lsra<
el is willig
werl
stuig van VS
in ]V
Edden-Oosten
Duidelijk standpunt over bewapening
Achtergrond
Nederlandse raad vraagt Westeuropese kerken
Varia
J-
DONDERDAG 14 JULI 1983
Een jaar geleden ongeveer heb ik
uw aandacht mogen vestigen op de
oprichting van 'Les Archives Int.
des Reves' door Pieter van Oud-
heusden, die in dit Int. Dromenar-
chief de dromen wil verzamelen
van u, mij en hemzelf. Dromen zelf
zijn nogal vluchtig, maar de be
schrijvingen van die dromen ko
men in zijn archief terecht, en uit
dat archief heeft hij nu het dossier
'Nachtelijke Ontmoetingen' samen
gesteld, een prachtig uitgevoerd
boekje grafische vormgeving Coks
Prins), dat in de Sonde-reeks ver
schenen is en 78 opgetekende dro
men bevat over ontmoetingen met
bekende c.q. beroemde of beruchte
persoonlijkheden. Zij laten iets
zien van 'het vaudeville van de
droom', zoals Pieter van Oudheus-
den in de ook heel leesbare inlei
ding schrijft. Hij blijkt zelf een be
gaafd dromer van ontmoetingen te
zijn, maar wordt daarin nog naar
de kroon gestoken door Tim Krab
bé, Anne Mieke Backer en Annette
Schalkers. Ik begin met dromen
van deze vier grootmeesters in het
genre.
AAD NUIS
„Het was in verkiezingstijd. Het
Kamerlid Aad Nuis (D'66) stuurde
Annette en mij zijn voet toe. We kre
gen hem thuis, in vetvrij papier
verpakt.
We maakten het pakje open en za
gen een grote, heel erg schone en
heel erg roze voet, die deed denken
aan een stuk kaas of marsepein.
We twijfelden wat we ermee moes
ten doen: een plakje eraf snijden
voor op de boterham, of hem direkt
in de vuilniszak gooien. We zaten
er nogal mee verlegen".
(Pieter van Oudheusden, 8 decem
ber 1981).
CELINE
,Mijn moeder geeft mijn broer en
mij allebei 'Reis naar het einde van
de nacht' van Céline. Allebei moe
ten we haar zeggen dat het een uit
stekend bedacht cadeau is, maar
dat we het al hebben.
Daarna ben ik in een groot gebouw
waar in de liften cassetterecorders
zitten die je kunt laten spelen. Het
boek staat er voorgelezen op. Iedere
lift heeft een stukje ervan en door
op iedere verdieping uit te stappen
zou ik de hele 'Reis naar het einde
van de nacht' kunnen horen. Steeds
hoger en hoger reis ik, steeds verder
gaat het verhaal tot ik tenslotte ze
ker de verkeerde lift heb genomen,
want nu hoor ik een ander verhao.l.
Bij mijn zoektocht naar het juiste
vervolg kom ik terecht in een grote
receptie-hal waar ik als ik wegga
nog bijna mijn tas vergeet ook".
(Tim Krabbé).
MUSIL
„Ik logeerde bij Robert Musil en
zijn vrouw in Zwitserland. Hij was
toen ongeveer vijftig jaar oud en
had al die prachtige geprononceer
de wenkbrauwen. Op een mooie,
zonnige winterdag zouden we een
skitochtje gaan maken.
Zo werd ik getuige van Musils ski
techniek, die de merkwaardigste is
die ik ooit heb aanschouwd. Met
stramme knieën, de benen gebogen
in een lichte spreidstand, ski's pa
rallel, gleed hij onbeweeglijk een
helling af. Nu kan je, wanneer je
niet loodrecht maar zig-zaggend op
het dal afstevent, je koers zo uitzoe
ken, dat die weer iets bergop
waarts eindigt. Dat deed Musil:
had hij zo het dode punt bereikt
dan liet hij zich weer achterwaarts
glijden naar een lager liggend ge
deelte, over zijn schouder omkij
kend zonder uit zijn ineengedoken
positie te komen. Toen gleed hij
weer vooruit, achteruit, enzovoort,
als de slinger van een klok. Met een
triomfantelijke schittering in de
ogen bereikte hij op de manier het
dal.
