Sowjet-Unie is bezig
gezicht te verhezen...
Ontslag Ruud de Gooijer ingetrokken
WOENSDAG 20 JULI 19B3
Er is een eenvoudige vuistregel om
te ontdekken of je in een Moskouse
metro gevolgd wordt en zo ja, door
wie. Iedereen zit je aan te staren
omdat je een buitenlander bent,
een andere snit kleren, bril en
schoenen draagt dan ze gewend
zijn, alleen één man kijkt ostenta
tief niet. duikt in zijn krant zodra
je in zijn richting kijkt en geeft er
blijk van geen enkele belangstel
ling voor je te hebben. Eric Brassem
en Inger Elzinga, die vorige week
in Moskou voor korte tijd gearres
teerd werden omdat zij in het me
trostation Nogina een honderdtal
plastic tasjes hadden uitgedeeld
met een foto van de gearresteerde
Oleg Radzinski en de tekst 'Who is
next?' erop, hadden iets soortge
lijks ontdekt, nadat zij gevankelijk
naar het piepkleine politiebu
reautje waren gevoerd dat aan elk
metrostation is vastgekoppeld. Ze
merkten dat iedereen die daar in
en uit liep hun blik ontweek, en hen
niet aan durfde kijken. Ze gingen
daar toen een spelletje van maken:
de ander aankijken, en hem zo
dwingen weg te kijken. Typerende
situatie in een Sow jet-politiebu
reau: het schuldbewustzijn ligt niet
bij de arrestant, maar bij de arres
teerder!
Daar is natuurlijk alle reden toe.
Oleg Radzinski (25 jaar, filoloog,
getrouwd) zit nu al bijna negen
maanden gevangen op de gefin
geerde aanklacht van anti-Sowjet-
agitatie en propaganda; hem kan
een straf van twaalf jaar wachten.
Hij was een van de 15 onderteke
naars van een in onze ogen zeer po
sitivistisch, braaf en welwillend
vredesprogramma. Hoe onbereken
baar een dictatuur is blijkt wel uit
het feit dat twee sympathisanten,
maar niet mede-ondertekenaars
van de oproep, die alleen maar
handtekeningen hadden verza
meld onder de oprichtingsverkla-
ring van de vredesgroep, inmiddels
tot drie en één jaar kamp zijn ver
oordeeld, terwijl de meeste onderte
kenaars nog vrij rondlopen.
Maar... wie is de volgende?
'Waren jullie eigenlijk bang?' heb
ik Inger (21) en Eric (24) gevraagd.
Tenslotte was het hun eerste kennis
making met de Sowjet-Unie, ze
spreken geen Russisch, ze kwamen
in een voor hen volkomen vreemde
situatie terecht. Eric vertelde dat
hij banger was geweest bij de
douane, dan later in het metrosta
tion en op het politiebureau. Bij de
douane schoof hij de angst steeds
een stukje voor zich uit: 'dit is
maar de paspoortcontrole, daar
hoef ik niet bang voor te zijn, nu
kijken ze in de andere koffer, daar
hoef ik ook niet bang voor te zijn...'
'Wat zouden jullie geantwoord heb
ben, als de douane de draagtasjes
ontdekt had en gevraagd had wie
Oleg Radzinski was?' vroeg ik.
'Dan hadden we heel verbaasd ge
zegd: Wat?! Kennen jullie die niet?
Dat is een heel bekende vredesstrij-
der, die heeft in alle kranten ge
staan! In de hoop dat ze dan be
schaamd zouden afdruipen...'
Want zo'n man als Oleg Radzinski
is alleen in de hogere KGB-echelons
bekend, over het bestaan van de on
officiële Moskouse Vredesgroep
wordt in de Sowjet-pers gezwegen
als een mof. Toen Eric en Inger wa
ren opgebracht naar het bureau,
moesten dan ook steeds meer mili-
tia-mensen en KGB'ers zich met de
zaak bemoeien, voordat er enig in
zicht in ontstond. Zo'n man of vijf
tig tot zestig schatten ze, of, zoals
Eric het plastisch omschreef
'Er kwamen steeds dikkere nekken
in steeds nettere pakken, tot alleen
de KGB-ers nog overbleven'.
