'Nooit een lek bij
Staatsdrukkerij'
Directeur Oltheten nam afscheid I Interview
Meer werk en brood voor armen vraagt strijd
-C
Deelname CPN bepleit
in progressief kabinet
VRIJDAG 29 JULI 1983
Varia
PAGINA 13
DEN HAAG De Handelingen, het woordelijke ver
slag van de beraadslagingen in het Nederlandse
parlement, zijn in hun soort de enige in de wereld
die 'versierd' worden met (actuele) foto's wanneer
ze in druk verschijnen. Frivool? „Natuurlijk niet",
vindt de man onder wiens verantwoordelijkheid ze
hun gedaanteverwisseling ondergingen: Theodo-
rus Oltheten, onlangs vertrokken als hoofddirec
teur van het Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf
in Den Haag.
„Beeldjournalistiek is net zo be
langrijk als het vastleggen van
het gesproken woord", vindt
Oltheten. Vandaar dat de Ne
derlandse Staatscourant, de
„officiële uitgave van het Ko
ninkrijk der Nederlanden",
ook een ander gezicht kreeg.
Elke dag foto's. Bij bijzondere
gelegenheden zelfs pagina
groot voorop. Koningin Bea
trix bijvoorbeeld, bij het afleg
gen van de eed in de Nieuwe
Kerk in Amsterdam.
Het was een verfrissende wind
die door het apparaat van de
voormalige Landsdrukkerij
ging, toen Oltheten 't voor het
zeggen kreeg. Zo was de
Staatscourant vroeger nauwe
lijks meer dan een gortdroge
weergave van beschikkingen
en andere meer of minder
plechtige mededelingen. In het
buitenland is het met dat soort
officiële publikaties van de
staat nog steeds niet anders.
Een dagblad
De Nederlandse (al lang niet
meer met sch) Staatscourant
ziet er nu - in alle betrekkelijk
heid overigens - veel vrolijker
uit. Behalve foto's en tekenin
gen vindt men er ook redevoe
ringen van ministers in en arti
kelen over wat op de verschil
lende ministeries wordt be
kokstoofd.
„We hebben er een krant van ge
maakt, die in redelijke volle
digheid een afspiegeling geeft
van wat in het Haagse circuit
gebeurt. Een categoraal dag
blad, zoals Het Financiële Dag
blad er één is. Maar geen opi
nievorming erin. De Staatscou
rant moet haar documentaire
karakter blijven houden".
Er moet ondertussen wel dik
geld bij. Het aantal abonnees
mag sedert de vernieuwing in
1961 zijn toegenomen van 4000
tot ruim 15.000, met winst zal
de krant waarschijnlijk nooit
draaien. Ze zal echter ook
nooit verdwijnen. Want de
Staatsdrukkerij heeft de plicht
de courant te laten verschij
nen.
Theo Oltheten was 28 jaar toen
hij in juli 1946 begon bij wat
toen nog het Staatsbedrijf der
Algemeene Landsdrukkerij
heette. Hij kwam er als ad
junct-directeur binnen, steeg
in '53 naar een directeursfunc
tie en werd op 1 januari 1959
hoofddirecteur. Vorig jaar zou*
hij al terugtreden, maar hij
werd als een soort regent vast
gehouden, omdat men het niet
eens kon worden over zijn op
volger.
Oud-minister Boersma, werk
loos geworden na zijn conflic
ten in de top van het ingestorte
Ogem-concern, was naar voren
geschoven maar bleek niet ac
ceptabel. Hij werd uiteindelijk
benoemd tot directeur van de
Stadsreiniging in Amsterdam.
Sinds kort zit nu C.H.J. Peters
op de stoel die Oltheten achter
liet.
Lockheed-schandaal
Oltheten heeft onmiskenbaar
vaart in de Staatsdrukkerij ge
kregen. In razende snelheid
wordt het parlement voorzien
van de stukken die het voor
zijn werk nodig heeft. Daar is
het apparaat ook op ingericht.
Soms heeft het zelfs iets van
stuntwerk. Daar was Oltheten
dan ook allerminst vies van.
