De gifbelten te lijf
met water en zeep
Voer voor struisvogels
- Verrassende vondst van mijnbouwingenieur
De opmars van "aërodynamisch" roken
- t
Voeg water, zeep en lucht toe aan verontreinigde grond, en het gif zal in de vorm van een
- gemakkelijk te verwijderen schuimkraag aan de oppervlakte komen. Is het echt wel zó simpel? Zo
simpel is het, zegt de Gelderse mijnbouwingenieur C. Mosmans. De gemeente Oss is de eerste die
vertrouwen in hem heeft.
s
- door Jan Westerlaken
TERDAG 23 JULI 1983
1st
)e Gelderse
nijnbouwingenieur C.
flosmans zegt het antwoord te
ziiebben gevonden op de vraag
10e de Nederlandse gifberg
(oed en goedkoop kan worden
ipgeruimd. Niet meer de
frond afgraven, maar er simpel
yi jezegd water, zeep en lucht
lan toevoegen. Het gif hecht
:ich aan de zeepbelletjes die
het inblazen van de lucht
tls een schuimkraag aan de
v jppervlakte van de bodem
Romen.
3)e mijnbouwingenieur heeft
■arenlang zijn methode
Piitgeprobeerd. Hij mengde allerlei
'iftige stoffen (van dioxine tot
cware metalen) met tuingrond. En
m steeds scheidden water, zeep en
tucht het gif van de grond.
_De experimenteerperiode is nu
lV(voorbij. Het Brabantse Oss heeft
als eerste gemeente in Nederland
_zijn vertrouwen in de methode
Mosmans uitgesproken. De
mijnbouwingenieur gaat hier een
"stuk vervuild industrieterrein
reinigen.
De kroon op zijn werk? "Het is in
elk geval een doorbraak en daar
ben ik ontzettend blij mee. Dit is
nog maar het begin", zegt hij vol
zelfvertrouwen. "Ik durf te
voorspellen dat binnen tien jaar
negentig procent van alle
verontreinigde grond met water en
zeep te lijf zal worden gegaan."
De grond afgraven is volgens
Mosmans niet de juiste manier om
gifbelten aan te pakken. "Die vuile
grond moetje toch weer ergens
kwijt. Je kunt mijn manier van
werken hier niet mee vergelijken.
Mijn principe is de stoffen van de
grond te scheiden. Op een uiterst
milieuvriendelijke manier. De
schuimkraag hoefje alleen maar
weg te nemen en af te voeren naar
een vuilverwerking."
Kristallen
Helemaal tevreden is Mosmans
nog niet. Hij onderzoekt nu of er
mogelijkheden zijn om zware
metalen terug te brengen in
kristalvorm of ze te verglazen tot
zogenaamde knikkers. Van die
kristallen zouden dan bijvoorbeeld
bakstenen kunnen worden
gemaakt
De methode-Mosmans, hoe veilig
is die? "Je kunt de grond er voor
honderd procent schoon mee
krijgen. Als je de juiste zeepsoort
maar gebruikt. Daarbij moetje
natuurlijk niet denken aan zoiets
als Dreft, maar aan zepen die in de
mijnbouw worden gebruikt. En
hoe intensief je een belt behandelt.
Na één keer zal de grond niet
helemaal schoon zijn, maar wel na
een paar behandelingen. Als een
terrein werkelijk brandschoon
moet zijn, ja, dan wordt het een
kwestie van geld."
Hoe schoon het allemaal moet zijn
is een probleem waar Mosmans
nog mee worstelt. Waar ligt de
grens tussen schoon en niet
schoon? Voorlopig houden hij en
zijn medewerkers zich aan de eisen
die de minister daartoe heeft
vastgesteld; tenzij een
opdrachtgever een heel duidelijke
wens te kennen geeft. Duidelijke
normen zijn er niet.
Met afgraven kan men een stuk
grond compleet gifvrij maken. De
kosten zijn dan niet gering.