Maar toen ze op dat politiebureau
zaten hadden ze al twee keer de le
den van de Grupa Doverija ont
moet, en dat zal hun moreel onge
twijfeld ten goede zijn gekomen.
'Die mensen stralen een natuurlij
ke bescheidenheid uit', zei Inger.
'Ze hebben zoveel meegemaakt, en
toch staan ze geheel open voor een
ander. Dat heeft veel indruk op ons
gemaakt'.
Dat gold kennelijk met name Ser-
gej Rozenoêr (30 jaar, mathemati
cus, belijdend jood: 'als ik in een
kamp terecht kom, kom ik er ook
nooit meer uit, want ik zal altijd
weigeren op sabbath te werken'),
die zij karakteriseerden als: 'heel
spits, zeer goed geinformeerd, en
met een morbide gevoel voor hu
mor'. Rozenoêr vertelde dat de Vre
desgroep zeer democratisch in el
kaar steekt: 'Er zijn evenveel me
ningen als mensen, en soms zelfs
méér meningen dan er mensen
zijn'.
Eric Brassem reconstrueerde het
eerste gesprek dat hij met Rozenoêr
voerde:
Hoe heet je? 'Eric Brassem'.
Geloof je in God? 'Nee'.
Wat doe je voor de kost? - 'Ik ben
portier bij het communistische dag
blad De Waarheid'.
Ben je communist? - 'Ja'.
Wat vinden de Nederlandse com
munisten van ons? 'Er zijn twee
vleugels'...
En jij behoort tot de rechtervleu
gel? (And you belong to the right
wing?) 'Wat dus de linkervleugel
That's what I said: the right
wing (Dat zei ik toch: de goede
vleugel).
"Wij streven naar de oprichting
van een verenigd nationaal
front voor de bevrijding van
Afghanistan, omdat alleen één
grote verzetsbeweging in staat
is werkelijk weerstand te bie
den aan de Russische bezet
ters. Kleine groepen kunnen
veel minder doen, daar is ie
dereen het nu wel over eens.
Maar door de tegenstellingen
in ideologie, politieke ambitie
en ervaring is het moeilijk de
verschillende groepen bij el
kaar te brengen".
Aldus vertolkt dr. M. Amin Wak
man, secretaris-generaal van
de Afghaanse sociaal-demo
cratische partij (één van de
verzetsbewegingen) zijn me
ning over de verdeeldheid bin
nen het verzet in Afghanistan.
Wakman was, vergezeld van zijn
assistent N. Shoresh, enkele da
gen in Nederland om de rege
ring te bewegen tot politieke,
militaire en materiële steun
aan de strijd van het Afghaan
se verzet tegen de Russische
troepen, die het land sinds de
cember 1979 bezet houden.
Hij is niet helemaal onverrichter
zake teruggekeerd; de regering
heeft hem de toezegging ge
daan dat, wanneer hij een con
creet project kan presenteren,
zij bereid is dit te financieren.
Wakmans verzoek om wapens
- "waaraan het verzet een nij
pend gebrek heeft" - is echter
niet gehonoreerd. Nederland is
nu eenmaal geen voorstander
van het geven van concrete mi
litaire hulp. Wel was de rege
ring bereid zendapparatuur en
andere communicatiemidde
len te geven. Na Nederland zet
Wakman zijn bedeltocht voort
naar onder andere Italië,
Frankrijk, Noorwegen en Zwe
den.
Over de algemene situatie in Af
ghanistan zegt hij: "Die is de
laatste tijd niet veel veranderd.
Overal in het land wordt ge
vochten en niets wijst nog op
enige verbetering. Wij eisen de
directe, totale en onvoorwaar
delijke terugtrekking van de
Russische troepen, maar het is
onwaarschijnlijk dat dat bin
nenkort ook gaat gebeuren".
Blijkens dit antwoord ziet Wak
man niet veel heil in de ont
werpovereenkomst die in Ge-
nève is opgesteld tussen Af
ghanistan, de Sowjet-Unie en
Pakistan. Volgens deze over
eenkomst zou de Sowjet-Unie
geleidelijk aan alle troepen
moeten terugtrekken en zou
Pakistan niet langer het Af
ghaanse verzet moeten steu
nen en zich buiten de binnen
landse politiek van het land
moeten houden. China en de
Verenigde Staten zouden
eveneens hun steun aan het
verzet moeten opgeven.