(Anne Mieke Backer, eind novem
ber 1981).
VAN DER LOUW
„Van dichtbij zag ik het gezicht
van André van der Louw. Lang
zaam haalde hij eerst zijn snor er
af, daarna zijn wenkbrauwen en
tenslotte zijn hoofdhaar. Zonder
zijn haar zag hij er heel gewoon
uit".
EUWE
Mocht u ook over een opgetekende
droom over een bekend iemand be
schikken, dan zal ik die met alle
liefde aan het Dromenarchief door
geven. Ik zelf heb (op 29 juli 1982)
een lange droom genoteerd, waarin
ik bij vrienden op bezoek was. Ik
citeer er dit fragment uit.
„Mijn aandacht werd intussen ge
trokken door een gele doos van het
soort waarin kwartetten worden
bewaard, maar dan twee keer zo
groot. Hij stond op een plank met
de bovenkant van de deksel naar
voren, zodat je het etiket kon lezen.
Daarop stond gedrukt: KIEW-EU-
WE. Maar KIEW was doorgestreept
(met de hand) en vervangen door
Aljechin (met de hand geschre
ven)".
„Waren dit, vroeg ik blij verrast, de
stukken waarmee die beroemde
partij gespeeld was? Maarten ant
woordde dat het wel het originele
spel was van de partij Aljechin-Eu-
we, maar dat het een partij betrof
die na Euwes grote jaren was ver
speeld. Ik pakte de doos van de
plank, deed de deksel eraf en bla
derde door de kaarten waarmee de
beide grootmeesters gespeeld had
den, en waarop zij met potlood hun
annotaties hadden geschreven"!
Is of wordt Israël Amerika's Cuba in het Midden-
Oosten? In tegenstelling tot onder de vorige Ameri
kaanse regering wordt Israël veel meer dan ooit te
voren als de strategische vriend en bondgenoot ge
prezen. Anderhalf jaar geleden tekende de toenma
lige Israëlische minister van defensie Sharon een
'strategisch memorandum' waarin Israël en Ameri
ka elkaar wederzijdse hulp en bijstand toezegden
in geval van een gevaar dat Israël en Amerika zou
bedreigen van buiten het Midden-Oosten: een ver
bond tegen Rusland.
De Israëli's wilden wel verder gaan: Israël biedt voortdurend zijn
diensten aan voor de behartiging van alle Amerikaanse belan
gen in het Midden-Oosten, niet alleen in Israël maar ook in de
Arabische wereld.
Zo wijzen Israëls pleitbezorgers in Washington erop hoe Israël in
1970 Jordanië heeft gered van een zekere ondergang toen ko
ning Hoessein door Syrië en de PLO onder de voet dreigde te
worden gelopen.
Een Israëlische mobilisatie langs de Syrische grens was voldoen
de om Syrië tot andere gedachten te brengen.
Arabische landen als Saoedie-Arabië, Jordanië en de Golfstaten
mogen dan steen en been klagen over de pro-Israëlische Mid-
den-Oostenpolitiek van Amerika, als puntje bij paaltje komt en
hun voortbestaan werkelijk op het spel staat, weten ze zich ver
zekerd van Israëlische steun, al of niet in samenwerking met
Amerika.
De 2,3 miljard dollar aan militaire en economische steun aan Israël is goed besteed: het merendeel ervan
komt weer terug in de kassa van de Amerikaanse wapenindustrie.
(Foto AP)
Vuile werk
Die politiehondfunctie van Israël
in het Midden-Oosten is na
drukkelijk buiten het strategi
sche samenwerkingsverband
gehouden. Want Amerika kan
zijn belangen in de Arabische
wereld natuurlijk niet van Is
raël laten afhangen. Maar hoe
moeilijk militaire samenwer
king binnen en buiten het Mid
den-Oosten van de politiek te
scheiden is, bleek al heel snel
toen Israël anderhalf jaar gele
den de Hoogten van Golan an
nexeerde. Om misverstanden
te voorkomen ging het 'strate
gische memorandum' direct in
de ijskast, al had Israël natuur
lijk niets tegen Rusland onder-
Vorige maand, na de tekening
van het Libanees-Israëlische
akkoord, is dat memorandum
weer nieuw leven ingeblazen.
