c
Toekomst voor ex-missionaris
KERKDIENSTEN
Kerk voor 407 gulden en tien stuivers....
Brochure als richtingwijzer op kruispunt van wegen
ATERDAG 30 JULI 1983
Geestelijk leven
)EGSTGEEST Voor een aantal
missionarissen is het geen vraag,
of zij ooit naar ons land zullen te
ruggaan. Ze blijven, hoe dan ook,
op hun post. Terugkeer zou mis
schien ook een te grote aanpas
sing van hen vragen.
llaar er zijn er ook die op een gege
ven moment voor de vraag ko
men, of zij de eens ingeslagen
weg moeten blijven volgen of
een andere richting kiezen. Dat
kan een moeilijke beslissing zijn,
vooral als ze niet weten, waar
heen die andere weg zal gaan.
Het Centraal Missie Commissa
riaat, pas gevestigd in Oegst-
geest, heeft hierover een brochu
re uitgegeven, waarvan de sa
menstellers hopen, dat deze 'een
eerste richtingwijzer' kan zijn op
'het kruispunt der wegen'. Het
boekje heeft vooral betrekking
op het doen en laten van missio
narissen die tot een religieuze ge
meenschap behoren.
Bij veel missiewerkers leefde het
gevoel - zo bleek uit een enquê
te onder 290 teruggekeerden en
uit gesprekken op ontmoetings
dagen dat hun terugkeer naar
Nederland een 'stap in-het onge
wisse' was geweest én dat met
méér informatie alles zoveel ge
makkelijker zou zijn gegaan
Op een desbetreffende vraag in de
enquete antwoordde 72 procent,
dat het besluit tot terugkeer in
het andere land was genomen,
terwijl ruim 28 procent daartoe
besloot tijdens een verlof.
Terugkeer kan heel verschillende
oorzaken hebben. Ouderdom,
gezondheid, overdracht van het
werk aan de bewoners zelf, het
besef van niet meer nodig te zijn,
gevoel van isolement, gebrek aan
communicatie ter plaatse, advies
van anderen, de politieke toe
stand en ook de veranderingen
in de eigen roepingsbeleving.
Bijna 70 procent van de terugge
keerden had het gevoel, het be
sluit tot terugkeer in alle vrijheid
te hebben genomen. Ruim 28
procent schreef het toe aan de si
tuatie.
Korreltje zout
Ouderdom en ziekte zijn de meest
voorkomende oorzaken van te
rugkeer.
"Er zijn zeker plaatsen in het ande
re land waar het mogelijk is, als
bejaarde of zieke de verzorging
te krijgen die men nodig heeft.
Maar het is wel de vraag of het
verstandig is, van die mogelijk
heid gebruik te maken. Legt men
zodoende geen beslag op krach
ten die op andere wijze kunnen
worden ingezet?" Men moet
geen blok aan het been worden.
Nogal wat teruggekeerden laten de
waarschuwing horen, zo vertelt
de brochure, dat men de vriende
lijke opmerkingen van de men
sen ter plaatse - zoals: "wij wil
len verder wel voor je zorgen"
met een korreltje zout moet ne
men. Overleg met zowel de men
sen ter plaatse als met mensen in
eigen land is van groot belang.
Wie niet langer gewenst is - bij
voorbeeld om politieke redenen
- zal het besluit tot terugkeer
vaak snel moeten nemen. De op
vang in Nederland zal dan des te
belangrijker zijn.
Vrijwillige terugkeer vloeit over
het algemeen voort uit de ge
dachte, het werk op een zodanig
tijdstip te willen afronden en
overdragen, dat men ergens an
ders nog opnieuw kan beginnen
óf kan gaan genieten van een
welverdiende rust.
De brochure ziet dit als de meest
ideale gang van zaken. "Een mis
sionaris, die iets op gang brengt
om zichzelf daardoor overbodig
te maken, zal graag de verzor
ging van de plant die hij heeft ge
zaaid overlaten aan mensen die
er de vruchten van zullen pluk
ken". Zo'n besluit tot terugkeer
zal nooit overijld of in een crisis
situatie genomen moeten wor
den. Tijdige aankondiging en be
spreking van het vertrek is een
vereiste.
Sommige missionerende congre
gaties verlangen van hun
werkers, dat zij bij periodiek ver
lof zich de vraag stellen, of ze nog
wel verder willen gaan, en zo ja
waarom. Daarmee wordt voorko
men, dat ze ergens te lang blijven
zitten of in een sleur geraken.
