jimni
'Potten Kijken Pillen Draaien'
Zweilandbad wordt
"fitness-centrum"
i
Rioolrechten mogelijk
toch niet verhoogd
Asbestplaten zijn verwijderd
11» M 4
HORECAF EN KOREN, de Leidse horeca doorgelicht
WOENSDAG 13 JULI 1983
Expositie Boerhaave geeft inzicht in werk apotheker
De aardewerk potten. Vaak fraai versierd en de inhoud vermeld in 'potjeslatijn'. In het midden
een pot met Populeum. Vervaardig uit populierenknoppen, gebruikt ter behandeling van wonden en a
LEIDEN - Zelfs de geur die zo ken
merkend is voor een oude apo
theek, hangt in de zaal waar de
tentoonstelling "Potten Kijken
Pillen Draaien" te zien is. Deze
tentoonstelling in het museum
Boerhaave aan de Steenstraat
geeft een indruk van het instru
mentarium, waarvan de apothe
ker zich in het verleden bediende
bij het bereiden en bewaren van
geneesmiddelen.
Een jaar geleden verwierf het mu
seum Boerhaave van de gemeen
te Amsterdam een fraaie collec
tie Delfstblauwe apothekerspot
ten en ander instrumentarium
waarmee een apotheker werkte.
Van 1902 tot na de Tweede We
reldoorlog berustte deze collec
tie, toentertijd vergaard door en
kele historische geïnteresseerde
leden van de Nederlandse Maat
schappij ter bevordering der
Pharmacie, bij het Stedelijk Mu
seum in Amsterdam.
Door de verzamelwoede van de le
den ontstond al spoedig de toe
stand van een museum binnen
een museum. Na enige tijd kreeg
deze wonderlijke gast zelfs de of
ficiële benaming: 'Geschiedkun
dig Medisch-Pharmaceutisch
Museum'.
Na de oorlog kon men echter niet
langer tolereren dat in een Stede
lijk Museum, dat zich steeds dui
delijker manifesteerde als een
toonaangevend museum voor
moderne kunst, ook andersoorti
ge collecties werden onderge
bracht.
Na enkele verhuizingen naar het
gildehuis van de Amsterdamse
wijnkopers en het Waaggebouw
aan de Nieuwstraat in Amster
dam. kreeg het museum Boer-
LEIDEN - Aan de trieste ge
laan in het Houtkwartier,
dat vijf jaar geleden werd
korte termijn verpachten a
fitness-centrum.
Volgens directeur Jan Duivesteijn
van de gemeente-afdeling sport
en recreatie worden er op dit mo
ment onderhandelingen gevoerd
met een aantal kandidaat-pach
ters. Daarom kon hij nog niet
zeggen hoe hoog de pachtsom zal
uitvallen.
Het in 1963 geopende Zweiland-
bad, dat vooral dienst deed als
instructiebad, moest in 1978 zijn
poorten sluiten omdat een bezoe
ker eternietplaten als bouwmate
riaal had aangetroffen. Deze pla
ten, aangebracht als geluidwe-
rend materiaal, bevatten het zo
genaamde 'blauwe asbest'. De
platen dreigden los te laten,
waardoor de kans bestond dat er
onzichtbare asbestvezels zouden
vrijkomen en terecht zouden ko
men in de longen van zwembad
personeel en gebruikers van het
bad. Na een periode van twintig
tot dertig jaar zou deze asbest-
vergiftiging kunnen ontaarden
in stoflongen of longkanker.
De attente zwembadbezoeker tipte
het ministerie van volksgezond
heid dat vervolgens oordeelde
dat het Zweilandbad een gevaar
zou kunnen opleveren voor de
volksgezondheid. Hierop werd
het vijftien jaar oude bad geslo
ten.
Milieuramp
Inmiddels heeft het bad enkele
grondige schoonmaakbeurten
achter de rug en zijn de platen
door
Saskia Stoelinga
haave de verzameling in perma
nente bruikleen.
"Een prachtige aanwinst", volgens
museummedewerker De Clercq,
"die we helaas - wegens ruimte
gebrek - nog geen vaste opstel
ling kunnen geven. Vandaar de
ze tijdelijke tentoonstelling,
waarin we hebben geprobeerd
voor de bezoekers een beeld te
schetsen van het apothekersbe
drijf in vroegere eeuwen".
Potjeslatijn
Al heel lang is de bereiding en afle
vering van geneesmiddelen in
handen van apothekers. Deze be
trokken hun grondstoffen, de
simplicia, veelal uit kruidentui
nen. Daarnaast werden ook stof
fen van dierlijke oorsprong en
mineralen verwerkt. Van groot
belang was dat de medicijnen op
de juiste wijze werden bewaard.