Of alle partijen het ook daadwer
kelijk eens kunnen worden is
nog zeer de vraag. Het Af
ghaanse verzet - en kennelijk
ook Wakman - erkent de proce
dure in elk geval niet: het is
zeer gebelgd over het feit dat in
Genève met het verzet, maar
het door de Russen gesteunde
marionetten-regime van Ba-
brak Karmal in Kaboel als ge
sprekspartner is opgetreden.
Kat-en-muis
In Afghanistan zelf heeft het ver
zet veel steun van de bevol
king, terwijl steeds meer solda
ten uit het Afghaanse leger be-
Gebrekkige bewapening maakt het de Afghaanse guerrilla moei
lijk optimaal verzet te bieden aan de Russische troepen.
(Foto AP»
Dr. Amin Wakman (links)
sluiten te deserteren om zich
vervolgens bij de Afghaanse
vrijheidsstrijders te voegen.
Zij weigeren nog langer het ei
gen volk te bestrijden. Deson
danks duurt de bezetting nu al
ruim vier jaar en de oorzaak
daarvan ligt volgens Wakman
vooral in het feit dat het verzet
het met nogal gebrekkige mid
delen moet opnemen tegen de
goed uitgeruste Russische
troepen.
"Het is een ongelijke strijd. Onze
verzetstrijders hebben een
chronisch gebrek aan wapens.
Wat we aan wapens hebben is
gestolen van Russische solda
ten en het Afghaanse leger of
gekocht via Pakistan. Maar het
is niet genoeg. De Sowjet-Unie
heeft een luchtmacht en die
hebben wij niet, terwijl die on
ontbeerlijk is. We hebben wat
gewapende helikopters, maar
daar houdt het mee op. Geef
ons vijfhonderd luchtdoelra
ketten en ze zijn nergens
Ondanks het gebrek aan wapens
slaagt het verzet er toch in de
Russische troepen gevoelige
klappen toe te brengen. Tach
tig procent van het land heet
"Rus-vrij" te zijn, wat wil zeg
gen dat de Russische eenhe
den wel steeds aanvallen uit
voeren, maar zich onmiddellijk
weer moeten terugtrekken
door de felle acties van het ver
zet. De guerrilla heeft welis
waar minder materieel, maar
ziet toch kans de Sowjet-troe-
pen tot terugtrekken te dwin
gen. Een soort kat-en-muis
spelletje dat zich steeds her
haalt.
Verdeeld
Een andere reden waarom de be
zetting al zo lang heeft kunnen
duren is volgens Wakman het
sterk verdeelde karakter van
het Afghaanse verzet. In Pers-
hawar (een grensstad in het be
vriende buurland Pakistan) be
vinden zich de kantoren van
naar schatting 50 tot 60 ver
schillende Afghaanse verzets
bewegingen. Er zijn funda
mentalistische groeperingen,
die een gecentraliseerd islami
tisch bewind voorstaan en als
zeer rechts kunnen worden be
stempeld. Aan de andere kant
staan de wat meer gematigde
groeperingen, die de islam als
partij-ideologisch punt heel
belangrijk vinden, maar daar
naast democratisering van Af
ghanistan nastreven en daar
voor grootscheepse hervor
mingen op allerlei gebied
noodzakelijk achten.
"Iedereen is er na vier jaar wel
achter dat niemand deze strijd
in zijn eentje kan voeren", zegt
Wakman. "En dus is het zaak
de groepen te bundelen. Maar
daar zit hem nu juist de moei
lijkheid, omdat de verzetsgroe
pen individueel zulke tegen
strijdige idealen voorstaan".
Een journalist heeft eens ge
schreven: het enige dat de ver
schillende verzetsgroepen ge
meen hebben is de liefde voor
de islam en de haat tegen het
communisme. Daarmee geeft
hij precies het probleem aan
wat een gezamenlijk optreden
in de weg staat. Hoewel het
verzet veel efficiënter zou kun
nen opereren wanneer de groe
pen meer contact zouden heb
ben, weigeren de fundamenta
listische groepen met de meer
vooruitstrevende bewegingen
samen te werken. Bovendien
kijken zij naar de toekomst.
