De permanente stoelendans in Tsjaad
C
3
Hollywood wil niet aan
cocaïnegebruik ten onder
Vrij circuit
Televisie
Franse verwaarlozing en opportunisme eisen zware tol
VRIJDAG 5 AUGUSTUS 1983
De Amerikaanse filmindustrie,
waarvan het klatergoud is aange
vreten door een reeks incidenten
die voortvloeiden uit cocaïnege-
bruik, laat het niet langer over
Film
haar kant gaan.
i Niet minder dan 10 procent van al
le Amerikanen die in de ver
maaksindustrie werkzaam zijn
worstelen met een cocaïnepro-
bleem of hebben ermee gewor
steld.
"U hebt er geen idee van hoe groot
het cocaïneprobleem in deze
stad is", zegt Tom Kenny, direc
teur van de afdeling alcohol- en
drugs van het "motion picture
and television fund". "We heb
ben te maken met gemiddeld
veertig gevallen van alcohol- of
drugverslaving per maand".
Deskundigen op het gebied zeggen
dat de sjieke en dure verslaving
zich vanuit Hollywood over
Amerika heeft verspreid. Het
weekblad Time schatte onlangs
het aantal cocaïneverslaafden in
de Verenigde Staten op 1 mil
joen.
Ze zeggen echter ook dat "de in
dustrie" onder de eersten is ge
weest om het probleem te onder
kennen en te bestrijden.
"In Hollywood begint men afstand
te nemen van de cocaïne", zegt
dr. Michael Stone, die een aantal
beroemdheden en beroepssport
lieden heeft behandeld.
"Degenen die de gewoonte een
paar jaar geleden overnamen,
hebben een paar mensen hun on
geluk tegemoet zien gaan en ster
ven en zijn gaan nadenken".
De mollige film- en televisieko
miek John Belushi overleed aan
een teveel aan cocaïne en heroï-
ne in een motel in Hollywood ria
een drugs- en drankorgie van een
hele nacht in 1982.
Richard Dreyfuss, de filmacteur en
Oscarbezitter, botste met zijn
snelle wagen tegen een boom,
werd gearresteerd wegens bezit
van cocaïne en verklaarde dat hij
blij was te zijn gepakt voor hij
zich een volgende keer dood
reed.
Mackenzie Phillips werd in 1980
geschrapt uit de televisieserie
"One day at a time" vanwege
haar verslaving aan cocaïne. Ze
onderging ook een behandeling.
Komiek Richard Pryor liep in 1980
zware brandwonden op in zijn
keuken bij het bereiden van co
caïne in haar zuiverste en krach
tigste vorm. Hij verwerkt het in
cident nu in zijn conferences.
Volgens deskundigen lieten deze
sensationele zaken alleen maar
het topje van de ijsberg zien.
"In onze tak van industrie gebeurt
waarschijnlijk meer omdat we
meer geld verdienen, langer
werken en te maken hebben met
een hoop stress", zegt Kenny.
"Het is een industrie waar men
niet aan de lopende band staat en
in de gaten gehouden kan wor
den".
Richard Dreyfuss
(Foto AP)
Voor de bestrijding van misbruik
van cocaïne werden dit jaar meer
dan 25.000 folders gehecht aan
de loonstaat van werknemers
van zes grote filmstudio's, met
de vraag: "vormt alcohol-, drugs-
of cocaïnegebruik een probleem
in uw leven?"
De studio's hangen kennisgevin
gen op waarin naar de dienst van
Kenny wordt verwezen als men
hulp nodig heeft om verslaving
te bestrijden.
Burbank Studios begon een oplei
ding van mensen om de sympto
men van cocaïnemisbruik in een
vroeg stadium te onderkennen
en Metro-Goldwyn-Mayer wil
het voorbeeld volgen.