Bij terugkeer zijn verschillende
verantwoordelijkheden in het
geding. Uiteraard moet de ver
trekkende eerlijk zeggen, dat hij
weg wil en waaróm, en zijn be
sluit op een zodanige manier
kenbaar maken, dat alle betrok
kenen er naar eigen verantwoor
delijkheid op kunnen reageren.
Van het 'thuisfront' in Nederland
mag verwacht worden. dat het
de terugkerende missionaris vol
doende informatie geeft over de
mogelijkheden van begeleiding
en aangepaste inzet, zonder daar
bij valse verwachingen te wek
ken.
Oudere en zieke missionarissen
verwachten rust, begrip en
huiselijkheid. Mensen die zich
nog actief kunnen en willen in
zetten hebben behoefte aan een
omgeving die uitdaagten kan
sen biedt. Voor terugkerende mis
sionarissen is hier wel degelijk
perspectief, "maar de toekomst
wordt niet op een presenteer
blaadje aangereikt".
Uitdagingen
"De missionarie beweging in Ne
derland staat voor nieuwe uitda
gingen. Die komen voort uit ver
anderingen in Nederland zelf en
in de landen die tot voor kort als
'missielanden' werden aange
duid".
In de westerse wereld - waarvan
Nederland volop deel uitmaakt
is de 'christelijke sfeer' als een
vanzelfsprekend gegeven niet
meer aanwezig. In de brochure
van het Missie Commissariaat
wordt duidelijk gemaakt, dat
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
men in deze tijd niet meer over
'missiegebieden' kan spreken
zonder Nederland en het Westen
in het algemeen daaronder te
rangschikken. Ook overzee is het
nodige veranderd. Daarmee
moet de missionaire beweging in
Nederland terdege rekening
houden.
"Er zijn geen geografische grenzen
meer te trekken om het missie
werk te localiseren. Onze missie
stelt ons overal ter wereld voor
opdrachten, dus ook in Neder
land. In de Nederlandse kerk is
er niet alleen een groeiende be
hoefte aan kader voor basispas
toraat en catechese, maar wordt
ook de vraag naar mensen die
het missionaire werk uitdrukke
lijk ter hand nemen steeds ur
genter". Dat stelt de betrokke
nen voor de vraag, hoe een terug
gekeerde missionaris bij dat
werk in eigen land kan worden
ingeschakeld. Ook oudere mis
sionarissen. fylen moet niet te ge
makkelijk denken, dat hun de vi
taliteit daartoe ontbreekt. "Juist
hun ervaring en kennis van jon
ge kerken en van de economi
sche problemen in zwakke lan
den kunnen een weldadige in
vloed hebben op het r
werk in eigen land".
Werkplaats
Teruggekeerde missiewerkers
spreken in het algemeen met
waardering over hun begeleiding
in persoonlijk opzicht. De moei
lijkheden komen pas, als zij op
zoek gaan naar een werkterrein.
"Het vinden van een geschikte
Afrikaanse kerstafbeelding
werkplaats en een omschreven
taak stuit op problemen
Om te voorkomen, dat een missio
naris te snel de eerste de beste
taak op zich neemt, teneinde eni
ge vastigheid te krijgen, hebben
enkele orden en congregaties
een huis of klooster ingericht,
waar hij/zij zich 'thuis' kan voe
len en kan oriënteren op bepaal
de werkterreinen. De samenstel
lers pleiten voor een centraal
adres, dat het zoeken naar een
nieuwe taak binnen de missio
naire beweging in Nederland
vergemakkelijkt. Een adres dat
concrete gegevens kan verschaf
fen en waar mensen zijn die een
eerste oriëntatie en begeleiding
kunnen geven. De Dienst Missio
nair Personeel van het Centraal
Missie Commissariaat is bereid,
deze taak op zich te nemen, in
nauw overleg met het Centraal
Missionair Beraad Religieuzen.
De schrijvers van de brochure den
ken bij het Nederlandse missio
naire werk niet alleen aan nieu
we taken. "Er liggen ook moge
lijkheden binnen meer bekende
pastorale verbanden, zoals een
parochie of dekenaat. "Wel is het
van belang, dat juist de missio
naire invalshoek dan wordt be
nut".