Oude apotheken stonden dan ook
vol met flessen, dozen en - vooral
- aardewerk potten. Deze waren
dikwijls fraai versierd en de in
.chiedenis van het Zweilandt
jkt een einde te komen. De g<
getroffen door een 'asbestrai
in een particulier die het gaat
verwijderd. Vijf jaar na wat hij
"de eerste Nederlandse milieu
ramp noemt", kan sportdirecteur
Duivesteijn eindelijk verzuch
ten: "Alles is er nu uit". De
schoonmaakbeurten en de as-
best-metingen kosten de ge
meente in totaal 230.000 gulden.
Enige mogelijkheid om de schade
bij het ministerie van Welzijn,
Volksgezondheid en Cultuur
(WVC) te verhalen, bestaat er vol
gens Duivesteijn niet. "We krij
gen geen cent terug, terwijl er te
genwoordig meteen een subsi-
diela wordt opengetrokken, wan
neer zich weer één of andere mi
lieuramp openbaart. Het schoon
maken wordt dan in één week
einde gepiept, terwijl het in het
geval van het Zweilandbad alle
maal jaren heeft moeten duren.
Dat kwam doordat het ministerie
ontzettend omzichtig en om
slachtig met dit geval is omge
sprongen, omdat het de eerste
keer was dat zoiets zich voor
deed".
Nu het Zweilandbad weer asbest-
vrij is, kan er een nieuwe bestem
ming aan het bad worden gege
ven. "Geen zwembadbestem
ming", aldus Duivesteijn, "want
we willen onze eigen zwemba
den natuurlijk geen concurrentie
aandoen". (Na het sluiten van het
Zweilandbad is het overdekte
Vijf Meibad gebouwd red.)
Het bad krijgt nu de bestemming
'gezondheidscentrum met be
perkte sauna'. Duivesteijn hoopt
houd stond erop vermeld in het
zogenaamde "potjeslatijn".
Over de collectie Delftse apothe
kerspotten zei pharmacie-histo-
l, gelegen aan de Zweiland-
teente, eigenaar van het bad
zal het waarschijnlijk op
ïbouwen tot een zogenaamd
de onderhandelingen met de
kandidaat-pachters, die alle
maal van plan zijn een 'fitness
centrum' aan de Zweilandlaan te
openen, nog deze zomer af te
sluiten. Hij verwacht dat de ge
lukkige 'gezondheids-onderne
mer' die de pachtstrijd wint dan
aan het eind van dit jaar zijn cen
trum kan openen.
Met bijna even grote regelmaa
stadhuistoren klinkt, duikt d<
kolommen. Steevast is de si
van geschrijf. Tot grote frustr,
fers' moet de tap binnen de st
twee uur potdicht. Een achter
raadsstapper Joop Walenkam
den als "het Staphorst van hc
Afdelingsbestuurders van de h<
dat het conservatieve horeca
kelijke stad uitjaagt. Is dat w
stedelijke Stahorst dan zoal t
We besloten de Leidse horeca e<
ten 'röntgenfoto's' zullen de kt
den afgedrukt. Dus geen opvc
drama maar kijkjes in de vers
horeca. De scheiding van het 1
aan de lezers over.
Vandaag deel één over een ond«
en gastheerschap hoog in zij
heet deze vaandeldrager en h
Rótisserie 'Oudt Leyden' aan
De wildgroei van eetcafés, bi
stro's, pizzeria's en shoarma-
tenten duurt nog altijd voort.
Volgens 'horecaffers' die zich
zelf exlcusief vinden, dreigt dit
'onkruid' het verschijnsel 'top
klasse-restaurant' te overwoe
keren.
Maar in een tijdperk dat zelfs de
vermogende culinaire fijnproe
vers hun broekriem wat strak
ker moeten aanhalen, is het na
tuurlijk niet zo verwonderlijk
dat er af en toe eens een 'pizza
Napolitana' in plaats van een
'tournedos au poivre' wordt
verorberd.
Top-restaurants zijn in Leiden
bijna uitgestorven. Opmerke
lijk is het daarom dat La Rótis
serie 'Oudt Leyden', dat was
afgegleden tot een bistro an
nex pannekoekhuis, onlangs
haar poorten heropende. De
nieuwe eigenaren heten Hans
en Hanny Martens. Een twee
tal dat vast van-plan is de verlo
ren gegane topklasse-status te
heroveren. Van bistro/panne
koekhuisje terug naar rötisse-
rie/crêperie.