Met herkenbaar genoegen denkt
hij terug aan de totstandko
ming van het rapport dat de
'Commissie van Drie' indertijd
uit te brengen had over de be
trokkenheid van prins Bern-
hard bij de steekpenningen-af
faire van de vliegtuigbouwer
Lockheed.
„Op maandag kregen we de ko
pij binnen. Donderdagmiddag,
toen minister-president Den
Uyl het rapport met een rege
ringsverklaring aan het parle
ment aanbood, hadden wij het
in boekvorm klaar. In een op
laag van 5000 exemplaren,
compleet in band". Stuntwerk
dat mogelijk was door de per
fecte machinerie waarover het
bedrijf inmiddels door de jaren
heen de beschikking had ge
kregen.
Stuntwerk ook in die zin, dat
vanuit de Staatsdrukkerij niets
over de inhoud van het rapport
uitlekte, terwijl iedereen er
toch reikhalzend naar uitkeek.
Maar dat hoort bij het bedrijf.
„Er lekt nooit wat", beweert
Oltheten met stelligheid.
„Natuurlijk bestaan er voor
schriften, geschrevèn wetten
over de geheimhouding. Maar
belangrijker nog schat ik het
ongeschreven gedragspatroon
op de afdelingen waar geheim
houding voorwaarde is. Dat is
een mentaliteit onder de men
sen die er werken, uit traditie
ontstaan".
De onlangs vertrokken hoofddirecteur van de Staatsdrukkerij t T. Oltheten: "Het zou allemaal wel wat
compacter kunnen"
Examen-opgaven
Het gaat zelfs zo ver dat ze welbe
wust bij bepaalde opdrachten
niet betrokken willen worden.
„Iemand met een dochter of
een zoon die eindexamen moet
doen, kan maar beter niet mee
werken aan de produktie van
de eindexamenopgaven. De
mensen waarschuwen door
gaans zelf al dat ze een volgend
keer liever niet mee doen. En
de sociale controle is zo gfoot,
dat ze er anders wel door colle
ga's aan worden herinnerd".
Oltheten trof indertijd het
Staatsbedrijf der Algemeene
Landsdrukkerij, de Dienst der
Nederlandsche Staatscourant
en de Rijksuitgeverij (waaruit
in 1947 het Staatsdrukkerij- en
Uitgeverijbedrijf werd ge
vormd) als een „uitgewoonde
tent" aan. Met alle sporen van
de Duitse bezetting.
Hij heeft nu een uitstekend geou
tilleerd bedrijf achtergelaten.
En veel meer dan een formulie
rendrukkerij. Al is nu weer in
nieuwe machinerieën voorzien
om voor de girodienst de nieu
we betaalcheques te kunnen
maken.
In 1958 al introduceerde Olthe
ten de fotografische zetterij
voor het vervaardigen van tele
foongidsen. Sedert 1977 is het
zetten trouwens helemaal
geautomatiseerd. Met behulp
van door de PIT aangeboden
magneetbanden, waarop de ge
gevens van de telefoonabon
nees zijn vastgelegd, vervaar
digen de zetautomaten van de
Staatsdrukkerij kant-en-klare
pagina's zonder dat er nog een
zetter aan te pas komt.
De Jong
Oltheten is meer dan eens verwe
ten, dat zijn onderneming het
particuliere bedrijfsleven in de
grafische sector oneerlijke
concurrentie aandoet. Steevast
wordt dan gewezen op de
grootste bestseller van de on
derneming: de boeken van dr.
Lou de Jong over 'Het Konink
rijk der Nederlanden in de
Tweede Wereldoorlog'.
„We zijn nu gevorderd tot en met
het negentiende deel. We heb
ben 1,9 miljoen boekwerken in
die serie verkocht. De Jong
heeft daarmee ontegenzeglijk
een substantiële bijdrage gele
verd aan ons boekenfonds.
Maar we hebben zo iets nodig.
We moeten winst maken en dat
doen we niet met de uitgaven
waarvan we de plicht hebben
ze te publiceren".
„Zo moeten we het Staatsblad
uitgeven, waarin de Staat der
Nederlanden haar wetten offi
cieel afkondigt. Financieel dra
gen we daarvoor geheel zelf
het risico. Maar het moet ge
beuren, al waren er maar tien
abonnees. En het luistert heel
nauw; er mag geen fout in
voorkomen. Bijzonder arbeids
intensief en kostbaar werk".