Dr. Stone, die 150 verslaafden per
jaar behandelt, is het ermee eens
dat cocaïnemisbruik in Holly
wood omvangrijk is, maar de
yermaakindustrie verschilt zijns
inziens niet van andere groepen
mensen die zich de drug van on
geveer 100 dollar per gram kun
nen veroorloven. Waarin Holly
wood verschilt is volgens hem de
speciale stijl. "Men timmert aan
de wegeer is de neiging om popu
lair en beroemd te worden en dat
leidt tot experimenteren met van
alles en nog wat, van seks tot
drugs en alcohol", zegt hij.
Een voormalig hoofd-personeels-
zaken van een grote studio in
Hollywood placht cocaïne te ver
kopen aan medewerkers om zijn
eigen verslaving te kunnen be
kostigen. Hij besloot uit de
school te klappen op voorwaarde
dat hij niet genoemd zou wor
den.
"Ik heb acteurs en actrices, produ
cers en directeuren, maar ook le
den van raden van beheer, musi
ci, secretaresses, de doorsnee
man en vrouw, cocaïne zien ge
bruiken. De film- en muziek-
branche is de meest winstgeven
de markt, maar die is nu overal in
de onroerend-goedhandel, in
grote advocatenpraktijken", ver
telde hij.
Deze man, die zijn baan en bijna
zyn leven verloor door de cocaï
ne, leidt nu een wekelijkse bij
eenkomst van ex-verslaafden,
waarop ook problemen van ver
slaafden aan de orde worden ge
steld.
"Men richt zich nu tot ongeveer
700 mensen, zowel binnen als
buiten de vermaaksindustrie,
maar de meeste beroemdheden
laten zich op avonden die zo pu
bliek zijn niet zien. Mensen met
een grote naam zijn bang om te
komen omdat ze anoniem willen
blijven. We zouden voor hen spe
ciale bijeenkomsten moeten or
ganiseren", zegt Kenny.
Om publiciteit te vermij deh gaan
beroemdheden met een cocaïne
probleem liever naar een particu
liere kliniek zoals "carne unit".
Deze, en het particulier Beverly
Glen ziekenhuis, adverteren te
genwoordig in de vakbladen van
Hollywood, Variety en Billboard.
"Het beste werk in Hollywood
wordt gedaan door de mensen
die geen drugs gebruiken" zegt
de. tot inkeer gekomen perso
neelschef. "Er zijn mensen die
denken dat de creatiever zijn
wanneer ze cocaïne gebruiken,
maar ze zijn het niet. Je doet je
werk het best als je de reaüteit
ziet en je vanuit die gesteldheid
richt tot het publiek".
(UPI)
Vanavond in het Filmhuis LVC
"The Maltese falcon" John
Hustons klassieker uit 1941
met Bogart in de hoofdrol.
Hij speelt de privé-detective
Sam Spade die in een inge
wikkelde intrige verzeild
raakt rond een gouden beeld
je (21.15 en 23.30 uur). Don
derdag wordt van de vorige
week overleden Louis Bu-
nuel "Cet obscur objet du
désir" gedraaid over een 60-
jarige rijkaard die zijn hart
verliest aan een flamenco
danseres, belust op zijn geld,
maar niet op zijn verlangens.
Als vanouds wordt de schijn
heiligheid van de burgerij
aan de kaak gesteld (20.00 en
22.15 uur).
BLIJVERS
"Sophie's Choice/' - Adembene
mend spel van Meryl Streep, Lido
4. Leiden.
"De Lift" - Verfrissende thriller van
debutant Diek Maas. Lido 3. Lei
den. City 4. Katwijk.
"Flash dance", het Fame-virus woe
kert voort. Lido 2, al.
"Merry Christmas mr. Lawrence" -
Beklemmende botsing van cultu
ren. Studio. Leiden.
"Blue Thunder" - Vakkundig ge
maakte actiefilm, Luxor, Leiden,
Euro 3, Alphen.
"Hot Bubblegum in het leger" -
Flauwiteiten troef, Trianon, Lei-
"Octopussy" - James Bond met een
knipoog, Lido 1. Leiden, Euro 1
en 2 Alphen.
"First Blood" - Sylvester Stallone
als Vietnam-veteraan in moeilijk
heden. City 2. Katwijk.
(OP)NIEUW
SEXFILMS
"Schot in de roos" - Rex, Leiden.
