleen
maar: deze haren zijn niet van
die man afkomstig, of juist wel"
Verzamelen
Voordat sporen kunnen worden
onderzocht moeten ze eerst wor
den verzameld. Dat verzamelen
wordt aangeduid met de term
criminalistiek. Niet te verwarren
met criminologie waarbij het
gaat om de bestudering van het
wezen van de misdadiger en het
ontstaan van misdadigheid.
Groeneveld: "Criminalistiek is zeg
maar het Sherlock Holmes ge
doe, vooral een kwestie van goed
kijken. Het materiaal dat zo
wordt aangedragen, en meestal
komt de politie daar- mee aan,
wordt geanalyseerd op ons labo
ratorium. Dat analyseren noemt
men forensische wetenschap.
Ter verduidelijking: het vinden
van vezels of haren bij een mis
drijf is criminalistiek, het aanto
nen dat die vezels verband hou
den met dat misdrijf is forensi
sche wetenschap".
"De forensische wetenschap om
vat een groot terrein, er bestaan
veel technieken en specialismen
om mogelijke sporen te onder
zoeken waarbij gebruik wordt
gemaakt van de natuurweten
schappen. Ook is er heel specifie
ke apparatuur, bijvoorbeeld voor
de kleurbepaling van een vezel.
Zo'n apparaat wordt bemand
door een superspecialist, iemand
die erg goed weet wat je met dat
apparaat kunt doen. Maar zo'n
man weet niets af van onder
meer bloedonderzoek. Dat is te
genwoordig het grote dilemma.
Er zijn zoveel specialismen dat
het overzicht dreigt zoek te ra
ken".
"Voor de oorlog had je nog de zo
genaamde allesweters, die deden
ook alle methoden zelf. Na de
oorlog kon dat niet meer, er wa
ren specialisten nodig op bepaal
de terreinen, iedereen kreeg een
klein stukje taak toebedeeld. Het
overzicht in een zaak wordt dan
moeilijker. Op het ogenblik kun
je globaal twee groepen onder
scheiden. De ene groep zegt: wij
zijn specialisten en moeten ons
specialisme zo ver mogelijk uit
diepen. De andere groep zegt: we
moeten niet uit het oog verliezen
waar we al die onderzoeken voor
doen, niet allemaal los van elkaar
bezig zijn. Die twee visies moe-,
ten aan elkaar worden gebreid,
daar is een vorm van weten
schappelijk management voor
nodig".
Handig
Bij het Gerechtelijk Natuurkundig
Laboratorium werken 90 men
sen van wie 55 als onderzoeker.
brek aan onderhoud?), met glas-
onderzoek (bij inbraak glassplin
ters in kleding), met vingerspo
ren, met documentonderzoek
(papier, inkt, lijm, bijvoorbeeld
bij vervalsingen van paspoor
ten).
Wapenonderzoek.
Dit onderzoek behelst onder meer
de oudheidsbepaling van vuur
wapens, het nagaan van krasspo-
ren. vormsporen en etsen, de
snelheidsmeting van projectie
len, het bekijken en bewaren van
kogels en hulzen.
"Bij schietpartijen wordt gekeken
of gevonden kogels en hulzen al
in onze collectie zitten. Zo kun
nen we verbanden leggen met-
voorgaande misdrijven".
Doorgeefluik
Groeneveld: "Wij kunnen bij onze
onderzoekingen niet alles be
strijken, niet elke techniek be
heersen en niet elk apparaat opti
maal benutten. Maar als we den
ken dat we te weinig know how
in huis hebben dan stappen we
naar TNO. De bevindingen van
TNO gaan als bijlage mee met
ons rapport. TNO moet buiten de
gerechtelijke sfeer blijven, wij
zijn het doorgeefluik".
"Dat laatste past in de filosofie van
objectiviteit waarmee onze on
derzoekingen behoren te zijn
omgeven en waarnaar professor
Froentjes, die in 1946 ons insti
tuut heeft opgericht, heeft ge
streefd. De politie brengt spullen
bij ons binnen. Wij kijken naar
dat materiaal zonder dat we ons
emotioneel bij een zaak laten be
trekken. Anders gezegd: wij la
ten ons niet dwingen iets te vin
den".