Zelfs minister van defensie
Weinberger, die in Washington
en Jeruzalem niet als een
vriend van Israël bekend staat,
heeft het nu over Israël als een
Waardevolle vriend en strategi
sche bondgenoot. In de Israëli
sche propaganda en de Ameri
kaanse politiek wordt het on
derscheid tussen strategische
samenwerking in en buiten het
Midden-Oosten niet gemaakt.
Senatoren, congresleden en
hun assistenten roepen dan
ook in koor dat Israël prima
werk verricht.
De subversieve Sowjetsatellie-
ten in het Midden-Oosten, Sy
rië en de PLO, hebben door Is
raëls activiteiten van het afge
lopen jaar in Libanon een ge
voelige klap gekregen. In Liba
non zelf is met Israëlische hulp
een pro-Amerikaans regime
gevestigd. Meer nog: Israël test
in het Midden-Oosten moder
ne Amerikaanse wapens tegen
T
••1 *11*
het laatste Russische wapen
tuig. De F-15-gevechtsvliegen
tegen Russische vliegtuigen,
radarinstallaties en anti-lucht-
doelraketten. Dat alles zonder
dat het de levens van Ameri
kaanse 'boys' kost. Is er een be
tere situatie denkbaar: een
bondgenoot die voor Amerika
het vuile werk opknapt?
Keerzijde
Er is natuurlijk een keerzijde aan
de medaille. Israëls militaire
acties verhogen de instabiliteit
in de Arabische wereld. Pro-
westerse regimes hebben grote
moeite om hun onderdanen uit
te leggen dat er geen alterna
tief is voor Amerika, dat Israël
zozeer steunt. Amerika is dan
ook weinig populair in pro-
westerse landen als Jordanië,
Saoedie-Arabië en de Golfsta
ten. Vandaar dat zij een schijn
moeten ophouden van neutra
liteit: geen Amerikaanse bases,
hoogstens militaire 'facilitei
ten'.
Op het Pentagon wordt een drie
deling gemaakt als het over de
Amerikaanse belangen aan de
Perzische Golf gaat. In de eerst
plaats moet de aanvoer van
olie verzekerd blijven. Dan
moet Amerika zich wapenen
tegen een bedreiging van bui
tenaf door Rusland en eventu
eel Iran. En tenslotte bestaat er
immer het gevaar van revolutie
in deze onstabiele landen, een
proces waar Iran eveneens bij
behulpzaam kan zijn. Met die
gevaren voor ogen is de Rapid
Deployment Force, ae snelle
interventiemacht, in het leven
geroepen.
In tegenstelling tot de politici in
Washington zijn op het Penta
gon de ambtenaren uiterst te
rughoudend over de rol die Is
raël in dat alles kan spelen. Is
raël kan van nut zijn als het
gaat om een directe Russische
aanval op het Oostelijke Mid-
dellandse-Zeebekken, zeggen
defensiespecialisten. Israël ligt
te ver van de Perzische Golf af
om de Rapid Deployment For
ce van directe dienst te kunnen
zijn - strikt militair gesproken.
Alleen voor een eenmalige
snelle operatie zouden de Is
raëli's een beperkte bijdrage
kunnen leveren, dat alles strict
militair gesproken.
Politieagent
Maar het is heel moeilijk in Was
hington om de scheidslijn tus
sen politiek en militair te trek
ken. „Er zijn bij de Amerikaan
se regering twee mogelijke
strategieën", zegt Meir Paiel,
een linkse Israëlisch politicus
van de Sheli-partij, nu in New
York voor wetenschappelijk
onderzoek. De veiligheidsadvi
seur van president Carter,
Brzezinsky, ging ervan uit dat
Israël vanwege zijn militaire
suprematie een uitstekende
politieagent van een pro-wes
terse alliantie in het Midden-
Oosten kan zijn, om de Pax
Americana tegen Russische
ondermijning te vrijwaren.
Maar dan moet die Pax America
na volledig zijn en dan moet Is
raël temidden van de Arabi
sche landen zijn plaats vinden
en geaccepteerd worden. Es
sentieel is daarom in het con
cept van Brzezinsky dat Israël
concessies moet doen op de
Westelijke Jordaanoever. Al
leen op die manier kan Israël
een integraal deel van het Mid
den-Oosten worden. Ook
Weinberger is aanvankelijk
van dat concept uitgegaan -
vandaar zijn geringe populari
teit bij de Israëli's.