"Wanneer wij erin slagen, samen
een weg te vinden naar een mis
sie in zes continenten, dan zal dit
onze gezamenlijke opdracht ten
goede komen", zo besluit de bro
chure, die als titel draagt: 'Zij
gingen langs een andere weg
naar hun land terug'.
Aansporing
Het is geenszins de bedoeling, dat
alle Nederlandse missionarissen
na het lezen van deze brochure
ineens gaan overwegen, naar
hun land van herkomst terug te
gaan. Dat is al niet mogelijk, en
ook niet gewenst. Wel wil deze
uitgave van het Missie Commis
sariaat een aansporing zijn om de
eigen persoonlijke situatie reëel
onder ogen te zien.
De missionaris die werkelijk terug
wil mag weten, dat er voor hem
of haar een andere weg in het
verschiet ligt, en dat er instanties
zijn die willen helpen bij het zoe
ken daarnaar.
Remonstranten in Zwammerdam
De remonstrantse kerk van Zwammerdam werd gebouwd als 'schuil-
kerkje' achter huizen en bomen. Schuilkerken mochten van de weg af niet
zichtbaar zijn. De oprit naar de nieuwe Rijnbrug veranderde de omge
ving zo, dat het kerkje naar alle kanten open kwam te staan. Toch blijft
het op de monumentenlijst een van de weinige nog overgebleven schuilker
ken.
ZWAMMERDAM Dat de kerkher
vorming in ons land in het begin
van de zeventiende eeuw ge
paard is gegaan met uitsluiting
en vervolging van minderheden,
is geen nieuws. Wie toen de calvi
nistische leer niet onderschreef,
werd gevonnist.
Een groep die dat geducht aan den
lijve heeft ondervonden waren
de remonstranten. Zij predikten
verdraagzaamheid en vrijheid,
ook in godsdienstige zaken.
Maar dat wilden de calvinisten
niet. Zij stonden, na de kerk van
zoveel misbruiken te hebben
moeten zuiveren, op handhaving
van de nieuwe leer. De synode
van Dordrecht (1618-1619) zond
de remonstranten zonder pardon
weg. "Gaat heen! Gaat heen!",
riep voorzitter Johannes Boger-
man trillend van emotie uit.
Het werd de remonstranten verbo
den, samenkomsten te houden.
Meer dan 200 predikanten zijn
bij die gelegenheid uit hun ambt
gestoten. Van hen werden er 80
vastgezet op het slot Loevestein.
Op 1 februari 1620 werd f 500 uit
geloofd voor opsporing van
voortvluchtige predikanten. De
remonstrantse voorman Johan
nes Uytenbogaert vluchtte naar
Antwerpen. Daar werd in okto
ber 1619 de Remonstrantse Broe
derschap opgericht.
Geheim
Ook de Zwammerdamse predikant
Cornelis Martini ontkwam niet
aan een harde procedure. Hij
moest voor een kerkelijk college
in Leiden verschijnen. Omdat hij
de Dordtse leerregels niet kon
onderschrijven, verzocht hij zijn
ambt te mogen neerleggen. Hij
was toen 60 jaar en had de kerk
van Zwammerdam 32 jaren ge
diend. Zijn verzoek werd inge
willigd. Op aanbeveling van de
synode kreeg hij van de Staten
van Holland nog twee jaar een
subsidie van f. 250. Daarna ver
viel hij tot armoede.
De kerkdiensten in Zwammerdam
werden voortaan in het geheim
bij geloofsgenoten thuis gehou
den, zowel op zondag als in de
week. In 1635 namen zij een hou
ten schuurkerkje in gebruik, ver
scholen achter huizen en bomen.
De Zwammerdamse remon
stranten hadden nog geluk, want
de toenmalige schout, Johan
Verloo, was hun welgezind. Bo
vendien was hij als landbezitter
een vermogend man. De schuur-
kerk werd op zijn kosten ge
bouwd.
Diepgaand
Dit alles vertelt de heer C. M. Lan-
geveld te Bodegraven in zijn
boekje (136 bladzijden) over de
geschiedenis van de 'remon
strants gereformeerde gemeente'
van Zwammerdam. Langeveld is
sinds 1970 als vaste organist aan
deze kleine maar hechte gemeen
te verbonden.