Hoe moet het verder als de
Sowjet-Unie zijn troepen te
rugtrekt? Dan begint het ge
touwtrek om de politieke
macht en zou die ene grote ver
zetsbeweging direct uit elkaar
vallen. Zij bestrijden elkaar nu
al onderling om het krijgen
van de grootste aanhang.
Eigen belang
Criterium voor wat de grootste
verzetsgroep mag heten is niet
het partij-politiek programma,
maar het aantal gewapende
manschappen dat zij telt. De
meeste van de islamitische
groeperingen hebben niet eens
een partij-programma. Zij wil
len de islam als dé basis voor
hun beleid en hoewel een be
wind la Chomeini hun net
iets te ver gaat, gaan hun poli
tieke ideeën wel die richting
uit.
De meer vooruitstrevende bewe
gingen (zoals die van Wakman)
hebben daarentegen een ge
fundeerd politiek programma,
waarin voor de problemen die
een onderontwikkeld land als
Afghanistan kent misschien
niet dé, maar wel mogelijke op
lossingen worden geopperd.
Pakistan erkent overigens maar
zes van alle verzetsbewegingen
die het huisvest. Het gaat om
islamitische groeperingen, die
zijn verdeeld in een extreem
rechts en een iets meer gema
tigd kamp. De rest van de groe
pen wordt niet erkend (zo ook
die van Wakman), maar wordt
uit eigen belang door Pakistan
getolereerd. Voor de Pakistani
is Afghanistan moeders rok,
waarachter zij zich kunnen
verbergen. Zij denken (waar
schijnlijk terecht) dat, wanneer
Afghanistan door de Sowjet-
Unie zou worden ingelijfd, Pa
kistan het volgende land op
het verlanglijstje van de Sow
jet-Unie zal zijn.
Pakistan heeft er dus alle belang
bij het verzet in Afghanistan te
steunen, zij het heel selectief.
Alleen de fundamentalistische
groepen kunnen rekenen op
wapens, de overige moeten
daar maar op een andere ma
nier aan zien te komen.
Chemische wapens
Op de vraag of het verzet steun
van de Verenigde Staten ont
vangt, wil Wakman bevesti
gend noch ontkennend ant
woorden. "Misschien komt er
af en toe eens iets binnen, ik
weet het niet precies". Toch
moet hij weten dat alle wapens
die het verzet uit Pakistan
krijgt, oorspronkelijk afkom
stig zijn uit de VS. Die leveren
wapens aan Pakistan om aan
de reële Russische dreiging het
hoofd te kunnen bieden. Dat
Pakistan ze vervolgens weg
geeft aan het Afghaanse verzet,
moet het zelf weten - al komt
dat de VS uitstekend van pas.
Zo hoeven zij zich niet recht
streeks tegenover de Sowjet-
Unie op te stellen en blijft een
confrontatie tussen de twee su
permachten uit.
Wakman heeft wel een duidelijk
antwoord op de vraag of het
gerucht juist is dat de Sowjet-
Unie chemische wapens heeft
ingezet tegen de Afghaanse be
volking. "Ja, die hebben ze in
derdaad gebruikt en die niet al
leen. Ik kan geen enkel wapen
bedenken dat ze niet hebben
beproefd. Behalve d£ atoom
bom, dat hebben ze nog niet
aangedurfd".
Om de "wreedheid van de Rus
sen te illustreren", schetst hij
een inval in een dorpje op veer
tig kilometer afstand van de
hoofdstad Kaboel. "De solda
ten kregen het bevel te schie
ten op alles wat bewoog. Klei
ne kinderen werden gedood en
de complete veestapel uitge
moord".
Elders in het land zijn volgens
Wakman mensen levend be
graven en verbrand. "Het is on
menselijk en onaanvaardbaar
wat ze doen. Maar zolang er
nog één Afghaan leeft, zullen
zij Afghanistan niet in handen
krijgen. Wij laten het land niet
aan Andropov. Met hun inva
sie hebben de Russen zestien
miljoen Afghanen uitgedaagd
en alle zestien miljoen zijn ze
bereid tot verzet".