Hans Martens werd 52 jaar gele
den in Hillegom geboren. De
kneepjes van het horecavak
leerde hij achtereenvolgens in
het Haagse Hotel Des Indes, in
het Scheveningse Kurhaus,
het Silveren Seepaerd in Eind
hoven, het Grand Hotel Gooi
land in Hilversum, bij Jan Ta
bak in Bussum en als bedrijfs
directeur in de Beukenhof in
Oegstgeest, dat onder zijn lei
ding onder meer een Michelin-
ster veroverde.
Als bestuurslid van de afdeling
Den Haag en omstreken van de
Horecaf kwam Martens in con
tact met het echtpaar Hendrik-
sen, eigenaar van Oudt Ley
den. De Hendriksens zochten
naar een opvolger omdat zij
ricus dr. D.A. Wittop Koning ja
ren geleden al: "Zonder overdrij
ving kan ik wel zeggen dat dit de
belangrijkste verzameling Delft-
Het Zweilandbad, dat na de "i
als er carillon-getingel uit de
Leidse horeca op in de krante-
itingstijdenaffaire onderwerp
ie van de plaatselijke 'horecaf-
Iswallen in het weekeinde om
ike situatie die CDA-gemeente-
als eens heeft verleid om Lei
westen" te bestempelen,
ecabond zijn er van overtuigd
;leid de klanten deze aantrek
kelijk zo? Wat heeft het rand-
bieden?
s door te lichten en de gescho-
lende weken op deze plek wor
dingen van het sluitingstijden-
tillende keukens van de Leidse
f en het koren laten we daarbij
aemer die kwaliteitsbewaking
vaandel voert. Hans Martens
is sinds kort eigenaar van La
Steenstraat.
zich wilden terugtrekken in
Oostenrijk. Uiteindelijk kocht
Martens de rótisserie (letter
lijk: winkel van geroosterd
vlees, grillroom) onder de
voorwaarde dat hij het bedrijf
kon omvormen naar zijn eigen
ideeën. Dat bleek geen punt.
En zo kon het gebeuren dat, ter
wijl het al weer een tijdje gele
den was dat hij oog in oog met
Abraham stond, Hans Martens
zijn eerste zaak kocht met de
ambitie er een exclusief ster
renrestaurant van te maken.
Hij noemt het "eeuwig zonde"
dat de rötisserrie, dat onder lei
ding van S.M. Borgerding lan
delijke faam had gekregen,
was verworden tot een bistro.
"Mijn voorganger heeft vooral
het accent gelegd op de exploi
tatie van het Pannekoeken-
kuysje. Overigens met veel
succes want het is inmiddels
internationaal vermaard. Maar
het restaurant, de rótisserie
dus, kreeg te weinig aandacht
waardoor de naam achteruit
holde. Mijn doel is om juist het
restaurant weer het aanzien te
geven dat het pakweg tien jaar
geleden nog had".
Het aanzien waarvan een verlicht
tableau met handtekeningen
van prominente gasten een af
spiegeling is. Daarop zijn de
krabbels van Juliana, Beatrix,
Luns, Ard Schenk en Wim van
Hanegem zichtbaar.
De heroveringstactiek die Hans
Martens zegt te voeren, klinkt
even logisch als simpel: "Het
accent zal worden gelegd op
kwaliteit en gastheerschap. De
kwaliteit waarborg je door al
tijd met verse produkten te
werken en door vakbekwame
mensen aan te trekken die die
produkten kunnen omzetten
in een goed gerecht. En die
vakbekwame mensen heb ik".
Daarnaast zegt Martens zich
se potten ter wereld is. Hier vindt
men de grootste verscheiden
heid in motieven, hier zijn zeer
veel gemerkte stukken, hier ko
i-ramp" van 1978 gesloten is. De
Hans en Hanny
Martens voor hun
'topklasse-restau
rant' aan de
Steenstraat in de
linkerflank
gesteund door
bedrijfsleider
Van Pillen en
chef-kok Van
Duivenvoorde.
(Foto Holvast)'
voortdurend te oriënteren bij
collega's in het binnen- en bui
tenland om op de hoogte te
blijven van de nieuwste keu
kentechnieken. Hij wil zijn
personeelsleden dan ook regel
matig stage laten lopen. Zo
heeft zijn chefkok onlangs een
tijdje over de schouders van de
Vlaamse meester Roger iSou-
vereins mogen loeren.
Martens, in zijn spaarzame vrije
tijd een verwoed wielrenner en
pianist, straalt zelfverzekerd
heid uit. Hij is er van overtuigd
dat hij en zijn medewerkers
het in Leiden zullen maken.