Zo'n Israëlische brandwacht in
het Midden-Oosten is echter
niet de enige optie die Amerika
heeft. Israël onder druk zetten
teneinde territoriale conces
sies te bewerkstelligen, is in de
Amerikaanse binnenland poli
tiek een moeilijke en weinig
aantrekkelijke zaak. Hoe kun
je het Amerikaanse volk en de
Amerikaanse politici verkopen
dat Israël van zo grote, waarde
is en tegelijkertijd concessies
moet doen. Waarom zou je ru
zie maken met een politiek zo
belangrijke Amerikaans-jood
se gemeenschap als je ook zon
der een dergelijke ruzie van Is
raël kunt profiteren?
Profijt
Paiel wijst erop dat tot dusver
Amerika de politieke vruchten
heeft geplukt van Israëls oorlo
gen, te beginnen met de Jom-
Kippoeroorlog van 1973. Die
oorlog opende de deur voor
Kissingers diplomatie en
weekte uiteindelijk Egypte uit
het Russische kamp los. Ook
door
Jaap van Wesel
van ae L.iDanese oonog proli-
teert Amerika politiek. De re
gering in Beiroet is nu vol
strekt afhankelijk geworden
van de Verenigde Staten, en
dat in een strategisch belang
rijk gebied als het oostelijk
Middellandse-Zeegebied ook
voor de NAVO nog steeds is.
Het is volgens Paiel even goed
denkbaar dat Amerika ook van
een volgende oorlog tussen Is
raël en Syrië profiteert. Een
Syrisch-Libanees defensiepact
zou dan gesloten kunnen wor
den op voorwaarden dat de
Russische rol in Syrië dras
tisch verminderd wordt.
En waarom zou een dergelijke
door Isragl bevocht oorlog niet
tot resultaat mogen hebben dat
ook Syrië uit het Russische
kamp wordt losgeweekt? Het
is immers Amerika en niet
Rusland dat in staat is politiek
concessies van Israël los te
krijgen na een gewonnen oor
log.
Niet alleen Israëls oorlogen leve
ren Amerika politieke winst
op, Israël kan zich voor Ameri
ka tevens nuttig maken als tus
senpersoon buiten het Mid
den-Oosten in gebieden waar
Amerika politieke problemen
heeft. Zo komt het heel goed
uit dat Israël wapens levert aan
landen als Zuid-Afrika, Tai
wan, Argentinië, Guatemala,
Honduras, Chili, Zaire, en zelfs
Indonesië. Indonesische Kfir-
gevechtsvliegtuigen, afge
dankte Skyhawks, oude Mira
ges, moderne kanonneerboten
uitgerust met Gabriël-raket-
ten. Zelfs een islamitisch land
als Indonesië profiteert in het
geheim van Israëls afgedankte
vliegtuigen, met inbegrip van
Israëlische instructeurs.
Goed besteed
Israël knapt dus het vuile werk
op voor Amerika. De 2,3 mil
jard dollar militaire en econo
mische steun die jaarlijks Is
raël wordt ingepompt, is dus
goed besteed. Zolang er ten
minste Israëlische soldaten en
geen Amerikaanse soldaten
sneuvelen. Trouwens, het
grootste deel van die 2,3 mil
jard dollar blijft in Amerika en
gaat rechtstreeks naar de Ame
rikaanse wapenindustrie.
Israël is dus een waardevolle
bondgenoot in oorlog en in
vrede. En pro-Arabische wes
terse regimes kunnen geen te
genwicht leveren. En Shultz
gaat ervan uit dat Israël zich
met zijn expansiepolitiek in de
bezette gebieden uiteindelijk
zelf toch ophangt. Waarom zou
je van datzelfde Israël intussen
niet profiteren? De gedachte
en uitspraak om Israël tot een
Amerikaans Cuba te maken, is
van Sharon afkomstig. Prima
voor Amerika, als het maar
niet al te openlijk gaat. Of het
ook voor Israël goed is, de idee
van een Groot-Israël aan Ame
rikaanse belangen te koppelen,
is weer een andere vraag.