„Daar komt bij dat het kopiëren
van het Staatsblad voor ieder
een vrij is. Dat geldt trouwens
ook voor de Staatscourant. De
Auteurswet schrijft voor dat
zulk soort officiële publikaties
niet onderhevig zijn aan bepa
lingen omtrent auteursrecht.
We hebben op het Staatsblad
nog 3000 abonnees, maar het
aantal neemt af. Daar heeft de
opkomst van de fotokopieer
machine duidelijk mee te ma
ken".
Bij elkaar bezorgen de Staats
courant en het Staatsblad het
bedrijf fikse verliesposten.
Daar komen dan stukken als
die van de Staten-Generaal
nog bij, de werkdocumenten
van de Eerste en de Tweede
Kamer: nota's van de regering
aan de kamer, wetsontwerpen,
alle schriftelijke voorbereiding
op de behandeling in het parle
ment, de Handelingen achter
af.
Het parlement betaalt er de zoge
noemde 'primaire zetkosten'
van, de rest - ook de distributie
en de presentatie naar het pu
bliek - komt voor rekening van
het drukkerij- en uitgeverijbe
drijf. „Met de abonnements
prijs halen we niet eens de kos
ten van de verzending bin-
Rozenkransen
Het werk aan de Kamerstukken
draagt er in niet geringe mate
aan bij dat de persen van het
bedrijf intensief blijven draai
en. De „rozenkransen van
woorden" beslaan duizenden,
tienduizenden pagina's. „Je
kunt je afvragen of zo'n lawine
een goeie zaak is. Het is de af
gelopen jaren steeds maar
meer geworden
„In het 'oogstjaar' van het kabi
net-Den Uyl, het jaar voordat
er weer verkiezingen moesten
komen, verwerkten we 18.000
pagina's tekst. In het oogstjaar
van Van Agt (1980) zaten we op
34.000. We zijn nu weliswaar
weer wat gezakt, maar het zijn
er nog altijd een kleine 28.000
per jaar. Geen mens is in staat
om die allemaal door te nemen,
't Lijkt me best het overwegen
„Als we het nu over oneerlijke
concurrentie hebben: particu
liere ondernemingen zouden
dat soort verplichte, verlies op
leverende zaken er dan ook bij
moeten doen. Niet alleen de
krenten, niet alleen de rozijnen
uit een overigens grauw brood.
Zo ver gaat de naastenliefde
ook weer niet".
„Trouwens, normaal besteden
we toch al 35 procent werk uit.
Het is nu wat minder als ge
volg van de moeilijke tijden,
maar er wordt toch nog altijd
zo'n 25 procent werk de deur
uit gedaan. Andere bedrijven
zouden in moeilijkheden ko
men als we dat uitbestedings-
beleid zouden terugdraaien".
Vandaar dat zulk soort speciale
uitgaven als de boeken van De
Jong - een staatsopdracht ten
slotte - in het boekenfonds van
de Staatsuitgeverij blijven
voorkomen, naast die talloos
vele andere titels die minder
(soms ook helemaal geen) geld
opleveren: almanakken, statis
tische zakboeken, maar ook
schitterende catalogi en
werken als 'Van het nieuwe
bouwen naar een nieuwe archi
tectuur', een boek over woord-
blindheid, een serie over 'Ne
derlandse monumenten van
geschiedenis en kunst'. Alle
maal ook gewoon in de boek
handel verkrijgbaar.
Contourennota
'De Ondergang' van Presser was
weer een bestseller. 170.000 ex
emplaren. Oneerlijke concur
rentie? Alleen de Staatsuitge
verij durfde indertijd het uitge
ven van dit standaardwerk
Merkwaardigerwijs werd de
'Contourennota' van de toen
malige minister van onderwijs
Van Kemenade ook een best
seller. Ook hierin is het eigen
beleid van de uitgeverij te her
kennen. Het stuk zoals Van
Kemenade dat uitbracht, had
nog betrekkelijk weinig aftrek.
Niet alleen door de weinig aan
trekkelijke vorm die ambtelij
ke stukken doorgaans ken
merkt, maar ook doordat
vakanties de aandacht afleid
den.