"Zweedse slipjes in Tirol" - City 3,
Katwijk.
Nachtfilms
"Schot in de roos" - Rex, Leiden.
"Octopussy" - Euro 1. Alphen.
"Gestroomlijnde poesjes" - Euro 2,
Alphen
"Koningin van het liefdesspel" -
Euro 3, Alphen.
"Firebird Tornado" - Euro 4, Al-
DEN HAAG
"Blue thunder" - Asta (463500), 12 jr.
"The postman always rings twice" -
Bijou (461177), 16 jr.
"Gandhi" - Calypso (463502), al.
"Flashdance" - Babylon 1 (471656),
l het jaar" - Ba
al.
"Nightshift, m
bylon 2, al.
"An officer and a gentleman" - Ba
bylon 3, al.
"Prky's 2...de volgende ochtend" -
Cineac 1 (630637), 16 jr.
"De Lift" - Cineac 2. 16 jr.
"Hot bubblegum in het leger" - Ci
neac 3. 16 jr.
"Trail of the Pink Panther", "101
Dalmatiërs" - Du Midi (855770),
al.
"The sound of music" - Euro, al.
"Octopussy" - Metropole 1 (456756),
12 jr.
"Flashdance" - Metropole 2, al.
"The Hunger" - Metropole 3, 16 jr.
"Sophie's choice" - Metropole 4, 16
jr.
"Tootsie" - Metropole 5, al.
"Breathless", "Heidi" - Odeon 1
(462400), 16 jr.
"Bad boys" - Odeon 2, 16 jr.
"Porky's 2...de volgende ochtend" -
Odeon 3, 16 jr.
"Merry Christmas Mr. Lawrence" -
Odeon 4, 16 jr.
"Wie met pech omgaat", al.. "La Ba
lance" - Odeon 5. 16 jr.
"Een schot in de roos" - Le Paris 1
(656402), 18 jr.
"Super sterren" - Le Paris 2, 18 jr.
"Blue jeans" - Le Paris 3, 18 jr.
"Octopussy" - Passage (460977), 12
AMSTERDAM
"Merry Christmas Mr. Lawrence" -
Alfa 1 (278806), 16 jr
"Nightshift, man van het jaar" - Alfa
2. al.
"An officer and a gentleman" - Alfa
3. al
'Tootsie" - Alfa 4. al. v
"Sophie's choice" - Alhambra I
(233192). 16 jr.
"La Balance" - Alhambra 2 (233192),
16 jr.
"Blue Thunder"- Bellevue Cinera
ma (234876/266227), 12 jr
"Flashdance" - Calypso 1 (266227/
234876). al.
"Raiders of the lost ark" - Calypso 2,
12 jr.
"The world according to Garp" - Ca
lypso 3, 12 jr.
"Super sterren" - Centraal (248933),
18 jr.
"The sound of music" "Flashdance"
- Cineac (243639), 12 jr.
"De kanonnen van navarone" - Ci-
necenter, 12 jr. (236615)
"Fanny Alexander" - Cinecenter,
16 jr.
"Tati festival - Cinecenter, al.
"The Draugtsman's contract" - Ci
necenter, 16 jr.
"Octopussy" - Cinema 1 (151243), 12
jr.
"Blue Thunder" - Cinema 2, 12 jr.
"Breathless" 16 jr. - "Heidi". City 1
(234579), al.
"Pofky's 2....de volgende ochtend"-
City 2, 16 jr.
"Sophie's Choice" - City 3, 16 jr.
"48 Hours" - City 4. 16 jr.
"The postman always rings twice" -
City 5, 16 jr.
"Bad Boys" - City 6. 16 jr.
"Octopussy" - City 7. 16 jr.
"Spartacus" - Kriterion. 16 jr.
"Last tango in Paris" - Studio K, 16
-"r-
"Gandhi" Leidsepleintheater
(235909), al.
"Een schot in de roos" - Parisien
(248933). 18 jr.
"Porky's 2...de volgende ochtend" -
Rem brandt plein theater 1
(223545), al.