"Na verloop van enkele jaren wilde
ik wat meer over het remonstran
tisme en deze gemeente te weten
komen. Toen bleek evenwel, dat
er over de gemeente en haar
kerkje maar weinig bekend was.
Een reden voor mij om hier eens
een onderzoek naar in te stellen".
Schrijft Langeveld in zijn inlei
ding.
Het is een lezenswaardig boekje
geworden, met een onderhou
dende tekst - taalkundig helaas
niet vlekkeloos - en waardevolle
tekeningen, afdrukken van do
cumenten en foto's. "Voor deze
gemeente betekent dit werk een
eerste diepgaande beschrijving
van haar geschiedenis", zegt drs.
R. G. Poll. voorzitter van de ker-
keraad van de remonstrants ge
reformeerde gemeente Zwam-
merdam-Bodegraven en omge
ving, in een woord vooraf.
"Deze geschiedenis illustreert de
verbondenheid van onze ge
meente met het ontstaan van de
broederschap, een kostbaar erf
goed, dat onze uiterste zorg ver
dient en dat moet leiden tot be
houd van onze gemeente en haar
kerkgebouw". "Remonstrantse
schuilkerkjes in Nederland wor
den zeldzaam en daardoor van
cultuurhistorische betekenis".
In vlammen
Het houten kerkje van 1635 ging in
het rampjaar 1672 (inval Fran
sen) in vlammen op. Trouwens,
héél Zwammerdam werd toen,
op twee huizen na, in as gelegd.
Veel mensen werden op afschu
welijke manier vermoord.
Slechts een enkeling ontkwam
aan de gruwelen.
In april 1675 werd de bouw van een
nieuwe kerk aanbesteed. De
bouw op dezelfde plaats en
door eigen vaklieden - Jcostte...
407 gulden en 10 stuivers. Naast
de kerk kwam een huisje voor de
voorzanger. Jan Cornelisse Zwa
nenburg. Bouwkosten: 56 gul
den en 18 stuivers. Een pastorie
kon pas in 1685 worden ge
bouwd, dank zij een legaat van
f 1000. Deze pastorie moest in
1961 wijken voor de oprit van de
nieuwe Rijnbrug. Het gevolg was
wel, dat het schuilkerkje toen ge
heel open naar de weg kwam te
staan. Het is nu van alle kanten
goed te zien.
De kerk - waar eens in de veertien
dagen dienst wordt gehouden -
is toe aan een grondige opknap
beurt. Vooral het dak en de mu
ren verkeren in slechte staat. De
kleine geloofsgemeenschap doet
er alles aan om het gebouw in
stand te houden. Kort geleden
nog zijn nieuwe dakgoten aange
bracht.
Onthoofding
Organist Langeveld heeft er goed
aan gedaan, de locale geschiede
nis te plaatsen tegen de achter
grond van de landelijke. Zelfs de
onthoofding van Johan van Ol-
denbarneveld en de gevangenne
ming en ontvluchting van Hugo
de Groot worden beschreven.
Plaatselijke historie staat altijd
in een groter verband.
Hij vertelt over reformatie en re
monstrantisme, over patriotten
en prinsgezinden, de strijd tus
sen remonstranten en contra-re-
monstrar/sn, de plaatselijke ge
meente in de loop der eeuwen,
haar vrouwenclub en haar voor
zangers, organisten, predikanten
en proponenten. Enige bijlagen
bevatten naamlijsten van predi
kanten, ouderlingen, diakenen
en kerbestuurders. penning
meesters en boekhouders, voor
zangers en organisten, kosteres
sen en kosters en zelfs van de lid
maten.
En dat alles onder de veelzeggende
titel 'In en uit het verborgene'.
Het boekje degelijk uitgevoerd
kost f27, inclusief portokosten
Men kan het bestellen bij de heer
Langeveld, Grutto 55, 2411 LR
Bodegraven.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Katwijk aan den Rijn;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds. v. Ach
terberg;
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds. v
Leeuwen;
Bethlehemk. (Driftstr.) 10 ds. Panne
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 dr
v.d. Zwaan. 5 ds. Heule, Wassenaar;
Vredesk. (Burggravenl.) zie Zuiderkerk;
Waalse kerk (Breestr.) geen dienst.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 hr.
v. Straalen. O.geest;
Diakonessenhuis 10.30 ds. v. 't Hof, zat.