Na de vakantie, toen ook de rei
kwijdte van de nota voor velen
duidelijker was geworden, hep
de belangstelling er snel voor
op. In zulk soort gevallen
(want het gebeurt bij menige
nota) zorgt de Staatsuitgeverij,
samen met de deskundigen
van het betrokken ministerie,
dat zo'n politiek stuk gepopu
lariseerd, soepeler leesbaar ge
maakt wordt in een aantrekke
lijk jasje. Voor de Contouren
nota liep het storm.
Oltheten: „We slagen er steeds
weer in om wat we aan de ene
kant moeten toeleggen, aan de
andere kant terug te verdie-
Unctad-secretaris Jan Pronk bij Wereldraad
VANCOUVER - De laatste Unc-
tad-vergadering in Belgrado
heeft bewezendat meer werk en
meer brood voor de armen niet
door de rijken zal worden gege
ven. Daar zal voor gestreden
moeten worden via onderhande
lingen, zoals de vakbeweging
deed na de industriële revolutie
in het Westen.
Tot deze conclusie kwam oud-mi
nister van ontwikkelingssamen
werking Jan Pronk, ondersecre
taris van de Unctad. Hij was gis
teren een van de sprekers op de
algemene vergadering van de
Wereldraad van Kerken in Van-
Na de mooie toespraken in Belgra
do weigerden de rijke landen, ge
noeg middelen voor de arme lan
den beschikbaar te stellen. Het
tragische van de situatie was, dat
de arme landen door hun grote
schulden geen fundamentele fi
nanciële en monetaire verande
ringen durfden te vragen. Vele
afgevaardigden uit de rijke lan
den lieten in de wandelgangen
weten, zeer gelukkig met de zaak
te zijn: nog nooit was de druk uit
de Derde Wereld zo zwak ge
weest.
Het heeft volgens Pronk geen zin,
terug te gaan naar oplossingen
voor de economische problemen
die in het verleden zijn gekozen.
De huidige economische crisis
wordt versterkt door een politie
ke crisis, als gevolg van het kor-
te-termijnbeleid en het nastre
ven van eigenbelang. De enige
uitweg is een nieuwe internatio
nale economische orde of om
in Wereldraad-termen te spreken
een 'leven in eenheid'.
De opbouw daarvan mag niet wor
den overgelaten aan de bureau
craten, de technocraten en de po
litici, zei Pronk. De kerken kun
nen daarbij een rol spelen door
aandacht te vragen voor zaken
als sociale rechtvaardigheid en
een eerlijke verdeling van de
JAN PRONK
enige uitweg een nieuwe inter
nationale economische orde
middelen. Kerken hebben de
mogelijkheid om namens de ar
men de machten uit te dagen en
veranderingen te bepleiten.
Pronk vond dat een uiterst be
langrijke zaak, omdat bij onder
handelingen de belangen van het
gewone volk vaak over het hoofd
worden gezien.
Midden-Amerika
Ruim 200 Amerikaanse deelné-
mers aan de zesde assemblee van
de Wereldraad van Kerken heb
ben bij president Reagan gepro
testeerd tegen diens Midden-
Amerika-beleid
"Wij zijn ernstig verontrust over de
toenemende Amerikaanse be
trokkenheid bij de toestand daar,
waartoe u opdracht hebt gege
ven", staat in het telegram. "Wij
protesteren met klem tegen uw
besluit, meer troepen naar Hon
duras te zenden en Nicaragua
verder te bedreigen door grote
marine-oefeningen voor de kust
van het land".
De ondertekenaars vragen onmid
dellijke terugtrekking van de
Amerikaanse troepen, beëindi
ging van het streven om de wetti-
"ge regering van Nicaragua omver
te werpen en bereidheid tot een
vreedzame oplossing via onder
handelingen.
Tot de ondertekenaars behoren de
voorzitter van de Raad van Ker
ken in Amerika, de methodisten
bisschop James Armstrong, en
mevrouw Cynthia Wedel, een
van de zes presidenten van de
Wereldraad. Het protest is geen
officiële verklaring van de raad.
Die is te verwachten aan het slot
van de algemene vergadering.
Dan komen er mogelijk ook ver
klaringen over Zuid-Afrika en
het Midden-Oosten.