"Onze bevindingen hoeven trou
wens echt niet altijd een ver
dachte te belasten, te kunnen
ook ter ontlasting worden ge
bruikt. Wat wij doen is het uit
brengen van een rapport, daar
houdt het mee op. Als de rechter
zegt: ik neem het niet mee in de
bepaling van de strafmaat, dan
hebben wij daar vrede mee. Zo'n
rechter heeft nou eenmaal ande
re kennis en een andere verant
woordelijkheid. Wij leggen ons
daar bij neer, het frustreert niet".
De vraag dringt zich op of rechters
wel in staat zijn de rapporten van
het Gerechtelijk Natuurkundig
Laboratorium op hun juiste
waarde te schatten. Professor
Groeneveld. die het directeur
schap van het Natuurkundig La
boratorium combineert met een
bijzonder hoogleraarschap in de
criminalistiek aan de Leidse uni
versiteit (de enige universiteit in
den lande met een dergelijke
leerstoel) heeft de indruk dat de
rapporten in elk geval niet wor
den onderschat.
Zwaar
"Ik geef onderwijs aan studenten
die later te maken krijgen met
het strafrecht, toekomstige offi
cieren van justitie, raadslieden,
rechters. Ik probeer ze duidelijk
te maken wat de betekenis is van
natuurwetenschappelijk onder
zoek voor het strafrecht, ze bij te
brengen hoe ze mooie rapporten
moeten wegen. Het gaat dus niet
om onderwijs in praktische
handvaardigheid. Iemand die
rechten studeert kun je niet op
zadelen met schei- en natuur
kunde. Maar ze moeten wel leren
methoden en methodieken te ta
xeren".
"Het is ons overigens opgevallen
dat onze rapporten in het straf
recht meestal zwaar tellen. Wij
vinden soms wel eens dat de
rechter erg zwaar leunt op wat
wij hebben gevonden. Waarmee
ik niet wil zeggen dat de rechter
dat ten onrechte doet. Maar je
schrikt soms als je ziet dat een
rechtbank bij een ontkenning
van de verdachte geheel op ons
rapport drijft".
"Kijk, bij bekentenissen spelen on
ze rapporten een geringe rol, de
zaak is dan meestal wel duide
lijk. Maar als iemand ontkent
dan wordt het anders. Er staan
mij wel geen grote dwalingen
van het Gerechtelijk Laborato
rium voor de geest, maar ik vind
het best vervelend als iemand,
die is veroordeeld op grond van
ons rapport, niet bekent. Het
geeft mij altijd een gerust idee
als zo iemand later in z'n leven
toch zegt: ik heb het gedaan".
door Bert Paauw
Met behul-p van een stereomicroscoop wordt gezocht naar vezels, haar- £>e afdeling vuurwapenondcrzoek. Op tafel liggen ook tal van projectielen en hulzen die a/komstig zijn i
tjes, schotresten en andere sporen. misdrijven waarvan nooit een wapen is gevonden. (Foto n Roland d« Bruint
Autoverven
Instrumentele analyse.
"Zo'n analyse kan bijvoorbeeld
een verfonderzoek betreffen. Ie
mand is doorgereden na een on
geluk maar op het slachtoffer is
een stukje bruine verf gevonden.
Wij kunnen de kleurencoördina-
ten van de bewuste verf nagaan.
Dat vergelijken we met de au
toverven die er op de markt zijn,
die gegevens zitten allemaal in
de computer. Dan kun je nagaan
dat het om dat merk uit dat jaar
moet gaan en dan zit je natuur
lijk al een eind in de goede rich
ting".
"Verder horen op deze afdeling
thuis: bandsporenonderzoek,
kleurreflectiemeting, de toepas
sing van röntgentechnieken en
kleinere milieuzaken als olielo
zingen".
Bloedonderzoek.
"Vooral dit onderzoek heeft de
laatste vijfjaar een spectaculaire
vooruitgang geboekt. Het gaat
daarbij voornamelijk om de
bloedkenmerken die in en aan de
rode bloedlichaampjes zijn te
vinden. Deze afdeling komt
meestal in actie als het gaat om
zedendelicten en steekpartijen,
misdrijven waarbij bloed en
sperma een rol spelen. Iedereen
heeft een bepaalde bloedgroep.