6 aug. 10.30 J. A. M. Saulenn;
Endegeest: zie Oegstgeest.
Geref. Kerk: Zuiderk. (Lammen-
schansw.) 10 drs. N. Smit;
Petrak. (Surinamestr.) zie Bethlehem-
kerk;
Oude Vest 10 ds. Hemmes;
Maranathak. (L. Morsw.) zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) zie
herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Bou-
Geref. K. Vrijg. (Herengr 10 en 5 ds.
Houtman.
Chr. Geref. K. (Steensehuur): 9.30 en 5
leesdienst.
Geref. Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds. Gol-
verdingen.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.): 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.):
10.15 dienst.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.): 10 ds. v. Bilderbeek,
Arnhem.
Baptistengem. (O. Rijn 3): 10 .team
'Kruistochten', Ermelo
Evang. Christengem. (Middelstegr. 3):
10 br. Dikkes.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21): 5 nam. gastspreker.
Evangeliecentrum (Zijlsingel 2): zo. 10
hr. C. van Delft, di. 8 hr. Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Vest 13): 10 hr. Elker-
Zevendedagadventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten): elke zat. 9.45 bij
belstudie. 10.45 predikdienst.
Christian Science (Steensch. 6): 10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl 9.30, 10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel): 10.
Rooms-Kath. K.: Haagweg zat. 7. zo. 9
en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7. zo.
Steensehuur zat. 7. zo. 8 30, 10. 11.30, 6
en 7 (lof);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AFBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
AARLANDERVEEN Herv. Gem. zie
geref. kerk.
Geref. Kerk: 10 ds. Gesink, Noordwijk,
6.30 ds. Korteweg, Haarlem.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5.30 ds. Brons,
Urk.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv Gem.
Adventsk. 9.30 ds. Groenendijk,
Scheveningen, 6.30 ds. Geluk, Woer
den; Kruiskerk 9.30 ds. Hoekstra,
O.geest; Opst.kerk 9.30 vic. v. Es, 6.30
ds. Bol, Vijfhuizen, gez. dienst; G.
Herderkerk 9 en 6.30 ds. Verheul; De
Bron 10.30 ds. Verheul, 6.30 kand. v.
Es; Oudsh.kerk 10 ds. Wormer,
A.dam; Sionskerk (Planetensingel)
9.30 en 6.30 kand. Kammeraat, Urk.
Geref. Kerk: Mar.kerk 9 en 6.30 ds.
Stolk; Salv.kerk 10.30 ds. Stolk. Zie
ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg.(Rijnstroom): 9.30
dienst, 6.30 ds. v.d. Haar.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.):
).30 ds. De Jong, 4.30 br. Woensdregt.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1): 10 en 6.30
evang. Leidekker.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw.
drikstr. 54): hr. C. v.d. Heuvel.
Pinkstergem. (school Batenstein 16): 10.
Leger des H. (Corn, de Vlamingstr.): 10
en 6.30.
Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36): 10 dienst.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9.30 en 11.
Salv.kerk 9.30 ds. v. Assenbergh, Nij-
kerk. 6.30 dr. Haitsma, Boskoop;
Bethl.kerk 9.30 ds. Meijndert, Ermelo,
6.30 ds. v Willigen, Waspik.
Geref. Kerk: 9.30 kand. Linde, Gouda,
6.30 ds. v.d. Berg, Lexmond.
Geref. K. Vrijg.: 9.30 en 3 ds. Drost.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
De Stek 9.30 dienst.
Geref. Kerk: 9.30 hr. Smouter, Rhoon.
6.30 dr. v. Vliet. Alphen.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 kand. Trom
mel. Alblasserdam.
Geref. Gem.: 9.30 leesd., 7 ds. Golver-
dingen, 3 aug. 7.30 ds. Mondria.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 hr
Bakker, Maassluis, 6.30 ds. Harteveld,
R.dam.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Landheer, Kam
pen, 5 ds. Welbedacht.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
HILLEGOM: Herv. Gem. 10.30 hr. Hof-
fenaar, Voorhout. Zie ook geref. k.
Geref. Kerk: 9 hr. Hoffenaar, Voorhout,
7 ds. Krispijn.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 7 ds. Visser,
Nieuw-Vennep.
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30 ds. Kolk-
Rk Kerk: zat. 7, zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. Aarents, 6 ds.