"Leiden mag dan een arme
stad heten, restaurants van dit
kaliber zijn hier heel dun ge
zaaid dus ik heb nauwelijks
concurrentie. Maar ik zal me
niet uitsluitend op de Leidse
bevolking richten want daar
moet ik het niet van hebben. Ik
moet mensen uit de wijde om
geving trekken. Mond op
mond reclame is daar in de ho
reca het beste middel voor.
Wanneer ik eerlijke kwaliteit
men ook zeldzame verschillende
versieringen voor, ja, zelfs rode
inschriften op blauwe potten".
Er waren in Delft verschillende fa
brieken die farmaceutisch aarde
werk maakten. Vanaf 1650 wor
den hier talloze apothekerspot
ten met het karakteristieke pau
wenmotief vervaardigd.
Bittere pil
Dat het er in het apothekersvak
heet aan toe kon gaan, laat de
tentoonstelling ook zien. In dis
tilleerketels werden alcohol en
aromatische vloeistoffen ge
stookt en op ovens pruttelden
geneeskrachtige stropen. Voor
het maken van pillen gebruikte
de apotheker onder meer giet
vormen en pillenplanken. Soms
werd de pil verguld of verzilverd
om de indruk te wekken van een
'onschuldig snoepje'. Dit gebeur
de in een pillenvergulder, waarin
zich goud- of zilverstof bevond.
De pil werd daarin voorzichtig
rondgeschud, zodat er zich een
laagje van dit stof op kon afzet
ten. (Daar komt ook de uitdruk
king "Een vergulde pil slikken"
vandaan.)
Naast de houten potten - immers
wil het nu verpachten.
(archieffoto-Holvast)
lever dan komen de klanten
vanzelf'.
Als bestuurslid van de Haagse af
deling van de Horecaf, waartoe
ook Leiden behoort, is Martens
totaal onkundig van het Leidse
horecatumult. Slechts enkele
Leidse horeca-ondernemers,
voornamelijk in de restaurant-
sector, zijn lid van de Horecaf.
Caféhouders zijn lid van de te
genhanger van deze bond, Ho
reca Nederland. In federatief
verband wordt tegenwoordig
overleg gevoerd door vertegen
woordigers van beide bonden,
die nog niet zo lang geleden
lijnrecht tegenover elkaar
stonden. Inmiddels wordt on
der meer het beroepsonderwijs
in de horeca gezamenlijk aan
gepakt.
Martens, die zelf deel uit maakt
van de landelijke werkgroep
middelbaar horeca-onderwijs,
verwacht dat de federatieve sa
menwerking tussen de Hore
caf en Horeca Nederland blijft
groeien waardoor beide bon
niet alle apothekers konden zich
de vrij kostbare Delftse potten
veroorloven - is er ook een prach
tige collectie receptenverzame
lingen te aanschouwen. Zo'n
voorschriftenboek met recepten,
ook wel farmacopee genoemd,
behoorde tot de standaarduitrus
ting van elke apotheek. Dit om te
waarborgen dat onder eenzelfde
naam ook steeds hetzelfde ge
neesmiddel werd afgeleverd.
Natuurlijk ontbreken op deze ten
toonstelling ook de vijzels, stam
pers, weegschalen, flessen en de
kleine, maar nauwkeurige balan
sen niet.
Catalogus
In een betrekkelijk kleine ruimte is
alles chronologisch en overzich
telijk in vitrines opgesteld. Prak
tijk en theorie van het apothe
kersvak zijn voor de toeschou
wer op geraffineerde wijze met
elkaar in verband gebracht. Zelfs
een leek krijgt al gauw een aar
dig beeld van hoe het er in de
apotheek aan toeging.
Het is jammer dat de geïllustreerde
catalogus bij aanvang van de ten
toonstelling nog niet gereed is.
Dat geeft een toch wat onbevre
digend gevoel bij thuiskomst.
Zeker als je de snavel-aan-kont-
houding van de vogel die is afge
beeld op de pot voor rabarber,
dat in de geneeskunst wordt ge
bruikt om zijn laxerende wer
king, nog eens wilt bestuderen.
Plinius en andere schrijvers be
weerden namelijk dat de grote
watervogels zichzelf met hun
snavel een (zee)water klisma toe
dienden.
Deze tentoonstelling in Museum
Boerhaave, Steenstraat la, duurt
tot 27 februari 1984.