"StarwarsThe empire strikes back"
Rembrandtpleintheater 2
(223545). 16 jr.
"Two champions of Shaolin" - Rex
(246132). 16 jr.
"De Lift" - Roxy (232809), 16 jr.
"Aardbeving" - Saskia (244152). 12
jr.
"Blow up", "Bolwieser", "Les en-
fants du paradis" - The Movies
(245790). 16 jr.
"Octopussy" - Tuschinki 1 (262633).
12 jr.
"The Hunger" - Tuschinski 2. 16 jr.
"Hot bubblegum in het leger" - Tu
schinski 3. 16 jr.
"Wie met pech omgaat" - Tuschins
ki 4, al.
'Tootsie" - Tuschinski 5, 16 jr.
"Flash dance" - Tuschinski 6. al.
"Richard Pryor live on the sunset
strip" - De Uitkijk (237460), 16 jr.
Cannes bekroonde rol
Isabelle Huppert als
Pomme in Claude Goretta's
"La Dentellière" is morgen
avond weer te zien bij de VA
RA. Het was haar doorbraak
als filmactrice. Goretta ver
telt het verhaal van een in
trovert meisjes dat door een
jonge student op sleeptouw
wordt genomen. Verschillen
in milieu en karakter staan
een voorspoedige ontwikke
ling van hun relatie in de weg
(Nederland 2, 20.40 uur). Vol
gende week vrijdag volgt van
Goretta "La Provinciale"
met Nathalie Baye en Bruno
"Ganz (Nederland 1, 22.00
uur). Huppert zien we maan
dag terug in Dumas "La Da
me aux Camelias" (Duits
land 2, 20.15 uur). Zondag is
"Khartoum" te zien, een
Britse speelfilm met Olivier
en Richardson over het
bloedbad in Soedan in 1883.
Maandagavond brengt de
Duitse televisie de legendari
sche "Im Westen nichts
neues" uit 1930 naar de be
faamde anti-oorlogsroman
van Remarque over de lotge
vallen van gymnasiumleer
lingen die zich onder aanspo
ring van hun leraar als vrij
williger meldden aan het
front van W.O.-I (Duitsland 1,
22.20 uur).
De nachtfilm is "Het debuut"
van Nouchka van Brakel,
naar de roman van Hester Al-
bach. Marina de Graaf speelt
een jong meisje dat een ver
houding krijgt met een oude
re man (Gerard Cox). De om
geving reagee/t geschokt en
later blijkt de minnaar ook
minder van de relatie gechar
meerd (Nederland 2, 23.50).
Hissene Habré (links) en Goukouni Oeueddei op een archieffoto uit 1979.
(foto ANP)
Van een koloniaal verleden rest te
genwoordig veelal niet meer dan
een bittere nasmaak. Groot-Brit-
tannië ziet zijn Union Jack tegen
wil en dank wapperen op de
Falklands. Nederland is opge
schrikt door een naar het schijnt
dubieuze bijdrage aan de komst
van het Bouterse-regime en voor
Frans opportunisme wordt een
pittige prijs betaald in het
Noordafrikaanse Tsjaad.
Niet veel meer dan een uitgedroog
de grintwoestijn, twee keer zo
groot als Frankrijk, dat het in
1910 op de golven van bloeiend
kolonialisme min of meer bij ver
gissing binnentrok en pas in 1965
weer verliet. Echter niet dan na
zich bij verdrag tot een jaar x met
handen en voeten te hebben ver
plicht de binnenlandse veilig
heid te garanderen. Een last
waarover moeilijk licht valt te
oordelen nu het land andermaal
zo zeer zucht onder de aspiraties
van zowel Tsjadische als naburi
ge intriganten, dat aller aandacht
is gewekt.