Gezichtsverlies
De Russisch-Afghaanse oorlog
heeft tot nu toe aan ongeveer
40.000 Russische soldaten en
500.000 Afghanen het leven ge
kost, terwijl zo'n vier miljoen
Afghanen zich genoodzaakt za
gen naar het buitenland te
vluchten. Drie miljoen van hen
bevinden zich in het buurland
Pakistan. Hun levensomstan
digheden daar laten volgens
Wakman te wensen over. "Pa
kistan is zelf natuurlijk ook
niet zo'n welvarend land, maar
de vluchtelingen leven er in
elk geval niet onder constante
Russische dreiging. Ze zijn hoe
dan ook beter af dan wanneer
ze in Afghanistan waren geble-
De angst voor een al te grote ne
derlaag is volgens Wakman
een essentiële reden waarom
de Sowjet-Unie niet vrijwillig
zijn troepen uit Afghanistan te
rugtrekt. "Maar de Sowjet-
Unie is toch al bezig haar ge
zicht te verliezen. Worden de
Russen niet door de Afghanen
verslagen, dan zal de wereldo
pinie hen uiteindelijk wel op
de knieèn krijgen".
Over de toekomst van zijn land
zegt hij: "Ik weet niet precies
hoe de zaken zullen lopen. Ik
hoop op een snelle oplossing in
Genève en ik hoop dat ook de
Westerse landen druk blijven
uitoefenen. Ik blijf vechten
voor mijn land, niet voor poli
tieke macht. De Afghanen ei
sen een regering die door hen
zelf is gekozen en niet een die
door een staatsgreep aan de
macht is gekomen. We willen
echt geen ruzie met de Sowjet-
Unie en ik denk dat we ook
vriendschappelijk naast elkaar
kunnen leven. Maar dein moe
ten de Russen wel bereid zijn
Afghanistan heel snel te verla
ten".
Toch godsdienst op Leidse scholen
(Van onze redactie
geestelijk leven)
LEIDEN - Ruud de Gooijer kan
na de vakantie zijn werk als ca
techeet bij het openbaar onder
wijs in Leiden toch voortzetten.
Eerst was hem ontslag aange
zegd, omdat de gemeente Lei
den bij een bezuinigingsopera
tie de hele subsidie voor dit
godsdienstonderwijs - onge
veer ter grootte van het salaris
van De Gooijer - had ingetrok
ken.
Dank zij een garantie van de lande
lijke Generale Financiële Raad
van de Hervormde Kerk kan het
werk in elk geval in het school
jaar 1983-1984 gewoon doorgaan.
Intussen zal een stichting wor
den gevormd, die het godsdien
stonderwijs aan de openbare la
gere scholen een bredere - en
dus steviger - financiële basis
moet geven Nu de plaatselijke
overheid niet meer bijdraagt, is
dat nog de enige kans om deze
niet-verplichte maar wel door ve
len gewenste lessen voor de toe
komst veilig te stellen.
Vanouds hadden alleen de Leidse
hervormde gemeente en de Ne
derlandse Protestantenbond af
deling Leiden verantwoordelijk
heid voor dit onderwijs. In de te
vormen stichting waarvoor de
akte al is opgemaakt - zal ook de
plaatselijke gereformeerde kerk
deelnemen. Geprobeerd wordt,
nog anderen erbij te betrekken.
Ruud de Gooijer hij woont in
Moerkapelle is uiteraard erg
blij, dat zijn ontslag ongedaan is
gemaakt. Hij heeft een paar jaar
geleden een goede baan in Rot
terdam opgezegd voor deze func
tie. Zelf geeft hij les aan een aan
tal scholen; daarnaast begeleidt
hij de veertien vrijwilligers.
Algemeen werd betreurd, dat om
louter financiële redenen hieraan
plotseling een eind moest ko
men. Het godsdienstonderwijs
bestaat al tientallen jaren en
werkt naar verhouding erg goed
koop. De medewerkers kregen
een bescheiden vergoeding voor
hun diensten. Toen de lessen
door het wegvallen van de subsi
die gevaar liepen, waren velen
bereid deze vergoeding in te le
veren. De godsdienstles kan blij
ven, als de deelnemers aan de
stichting erin slagen, jaarlijks het
salaris van de catecheet bijeen te
brengen.
Vrijgezellen
De Nederlandse Vrijgezellen-
bond zou graag zien, dat de Ne
derlandse bisschoppen het CDA
wijzen op de betekenis van de
ongehuwde voor de samenle
ving. Die wens staat in een brief
van de bond aan de bisschoppen.