Mosmans manier is stukken
goedkoper. Dat was één van de
redenen van de gemeente Oss om
met de mijnbouwingenieur in zee
i ij april van dit jaar introdu
ceerde British American To
bacco (BAT) in Nederland
oien vinding „gebaseerd op
erodynamische en smaak-
sychologische uitgangspun-
m". Dat kon natuurlijk al
ien maar een nieuwe sigaret
9 aijn en dat was het ook: Bar
Een sigaret met slechts
milligram teer, aanmerke-
jk minder nicotine (0,2 mg)
an normaal het geval is en
"Vn kennelijk grote aantrek-
m ingskracht op de consu-
3 lent. Want na drie maanden
ieeft Barclay in ons land al
J en marktaandeel van ruim
jkvee procent veroverd. Dat
Betekent twee miljoen pakjes
ier maand. Een snel succes
'P een markt waar meer dan
weehonderd merken te
:oop zijn.
BAT in Amsterdam heerst dan
ok een juichstemming; dage-
l"ajks krijgen de driehonderd
~£/erknemers een pakje sigaretten
"niee naar huis. Barclay mikt
ooral op de gezondheidsbewus-
(en dus veelal hoger opgeleide)
binoker van smaakfiltersigaretten
en oals Camel, Marlboro en Stuy-
sigaretten met een teer-
;ehalte van ongeveer 15 milli-
p;ram. Marketing directeur A.
Waay: „De zogenaamde
bevatten aanmer-
:elijk minder teer. Maar toch
'Villen veel mensen daar niet aan
•mdat ze de smaak te flauw vin
en de sigaret niet goed vin-
Jfllen trekken. Dat krijg je nu een-
Rfiaal als je het teer- en nicotine-
Sehalte drastisch verlaagt."
Baar met Barclay is dat niet zo.
m)ie geeft ondanks haar lage teer
gehalte toch de sensatie van een
[Jerhoogd smaakgenot. Dat komt
Moor het speciale Actron-filter.
J^)at is gebaseerd op een nieuwe
technologie, door onze dochter-
mderneming in Amerika eigen-
ïandig ontwikkeld. Uiteraard
roorafgegaan door een intensief
>nderzoek. Een team van specia-
isten heeft er drie jaar aan ge-
En neemt u van mij aan:
Wlat heeft kapitalen gekost."
lacht
resultaat is er dan ook naar,
neent Van Waay: een uitgeba
filter met een aerodyna-
,5 ;Tiische werking. Dat wil zeggen:
•ook en lucht vullen de mond
,91 over een maximaal oppervlak
vaardoor alle smaakpapillen in
ictie komen. „Net als bij wijn
/an hoge kwaliteit", vergelijkt
MVan Waay. „Een volle smaak
dus. En toch een hoge graad van
°Tiltratie."
te gaan. Maar stel ciat hij een klus
als in Lekkerkerk had moeten
opknappen, een karwei dat 200
miljoen gulden vergde. Wat zou
Mosmans daarvoor hebben
gevraagd?
"Moeilijk te beoordelen", zegt hij.
"Ik denk dat ik tussen de zeventig
en tachtig gulden per duizend kilo
had gerekend. Er moest
honderdduizend kubieke meter
grond worden behandeld. Dus zeg
maar dat ik dan rond de tien
miljoen gulden in rekening had
gebracht."
Gifpark
Een gat van 190 miljoen gulden
derhalve. Mosmans heeft de
overheid ermee geconfronteerd,
maar die was niet te overtuigen dat
de water- en zeepmethode tot
dezelfde resultaten zouden hebben
kunnen leiden als het afgraven van
grond. De gemeente Utrecht bood
hij aan een gifpark te ontsmetten.
Drie miljoen gulden was zijn prijs.
Maar een grotere onderneming
ging uiteindelijk met de opdracht
aan de haal. Voor dertien miljoen
gulden.