Hoofdrolspelers zijn de zittende
president Hissene Habré en zijn
voorganger en vroegere kom
paan Goukouni Oueddei, die el
kaar de macht betwisten. Aan
vankelijk aan de zijlijn, maar in
middels door wapenleveranties
ook in de strijd betrokken zijn
Libië en de OAE.
door
Ton van Brussel
De Organisatie van Afrikaanse
Eenheid, het forum van Afri
kaanse landen, als immer hart
stochtelijk pogend de continen
tale problemen zelfstandig het
hoofd te bieden. En Libië, het
noordelijke buurland, wiens ko
lonel Gaddafi nog altijd flirt met
de droom van één groot door
hem geleid Islamitisch rijk. In af
wachting daarvan heeft hij een
begerig oog laten vallen op de in
het noorden van Tsjaad veron
derstelde Tjraniumvoorraad. Met
de door Moskou gesteunde Gad
dafi op het toneel is de belang
stelling van de Verenigde Staten
een vrijwel natuurlijk gegeven.
In Tsjaad tekent zich zo in de
ontmoeting van Noord en Zuid
en Oost en West de pijnlijk ver
trouwde belangentegenstelling
af, waarvan de geschiedenis
doorgaans niet anders dan som
ber weet te verhalen.
Was Tsjaad doorsnee, dan zou het
niet meer kunnen oproepen dan
Het van Afrika gebruikelijke
beeld van droogte en hongers
nood; een land waarvoor af en
toe een gironummer op een wes
ters televisiescherm verschijnt.
in zijn huidige omvang bestond
het niet vóór de Franse bemoeie
nis aan het begin van de eeuw, de
tijd waarin Continentaal-Afrika
een aantrekkelijke speeltuin was
voor Europees avonturisme.
Grenzen van koloniaal gebied
werden vrij eenvoudig gemar
keerd door de veelal toevallige
plaats van samenkomst van
Duitse, Franse, Britse, Portugese
en zelfs Belgische legers, die zo
mogelijk met een soort herenak
koord eikaars hegemonie in de
achterliggende gebieden respec
teerden. Geografische of cultu
reel/religieuze factoren werden
ondergeschikt gemaakt aan de
voortvarendheid van de talrijke
vreemde expeditielegers. Tsjaad
is een inmiddels wat zeldzaam
geworden voorbeeld van dat spel
van natuurlijke vergissingen.
De bevolking is globaal te verdelen
in groeperingen van mohamme
danen en christenen, met op de
achtergrond nog een minderheid
die allerhande natuurreligies
aanhangt. Dat lijkt overzichtelij
ker dan het is, want in werkelijk
heid kent Tsjaad 192 etnische
groepen, die elkaar in het gun
stigste geval nadrukkelijk nege
ren, maar veel vaker de strijd
zoeken. Het elders in Afrika on
der koloniale overheersing juist
opgelaaide nationalisme, is in
Tsjaad om begrijpelijke redenen
uitgebleven. De vele splinters
zetten onder welke regering dan
ook hun eigen cultuur voort. Een
gemeenschappelijke noemer die
Tsjaad tot een land met een ge
zicht had kunnen maken ont
breekt. Dat gegeven, gevoegd bij
het economisch en strategisch
gering belang, maakte Tsjaad tot
één van de minder populaire
Franse kolonies.
Toen Frankrijk er vijf jaar na de
onafhankelijkheid zijn laatste
troepen wegtrok was het nog
steeds een sterk achtergebleven
gebied, dat aan de overheersing
niet veel meer dan een volkslied;
had overgehouden. Onderwijs
stond in de kinderschoenen,
spoorwegen waren er niet, auto
wegen ook nauwelijks en het eni
ge Tsjadische dagblad telde niet
meer dan zevenhonderd abon
nees. Landbouw (katoen) en vee
teelt leverden de bevolking een
uiterst schamel bestaan.
Veel is er sedertdien niet veran
derd. De honger is gebleven; de
onderlinge verdeeldheid krach
tig opgelaaid. In 1969, luttele ja
ren na vertrek, moesten Franse
troepen al terugkeren om een
burgeroorlog te bezweren. De
Fransen hadden hun macht over
gedragen aan de christenen in
het zuiden, geheel tegen de zin
van de islamieten in het noorden,
die hun verzet bundelden in het
Frolinat (Front de Libération Na
tionale du Chad). Twee jaar na de
oprichting viel ook Frolinat ten
prooi aan verdeeldheid en vanaf
dat moment kreeg de Libische
leider Gaddafi een grote vinger
in de pap. Hissene Habré, zoon
van een arme schaapsherder,
maar aan de Sorbonne geschoold
als politicoloog, keerde na zijn
Parijse jaren in 1971 naar Tsjaad
terug. Daar bleek zijn oude me
destrijder Goukouni Oueddei, de
leiding over Frolinat te voeren.