De brief is een reactie op de eer
ste officiële ontmoeting tussen
de top van het CDA en een dele
gatie van de bisschoppenconfe
rentie in mei van dit jaar. Bij die
gelegenheid verwachtten de
CDA'ers van de bisschoppen een
'richtinggevend geluid' over de
bijzondere betekenis van het ge
zin voor de Nederlandse samen
leving.
Jezus Christus - zelf ook onge
huwd - heeft de mens nimmer
de verplichting tot de huwelijkse
staat opgelegd, schrijft de bond
"Zijn opdracht is, goed te leven
en zorg te hebben voor de mede
mens, niet slechts voor één me
demens" Aandacht vraagt de
brief voor het grote verschil in de
materiële sfeer tussen gehuwden
en ongehuwden, bijvoorbeeld op
het gebied van erfrecht en belas
tingen. Ook wordt de ongehuw
de in de maatschappij vaak als
een 'randfiguur' gezien in plaats
van als volwaardig functione
rend wezen met sociale relaties.
Een afschrift van de brief is naar
premier Lubbers gestuurd. Vol
gens een begeleidend schrijven
heeft de Vrijgezellenbond de in
druk, "dat christen-democrati
sche politici hun geweten willen
ontlasten door voor hun niet erg
christelijke politiek ten aanzien
van de ongehuwden de zegen van
kerkelijke zijde af te smeken"
Beroepen. Hervormde Kerk: be
roepen te Colijnsplaat kandidaat
L. den Breejen Vianen, te Zeg
veld W. Verboom Nieuw-Lekker-
land; aangenomen naar Nijehas-
ke-Haskerdijken (Fr.) kandidaat
mevrouw A. Lodewijk Utrecht
(deelwerk), naar Rozendaal
(Geld.) kandidaat mevrouw M.
Beekhuis Monnickendam, naar
Wesepe (Ov.) kandidaat D van
Doorn Stedum, naar Zandvoort
J. A. van Leeuwen Steggerda
(Fr.), naar Zoutelande kandidaat
P. G. Vellekoop Lisse, naar IJs-
selstein (Burchtkapel) P. H. Bor-
gers Middelburg.
In een telegram aan de secretaris
generaal van de Verenigde Na
ties zegt de Raad van Kerken in
Nederland, diep geschokt te zijn
over de vervolging van aanhan
gers van de Baha'i-religie in
Iran. De raad vraagt de secreta
ris-generaal, stappen tegen dit
land te ondernemen overeen
komstig de richtlijnen van de
commissie voor de mensenrech
ten.
De Nederlandse rooms-katholie-
ke organisaties 'Mensen in nood'
en 'Cebemo' hebben het afgelo
pen jaar 55 kleine ontwikkelings-
projekten in Brazilië mogelük
gemaakt, zo meldt het jaarover
zicht. Voornamelijk in de armste
delen van het land. Een kerkelijk
instituut in Rio de Janeiro houdt
er toezicht op.
Oproep
In een oproep tot het Braziliaan
se volk vraagt de 'Nationale raad
van christelijke kerken', mee te
werken aan verandering van de
onjuiste economische verhou
dingen in het land. "Op grond
van Gods liefde voor alle mensen
kunnen wij niet onverschillig
blijven tegenover de ellende,
werkloosheid en andere proble
men waarvoor het volk staat".
Volgens de kerkelijke leiders lig
gen de werkelijke oorzaken van
de crisis in de economische, poli
tieke en sociale verhoudingen.
Met een groots opzette verkondi
gingscampagne wil de islam in
Afrika mensen terugwinnen die
van de islam naar het christen
dom zijn overgegaan. "Het wordt
hoog tijd, dat de islam uit de
slaaptoestand ontwaakt", zei een
hoge islamiet, vertegenwoordi
ger van het 'Programma ter ver
kondiging van de islam', in Koe
weit. Hij doelde vooral op Mala
wi, waar de islam in tien jaar is
teruggelopen van 65 tot nog geen
25 procent van de bevolking.
De presbyteriaanse en methodis
tische kerk van Nieuw-Zeeland
spreken zich in een gezamenlijke
verklaring uit tegen het bezit, ge
bruik of het dreigen met kernwa
pens.