Boer;
Ontm.kerk 10 ds. Boer, 6.30 ds. Wuister,
Schiedam.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): zie Katwijk
aan Zee.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Steen, Bunnik, 6.30
ds. v.d. Horst.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Driebergen, 6 ds. De
Jong;
O. Kerk 8.30 en 10 ds. v. Roest. Uddel. 6
dr. Bezemer, Scheveningen;
Ichthusk. 10 ds. De Jong, 5 ds. Schuur-
Pnièlk. 9.30 ds. Schuurman. 6 ds. v.
Roest;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
Visser;
Overduin 2.15 ds. Baas; wiikgeb. De
Hoeksteen (Burgersdijkstr.) 10 do-
vendienst, hr. v. Kempen, ook om 10
u. Duitse dienst.
Ver. ter voorbereiding van een herv.
deelgemeente 'De Rank' te Katwijk
(aula P. Groen-college): 9.30 kand. C.
de Jong, Noordwijk.
Geref. Kerk: Vr.kerk 9.30 ds. v.d. Horst.
5 ds. Steen, Bunnik;
Triumfatork. 9.30 ds. Snoey. 5 ds. Ge
braad.
Geref. K. Vryg.: 10.15 leesd., 3.30 ds.
Heida.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 en 7 ds. Janse.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. v.d. Ent.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal): 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.): 10 en 5.
Volle-evang.gem. ('Tripodia'): 9.45.
Geref. Kerk 10 dr. Bade, 7 zie herv. gem.
ds. Knorth;
Hoofdstr. 10 ds. Knorth;
Scheppingsk. 9 ds. Doesburg.
Leythenrode 10 ds. Lutmers, ha;
Elis.ziekenhuis 9.30 hoogmis. 10.45 ds.
Doesburg.
Bapt.gem. (wgkgeb. Zglkw.): 10 hr. De
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.
Roon, Katwijk aan Zee; camping 'De
Drecht' 10.30 hr. A. Bosch, Rgsen-
Geref. Kerk: 9.30 prof. dr. Verkuyl,
A.dam, 7 mevr. ds. v. 't Slot, A.dam.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10.30
kand. Vuyst, Noordw.hout;
Pauluskerk 9 kand. Vuyst, 7 ds. De Gel
der.
Geref. Kerk: 10 ds. Gordijn, Otterlo, 5
ds. Jaspers Focks, O. Wetering.
Geref. K. Vrijg.: 10.30 leesd., 3 ds. Hout-
Ned. Geref. Kerk (Salvatori): 10 en 5.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 7 student Lof,
Geref. Gem.: 10 en 4
Rk Kerk: Agatha kerk zat. 7. zo. 10 en
11.30;
Poelpolder zat 7, zo. 9 en 11.30;
NIEUWKOOP: Herv Gem 9.30 en 6.30
hr. Stam.
Geref. Kerk: 9.30 mevr. A. H. Groenen
dijk, A.dam.
Van Wijckerslooth: 4 ds. Vegter.
Endegeest: 9.30 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum): 4.
Rk Kerk: Will.kerk zat. 7. zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 ds. Eveleens, Ermelo.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks, 6.30
ds. De Jong, Aalsmeer.
Remonstr. Gem.: 10 ds. Knoppers.
Chr. Geref. Kerk: 9.3
5.30.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds Mo
lenaar, 6.30 ds. Wursten, IJmuiden.
Geref. Kerk: 9.30 dienst, 7 kand. v. Wal-
linga, L.dorp.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9 en 11.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Rang.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesd., 3 ds. Bre-
Mijdrecht.
Rk Kerk: zat. 7,
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
Hulsman, Zeist, 7 ds. Bronsgeest.
hr. Visser, 7 dé. Korenhoff;
Hoofdstr. (Zee) 10 hr. Geursen, Haar
lem; geref. Buurtkerk 7 ds. Kolkman,
De Kaag;
De Rank (Golfbaan) 10 hr. Visser. 8
nam. Duitse dienst; Sole Mio 9 kand.
Geref. Kerk: Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Ko
renhoff, 7 ds. Kolkman, De Kaag;
Vinkenl. (Binnen) 9.30 ds. Meyering,
Scherpenzeel;
Stichtingskerk 11 ds. Bach, A.dam.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 ds.
B. van Ginkel, A.dam.
Rk Kerk: Zee zat 7, zo. 9.30 en 11, 7
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
De Gelder, Lisse;
De Zilk 10 drs. Oosterlee, Hillegom.