De Wereldraad overweegt een de
legatie naar Nicaragua te stu
ren, gezien de dreigende militai
re blokkade van dat land door
Amerika. Deze delegatie zou
nog vóórdat de assemblee op 10
augustus eindigt verslag moe
ten uitbrengen over de situatie
ter plaatse. De gezamenlijke de
legaties van Middenamerikaan-
se landen en Verenigde Staten
zouden het voorstel vandaag
aan de algemene vergadering
voorleggen.
Bij de desbetreffende commissie
van de Wereldraad zijn eveneens
verzoeken binnengekomen om
een uitspraak te doen over Af
ghanistan en de situatie in geheel
Zuidoost-Azië. Als dat zou ge
beuren, zou er ongetwijfeld een
stevige discussie aan vooraf
moeten gaan.
Vredesweek
Het moderamen (bestuur) van de
hervormde synode heeft ook dit
jaar weer de medewerking van
kerkeraden en predikanten ge
vraagd voor een collecte op de
'vredeszondag' (18 september)
ten bate van het kerkelijke vre
deswerk. Uit de opbrengst wordt
onder meer het hervormde aan
deel betaald in de kosten van de
campagne van het Interkerkelijk
Vredesberaad (IKV). De her
vormde bijdrage in de kosten
van het IKV-secretariaat komt
uit de algemene middelen van de
kerk.
Het synodebestuur is zich ervan
bewust zo staat in de brief
dat er binnen de kerk zeer ver
schillend wordt gedacht over het
IKV. "Het spreken over concrete
en politieke zaken brengt span
ningen mee". Met het IKV wor
den daarover nu intensieve ge
sprekken gevoerd, zo deelt het
moderamen mee.
Evangelisch-Lutherse Kerk:
aangenomen naar Edam dr. mr.
P. Estié Hoorn.
Overleden: Na een verkeerson
geluk overleed de hervormde
emeritus predikant M. van Ren-
nes (60). Hij werkte achtereen
volgens in Rouveen, Streefkerk
en Oud-Beijerland, in welke laat
ste plaats hij op 1 augustus 1981
met vervroegd emeritaat ging.
Morgen wordt ds. Van Rennes in
Zeist begraven.
Apartheid
Zuidafrikaanse kerken zullen in
heel het land nagaan, welke on
dernemingen steun geven aan
het apartheidssysteem. Dat is het
gevolg van de unanieme aan
vaarding van twee anti-apart-
heidsresoluties door de Zuidafri
kaanse Raad van Kerken.
De ene resolutie roept de lid-ker
ken van de raad op, geen gebou
wen of grond te verhuren aan on
dernemingen die zich aan ras-
sendiscriminiatie schuldig ma
ken. Ook wordt de kerken ge
vraagd, geen morele of financiële
steun te geven aan firma's die het
systeem direct steunen. In de an
dere resolutie stelt de raad de
kerken voor, alle banden te ver
breken met organisaties en in
stellingen die de apartheid be
vestigen.
De algemene secretaris van de
Zuidafrikaanse Raad van Ker
kenbisschop Desmond Tutu, ver
klaarde na afloop van de verga
dering, dat geen onderneming
ten onder zal gaan als de kerken
hun investeringen terugtrekken.
"De resoluties hebben symboli
sche waarde en geven de kerken
de kans om aan hun boodschap
uitdrukking te geven", zei Tutu.
Gemengd gehuwden
De kerkelijke bevindingen van 80
'gemengd gehuwde' paren zijn
neergelegd in een boek, dat gis
teren in Groot-Brittannië is ver
schenen. Het zijn echtparen
waarvan één partner rooms-ka-
tholiek is, terwijl beiden meele
vend kerklid zijn.
De strekking van het boek is, dat
alleen de Rooms-Katholieke
Kerk hinderpalen opricht bij het
samen ter communie gaan. Daar
om besluit het boek met de drin
gende oproep aan de bisschop
pen van Engeland en Wales om
hun houding te herzien en onder
bepaalde omstandigheden niet-
rooms-katholieke echtgenoten of
echtgenotes vrij ter communie te
laten gaan.
Van de 80 niet-rooms-katholieke
partners zijn er 64 anglikaan en 8
methodist.