De Raad van Kerken in Neder
land. vraagt in een brief aan ker
ken, raden van kerken en bis
schoppenconferenties in West-Eu
ropa, openlijk een standpunt in
te nemen aangaande de toene
mende bewapening in de wereld.
De brief bevat ook een uiteenzet
ting van het eigen standpunt van
de Nederlandse raad.
Dat komt erop neer, dat kernbewa
pening immoreel is en dat uit
breiding, in welke vorm ook,
moet worden afgewezen.
Toen de Raad van Kerken dit
standpunt aan de Nederlandse
regering had overgebracht, ant
woordde deze, dat het machtse
venwicht tussen de Navo en het
Warschau-pakt moet worden ge
handhaafd. De Raad van Kerken
blijft erbij: de huidige wapen
wedloop kan geen bijdrage zijn
aan de wereldvrede, wat de uit
komst van de onderhandelincan
in Genève ook mag zijn. Daar
voor zijn de arsenalen aan kern
wapens veel te groot.
De Nederlandse raad weet zich in
dit standpunt gesteund door de
internationale oecumenische be
weging, met name de kerken in
de Derde Wereld. "De armen
smeken ons, de enorme bedra
gen, de energie en de menselijke
talenten die nü worden besteed
aan de waanzin van de wapen
wedloop, te bestemmen voor de
voortgang van hun ontwikke
ling".
Hoewel niemand in deze kwestie
kan beweren het laatste woord te
hebben, en hoewel de kerk be
hoedzaam moet omgaan met die
genen die er anders over denken,
dient - volgens de Raad van
Kerken verdere uitbreiding en
modernisering van kernwapens
te worden afgewezen. De brief
vraagt de Westeuropese kerken
om een duidelijk standpunt.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Ederveen F. van Roest Uddel, te
Roosendaal kandidaat mevrouw
M. Beekhuis-Wassenburg Mon-
nickendam, te Waarde (Z.) kandi
daat L. den Breejen Vianen, te
Voorhout kandidaat C. J. de
Jong Noordwijk; aangenomen
de benoeming tot voorganger-
evangelist te Baardwijk (Waal
wijk-oost) N. Raatgever (pasto
raal medewerker) Nes en Wie
rum (Fr.); bedankt voor Berkel-
Rodenrijs J. J. Ruitenberg Via
nen.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men de benoeming tot zieken
huispredikant (Ikazia-zieken-
huis) te Rotterdam W. de Vries
Amersfoort.
Overleden. In Bussum is op 73-
jarige leeftijd de taalgeleerde J.
J. Kijne overleden. Bij het Ne
derlands Bijbelgenootschap
werkte hij mee aan de Nieuwe
Vertaling van 1951 en aan bijbel
vertalingen in het Indonesisch,
negen regionale talen van dit
land, de vier talen van Suriname,
de 23 talen van Kameroen en het
Papiamento (Antillen).
Behalve secretaris van het Neder
lands Bijbelgenootschap voor de
vertaalarbeid was Kijne ook lid
van de vertaalcommissie van de
Wereldbond van Bijbelgenoot
schappen. Vier jaar beoefende
hij het hoofdredacteurschap van
het internationale tijdschrift
voor bijbelvertalers The Bible
Translator'.
Felicitatie
De Raad van Kerken in het Frie
se Garijp wordt opgeheven. Dat
is geen slecht nieuws, want de
kerkeraden van de hervormde
gemeente en de gereformeerde
kerk hebben de raad. daarmee ge
feliciteerd. De raad heeft zichzelf
overbodig gemaakt. En dat is het
hoogst bereikbare dat een orga
niserend lichaam kan presteren.
In 1969 werd de Garijpse Raad van
Kerken opgericht. Hij heeft er in
de afgelopen jaren voor gezorgd,
dat de hervormden en gerefor
meerden steeds meer gingen sa
menwerken. Het enige dat de
raad nu nog doet is het bezoeken
van nieuw-ingekomenen. Ook
dat kunnen de twee kerken best
zelf.
Geen treurnis dus bij dit overlij
den, schrijven de twee kerkera
den in een mededeling over het
besluit. In Garijp doen de kerken
veel samen. Zij willen dat nu uit
breiden tot gezamenlijke avond-
maals- en doopdiensten.