Rk Kerk: Victork. zat 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 8.30 en 10.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman,
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 dr. Bal-
kestein, 7 mevr. ds. Visser, L.dorp.
Geref. Kerk 10 ds. Vegter.
Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 en 4.30.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum): 8.45
br. Bronsema, 4 ds. De Jong.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
Petrus-B. zat 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9 30
ds. J. Hoek, 7 ds. De Vree, Leimuiden
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 2.15
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 en 5 ds. v. Niel;
Bethelkerk 9.30 kand. v. Rooijen. Cam
ping 'Koningshof 10 mevr. J. Doyen,
Hilversum.
Geref. Kerk: Petrak. 9.30 ds. Damsma, 7
ds. v.d. Horst, Katwijk;
Imm.kerk 9 ds. Ravensbergen, Wijnje-
woude, 7 ds. Baayen;
Mar.kerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds. Dams
ma. Zie ook herv. gem.
Geref. Kerk Vrijg.: 10 en 5.15 kand. Zo
mer, Kampen.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 leesd., 3 ds.
Brons, Urk.
Evang. Christengem. (aula mavo): 10 br
Rasch.
Rk Kerk: zat 7. zo. 10.30.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Heerma
Soest.
Rk Kerk: zat. 7, zo. 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 dr. Meijers,
Leiden, 6.30 ds. Heijmans, Alphen.
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 hr. J. Schoen
maker, O. Wetering.
VALKENBURG Herv Gem 10 ds. v.d
Berg, Den Haag, 6.30 ds. Veldkamp
Den Haag.
Geref. Kerk: 9.30 mevr. ds. Jacobi-var
Duijn, L.dorp, 6.30 ds. Damsma.
Geref. K. Vrijg 9 30 en 5 ds. Heida
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. Dgke
ma, Hengelo.
Rk Kerk: zat 7. zo. 9.10.30 en 11.45
VOORSCHOTEN Herv Gem Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds. De
Zeeuw;
De Ontmoeting (Noordhofland) 9.30 ds
Blanken;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Ver
heule.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Leeuwis, Hoorn, 'i
zie herv. gem.
Geref. K. Vrijg.: 10 en 5 ds. v. Kalkeren
Velp.
Rk Kerk: Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk zat. 7, zo. 10.
WADDINXVEEN: Herv. Gem Brugk
9.30 ds. Jongebreur, Sommelsdijk. J
ds. Roetman;
Hoeksteen 9.30 ds. Roetman. 6.30 ds
Goossen;
Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5 hr. v. Gils.
Imm.kerk 9.30 mevr. Uytdewilligen
Nieuwerkerk, 7 kand. v. Rooijen, Lei
Ontm.kerk 10.15 ds. De Moor.
Rk Kerk: Victork. zat. 7, zo. 9.30;
Ontm.kerk zat. 7, zo. 11.45.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Dirk
Rk Kerk: zat. 7. zo. 8.30, 10 en 11.30
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 1(
hr. Taal, 4.30 ds. Wolters;
Kievietk. 10 ds. Heijnen, Delft;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. Wolters
Geref. Kerk; Zijllaan 10.30 en 7 ds. Ra
vensbergen, Wijr\jewoude,
Zuid (Bloemcamplaan) zie Kievitkerk
Ned. Prot Bond (Kerkdam) 10 30 prof
dr. Sperna Weiland, R.dam
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds
Koelewijn. 6.30 zie geref kerk.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Den Heeten
Hoofddorp. 6.30 ds. Aalders.
Rk Kerk: zat. 7. zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 kand
Kranenburg, Bilthoven. 7 zie geref
kerk.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Aalders, Wou brug
ge, 7 hr. Raadgever, Nes en Wierurr
(Fr.).
ZOETERWOUDE He™. Gem 10 ds
Stegenga, Den Haag.
Rk Kerk: St. Jan zo. 9.30 en 11;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
H. Rijndijk zat 7, zo. 9.30 en 11
ZWAMMERDAM Herv Gem 9.30 hr
Bakker, Katwyk. 6.30 ds. Waarden
burg, R.dam
Geref Kerk: 9.30 en 6.30 drs. Scheps
Heerlen.
Remonstr. Gem.: 10 mevr. ds. Holle
man-Sprenger, R.dam.