In 1980 wezen de rooms-katholieke
bisschoppen een verzoek van
niet-rooms-katholieke echtgeno
ten om bij bepaalde gelegenhe
den, zoals huwelijk, eerste
communie van de kinderen en
confirmatie (belijdenis), de
communie te mogen ontvangen
af. Volgens de bisschoppen is de
communie het symbool van de
eenheid en kan zij niet worden
gebruikt om die eenheid te be
werkstelligen.
DEN HAAG (GPD) De CPN moet
samen met de andere progressie
ve partijen het socialisme langs
vreedzame weg bereiken. Een
commissie uit de partij, die de
opstelling van een nieuw pro
gramma moet voorbereiden,
heeft voorgesteld om deze socia
le en politieke omwenteling via
een coalitiepolitiek te realiseren.
Daarbij sluit de commissie rege
ringsdeelneming in een progres
sief meerderheidskabinet niet
uit.
Het rapport van de commissie Par
tijprogramma is gisteren in Am
sterdam gepubliceerd. Nadruk
kelijk zegt de commissie dat het
verslag waaraan zij een half jaar
heeft gewerkt, nog slechts voor
lopig is. Eind augustus be
spreekt het voltallige CPN-be-
stuur het rapport.
Een definitieve versie zal begin ok
tober naar de leden van de partij
worden gezonden. In februari
wil de CPN de voorstellen tij
dens een speciaal congres aan-
vaarden. In de commissie die het
rapport heeft opgesteld waren
geen leden van de groep traditio
nele communisten, de zoge
noemde horizontalen, vertegen
woordigd.
Volgens de commissie is een revo
lutionaire maatschappijverande
ring nodig om in Nederland een
socialistisch systeem te vestigen.
Deze fundamentele omwente
ling zal echter langs democrati
sche en vreedzame weg moeten
worden bereikt. Alleen op die
manier kan de verandering reke
nen op de brede instemming en
actieve deelname van het groot
ste deel van de bevolking.
Het rapport wil geen enkele pro
gressieve partij van samenwer
king uitsluiten. Voorwaarde is
echter wel dat de andere partijen
bereid zijn een gemeenschappe
lijk programma uit te werken.
Behalve aan een coalitie met ande
re progressieve partijen houdt
het concept-programma ook vast
aan de bestaande banden met an
dere progressieve bewegingen.
Deze samenwerking moet wor
den voortgezet op basis van ge
lijkwaardigheid, autonomie en
eigen verantwoordelijkheid. De
CPN wil vanuit de eigen uit
gangspunten een bijdrage hier
aan leveren.
Als voorbeeld van een dergelijke
politieke en sociale beweging,
waarmee nauwe banden moeten
blijven bestaan, wijst het rapport
op de FNV. Met name bij de vak
beweging is politieke veelvor
migheid een absolute vereiste
zegt de commissie. Dat betekent
onder meer dat de CPN moet
blijven optreden tegen „onder
schikking van de FNV aan so
ciaal-democratische partijpoli
tieke belangen". Dat betekent
dus ook dat uitsluiting van be
paalde politieke vleugels door de
FNV uit den boze is.
Niet alleen het optreden van de so-
ciaal-democratsche beweging te
gen niet politieke bewegingen
wordt kritisch bekeken. De
CPN-commissie steekt ook een
hand in eigen boezem. Met name
verwerpt het rapport de „com
munistische traditie van elitair
voorhocdedenken".
DEN HAAG (ANP) De 23-jarige binnenvaartschipper G.Z. uit Rotter
dam zit al ruim twee maanden in voorarrest in een cel in het Franse
Chalon sur Mame wegens een poging door gewapend verzet zijn arres
tatie te voorkomen. De Rotterdammer voer op 24 mei met zijn schip
volgens de Franse politie, met een flinke oorlam in de kraag, tussen
Reims en Chalon sur Marne tegen een sluisdeur. Bij zijn arrestatie
dreigde Z. de politie met een geweer.
Z. zal volgende week dinsdag in Reims voor deze feiten terecht moeten
staan. Aangezien hij het Frans niet voldoende beheerst, krijgt hij vol
gens een woordvoerder van buitenlandse zaken een pro deo advocaat en
tolk toegewezen.