Het vertrouwen in water en zeep
*Mosmans met voor zich een maquette van de installatie waarmee
hij op geheel nieuwe wijze een vervuild industrieterrein zal gaan
reinigen. "Die gifbelt wordt mijn visitekaartje". (Foto; GPD)
was ook hier niet optimaal. Het
frustreert Mosmans niet. Hij is
maar ook daarbuiten. Nu al
hebben bedrijven in Amerika en
Duitsland contact met hem
gezocht en gevraagd of er een vorm
van samenwerking mogelijk is. Tot
nog toe heeft de
mijnbouwingenieur de deur
gesloten gehouden. Hoewel zijn
dochter naar Amerika is gereisd
om daar eens poolshoogte te
nemen.
Die belangstelling heeft hem
overigens verrast. Mosmans was er
niet op voorbereid. Daarom schuift
hij alles voor zich uit. "Ik kan op
dit moment beslist niet zeggen dat
ik elke klus aankan. Mfjn
onderzoekmogeljjkheden zijn te
beperkt Die hele toestand komt in
een sneltreinvaart op me af. Voor
de komende jaren houd ik mijn
hart vast."
Oss zal moeten aantonen dat de
mijnbouwingenieur het gelijk aan
zijn zijde heeft. De gifberg die hij
ervan overtuigd dat zijn methode
langzaam maar zeker terrein zal
wmnen. Niet alleen in Nederland,
Menige verstokte roker lijkt sinds kort van een stukje schuldgevoel bevrijd. Door de voortgaande
technologie op het gebied van teer- en nicotine-arme sigaretten wordt zo langzamerhand het beeld
geschetst dat roken niet langer een ongezonde zaak is. De meest recente en zeer succesvolle
verleider heet Barclay, waarvan beweerd wordt dat men er zestien kan roken tegen bijvoorbeeld
één Caballero teneinde aan hetzelfde teer- en nicotinegehalte te komen. Maar daarover bestaat
twijfel. De feiten op een rijtje.
door Sjak Jansen
De concurrentie zegt echter reden
te hebben daaraan te twijfelen.
De rookmachine waarmee Bar
clay's teergehalte is gemeten zou
voor dit soort filtersigaretten niet
deugen. Bij de Federal Trade
Commission (het overheidsor
gaan dat voor Amerika de teer-
en nicotinetabellen van sigaret
ten samenstelt) loopt daarom een
klacht tegen BAT, ingediend
door haar Amerikaanse concur
rent R.J. Reynolds.
Volgens Reynolds is er een belang
rijk verschil tussen de manier
waarop de machine de nieuwe
filtersigaret rookt en de wijze
waarop de roker dat ding in zijn
mond of tussen zijn vingers
houdt. Wordt er een beetje in het
filter geknepen, zo zegt Rey
nolds, dan gaan de speciale ven-
tilatiekanaaltjes dicht en komt er
veel minder frisse lucht en veel
meer teer met de rook naar bin
nen.
Die stelling heeft, zo meldt het En
gelse tijdschrift New Scientist,
weerklank gevonden bij de Ame
rikaanse autoriteiten. Barclay
mag in Amerika blijven door
gaan met de advertenties waarin
staat dat de sigaret 1 milligram
teer bevat, maar moet er wel bij
zeggen dat die claim nog steeds
niet is bevestigd door de Federal
Trade Commission.
Onafhankelijke sigarettenonder-
zoekers geloven volgens New
Scientist inmiddels dat er via het
gekneusde Barclay-filter niet 1
mg, maar 3 tot 7 mg teer met de
rook naar binnen komt.
Koolmonoxyde
„Het is allemaal wel mooi en aardig
met die teer- en nicotinearme si
garetten", zegt longarts W. Bak
ker van het Academisch Zieken
huis Leiden, „maar rokers moe
ten zich wel realiseren dat hun
behoefte aan nicotine vrijwel ge
lijk blijft. Daardoor zie je vaak
dat rokers die overschakelen op
teer- en nicotinearme sigaretten
meer gaan roken en dieper inha
leren, en dus de mogelijke voor
delen voor hun gezondheid daar
mee direct alweer teniet doen."