Hoe zeldzamer iemands bloed
groep, des te bruikbaarder wordt
datgene wat we vinden. De waar
de van ons bewijsmateriaal
wordt bepaald door iemands ge
netische achtergrond".
Chemisch-technisch onderzoek.
Deze afdeling heeft te maken met
branden zoals onlangs in het
Katwijkse zwembad Mieren wei
de, met explosies, met aanrijdin
gen (is een aanhanger gebroken
door metaalmoeheid of door ge
Onder hetzelfde dak is ook het
Gerechtelijk Geneeskundig La
boratorium gehuisvest, het do
mein van de bekende patholoog
anatoom dr. Zeldenrust en twee
collega's. Professor Groeneveld
vindt het een goede zaak dat bei
de instituten in hetzelfde ge
bouw zijn ondergebracht. "Dat is
nergens anders ter wereld zo. El
ders zijn patholoog-anatomen
meestal verbonden aan een uni
versiteit of een ziekenhuis, staan
zij los van de laboratoriumwerk
zaamheden. Maar het is gewoon
handig dat beide laboratoria on
der één dak zitten. De ervaring
kan worden gebundeld, samen
werking is handiger te realiseren
en zo is de kans dat er sporen
verloren gaan kleiner".
Genieten de snij- en ontleedbezig-
heden van dr. Zeldenrust lande
lijke bekendheid, van de op veel
uitgebreider schaal verrichte on
derzoekingen in het Natuurkun
dig Laboratorium is de buiten
wereld aanmerkelijk minder be
kend. Laatstgenoemd laborato
rium telt 9 hoofdafdelingen, een
onderscheiding die mede op his
torische gronden is gebaseerd.
Groeneveld zet ze op een rijtje.
Toxicologie ofwel vergiftenkun-
de.
"Hier wordt alles onderzocht wat
te maken heeft met verdovende
middelen, drugs en dergelijke.
Maar ook kleinere zaken, genie
pigheden. Buren hebben bij
voorbeeld ruzie gekregen omdat
een boom het licht in ander
mans tuin beneemt. Nu is de
boom plotseling gaan verdorren
en de ene buurman vermoedt dat
er met gif is gestrooid. Dan ko
men ze bij ons".
"Een ander voorbeeld: men ver
moedt van een bepaalde hond
Resten van zelfgemaakte explosieven, waaronder granaten en tijdbommen.
dat hij schapen heeft doodgebe
ten. De hond is opgepakt en
krijgt van ons een spuitje om
hem te laten overgeven. Wij on
derzoeken dan het braaksel"
Routineklus
Bloedalcoholanalyse.
"Deze afdeling is bij de Nederlan
ders goed bekend. Per jaar wor
den er zo'n 40.000 monsters on
derzocht. Een routineklus. Ook
wordt hier gekeken naar de aan
wezigheid van geneesmiddelen
in het bloed, valium, librium en
dat soort dingen".
Vergelijkend schriftonderzoek.
"Dit onderzoek is van belang bij
vervalsingen van cheques, testa
menten en dergelijke. De dag
boeken van Hitier zijn een recent
voorbeeld van een vervalsing die
op zo'n afdeling terecht zou ko
men. Vergelijkend onderzoek
moet niet worden verward met
grafologie, daarbij gaat het om
karakterontleding. Op deze afde
ling wordt overigens ook aan
stemanalyse en schrijfmachine-
onderzoek gedaan".
Research.
"Dit is eigenlijk een serviceafde
ling voor alle andere afdelingen.
Er wordt onderzoek gedaan op
het gebied van methoden en er
wordt bekeken of we bepaalde
zaken aankunnen qua kennis en
materiaal. Dat speelt nog wel
eens bij milieuzaken. Op deze af
deling staat ook de massaspec-
trometer, een groot apparaat,
heel gevoelig, daar zijn bepaalde
stoffen mee aan te tonen".
Algemene criminalistiek.
"Hier worden de Sherlock Holmes
achtige sporen onderzocht zoals
haren, vezels, verfsporen. Deels
worden die sporen ook naar an
dere afdelingen doorgesluisd.
Verder doet men hier aan kle-
dingonderzoek, onderzoek aan
wapens, munitie, de schiethand,
schotsafstand, onderzoek van
explosieven. Op deze afdeling
staan elektronenmicroscopen,
daar kun je hele kleine objecten
mee zien".