Boten varen
tegen elkaar
LEIDEN - In de Haven zijn gister
avond omstreeks tien over elf
twee boten tegen elkaar aangeva
ren. Het plezieijacht Atlantis
botste tegen de rondvaartboot
Jolanda. Van de laatste boot
sneuvelde een grote ruit.
Man overlijdt
aan gevolgen
van ongeluk
LEIDEN - In het AZL is maandag
de 84-jarige inwoner van Zoeter-
woude overleden die vorige
week dinsdag zwaar gewond
raakte bij een ongeluk op de
Voorschoterweg.
Het ongeluk ontstond doordat de
bejaarde man met zijn fiets aan
de hand plotseling de rijbaan ter
hoogte van de Rooseveltstraat
overstak. Daardoor kwam hij on
der een vrachtwagen.
den op de duur in elkaar zullen
opgaan.
Maar voorlopig is het nog lang
niet zo ver. Immers, volgens
Martens, is de federatie totaal
onwetend van de grote onenig
heid die er heerst onder de le
den en zelfs onder bestuursle
den van de afdeling Leiden
van Horeca Nederland met be
trekking tot de sluitingstijden
Martens hoopt, nu hij als Leid-j
se ondernemer met de plaatse-J
lijke horecastrijd is geconfron
teerd, dat bestuursleden van
Horeca Nederland hun interne
problemen eens in de federa
tie-groep gooien.
Misschien is het nog niet zo'n
gekke gedachte om Martens
het roer van het op drift ge
raakte Leidse horecabootje te
laten overnemen van Wim Vis-
scher, de bondsvoorzitter die
binnenkort afzwaait. Wellicht
dat een geïmporteerde en vol
ledig neutrale 'horecaffer', die
onbevangen tegenover de ma
terie staat, de Leidse horeca uit
het discussieslop kan halen.
B en W: hopen op meevallers
LEIDEN - Het college van B en W moet zoveel mogelijk eventuele finan
ciële meevallers gebruiken om de nieuwbouw van de reinigingsdienst
te betalen. Op die manier hoopt de gemeenteraad te voorkomen dat de
reinigingsrechten voor dit doel andermaal moeten worden verhoogd.
Maar mocht het college er niet in slagen om de financiële dekking van
dit nieuwbouwplan op andere wijze rond te krijgen, dan mogen de
rioolrechten wel omhoog.
Dat is de uitkomst van de discussie die de gemeenteraad maandag- en
dinsdagavond wijdde aan de voorgenomen nieuwbouw voor de ge
meentelijke reinigingsdienst op het voormalige Olga-terrein aan de
Evertsenstraat en aan de mogelijke tariefsverhoging voor het ophalen
van vuil die daarmee gepaard gaat.
Het nieuwe gebouw gaat volgens de huidige opzet ruim vijftien miljoen
gulden kosten. De gemeente heeft een flink deel van dat bedrag de
afgelopen jaren bijeen 'gespaard' - door eerdere verhogingen van de
reinigingsrechten en door allerlei financiële meevallers voor de nieuw
bouw te gebruiken. Toch resteert er nog een tekort; reden voor het
college om opnieuw een tariefsverhoging van de reinigingsrechten in
het vooruitzicht te stellen. Deze lastenverzwaring voor de burger
schoot een aantal raadsleden in het verkeerde keelgat, zij het dat bij de
uiteindelijke stemming in de gemeenteraad gisteravond alleen SP en
CPN de tariefsverhoging hoe dan ook afwezen. Andere partijen volg
den een voorstel van deze strekking van de raadsleden Vergeer en
Brands niet, omdat zij vreesden daarmee de nieuwbouw van de reini
gingsdienst op losse schroeven te zetten.
De overige fracties vonden elkaar in een motie die namens PPR, D'66 en
CDA werd ingediend. Daarin wordt uitgesproken dat de gemeente ge
bruik moet maken van een eventuele opbrengst van de verkoop van de
bestaande huisvesting van de reinigingsdienst aan de Noorderstraat en
van een eventuele subsidie van het rijk als de nieuwbouw als werkgele
genheidsproject wordt aangewezen om de kosten mede te kunnen be
talen. In zo'n geval zullen de reinigingsrechten minder of niet verhoogd
hoeven te worden. Ook andere financiële meevallers, bijvoorbeeld uit
de verkoop van onroerend goed, kunnen aan de reinigingsdienst ten
goede komen, zij het dat ook de mogelijkheid blijft bestaan dat dit geld
ergens anders aan wordt besteed.
Wethouder Fase zei overigens dat de motie niet veel meer bevatte dan
datgene wat het college al van plan was.
T
door
JAAP VISSER