Bakker laat daarbij onverlet dat de
gevaren zelfs wel eens groter
zouden kunnen worden. Dieper
inhaleren betekent immers een
grotere opneming van koolmo-
Volgens Bakker is het al lang be
wezen dat elke sigaret het leven
met 5,5 minuten bekort en dat
één op de tien stugge rokers
longkanker krijgt. Maar BAT-
woordvoerder Van Waay moet
een en ander eerst nog zien. Wel
wil hij aannemen dat veel rokers
dit soort cijfers als een loden last
met zich mee dragen. Aan dat
knagende schuldgevoel tracht
Barclay dan ook te appelleren.
Zoals trouwens de meeste siga-
rettenfabrikanten.
Het was Roxy Dual die ongeveer
tien jaar geleden de teer- en nico
tinearme sigaret in Nederland in
*Barclay-promotor Van Waay:
"Het loopt storm". Inzet: De ver
meende werking van het z.g. Ac
tron-filter. Door de aanwezigheid
van vier luchtkanalen zou een
mengsel van rook en lucht ont
staan, dat trekken zou vergemak
kelijken.
(Foto: Luuk Gosewehr)
noxyde, de stof die leidt tot ver
nauwing van de hart- en bloedva
ten en die om deze reden schade
lijker voor de gezondheid wordt
geacht dan de nicotine waarover
altijd zoveel wordt gesproken.
Wetenschappelijk aangetoond zijn
deze bijverschijnselen echter
nog altijd niet. „En daarom heeft
het voor mij weinig zin er diep op
in te gaan", meent BAT-direc-
teur Van Waay. Volgens hem be
zorgt het Actron-filter de Bar-
clay-sigaret zoveel smaak dat
toevoeging van geur- en smaak
stoffen nauwelijks nodig is. Een
geruststelling voor medische on
derzoekers die bang zijn dat fa
brikanten van teer- en nicoti
nearme sigaretten teneinde de
geur en smaak van de gewone si
garetten zo dicht mogelijk te be
naderen - in toenemende mate
stoffen toevoegen die de kans op
kanker kunnen vergroten.
Dat gevaar neemt af naarmate men
minder teer binnen krijgt. „Daar
om is het voor iedere roker aan te
bevelen met roken te minderen
of beter: ermee te stoppen", stelt
longarts Bakker. „Zelfs voor de
verstokte roker is dat een gezon
de zaak. Al zien zijn longen nog
zo zwart, na tien jaar van niet-ro-
ken is zijn verhoogde risico op
longkanker weer uitgewerkt."
Cycloon-effect
troduceerde, alras gevolgd door
vele andere merken. In 1977 had
tien procent van de in ons land
verkochte sigaretten een teerge
halte van minder dan tien milli
gram, begin dit jaar was dat al
vijftien procent. Zo raakt het zo
genaamde „gezonde" roken hier
steeds meer in trek.
„Laat duidelijk zijn", zegt Van
Waay, „dat wij nadrukkelijk niet
mikken op de mensen die nu al
een lichte sigaret roken. Die zijn
al gewend aan een flauwere
smaak, terwijl het kenmerkende
van Barclay een volle smaak is.
Dankzij het Actron-filter". Wiens
werking opmerkelijk genoeg
vrijwel identiek is aan het cy
cloon-effect van het Astra-filter
van St. Moritz, de teer- en nicoti
nearme sigaret die concurrent
Turmac in februari van dit jaar
op de markt bracht.
Volgens tabaksverkopers slaat St.
Moritz bij de consument minder
goed aan dan Barclay, maar ge
zegd moet dat de reclamecam
pagne van BAT beduidend ambi
tieuzer van opzet is dan die van
Turmac. Op een speciale pers
conferentie liet BAT drie hoogle
raren de werking van het Actron-
filter uitleggen.
Telefoonactie
Opzienbarender was de weg
geefactie die BAT ontketende.