President Tombalbaye besloot Ha
bré in te schakelen voor een be
middelingspoging, die mislukte
toen Habré zich voor de idealen
van Frolinat gewonnen gaf. Met
actieve steun van Libië wisten
Goukouni en Habré grote suc
cessen te boeken in de strijd te
gen de presidentiële legers, maar
ook dit avontuur strandde op
verschil van mening tussen de
twee rebellen. Gadaffi koos de
zijde van Goukouni, Habré ver
dween van het toneel, maar gooi
de het later op een akkoordje
met de regering en werd zo pre
mier. Goukouni nam dat niet en
nieuwe strijd volgde.
Frankrijk moest gezien de ver
dragsverplichtingen wel ingrij
pen en wist uiteindelijk in '79 in
de Nigeriaanse stad Kanu een
verdrag te sluiten dat resulteerde
in een omwenteling aan de top
van Tsjaad. Geen christen meer
als president, maar de moham
medaan Goukouni. In een ken
nelijke vlaag van overmoed be
sloot deze twee jaar geleden de
Libische invloed, waarop hy tot
dan zwaar had geleund, te keren
en Gaddafi's troepen tot aftocht
te sommeren. In ruil daarvoor
kreeg hij steun *van een vredes
macht van een aantal landen van
de Organisatie van Afrikaanse
Eenheid. Ondanks dat verloor hij
snel terrein aan de opstandig ge
bleven Habré die hem vorig jaar
het land uitwerkte en zelf presi
dent werd. Hij is dat nog, maar is
in moeilijkheden geraakt door de
terugkeer van Goukouni, op
nieuw bezweken voor de verlok
kingen van het Libische regime.
Tsjaad biedt zo de gecompliceerde
aanblik van een stoelendans, die
bij hervatting van de marsmu
ziek steeds een andere leider op
het presidentiële pluche brengt.
In het treurspel zijn een paar ont
wikkelingen opmerkelijk. Al het
etnische geweld dat het land in
het verleden zozeer heeft ver
lamd, is nu naar de achtergrond
gedrongen door de strijd tussen
twee leiders Habré en Goukouni,
van origine beide behorend tot
dezelfde moslimgroepering. Aan
het conflict liggen niet langer
ideologische verschillen ten
grondslag, maar veel meer over
wegingen van prestige. Zowel de
contacten van Goukouni met Li
bië, als die van Habré met de Or
ganisatie van Afrikaanse Een
heid zijn gelegenheidsverbon
den. Prestige is ook de drijfveer
voor de bemoeienis van de Ver
enigde Staten, die zich het lot
van Tsjaad nimmer zouden heb
ben aangetrokken als Libië, de
trouwe vriend van Moskou, bui
ten het strijdtoneel zou zijn ge
bleven.
Natuurlijker zijn de banden van de
OAE, als motor achter Afrikaans
nationalisme en onafhankelijk
heid en, door het verleden, de be
moeienis van Frankrijk. Die is er
altijd één tegen wil en dank ge
weest en heeft het land nu in een
curieuze positie gebracht. Toen
het zo uitkwam werd de door
Frankrijk in het zadel geholpen
christelijke president, verruilt
voor de mohammedaan Goukou
ni en toen die het land uitvlucht
te, werd zijn rivaal Habré ge
steund. De regeringstroepen van
Habré schijnen aan de winnende
hand, maar voor Frankrijk
maakt het niet uit wie Tsjaad re
geert. Opportunisme en stelsel
matige verwaarlozing hebben
Frankrijk in de onfortuinlijke
positie gebracht van een bemid
delaar voor het leven.