Het Diepgangcentrum 'Karmel'
in Hazerswoude-Rijndijk heeft
een cursus opgezet over 'vijf ac
tuele tegenstrijdigheden in het
christelijke leven'. Titel: 'Niet of-
of maar en-en; leven met schijn
bare tegenstrijdigheden'.
De cursus behandelt onderwerpen
als 'troost en uitdaging', 'inkeer
en inzet', 'ik en de ander' en 'ster
ven, wie lééft ermee?'
Er zijn zes cursusplaatsen, waaron
der Leiden: 'Het Bruggehoofd',
Steenschuur 11, op woensdagen
in oktober, november, januari,
februari en maart.
Het Diepgangcentrum - Rijndijk
108, 2394 AJ Hazerswoude-Rijn
dijk - kan nadere inlichtingen
geven.
Laag pitje
Het gereformeerde gebedsleven
staat op een angstig laag pitje,
schrijft de predikant L. H. Kwast
(Kollum) in een voorpagina-ver
haal in 'Centraal Weekbad' van
vandaag. "Ons gereformeerde
verleden wreekt zich. We hebben
leren debatteren. Hebben we ook
leren bidden?"
"In de zondagse eredienst draait
het om de preek. Als de preek-
voorziening maar geregeld is. De
rest wordt op de koop toe geno
men. We hebben het gebed stief
moederlijk bedeeld. Het gesprek
met God is gerantsoeneerd tot
het formeel allernoodzakelijkste.
Voornamelijk aan de etenstafel
en soms vlak voor de nachtrust.
En in de eredienst neemt de pre
dikant als professionele bidder
het gebed voor zijn rekening. We
zijn dat gewoon en denken er
nauwelijks over na".
Ds. Kwast ziet als keerzijde van de
geloofscrisis waarover wél al
gemeen wordt gepraat - de ge
bedscrisis. "Toen Ans Salomon-
son enkele weken geleden in
NRC/Handelsblad forse kritiek
uitoefende op de hedendaagse
kerk - ik laat de waarde van die
kritiek nu in het midden -,
schreef ze onder meer: 'De kerk
is er om te bidden'. Daarin heeft
ze volstrekt gelijk. Een gebedslo-
ze kerk heeft dezelfde waarde als
een viool zonder snaren".
"Vandaag", zegt ds. Kwast, "moe
ten we elkaar eraan herinneren,
dat bidden moét. "Als wij dét
verleren, mag de tent wel geslo
ten worden. Dan wordt de kerk
een ijdele vertoning, waarbinnen
op den duur niemand zich meer
thuis voelt".
"In één opzicht zijn gereformeer
den zichzelf gebleven: nogal acti
vistisch en sterk geneigd tot de
bat en discussie. De verborgen
omgang met God is bij ons zeer
zwak ontwikkeld. Daarom moet
de koers van ons kerkschip in
grijpend gewijzigd worden".
Standbeeld
Ter gelegenheid van het Luther-
jaar zal de Evangelisch-Lutherse
Kerk van Hongarije in oktober
een standbeeld plaatsen voor het
gebouw van de Lutherse theolo
gische hogeschool in Boedapest.
Het beeld werd al gedeeltelijk in
1940 vervaardigd door de beeld
houwer Elek Lux. Wegens de
oorlog zag die echter geen kans,
zijn werk af te maken. Nu zal de
beeldhouwer Bara Buza de ko
mende maanden de laatste hand
aan het beeld leggen.
Het 'Verbond van zwarte her
vormde christenen in Zuid-Afri
ka' zal voor zijn nieuwe geloofs
belijdenis rekening houden met
de uitspraak van de Hervormde
Wereldbond tegen de apartheid.
De Wereldbond verklaarde in au
gustus vorig jaar de apartheid tot
zonde en schorste de blanke ker
ken die het apartheidsbeleid
steunen.
Het dagelijks bestuur van het ver
bond van zwarte hervormde
christenen heeft een nieuwe ge
loofsbelijdenis ontworpen, die
na goedkeuring aan de hervorm
de kerken in Zuid-Afrika zal
worden voorgelegd.