Met paginagrote advertenties in
de dagbladen werden rokers op
geroepen BAT te bellen en twee
gratis pakjes aan te vragen. „Dat
liep storm", verklaart Van Waay.
„Gedurende acht etmalen waren
hier 24 lijnen beschikbaar en die
stonden roodgloeiend. In totaal
hebben 65.000 mensen gerea
geerd. Dat zijn dus 130.000 pak
jes. Maar ook nu laten we men
sen nog gratis proberen. Bij win
kelcentra worden pakjes met
drie sigaretten uitgedeeld. Wat
een dure zaak is, want de accijns
moet gewoon worden betaald."
Consumentenorganisaties vinden
een en ander prima, zolang die
sigaretten maar niet in handen
vallen van personen beneden de
achttien jaar, hetgeen Barclay
met de telefoonactie niet water
dicht kon garanderen, wat weer
in strijd is met de vorig jaar vast
gestelde reclamecode voor ta
bak.
In België zijn dergelijke reclames
tunts bij de wet verboden. „Niet
temin", zegt Van Waay, „hebben
we ook daar in korte tijd een re
delijk marktaandeel gekregen.
Dat bewijst de duidelijke markt
die er voor de teer- en nicotinear
me sigaret is. Maar of je daar uit
nicotinebehoefte ook meer van
gaat roken, waag ik te betwijfe
len."
Het zal de sigarettenfabrikanten
anders niet onwelkom zijn.
hier moet aanpakken is zo'n
vijfduizend kubieke meter groot.
Tri en tetra zijn onder meer de
stoffen waartegen de zeepbellen de
strijd moeten aanbinden.
Mosmans denkt vijfhonderd uur
nodig te hebben om het karwei te
klaren. Kosten:
vierhonderdduizend gulden. De
grond afgraven en naar een
vuilverbranding vervoeren is vier
keer zo duur.
Niet doof
Hoewel Mosmans zijn aanpak als
doeltreffend ervaart, is hij zeker
niet doof voor kritiek of twijfel.
Buiten hem garandeert niemand
dat het experiment in Oss goed
afloopt. Niettemin stelt hij: bij elke
grondsoort en bij elke schadelijke
stof kan zijn manier van werken
worden toegepast. Omdat er zoveel
onduidelijkheden zijn over hoe
schoon de grond moet zijn, worden
de discussies al gauw emotioneel.
Als voorbeeld noemt hij de gifwijk.
in Dordrecht. "Als ik daar zou
hebben gewoond, was ik al lang
verhuisd."
"Maar", geeft hij toe, "ik heb
gemakkelijk praten. Jaren achter
een is er gestort en niemand zei er
wat van. We zagen de gifbergen
onder ons groeien, maar we
hadden niet in de gaten wat er
werkelijk gebeurde. Toen in de
zestiger jaren het vertrouwen in de
overheid en in de industrie minder
werd, ging men die twee kritischer
volgen. Hoe jammer ook, maar de
mensen die zeggen: laat die troep
maar gewoon liggen, staan nog
altijd sterk. Omdat de overheid
nog steeds niet heeft gezegd hoe
het probleem echt uit de wereld
kan worden geholpen."
Als de methode-Mosmans
inderdaad dat brengt wat hij er zelf
van verwacht, is hij zeker niet van
plan zich te laten meeslepen in een
stroom van nieuwe opdrachten.
Aan grote projecten als Dordrecht
en Lekkerkerk zal hij nooit
beginnen. "Je wordt dan een soort
aannemer", legt hy uit, "en dat wil
ik niet. De research schiet er dan
bij in. Dat werk wil ik koste wat het
kost blijven doen."
Jaren heeft het geduurd voor zijn
manier van aanpak vaste grond
kreeg. De oorzaak ervan zoekt de
mijnbouwingenieur in het feit dat
hij eigenlijk maar een eenling is.
"Niemand kent me. Ik denk zulks
dat na de klus in Oss anders zal
zijn. Die gifbelt wordt mijn
visitekaartje."
